در نظام حقوقی ایران، حق مالکیت یکی از بنیادی‌ترین حقوق افراد تلقی می‌شود و تعرض به این حق، در هر شکل و صورتی، با واکنش قانونی مواجه خواهد شد. خودرو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اموال منقول اشخاص، هم از نظر مالی ارزشمند است و هم در زندگی روزمره شهروندان نقش کلیدی دارد. متأسفانه گاهی برخی افراد در پی خصومت شخصی، تهدید یا انتقام‌جویی، اقدام به آتش زدن خودرو دیگران می‌کنند که این عمل طبق قانون، جرم محسوب شده و دارای مجازات مشخص است.
بر اساس قوانین جزایی ایران، حریق عمدی خودرو نه‌تنها مصداق بارز تخریب مال است، بلکه در صورت اثبات عمد، می‌تواند با مجازات حبس، پرداخت خسارت، و حتی مسئولیت‌های تبعی دیگر همراه باشد. این مقاله با هدف آگاهی‌بخشی دقیق، به بررسی کامل مجازات آتش زدن عمدی خودرو، نحوه شکایت، رسیدگی قضایی، راه‌های اثبات جرم و دریافت خسارت می‌پردازد تا راهنمایی جامع برای افراد آسیب‌دیده یا مشغول رسیدگی به این پرونده‌ها باشد.
مجازات آتش زدن عمدی خودرو
بر اساس ماده 676 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، مجازات آتش زدن عمدی خودرو که متعلق به فرد دیگری باشد، شامل حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه است. این ماده به طور مشخص بیان می‌کند:
«هرکس سایر اشیاء منقول متعلق به دیگری را آتش بزند، به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه محکوم خواهد شد.»
بنابراین، ارتکاب این جرم عواقب قانونی جدی در پی دارد و در شرایطی که باعث آسیب رساندن به افراد شود، مجازات آن تشدید خواهد شد. به عنوان مثال پاشیدن اسید بر روی خودروی فرد یا آتش زدن آن یک جرم مستقل است اما در صورتی که آسیبی به فرد برسد حکم آتش سوزی یا اسیدپاشی بر انسان را دارد که حتی می تواند مجازات قصاص به همراه داشته باشد.
📌 تفاوت میان عمد و غیر عمد در جرم آتش‌سوزی خودرو
- اگر شخصی با قصد و اراده آگاهانه اقدام به آتش زدن خودرو نماید → جرم حریق عمدی
- اگر آتش‌سوزی ناشی از بی‌احتیاطی یا غفلت باشد (مثلاً بازی با آتش یا نگهداری غیر ایمن مواد قابل اشتعال) → جرم غیرعمدی محسوب شده و مجازات سبک‌تری دارد، اما همچنان مسئولیت مدنی و پرداخت خسارت را در پی خواهد داشت.
🔥 اگر آتش‌سوزی باعث خسارات جانبی شود چه می‌شود؟
اگر در اثر حریق عمدی خودروهای مجاور نیز دچار حریق شوند، آتش به آپارتمان یا محل پارکینگ سرایت کند و یا شخص یا اشخاصی آسیب ببینند یا فوت کنند
در این صورت، متهم علاوه بر مجازات حریق، ممکن است با اتهاماتی نظیر ایراد صدمه بدنی، قتل شبه عمد یا حتی قتل عمد (بسته به شرایط) روبه‌رو شود. مجازات حبس فقط بخشی از پیامدهای این جرم است. شخصی که اقدام به آتش زدن خودرو دیگری کرده، ملزم به پرداخت کلیه خسارات وارده به مالک خودرو است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هزینه تعمیر یا خرید خودروی جدید
- خسارت افت قیمت خودرو
- جبران خسارات وارد شده به اموال مجاور
- و حتی خسارت معنوی (در صورت اثبات در دادگاه)
مراحل شکایت از جرم آتش‌سوزی عمدی خودرو
برای افرادی که خودروی آنها هدف آتش‌سوزی عمدی قرار گرفته، طرح شکایت کیفری اولین و مهم‌ترین گام قانونی جهت پیگیری جرم و مطالبه خسارت است. این شکایت باید طبق ضوابط مشخص حقوقی و با ادله کافی مطرح شود تا نتیجه مؤثری در پی داشته باشد.
📝 مرحله اول: تنظیم شکواییه
شاکی می‌بایست در ابتدا یک شکواییه رسمی علیه شخص یا اشخاص مظنون تنظیم کند. این شکواییه می‌تواند به صورت شخصی یا با کمک وکیل کیفری متخصص در جرایم تخریب و حریق تنظیم شود و باید شامل موارد زیر باشد:
-
مشخصات کامل شاکی
-
مشخصات مظنون (در صورت شناسایی)
-
تاریخ، محل و شرح دقیق واقعه
-
دلایل، مدارک و مستندات
-
مطالبه تعقیب کیفری و خسارت
🖥 مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از تنظیم شکواییه، شاکی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکواییه را ثبت و برای دادسرای محل وقوع جرم ارسال نماید.
📎 ارائه مدارک و مستندات
پیش از ارسال نهایی شکایت، لازم است تمام شواهدی که در اختیار دارید (مانند عکس و فیلم صحنه، نظر کارشناسی آتش‌نشانی، گزارش پلیس، شاهد عینی و…) به وکیل یا مرجع ثبت شکایت ارائه دهید تا پرونده از ابتدا مستند و قوی باشد.
✅ توصیه مهم
اگر شکایت به‌درستی تنظیم نشود یا دلایل به‌خوبی ارائه نشود، ممکن است قرار منع تعقیب صادر شود. بنابراین، بهره‌گیری از وکیل متخصص باعث می‌شود از همان ابتدا مسیر پرونده با دقت و قدرت پیگیری شود.
نحوه رسیدگی به جرم حریق عمدی خودرو در دادگاه
پس از ثبت شکواییه و ارسال آن به دادسرا، فرایند قضایی برای رسیدگی به جرم آتش‌سوزی عمدی خودرو آغاز می‌شود. این روند دارای مراحل مشخصی است که بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری پیگیری می‌گردد.
📌 شروع رسیدگی در دادسرا
پرونده ابتدا در دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم مطرح می‌شود. در این مرحله:
-
بازپرس یا دادیار، اظهارات شاکی را استماع می‌کند.
-
دلایل و مدارک بررسی می‌شود (فیلم دوربین، نظر آتش‌نشانی، گزارش پلیس، شهادت شهود و…).
-
متهم (در صورت شناسایی) احضار شده و از او تحقیق می‌شود.
اگر دلایل کافی وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر خواهد شد. در غیر این صورت، بازپرس اقدام به صدور قرار جلب به دادرسی می‌کند.
🧾 صدور کیفرخواست و ارجاع به دادگاه
با صدور قرار جلب به دادرسی، دادستان کیفرخواست رسمی علیه متهم صادر کرده و پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال می‌شود (زیرا جرم تخریب و آتش‌سوزی خودرو در صلاحیت این مرجع است).
⚖️ رسیدگی در دادگاه کیفری
در دادگاه، متهم فرصت دفاع دارد و شاکی نیز می‌تواند مستندات و لایحه خود را ارائه دهد. قاضی دادگاه پس از بررسی مدارک، حکم نهایی را صادر می‌کند. این حکم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
-
حبس تعزیری بر اساس ماده ۶۷۶ قانون مجازات اسلامی
-
الزام به پرداخت خسارت به شاکی
-
مجازات‌های جایگزین حبس (در صورت وجود شرایط قانونی)
حکم صادره اگر ظرف مهلت قانونی مورد اعتراض قرار نگیرد، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد بود و به اجرای احکام کیفری ارجاع داده می‌شود. در این مرحله، قاضی اجرای احکام نظارت بر اجرای حکم خواهد داشت.
اثبات جرم آتش زدن خودرو با دلایل و مدارک قانونی
یکی از مهم‌ترین چالش‌های پرونده‌های مربوط به حریق عمدی خودرو، اثبات اینکه شخص خاصی این عمل را انجام داده و قصد آتش‌زدن داشته است، می‌باشد. در نظام حقوقی ایران، اصل بر برائت است و اثبات هر جرم بر عهده شاکی یا دادستان است. بنابراین برای محکومیت فرد، ارائه ادله قوی، مستند و مورد پذیرش دادگاه ضروری است.
📷 فیلم دوربین مداربسته و تصاویر
وجود تصاویر ضبط‌شده از صحنه وقوع جرم، مانند فیلم دوربین‌های مداربسته پارکینگ، خیابان یا منازل مجاور، یکی از مهم‌ترین و قوی‌ترین ادله اثباتی محسوب می‌شود. اگر در فیلم، فرد مظنون در حال پاشیدن مواد آتش‌زا یا نزدیک شدن مشکوک به خودرو دیده شود، این تصویر می‌تواند پایه صدور کیفرخواست باشد.
🧾 شهادت شهود
شهادت افرادی که صحنه را دیده‌اند یا اطلاعات مستقیم از حادثه دارند، در صورتی که دارای شرایط قانونی باشند (بلوغ، عدالت، عدم خصومت،…)، می‌تواند برای اثبات جرم حریق عمدی مورد استفاده قرار گیرد.
🧪 نظر کارشناسی آتش‌نشانی و پلیس
-
کارشناس آتش‌نشانی علت حریق را بررسی می‌کند و مشخص می‌سازد که آتش‌سوزی به چه شکل و با چه نوع ماده‌ای آغاز شده است.
-
پلیس آگاهی نیز می‌تواند در کشف آثار جرم، ادوات آتش‌زا یا بطری حاوی بنزین، شواهد اثر انگشت، یا دیگر سرنخ‌ها نقش مهمی ایفا کند.
🗣 اقرار متهم
اگر شخصی در مراحل تحقیق یا دادرسی، صراحتاً اقرار به ارتکاب جرم کند، این اقرار می‌تواند به عنوان قوی‌ترین دلیل اثبات جرم تلقی شود، مگر آن‌که خلاف آن با دلایل دیگر اثبات گردد.
🔎 سایر قرائن و امارات
گاهی اوقات اثبات جرم به صورت مستقیم ممکن نیست، اما دادگاه با در کنار هم گذاشتن قرائن و شواهد (مثل انگیزه قبلی، تهدید، دشمنی قدیمی، حضور در محل حادثه و…) به این نتیجه می‌رسد که ارتکاب جرم توسط متهم محتمل است.
سوالات متداول در این مورد
در این قسمت نمونه هایی از سوالات مراجعه کنندگان در مورد موضوعاتی که مربوط به آتش سوزی عمدی یا غیر عمدی می شود را مشاهده می فرمایید:
1.با توجه به حکم محکومیت صادر شده درباره شکایت علیه شما به اتهام آتش‌سوزی عمدی، آیا این به معنای پرداخت خسارت است یا مجازات کیفری هم شامل می‌شود؟
✅آتش‌سوزی عمدی به‌طور کلی شامل مجازات حبس نیز می‌شود. اینکه در مورد خاص شما چه حکمی صادر شده، بستگی به نظر قاضی دادگاه دارد که می‌تواند شامل پرداخت خسارت، مجازات حبس یا هر دو باشد. برای اطلاع دقیق‌تر باید حکم صادره را بررسی کنید.
2. چند وقت پیش در پارکینگ آپارتمان ما خودرو کوییک صاحبخانه آتش گرفت و ثابت شد که عمدی بوده است. خودروی بنده هم به دلیل این حادثه سوخت. چه اقداماتی می‌توانم انجام دهم تا از صاحبخانه خسارت بگیرم؟ در این پرونده قاضی طرف صاحبخانه را به ناحق گرفته است در این مورد چه می توان کرد؟
✅در این شرایط، برای دریافت خسارت از صاحبخانه، باید ثابت کنید که تخلفات یا قصور او باعث بروز این خسارت شده است. شما می‌توانید برای کارشناسی جدید اقدام کنید تا نقش قصور صاحبخانه در وقوع حادثه و وارد آمدن خسارت به شما بررسی شود. همچنین می‌توانید رای صادره را مورد اعتراض قرار دهید. اگر اعتقاد دارید قاضی در روند رسیدگی تبعیض قائل شده، می‌توانید با ادله و مستندات دفاعیات خود را در مرحله بعدی مطرح نمایید. همچنین اگر سیستم اطفاء حریق آپارتمان کامل نیست، می‌توانید از این نظر نیز شکایت کنید.
3. آیا بطری و فندک منفجر شده که در محل آتش‌سوزی یافت شده‌اند، می‌توانند به عنوان مدرک استفاده شوند؟
✅بله، این اشیا می‌توانند به عنوان مستنداتی در جریان تحقیقات و رسیدگی به پرونده آتش‌سوزی استفاده شوند. با این حال، اثبات اینکه این اشیا به صورت مستقیم با فرد مظنون مرتبط هستند، نیازمند بررسی‌های دقیق پلیسی و کارشناسی است.
4. خودروی من در سال 1397 در پارکینگ دچار حریق عمدی شد و علیه سه نفر شکایت کردم اما آنها رفع اتهام شدند. اکنون مدارکی دارم که نشان‌دهنده عاملیت یکی از این افراد است. آیا می‌توانم دوباره شکایت کنم؟
✅بله، با وجود مدارک جدیدی که به دست آورده‌اید، می‌توانید دوباره علیه این افراد شکایت کنید. این مدارک جدید می‌توانند پرونده را بازگشایی و امکان پیگیری قانونی مجدد را فراهم کنند.
5. در خصوص تعیین جبران خسارت حریق عمدی خودرو در پارکینگ و سرایت به سایر خودروها بر اساس نظر کارشناس رسمی، با توجه به ناشناس بودن عامل حریق، چگونه می‌توان خسارت را دریافت کرد؟
✅در چنین مواردی، می‌توانید شکایت خود را ثبت کرده و از طریق دادگاه و کارشناسان رسمی درخواست تعیین مقصر و میزان خسارت کنید. اگر عامل حادثه ناشناس است، شما می‌توانید به شرکت بیمه یا دادگاه مراجعه کنید تا روند جبران خسارت و تعیین مقصر پیگیری شود.
6. اگر در اثر مشاجره فردی به چراغی ضربه بزند و این باعث آتش‌سوزی و مرگ طرف مقابل شود، نوع این قتل چیست؟
✅این نوع قتل تحت عنوان قتل شبه عمد طبقه‌بندی می‌شود، زیرا ضربه زدن به چراغ و پاشیدن نفت به صورت غیر عمدی منجر به فوت شده است.