به‌طور خلاصه، اگر شخصی خارج از جریان دادرسی، پس از اطلاع از رأیی که به حقوق او لطمه زده، بخواهد وارد دعوا شود و آن رأی را به چالش بکشد، باید اعتراض ثالث اصلی مطرح کند. اما اگر در جریان رسیدگی به یک دعوا، به رأیی استناد شود که به ضرر شخص ثالث است، وی می‌تواند بلافاصله در همان دادرسی، اعتراض طاری خود را اعلام نماید.

مثال برای اعتراض ثالث طاری؛ نمونه کاربردی از روند دادرسی

برای درک بهتر مفهوم اعتراض ثالث طاری، بررسی یک مثال واقعی حقوقی می‌تواند بسیار مفید باشد:

فرض کنید آقای «الف» دعوایی علیه آقای «ب» مطرح می‌کند و در جریان رسیدگی، آقای «الف» برای اثبات مالکیت خود بر یک قطعه زمین، به حکم قطعی‌ای که در گذشته بین خودش و شخص دیگری (مثلاً آقای «ج») صادر شده استناد می‌نماید. اما اکنون آقای «ب» معتقد است که آن حکم سابق‌الصدور دارای ایراد بوده و در آن دادرسی، وی اصلاً حضور نداشته و حتی آن حکم به ضرر اوست.

در این حالت، آقای «ب» می‌تواند در همان جلسه دادرسی جاری و بدون نیاز به تقدیم دادخواست جداگانه، به حکمی که آقای «الف» به آن استناد کرده، اعتراض طاری مطرح کند. دادگاه در صورتی که این اعتراض را مؤثر در نتیجه دعوا بداند، می‌تواند رسیدگی به دعوای اصلی را به تأخیر بیندازد تا ابتدا تکلیف اعتراض طاری مشخص گردد.

اگر درجه دادگاه جاری پایین‌تر از دادگاهی باشد که رأی سابق را صادر کرده، معترض (در این مثال آقای «ب») باید دادخواست اعتراض را به دادگاه صادرکننده رأی سابق بدهد. در غیر این صورت، همان دادگاه می‌تواند همزمان به دعوای اصلی و اعتراض طاری رسیدگی نماید.

هزینه و مهلت اعتراض ثالث طاری

در مورد اعتراض شخص ثالث طاری، که بدون تقدیم دادخواست و در جریان رسیدگی به دعوای اصلی مطرح می‌شود، دو نکته مهم مطرح است: نخست هزینه دادرسی و دوم مهلت قانونی برای طرح آن.

✅ هزینه دادرسی اعتراض ثالث طاری

بر خلاف تصور رایج، اعتراض طاری اگرچه بدون تنظیم دادخواست رسمی انجام می‌شود، اما از پرداخت هزینه دادرسی معاف نیست. مطابق نظریه مشورتی شماره ۱۸۳۵/۹۶/۷ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، دادگاه موظف است هزینه دادرسی را مطابق با نوع دعوا (مالی یا غیرمالی) دریافت نماید.

• اگر اعتراض طاری نسبت به رأی غیر مالی باشد، هزینه دادرسی آن بین ۴۰٬۰۰۰ تا ۱۸۰٬۰۰۰ تومان است (مطابق بخشنامه‌های سالانه هزینه‌های دادرسی).
• اگر اعتراض طاری به رأی مالی وارد شود، هزینه آن بر اساس ۵.۵ درصد ارزش خواسته تعیین می‌شود؛ مشابه هزینه دادرسی سایر دعاوی مالی.

عدم پرداخت این هزینه در مهلت مقرر، ممکن است موجب رد یا توقف رسیدگی به اعتراض شود. شما می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال برای محاسبه آنلاین هزینه های دادرسی استفاده نمایید که به صورت رایگان هزینه ها را در مراحل متفاوت محاسبه می نماید.

⏱ مهلت اعتراض ثالث طاری

قانون آیین دادرسی مدنی هیچ مهلت دقیقی برای اعتراض طاری تعیین نکرده است. علت آن است که در این نوع اعتراض، شخص ثالث در جریان دادرسی قبلی حضور نداشته و رأیی که علیه اوست، ممکن است در جریان دعوای جدید و به‌صورت ناگهانی افشا شود.

بر اساس ماده ۴۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی، معترض طاری باید بلافاصله پس از اطلاع از رأی، در همان دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی اعتراض خود را مطرح کند. اما اگر آن دادگاه صلاحیت رسیدگی به اعتراض را نداشته باشد (مثلاً رأی معترض‌عنه توسط دادگاهی با درجه بالاتر صادر شده باشد)، معترض موظف است ظرف ۲۰ روز دادخواست اعتراض خود را به دادگاه صالح تقدیم نماید. در غیر این صورت، دادگاه رسیدگی به دعوای اصلی را ادامه خواهد داد.

نمونه متن لایحه اعتراض شخص ثالث طاری

در ادامه نمونه‌ای از لایحه اعتراض ثالث طاری ارائه می‌شود که به صورت حقوقی و دقیق تنظیم شده و قابل استفاده برای ارائه در دادگاه‌های حقوقی می‌باشد. این لایحه بر اساس ماده ۴۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی تهیه شده و مناسب زمانی است که رأی صادره از سوی یکی از طرفین دعوی به عنوان دلیل در دعوای جدید مورد استناد قرار گرفته و شخص ثالث (که در دعوای اول دخالتی نداشته) نسبت به آن معترض است.

📝 نمونه متن لایحه اعتراض ثالث طاری

به نام خدا
ریاست محترم شعبه … دادگاه عمومی حقوقی …
با سلام و احترام؛

اینجانب، این لایحه را به عنوان اعتراض ثالث طاری نسبت به رأی شماره … مورخ … صادره از شعبه … دادگاه … تقدیم می‌نمایم.

مشخصات معترض ثالث:
نام و نام خانوادگی: …
شماره ملی: …
نشانی: …
شماره تماس: …

شرح موضوع و دلایل اعتراض:
احتراماً، در جریان رسیدگی به پرونده کلاسه … مطرح در شعبه محترم … دادگاه …، طرف مقابل (آقای/خانم …) به رأی صادره از شعبه … دادگاه … به شماره … مورخ … به عنوان دلیل اثبات ادعای خود استناد نموده است. این در حالی است که رأی مزبور بدون حضور اینجانب در دادرسی صادر شده و مفاد آن به صورت مستقیم موجب تضییع حقوق قانونی اینجانب شده است.

با عنایت به مفاد ماده ۴۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی و اصول دادرسی منصفانه، مستنداً به اینکه:

1. در دادرسی پیشین حضور نداشته‌ام؛

2. رأی مورد استناد منافی با حقوق مکتسبه اینجانب بوده و موجب ورود ضرر مستقیم می‌باشد؛

3. به محض اطلاع از استناد طرف مقابل به رأی مذکور، اعتراض خود را در نخستین جلسه مطرح نموده‌ام؛

لذا از آن مقام محترم تقاضا دارم:
۱. ضمن پذیرش این اعتراض طاری، دستور مقتضی برای تعلیق رسیدگی تا تعیین تکلیف اعتراض صادر فرمایید.
۲. در صورت عدم صلاحیت این دادگاه برای رسیدگی به اصل اعتراض، مهلت مقرر جهت تقدیم دادخواست به دادگاه صالح اعطا گردد.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی معترض: …
تاریخ: …
امضاء: …

تفاوت اعتراض ثالث طاری و اعاده دادرسی طاری

در نظام حقوقی ایران، اعتراض ثالث طاری و اعاده دادرسی طاری دو نهاد متفاوت هستند که هرکدام با هدف حمایت از حقوق اشخاص ثالث یا متضرر از آرای صادره، طراحی شده‌اند. اگرچه ممکن است در ظاهر شباهت‌هایی میان این دو وجود داشته باشد، اما از نظر مبانی قانونی، شرایط طرح، آثار و نحوه رسیدگی تفاوت‌های مهمی دارند.

۱. تعریف و موضوع:

• اعتراض ثالث طاری: به استناد ماده ۴۲۱ قانون آیین دادرسی مدنی، زمانی مطرح می‌شود که یکی از طرفین دعوا در جریان دادرسی، به رأیی که پیش‌تر در دعوایی دیگر صادر شده استناد می‌کند و طرف دیگر یا شخص ثالث به آن رأی معترض می‌شود.
• اعاده دادرسی طاری: ناظر به حالتی است که در اثنای رسیدگی، مشخص می‌شود رأیی که یکی از طرفین برای اثبات ادعا به آن استناد کرده، بر اساس سند جعلی، شهادت خلاف واقع، یا دلایل مخدوش صادر شده است. در این شرایط، طرف مقابل درخواست اعاده دادرسی می‌کند.

۲. مرجع رسیدگی:

• در اعتراض طاری، اگر دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می‌کند، صلاحیت رسیدگی به اعتراض را نیز داشته باشد، خود رسیدگی می‌کند. در غیر این‌صورت، رسیدگی به دادگاه صادرکننده رأی معترض‌عنه ارجاع می‌شود.
• در اعاده دادرسی طاری، رسیدگی الزاماً در همان دادگاهی صورت می‌گیرد که رأی معترض‌عنه را صادر کرده است.

۳. لزوم دادخواست:

• اعتراض طاری نیاز به دادخواست ندارد مگر اینکه دادگاه صالح برای رسیدگی به آن، متفاوت از دادگاه فعلی باشد.
• اعاده دادرسی طاری حتماً باید با تقدیم دادخواست رسمی صورت پذیرد.

۴. مهلت قانونی:

• برای اعتراض طاری، قانون مهلت خاصی تعیین نکرده است و در هر مرحله‌ای از دادرسی که رأی به عنوان دلیل ارائه شود، اعتراض ممکن است.
• اما در اعاده دادرسی، باید ظرف مهلت‌های ۲۰ روز برای افراد ساکن ایران و ۲ ماه برای مقیمان خارج از کشور اقدام شود، از تاریخ اطلاع از جهات اعاده.

۵. آثار:

• اعتراض طاری ممکن است موجب توقف رسیدگی دعوای اصلی شود تا نتیجه اعتراض مشخص گردد.
• اعاده دادرسی طاری، در صورت پذیرش، منجر به نقض رأی قطعی سابق‌الصـدور می‌شود.

سوالات متداول

 در ادامه این بخش سوالات متداول پیرامون اعتراض شخص ثالث طاری را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است:

❓ اگر رأی دادگاه تجدیدنظر به حقوق شخص ثالث لطمه وارد کرده باشد، شخص معترض ثالث باید اعتراض خود را به کجا اعلام کند، شعبه صادرکننده رأی یا شعبه تجدیدنظر؟
✅ اعتراض شخص ثالث باید به دادگاه تجدیدنظر اعلام شود، زیرا این دادگاه صادرکننده رأی معترض‌عنه است.

❓ در خصوص دعوی به طرفیت شما مبنی بر اعتراض ثالث به رأی غیرمالی و درخواست اعاده دادرسی، لطفاً در وقت مقرر برای اجرای قرار کارشناسی در این شعبه حاضر شوید.
✅ موضوع دعوا اعتراض ثالث به یک رأی غیرمالی است. احتمالاً معترض ثالث درخواست بررسی مجدد از طریق اعاده دادرسی داده و قرار کارشناسی صادر شده است. حضور در زمان مقرر برای بررسی کارشناسی الزامی است.

❓ در پرونده کیفری، طرف مقابل را به جرم خیانت در امانت محکوم کرده‌ام. آیا اعتراض شخص ثالث که دارنده چک موصوف است مانع اجرای حکم کیفری می‌شود؟
✅ خیر، اعتراض شخص ثالث در این مورد مانع اجرای حکم کیفری نمی‌شود و تنها ممکن است در بخش حقوقی پرونده مطرح شود.

❓ من یک ماشین امانتی به کسی داده‌ام و او با ۷۸ کیلو تریاک دستگیر شده است. حکم به ضبط ماشین صادر شده. آیا می‌توانم به عنوان ثالث اعتراض کنم؟
✅ بله، اگر شما مالک خودرو هستید و در جرم نقشی نداشته‌اید، می‌توانید به عنوان شخص ثالث نسبت به حکم ضبط، اعتراض کنید.

❓ اگر رأی دادگاه تحویل یک باب مغازه باشد و در اجراییه یک واحد کارگاهی تحویل داده شود، آیا می‌توان به عنوان معترض ثالث اجرایی درخواست ابطال عملیات اجرایی و ابطال اجراییه را داد؟
✅ اگر تحویل اشتباهی صورت گرفته و هنوز اجرا کامل نشده است، می‌توان با ارائه دلایل و مدارک معتبر، درخواست ابطال عملیات اجرایی و اصلاح اجراییه را مطرح کرد.