پا، یکی از اعضای کلیدی بدن انسان است که نقش حیاتی در راه رفتن و انجام فعالیت‌های روزمره ایفا می‌کند. به همین دلیل، در صورت وارد شدن آسیب به این عضو، قانون مجازات اسلامی برای انواع مختلف جراحات، شکستگی‌ها، قطع عضو، کبودی یا حتی تورم پا، دیه یا ارش تعیین کرده است.
از دیه شکستگی استخوان ساق پا تا قطع انگشت یا فلج شدن پا، هر نوع صدمه بر اساس شدت و نحوه درمان، محاسبه جداگانه‌ای دارد. در این مقاله تلاش شده است تا تمامی موارد مربوط به دیه پا با استناد به قانون و بر اساس آخرین تغییرات سال ۱۴۰۴ بررسی شود.
دیه تعیین‌شده برای پا در سال ۱۴۰۴
دیه پا به عنوان یکی از دیه‌های مقدر در قانون مجازات اسلامی، دارای نرخ مشخص و قابل استناد است. این عضو به‌دلیل نقش اساسی در تحرک و زندگی روزمره، در صورت آسیب‌دیدگی، مشمول دیه‌ای معادل نصف دیه کامل انسان خواهد بود. در سال ۱۴۰۴، دیه کامل انسان برابر با ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان تعیین شده و دیه یک پا نیز ۸۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود.
🔍 نرخ دیه کامل انسان و دیه یک پا
طبق قانون، دیه دو پا معادل دیه کامل است، یعنی در مجموع ۱.۶ میلیارد تومان. قطع شدن یک پا (از مفصل مچ یا زانو به بالا)، به تنهایی مشمول نصف دیه کامل، یعنی ۸۰۰ میلیون تومان می‌شود. این موضوع در ماده ۶۳۵ قانون مجازات اسلامی به‌روشنی آمده و مبنای کلی برای محاسبه سایر صدمات پا نیز محسوب می‌شود.
🔍 حکم قانونی برای پا و انگشتان طبق مواد ۶۳۵ تا ۶۴۶
در مواد قانونی، نه تنها دیه پا بلکه دیه قطع یا آسیب به انگشتان پا، بندهای آن، کف پا، قوزک و حتی ناخن‌های پا نیز مشخص شده است. خلاصه‌ای از این احکام به‌شرح زیر است:
- ماده ۶۳۵: قطع پا از مفصل مچ برابر با نصف دیه کامل است.
- ماده ۶۳۶: قطع تمام انگشتان یک پا نیز نصف دیه کامل دارد.
- ماده ۶۳۸: قطع پا از زانو نیز مشمول نصف دیه کامل است.
- ماده ۶۴۱: دیه هر انگشت پا، یک‌دهم دیه کامل (۱۶۰ میلیون تومان) است.
- ماده ۶۴۲: قطع هر بند انگشت (جز شست) یک‌سوم دیه آن انگشت را دارد.
- ماده ۶۴۵: از بین بردن ناخن پا در صورتی که دیگر رشد نکند، یک درصد دیه کامل تعلق می‌گیرد.
بنابراین، قانون‌گذار برای هر بخش از پا و هر نوع آسیب احتمالی، یک چارچوب مشخص تعیین کرده است که در صورت لزوم، ارش نیز به آن افزوده می‌شود.
دیه شکستگی استخوان پا
شکستگی استخوان پا یکی از رایج‌ترین آسیب‌هایی است که در حوادث، خصوصاً تصادفات رانندگی، رخ می‌دهد. قانون مجازات اسلامی برای انواع شکستگی‌ها از جمله شکستگی ساده، خرد شدن، ترک برداشتن و شکستگی نیازمند پلاتین، دیه مشخصی تعیین کرده است. محاسبه این دیه به شدت آسیب و نحوه درمان آن (با عیب یا بدون عیب) بستگی دارد.
🔍 دیه شکستگی پا طبق ماده ۵۶۹ قانون مجازات اسلامی
بر اساس ماده ۵۶۹ قانون مجازات اسلامی:
- شکستگی استخوان پا: برابر با یک‌پنجم دیه عضو مربوطه است؛ یعنی با توجه به اینکه دیه یک پا در سال ۱۴۰۴ برابر با ۸۰۰ میلیون تومان است، دیه شکستگی پا ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
- اگر بدون عیب درمان شود: دیه آن چهار پنجم دیه شکستگی خواهد بود، یعنی ۱۲۸ میلیون تومان.
🔍 دیه ترک‌خوردگی و خرد شدن استخوان پا
- دیه ترک خوردن استخوان پا چهار پنجم دیه شکستگی است؛ یعنی ۱۲۸ میلیون × ۰.۸ = ۱۰۲ میلیون تومان.
- خرد شدن استخوان پا یک سوم دیه عضو؛ یعنی حدود ۲۶۶ میلیون تومان.
- درمان بدون عیب در حالت خرد شدن، دیه آن چهار پنجم دیه خرد شدن، یعنی ۲۱۲ میلیون تومان خواهد بود.
🔍 دیه شکستگی پا با پلاتین
نصب پلاتین، به خودی خود مشمول دیه جداگانه‌ای نیست؛ اما اگر شکستگی شدید باشد و نصب پلاتین الزامی گردد، قاضی معمولاً ارش جداگانه‌ای بابت آن تعیین می‌کند. عرف قضایی نشان می‌دهد که در بسیاری از پرونده‌ها:
- ۸٪ دیه کامل برای شکستگی تعیین می‌شود.
- ۲٪ دیگر به عنوان ارش بابت ابزار ارتوپدی مثل پلاتین لحاظ می‌شود.
- در مجموع دیه شکستگی پا با پلاتین معمولاً ۱۰٪ دیه کامل است، یعنی ۱۶۰ میلیون تومان.
نکته مهم: نظر پزشکی قانونی نقش اساسی در تعیین دقیق مبلغ دیه در این موارد دارد و ممکن است بسته به شرایط شکستگی و محل آن متغیر باشد.
دیه شکستگی درشت‌نی و نازک‌نی ساق پا
ساق پا از دو استخوان اصلی به نام‌های درشت‌نی (تیبیا) و نازک‌نی (فیبولا) تشکیل شده است. شکستگی هر یک از این استخوان‌ها یا هر دو، می‌تواند به‌تنهایی یا به‌صورت همزمان در تصادفات یا حوادث دیگر رخ دهد. قانون مجازات اسلامی، نرخ دیه این نوع شکستگی‌ها را بر اساس شدت و نحوه بهبودی، مشخص کرده است.
🔍 شکستگی یک استخوان ساق پا (درشت‌نی یا نازک‌نی)
بر اساس رویه قضایی و محاسبات پزشکی قانونی:
- اگر شکستگی به‌صورت کامل باشد و با عیب درمان شود، ۱۰٪ دیه کامل یعنی ۱۶۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود.
- اگر همان شکستگی بدون عیب درمان شود، ۸٪ دیه کامل یعنی ۱۲۸ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود.
این محاسبات شامل هر یک از استخوان‌های ساق پا (درشت‌نی یا نازک‌نی) به‌صورت جداگانه است، یعنی اگر فقط یکی از این دو استخوان آسیب دیده باشد، همین مبالغ لحاظ می‌گردد.
🔍 شکستگی همزمان درشت‌نی و نازک‌نی
در مواردی که هر دو استخوان ساق پا به‌طور همزمان دچار شکستگی شوند:
- اگر هر دو بدون عیب جوش بخورند، مجموع دیه ۱۶٪ دیه کامل یعنی ۲۵۶ میلیون تومان خواهد بود.
- اگر هر دو با عیب و نقص بهبود یابند، دیه ۲۰٪ دیه کامل یعنی ۳۲۰ میلیون تومان محاسبه می‌شود.
- اگر یکی با عیب و دیگری بدون عیب درمان شود، مجموع دیه ۱۸٪ دیه کامل یعنی ۲۸۸ میلیون تومان خواهد بود.
🔍 نقش پزشکی قانونی در تعیین دیه شکستگی ساق پا
تشخیص نوع شکستگی، میزان آسیب، نحوه جوش خوردن استخوان و وجود یا عدم وجود نقص پس از درمان، همگی بر عهده پزشکی قانونی است. گزارش پزشکی قانونی مبنای تصمیم نهایی دادگاه و صدور رأی برای میزان دیه یا ارش است. همچنین در برخی موارد خاص، امکان تعیین ارش تکمیلی نیز وجود دارد.
دیه کبودی و تورم ساق پا در کنار شکستگی
کبودی و تورم، از جمله صدمات شایع در تصادفات رانندگی، درگیری‌های فیزیکی و سقوط ها هستند. هرچند در مقایسه با شکستگی یا قطع عضو آسیب کمتری دارند، اما قانون مجازات اسلامی برای این صدمات نیز دیه یا ارش تعیین کرده است. شدت کبودی و وجود یا عدم وجود تغییر رنگ پوست در تورم، نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان دیه دارد.
🔍 دیه کبودی ساق پا در تصادف بر اساس ماده ۷۱۴
مطابق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، صدماتی که موجب تغییر رنگ پوست می‌شوند، به شرح زیر مشمول دیه‌اند:
الف – سیاه شدن پوست صورت: ۶ هزارم دیه کامل
کبودی صورت: ۳ هزارم
سرخی صورت: ۱.۵ هزارمب – تغییر رنگ پوست سایر اعضا (از جمله پا): نصف مقادیر بند الف
بنابراین، در سال ۱۴۰۴ کبودی ساق پا (۳ هزارم ÷ ۲) = ۱.۵ هزارم دیه کامل = ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان
یادآوری: این مبلغ در صورتی پرداخت می‌شود که کبودی واضح، مشخص و قابل تأیید توسط پزشکی قانونی باشد.
🔍 دیه تورم پا با یا بدون تغییر رنگ پوست
بر اساس ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی:
«صدمه‌ای که موجب تورم بدن، سر یا صورت گردد، ارش دارد و چنانچه موجب تغییر رنگ پوست نیز گردد، دیه تغییر رنگ نیز به آن افزوده می‌شود.»
این ماده به این معناست که دیه تورم اعضای بدن به صورت ارش محاسبه می شود. بنابراین:
- اگر فقط تورم باشد بدون تغییر رنگ: دیه‌ای مشخص در قانون ندارد و ارش آن با نظر قاضی و پزشکی قانونی تعیین می‌شود.
- اگر تورم همراه با کبودی یا سیاهی پوست باشد: ارش تورم + دیه تغییر رنگ پوست (مطابق ماده ۷۱۴) محاسبه می‌شود.
برای نمونه:
- دیه تورم + کبودی پا: ارش (نامشخص) + ۲.۴ میلیون تومان
- تورم + سیاهی پوست پا: ارش (نامشخص) + ۴.۸ میلیون تومان
نکته: ارش برخلاف دیه، نرخ ثابتی ندارد و با بررسی پرونده توسط دادگاه و کارشناسان پزشکی قانونی تعیین می‌شود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه شکستگی پا مطرح شده است:
❓ اگر در تصادف ساق پای من بشکند ولی بدون عیب درمان شود، چه میزان دیه به من تعلق می‌گیرد؟
✅ بله، طبق ماده ۵۶۹ قانون مجازات اسلامی، شکستگی ساق پا (که شامل درشت‌نی یا نازک‌نی است) در صورتی که بدون عیب جوش بخورد، مشمول چهار پنجم دیه شکستگی خواهد بود. با توجه به اینکه دیه شکستگی پا معادل ۱۰٪ دیه کامل است، اگر درمان کامل انجام شود، ۸٪ دیه کامل یعنی حدود ۱۲۸ میلیون تومان (در سال ۱۴۰۴) به شما تعلق می‌گیرد.
❓ پای من در یک درگیری دچار کبودی شدید شده؛ آیا برای کبودی هم دیه در نظر گرفته می‌شود؟
✅ بله، حتی برای کبودی نیز قانون دیه یا ارش تعیین کرده است. طبق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، کبودی پوست اعضای بدن (از جمله پا)، معادل ۱.۵ هزارم دیه کامل محاسبه می‌شود.
❓ در تصادف رانندگی، پلاتین در پایم گذاشتند؛ آیا برای خود پلاتین هم دیه‌ای تعلق می‌گیرد؟
✅ خیر، خود پلاتین دیه مستقلی ندارد. اما آسیب و شکستگی‌ای که باعث نصب پلاتین شده، مشمول دیه می‌شود. معمولاً دیه شکستگی پا با پلاتین حدود ۱۰٪ دیه کامل در نظر گرفته می‌شود، یعنی ۱۶۰ میلیون تومان. بخشی از این مبلغ مربوط به شکستگی، و بخشی دیگر ارش است.