تفتیش و بازرسی منازل یکی از حساس‌ترین اقدامات در فرآیند دادرسی کیفری است که در نقطه تلاقی میان حفظ حریم خصوصی شهروندان و ضرورت کشف حقیقت قرار دارد. قانون اساسی ایران صراحتاً بر مصونیت مسکن تأکید دارد، اما در عین حال، پیشگیری از فرار متهم یا امحاء ادله جرم را نیز به عنوان منافعی برتر در موارد خاص به رسمیت می‌شناسد. از همین رو، قانون آیین دادرسی کیفری با تعیین دقیق ضوابط، حدود و شرایط ورود مأموران قضایی به منازل، اماکن و اشیای شخصی را تبیین کرده و در مواد ۱۳۷ تا ۱۴۵، الزامات قانونی مربوط به این حوزه را بیان می‌کند.
در این مقاله، ضمن بررسی مفاهیم «تفتیش» و «بازرسی» و تمایز آن‌ها از یکدیگر، به ارزیابی شرایط قانونی ورود به منزل، ضرورت صدور حکم کتبی از سوی قاضی، تشریفات اجرایی بازرسی و نمونه‌های کاربردی از احکام صادره خواهیم پرداخت. همچنین موارد خاصی چون تفتیش به‌منظور کشف مشروبات الکلی، جهیزیه یا وصول مهریه و نیز ممنوعیت ورود بدون حکم را از منظر قانونی و قضایی تحلیل خواهیم کرد.
تفتیش و بازرسی منزل در قانون چیست؟
تفتیش و بازرسی منزل یکی از ابزارهای مهم در فرآیند تحقیقات کیفری محسوب می‌شود که هدف آن، کشف متهم، ادله جرم یا اشیاء مرتبط با بزه ارتکابی است. این اقدام که در چارچوب وظایف مقام قضایی و ضابطان دادگستری صورت می‌گیرد، در صورتی مجاز است که ظن قوی نسبت به وجود ادله یا حضور متهم در محل مورد نظر وجود داشته باشد.
قانونگذار در ماده ۱۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری تصریح کرده است که:
«تفتیش و بازرسی منازل، اماکن بسته و تعطیل و همچنین تفتیش و بازرسی اشیاء در مواردی که حسب قرائن و امارات، ظن قوی به حضور متهم یا کشف اسباب، آلات و ادله وقوع جرم در آن وجود دارد، با دستور بازپرس و با قید جهات ظن قوی در پرونده، انجام می‌شود.»
بنابراین ورود به خانه یا محل اقامت اشخاص، نه‌تنها به مجوز قضایی نیاز دارد، بلکه باید مستند به دلایل قانع‌کننده باشد. این اقدام نمی‌تواند بر پایه حدس و گمان ساده صورت گیرد؛ بلکه باید مبنای مستدل و مستند حقوقی داشته باشد.
تفتیش تنها زمانی مشروع است که در قالب تحقیقات مقدماتی یا اجرای حکم قضایی باشد. علاوه بر این، باید با رعایت حقوق متصرف یا مالک محل، انجام گیرد و در صورت فقدان وی، اصول خاصی مانند حضور ارشد حاضران یا شهود محل رعایت شود.
در واقع، قانونگذار با هدف حفظ حرمت منازل و صیانت از حریم خصوصی افراد، تنها در مواردی خاص و با رعایت شرایط مشخص، اجازه تفتیش و بازرسی را داده و در صورت نقض این شرایط، حتی برای مأموران نیز مجازات‌هایی در نظر گرفته است.
تفاوت تفتیش، بازرسی و ورود به منزل
تفاوت تفتیش، بازرسی و ورود به منزل اگرچه در ظاهر مشابه به نظر می‌رسند، اما از نظر مبانی حقوقی، هدف و شیوه اجرا با یکدیگر تفاوت‌های مهمی دارند که درک دقیق آن‌ها برای تحلیل قانونی هر پرونده ضروری است.
🔹تفتیش
به معنای دقیق کلمه، «جست‌وجو و تفحص» در مکانی است که مظنون به وجود ادله جرم یا حضور متهم باشد. تفتیش عمدتاً جنبه تحقیقات کیفری دارد و معمولاً زمانی انجام می‌شود که احتمال کشف حقیقت از طریق کشف اشیاء، مدارک یا آلات جرم در محل وجود داشته باشد. این اقدام نیازمند دستور مستقیم مقام قضایی است.
🔹بازرسی
اصطلاحی عام‌تر است و شامل هرگونه مشاهده یا ورود به محل خاص جهت بررسی وضعیت می‌باشد. بازرسی می‌تواند پیشگیرانه، کنترلی یا تحقیقی باشد. به عنوان مثال، بازرسی‌های صنفی یا اداری از اماکن عمومی ممکن است جنبه قضایی نداشته باشند، اما وقتی در فرآیند کیفری مطرح می‌شوند، مشمول قواعد تفتیش خواهند بود.
🔹ورود به منزل
به‌خودی خود یک عمل مجاز نیست مگر در مواردی که قانون اجازه داده باشد. ورود صرف، بدون بررسی و تفحص، نیز تجاوز به حریم خصوصی محسوب می‌شود و نیاز به حکم خاص ورود دارد. اگر ورود با هدف تفتیش باشد، باید تمامی تشریفات قانونی از جمله ذکر دلایل ظن قوی، روز بودن زمان اجرا، حضور متصرف یا ارشد حاضران، و ذکر جزئیات در صورت‌جلسه رعایت شود.
به‌طور خلاصه:
| عنوان | تعریف | نیاز به حکم قضایی | کاربرد |
|---|---|---|---|
| تفتیش | جست‌وجوی دقیق برای کشف ادله جرم | بله | فرآیند تحقیق کیفری |
| بازرسی | مشاهده یا بررسی سطحی یا تخصصی | گاهی | کنترل، نظارت یا تحقیق |
| ورود به منزل | ورود فیزیکی به اقامتگاه | بله | بازداشت یا بازرسی |
ضوابط قانونی تفتیش منزل طبق قانون آیین دادرسی کیفری
ضوابط قانونی تفتیش منزل طبق قانون آیین دادرسی کیفری، چارچوبی مشخص و الزام‌آور دارد که هدف آن حفظ توازن میان کشف حقیقت و صیانت از حقوق و حریم خصوصی شهروندان است. قانونگذار در مواد ۱۳۷ تا ۱۴۵ آیین دادرسی کیفری، مهم‌ترین اصول حاکم بر این اقدام را تدوین کرده است.
📜 ماده ۱۳۷: اصل تفتیش با حکم قضایی و در موارد دارای ظن قوی
ماده ۱۳۷ نخستین و مهم‌ترین ماده در این زمینه است. طبق این ماده، تفتیش منازل، اماکن بسته یا تعطیل، و همچنین اشیاء، فقط در صورت وجود ظن قوی به حضور متهم یا ادله جرم و با دستور بازپرس انجام می‌شود.
این ماده همچنین بازپرس را مکلف می‌کند دلایل ظن قوی را به‌صورت مستند در پرونده درج کند.
📜 ماده ۱۳۸: تأیید رئیس کل دادگستری برای موارد خاص
در بازرسی از منازل یا محل کار مقامات موضوع مواد ۳۰۷ و ۳۰۸ یا متهمان جرایم سنگین موضوع بند ث ماده ۳۰۲، تأیید رئیس کل دادگستری استان الزامی است. همچنین، اجرای این دستور باید با حضور مقام قضایی صورت گیرد.
📜 ماده ۱۳۹: تقدم حقوق افراد مگر در تزاحم با منافع مهم‌تر
مطابق این ماده، در صورت تزاحم با حقوق اشخاص، تفتیش تنها در صورتی مجاز است که حقوق مورد پیگرد، مهم‌تر از حقوق فردی باشد. این اصل ناظر بر حفظ حریم خصوصی در برابر مصلحت عمومی جامعه است.
📜 ماده ۱۴۰: انجام تفتیش در روز، مگر در صورت ضرورت
اصل بر آن است که تفتیش و بازرسی در روز انجام شود (از طلوع تا غروب آفتاب). فقط در موارد ضروری و با ذکر دلایل ضرورت در صورت‌جلسه، انجام این اقدام در شب مجاز خواهد بود.
📜 ماده ۱۴۱: دستور موردی؛ نه کلی
این ماده تصریح می‌کند که دستور قضایی ورود به منزل، باید ناظر به مورد خاص و مشخص باشد؛ به‌عبارت‌دیگر، صدور دستور کلی برای ورود به اماکن مختلف ممنوع است. دستور باید شامل زمان، مکان، دفعات ورود و نشانی دقیق محل باشد.
📜 ماده ۱۴۲: حضور متصرف یا ارشد حاضران در زمان تفتیش
در اجرای تفتیش، حضور متصرف یا ارشد حاضران الزامی است. در غیاب آن‌ها، حضور دو نفر از اهل محل و ذکر فوریت در صورت‌جلسه ضروری است. رعایت موازین شرعی و قانونی، نظم محل، و حرمت متصرفان نیز الزامی است.
📜 ماده ۱۴۳: حضور اشخاص مرتبط با اجازه مقام قضایی
حضور افراد دخیل در پرونده کیفری مانند متهم، شاکی، یا نماینده قانونی آن‌ها، فقط با اجازه قاضی یا بازپرس ممکن است.
📜 ماده ۱۴۴: منع ورود و خروج در محل تفتیش
در موارد ضروری، بازپرس می‌تواند تا پایان بازرسی، ورود و خروج به محل را ممنوع کند و از نیروی انتظامی یا نظامی برای این امر کمک بگیرد. تنها بازپرس صلاحیت صدور چنین دستوری را دارد.
📜 ماده ۱۴۵: صدور دستور باز کردن محل‌های بسته
اگر متصرف از باز کردن درها یا اشیای قفل‌شده امتناع کند، بازپرس می‌تواند دستور بازگشایی صادر کند. قانون نیز دولت را در برخی موارد، موظف به جبران خسارات احتمالی ناشی از اجرای این ماده دانسته است.
تزاحم بین حقوق افراد و ضرورت بازرسی
تزاحم بین حقوق افراد و ضرورت بازرسی یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث در اجرای عدالت کیفری است. از یک سو، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر مصونیت حریم خصوصی و حرمت منازل تأکید دارد؛ از سوی دیگر، گاه مصالح عمومی و کشف حقیقت اقتضا می‌کند که این حریم، در موارد خاص و با رعایت شرایط قانونی، موقتاً کنار گذاشته شود.
🔍 در قانون: تقدم حقوق عمومی بر حقوق فردی در موارد استثنایی
ماده ۱۳۹ قانون آیین دادرسی کیفری به‌صراحت مقرر می‌دارد:
«چنانچه تفتیش و بازرسی با حقوق اشخاص در تزاحم باشد، در صورتی مجاز است که از حقوق آنان مهم‌تر باشد.»
یعنی تفتیش منزل فقط زمانی مجاز است که مصلحت اجتماعی یا حقوق عمومی، اهمیت بیشتری از حق فردی مانند آزادی، آسایش یا حریم خصوصی داشته باشد. این اصل همانند قاعده «اهم و مهم» در فقه اسلامی، تصمیم‌گیری را به سنجش و تشخیص مقام قضایی واگذار می‌کند.
📌 ضابطه احراز «حقوق اهم از مهم»
در عمل، تشخیص اینکه کدام حق اهمیت بیشتری دارد، ساده نیست. برخی حقوق‌دانان برای حل این مسئله، به عرف اجتماعی و میزان لطمه به شخصیت و حیثیت افراد استناد کرده‌اند. آن‌ها معتقدند:
- حقوق معنوی مانند آبرو، شأن اجتماعی و ناموس، نسبت به برخی حقوق مادی، برتری دارند.
- در مقابل، اگر عدم تفتیش موجب فرار متهم خطرناک، امحاء ادله جرم یا آسیب به امنیت عمومی شود، این منافع مهم‌تر شمرده می‌شوند.
به همین دلیل، در این موارد باید دلیل تفتیش نه‌تنها موجه، بلکه مستند و مستدل در پرونده درج شده باشد.
✅ اهمیت اصل تناسب
نکته‌ای که در تفسیر ماده ۱۳۹ بسیار اهمیت دارد، اصل تناسب است. حتی اگر تفتیش مجاز باشد، این اقدام باید:
- در حداقل زمان ممکن انجام شود؛
- کمترین میزان تعرض به اموال و حریم اشخاص را داشته باشد؛
- و از بروز نقض‌های غیرضروری یا تحقیرآمیز جلوگیری شود.
چنانچه در این تعادل‌سازی، افراط یا تفریط صورت گیرد، نه‌تنها تفتیش غیرقانونی خواهد بود، بلکه ممکن است زمینه‌ساز مسئولیت کیفری یا مدنی برای ضابطان یا مقام قضایی شود.
زمان مجاز برای بازرسی: چرا تفتیش شبانه ممنوع است؟
زمان مجاز برای بازرسی یکی از مهم‌ترین محدودیت‌های قانونی در فرآیند تفتیش و بازرسی منازل است که مستقیماً با آسایش، امنیت و حقوق فردی ساکنان مرتبط است. قانونگذار با درک اهمیت حریم شبانه منازل، انجام این اقدام در ساعات شب را استثنائی و مشروط به وجود ضرورت خاص دانسته است.
📜 در قانون: ماده ۱۴۰ آیین دادرسی کیفری
مطابق ماده ۱۴۰ قانون آیین دادرسی کیفری:
«تفتیش و بازرسی منزل در روز به عمل می‌آید و در صورتی هنگام شب انجام می‌شود که ضرورت اقتضاء کند. بازپرس دلایل ضرورت را احراز و در صورت‌جلسه قید می‌کند و در صورت امکان، خود در محل حضور می‌یابد.
تبصره – روز از طلوع آفتاب تا غروب آن است.»
این ماده بیان می‌دارد که اصل بر بازرسی روزانه است و بازرسی شبانه یک استثناست که صرفاً در موارد اضطراری، مانند فرار متهم یا خطر امحاء ادله جرم، قابل انجام است.
⚖️ مبنای ممنوعیت تفتیش شبانه
ممنوعیت تفتیش شبانه دارای دلایل اجتماعی، حقوقی و حتی فقهی است:
- آرامش شبانه ساکنان باید محفوظ بماند؛
- ورود مأموران در شب ممکن است احساس ناامنی یا هراس ایجاد کند؛
- خطر سوء استفاده از تاریکی شب برای تخریب یا تجاوز به حریم خصوصی بیشتر است؛
- از منظر فقهی و اخلاقی، احترام به حریم خانه در شبانه‌روز تأکید شده است.
در نتیجه، تفتیش شبانه فقط زمانی جایز است که:
- بازپرس ضرورت اقدام در شب را مستند و مکتوب در صورت‌جلسه ذکر کرده باشد؛
- امکان حضور بازپرس در محل، در صورت ضرورت، ترجیح داده شود؛
- اقدامات به‌گونه‌ای صورت گیرد که کمترین آسیب به حریم خصوصی وارد آید.
⚠️ پیامدهای تفتیش شبانه غیرمجاز
اگر مأمور یا مقام قضایی بدون تحقق شرایط قانونی در شب وارد منزل شود، این اقدام:
- غیرقانونی و قابل پیگرد خواهد بود؛
- ممکن است ادله به‌دست‌آمده در چنین بازرسی‌ای فاقد اعتبار قضایی تلقی شود؛
- حتی موجب مسئولیت کیفری یا اداری برای مأمور متخلف خواهد بود.
نمونه حکم تفتیش منزل؛ چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
نمونه حکم تفتیش منزل یکی از مهم‌ترین اسناد در فرآیند بازرسی قانونی است که نشان‌دهنده صدور مجوز رسمی از سوی مقام قضایی برای ورود، تفتیش و بازرسی از محل سکونت یا اقامت اشخاص است. این حکم باید دارای شرایط و مشخصات دقیقی باشد تا هم از نظر حقوق متهم خدشه‌ناپذیر باشد و هم از لحاظ رویه قضایی و اعتبار قانونی قابل اتکا باشد.
📝 محتویات اساسی حکم تفتیش منزل
یک نمونه حکم تفتیش منزل معتبر باید شامل عناصر زیر باشد:
- مشخصات کامل متهم یا مظنون: نام، نام خانوادگی، کد ملی، نشانی دقیق محل مورد نظر.
- دلایل صدور حکم: باید در حکم ذکر شود که چه ظن قوی یا ادله‌ای بازپرس را به صدور دستور تفتیش قانع کرده است.
- محدوده زمانی مجاز برای اجرا: مثلاً «از ساعت ۸ صبح تا ۱۷ عصر روز مشخص».
- نوع محل مورد تفتیش: منزل، کارگاه، انبار، خودروی شخصی و … (هر یک باید دقیق ذکر شود).
- ذکر نام بازپرس یا قاضی صادرکننده حکم، با امضا و مهر رسمی دادگستری.
- نام ضابطین مسئول اجرای حکم (در صورت تعیین).
- دستور حضور یا عدم حضور بازپرس در محل (در موارد خاص).
📌 عکس نمونه حکم ورود به منزل چه نکاتی دارد؟
با در نظر گرفتن احتمال سو استفاده های احتمالی در این بخش به جای قرار دادن تصویر حکم ورود به منزل مشخصات کامل آن را بیان خواهیم نمود. در نمونه‌های واقعی حکم ورود به منزل که توسط دادگاه‌ها صادر می‌شود، معمولاً موارد زیر دیده می‌شود:
- سربرگ رسمی دادگستری یا دادسرای صالح؛
- شماره پرونده کیفری و تاریخ صدور حکم؛
- اشاره به دلایل شکایت یا موضوع تحت تعقیب (مثلاً «نگهداری مشروبات الکلی»، «اختفای متهم فراری»، یا «اختفای اموال مسروقه»).
نمونه‌هایی از این احکام ممکن است در قالب حکم ورود به منزل برای مشروبات الکلی، استرداد جهیزیه، مطالبه مهریه یا کشف مواد مخدر صادر شده باشند.
🔒 نمونه‌های متداول احکام ورود به منزل:
- حکم ورود به منزل برای دستگیری متهم؛
- حکم ورود برای کشف ادوات جرم (مانند سلاح یا ابزار جعل)؛
- حکم ورود برای ضبط اموال مشکوک (نظیر اموال مسروقه)؛
- حکم ورود به منزل برای استرداد جهیزیه؛
- حکم ورود به مخفیگاه برای اجرای حکم مهریه یا حکم جلب.
⚠️ اگر حکم واقعی نبود چه کنیم؟
اگر مأموران ادعا کردند که حکم ورود به منزل دارند، اما شما نسبت به صحت آن مشکوک هستید از آن‌ها بخواهید حکم را ارائه دهند؛
- مشخصات روی برگه، مهر دادگستری، و امضای قاضی را بررسی کنید؛
- حضور ضابط قضایی یا مأمور نیروی انتظامی با کارت شناسایی معتبر الزامی است؛
- در صورت تخلف، می‌توان اقدام به تنظیم شکوائیه بابت ورود بدون مجوز نمود.
تشریفات حضور متصرف یا شهود در زمان تفتیش
تشریفات حضور متصرف یا شهود در زمان تفتیش یکی از مهم‌ترین الزامات قانونی در فرآیند بازرسی منازل و اماکن شخصی است. هدف از این تشریفات، جلوگیری از سوءاستفاده، حفظ نظم، رعایت حرمت ساکنین و شفاف‌سازی در اجرای حکم قضایی است.
📜 مستند قانونی: ماده ۱۴۲ آیین دادرسی کیفری
قانونگذار در ماده ۱۴۲ مقرر کرده است:
«تفتیش و بازرسی منزل یا محل سکنای افراد در حضور متصرف یا ارشد حاضران و در صورت ضرورت با حضور شهود تحقیق، ضمن رعایت موازین شرعی و قانونی، حفظ نظم محل مورد بازرسی و مراعات حرمت متصرفان و ساکنان و مجاوران آن به عمل می‌آید.
تبصره: هرگاه در محل مورد بازرسی کسی نباشد، در صورت فوریت، بازرسی در غیاب متصرفان و ساکنان محل، با حضور دو نفر از اهل محل به عمل می‌آید و مراتب فوریت در صورت‌جلسه قید می‌شود.»
👥 چه کسانی باید هنگام تفتیش حضور داشته باشند؟
-
متصرف قانونی محل: شخصی که خانه یا محل موردنظر در تصرف اوست، نه الزاماً مالک. او باید در محل حضور داشته باشد و از فرآیند بازرسی مطلع باشد.
-
ارشد حاضران: اگر متصرف اصلی حضور نداشت، کسی که بالاترین سن یا جایگاه را در محل دارد.
-
شهود تحقیق (در صورت غیاب متصرف): دو نفر از اهالی محل که بی‌طرف بوده و صرفاً برای شهادت در فرآیند بازرسی حضور دارند.
⚠️ چرا حضور متصرف اهمیت دارد؟
- برای تأیید صحت اجرای حکم و جلوگیری از ادعاهای بعدی؛
- برای ثبت دقیق اقلام، اشیاء و محل قرارگیری آن‌ها؛
- برای اطمینان از عدم ورود خسارت یا تعدی غیرمجاز به اموال.
در صورت عدم رعایت این تشریفات، ممکن است:
- ادله به‌دست‌آمده بی‌اعتبار تلقی شود؛
- بازپرس یا مأمور ضابط، در معرض تعقیب انتظامی یا مسئولیت مدنی قرار گیرد.
📌 نکات اجرایی مهم برای ضابطان
- ارائه اوراق شناسایی و دستور قضایی پیش از ورود؛
- تنظیم صورت‌جلسه با ذکر زمان، مشخصات محل، نام افراد حاضر، وضعیت ظاهری محل، و لیست اشیای بازرسی‌شده؛
- اخذ امضا از متصرف یا شهود تحقیق در پایان بازرسی؛
- حفظ احترام و پرهیز از اقدامات تحقیرآمیز یا خودسرانه.
بررسی مقررات ویژه برای تفتیش مقامات یا جرائم خاص
بررسی مقررات ویژه برای تفتیش مقامات یا جرائم خاص نشان می‌دهد که قانونگذار برای حفظ تعادل میان اقتدار قضایی و حفظ شأن افراد، در مواردی نظارت و کنترل‌های خاص‌تری را در نظر گرفته است. این موضوع، به‌ویژه در خصوص افراد دارای موقعیت حقوقی ویژه یا متهمان برخی جرائم سنگین اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
📜 ماده ۱۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری
بر اساس این ماده:
«مجوز تفتیش و بازرسی منزل و محل کار اشخاص و مقامات موضوع مواد (۳۰۷) و (۳۰۸) و نیز متهمان جرائم موضوع بند (ث) ماده (۳۰۲) این قانون، باید به تأیید رئیس کل دادگستری استان برسد و با حضور مقام قضائی اجرا شود.»
🧑⚖️ چه کسانی مشمول این ماده هستند؟
-
مقامات دارای مصونیت قضایی خاص مانند:
-
نمایندگان مجلس
-
وزرا و معاونان آن‌ها
-
قضات دادگستری
-
اعضای شورای نگهبان و برخی مدیران عالی‌رتبه دولتی
-
-
متهمان جرایم موضوع بند (ث) ماده ۳۰۲ از جمله:
-
جرائم امنیتی و جاسوسی
-
تشکیل یا اداره گروه‌های سازمان‌یافته مجرمانه
-
فساد مالی گسترده و مفاسد اقتصادی کلان
-
✅ شرایط ویژه اجرای تفتیش
-
تأیید رئیس کل دادگستری استان به‌عنوان مرجع نظارتی عالی در استان الزامی است؛
-
اجرای حکم تنها با حضور مقام قضائی صادر کننده دستور (بازپرس یا قاضی پرونده) ممکن است؛
-
انجام تفتیش بدون رعایت این الزامات، موجب بطلان اقدام و مسئولیت کیفری و اداری مأموران خواهد بود.
📌 دلیل سخت‌گیری در این موارد چیست؟
-
حفظ اعتبار جایگاه اجتماعی و حقوقی افراد مشمول؛
-
پیشگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی یا تسویه‌حساب‌های سیاسی؛
-
تأمین حفظ نظم عمومی و اعتماد مردم به نظام قضایی.
این مقررات نشان می‌دهند که در نظام حقوقی ایران، حتی در شرایط اضطراری و جرائم مهم، اصل بر رعایت دقیق تشریفات قانونی و احترام به ساختار قانونی مقامات و اشخاص خاص است.
سوالات متداول
در ادامه این بخش سوالات متداول پیرامون تفتیش و بازرسی منزل را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است:
❓ اگر قاضی برای متهمِ سرقت تعزیری قرار جلب به دادرسی صادر کند، آیا دستور تفتیش و بازرسی منزل متهم را هم صادر می‌کند؟
✅ معمولاً خیر. صدور دستور تفتیش منزل تنها در صورتی انجام می‌شود که شرایط خاصی وجود داشته باشد و قاضی به‌صورت مشخص، آن را لازم بداند.
❓ آیا در صورتی‌که اتهام سرقتی علیه فردی مطرح شود، مأموران می‌توانند بدون حکم تفتیش به منزل او وارد شوند؟
✅ خیر. ورود به منزل و انجام تفتیش فقط با حکم قضایی ممکن است. حتی در مراحل تحقیقات مقدماتی، نیاز به مجوز رسمی از مقام قضایی وجود دارد.
❓ اگر فردی به پلیس گزارش دهد که شخصی مشکوک به فروش مواد مخدر است، آیا پلیس می‌تواند بدون حکم منزل او را تفتیش کند؟
✅ خیر. صرف گزارش یا ظن پلیس کافی نیست. پلیس تنها با حکم مکتوب مقام قضایی مجاز به ورود و بازرسی منزل است.
❓ مأموران بدون معرفی خود وارد منزل شدند و همسرم را به اتهام مواد مخدر به کلانتری بردند. چه اقدامی می‌توانم انجام دهم؟
✅ در چنین مواردی توصیه می‌شود با یک وکیل کیفری مشورت کنید تا از نظر حقوقی، اقدام به اعتراض، شکایت از مأموران متخلف و پیگیری قانونی موضوع کنید.
❓ آیا در پرونده سرقت تعزیری، ممکن است قاضی دستور تفتیش منزل متهم را صادر کند؟
✅ بله، اما تنها در صورتی که قاضی دلایل کافی برای تفتیش داشته باشد و مصلحت را در انجام آن ببیند. این تصمیم وابسته به ارزیابی خاص پرونده است.
❓ یکی از همسایه‌ها وارد تراس من شده و به داخل خانه نگاه کرده است. من شکایت کرده‌ام و الان وقت دادیاری دارم. مجازات این کار چیست؟
✅ این رفتار ممکن است مصداق نقض حریم خصوصی باشد و بسته به نظر دادیار، برای فرد متخلف مجازات قانونی در نظر گرفته می‌شود. توصیه می‌شود شواهد خود را در جلسه دادیاری ارائه دهید.