شکایت از اداره برق برای سوختن وسایل برقی و دریافت غرامت

نوسانات برق و قطع و وصل‌های ناگهانی، دیگر به پدیده‌ای عادی در زندگی شهری تبدیل شده‌اند؛ اما عواقب آن برای بسیاری از خانواده‌ها اصلاً عادی نیست. سوختن وسایل برقی، خرابی یخچال یا تلویزیون، و حتی آتش‌سوزی ناشی از ولتاژ نامناسب، خسارات مالی سنگینی ایجاد می‌کند. در چنین شرایطی، اولین سوالی که برای افراد پیش می‌آید این است: آیا می‌توان از اداره برق شکایت کرد؟ و اگر پاسخ مثبت است، چگونه باید این شکایت را ثبت کرد و خسارت گرفت؟

در گذشته، سامانه‌ای آنلاین به‌نام «بیمه توانیر» برای دریافت غرامت در این موارد فعال بود؛ با بروزرسانی در مهر ماه سال 1404 بسیاری از کاربران گزارش داده‌اند که امکان ثبت خسارت از طریق این سامانه غیرفعال شده است. بنابراین، اکنون مسیر پیگیری خسارت تغییر کرده و بیشتر بر رسیدگی قضایی از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه‌های حقوقی متمرکز شده است.

در این مقاله، به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم که چگونه می‌توان خسارات ناشی از نوسانات برق را از اداره برق مطالبه کرد، چه مدارکی لازم است، سامانه توانیر در چه وضعیتی است، و در صورت رد یا بی‌پاسخ ماندن شکایت، چه راه‌حل‌های حقوقی و بیمه‌ای دیگری وجود دارد.

شکایت از اداره برق برای سوختن وسایل برقی

اگر وسایل برقی شما بر اثر نوسان یا قطعی برق آسیب دیده، می‌توانید از اداره برق شکایت کنید. در گذشته این شکایت از طریق سامانه بیمه توانیر انجام می‌شد، اما هم‌ اکنون این سامانه غیر فعال است. در چنین شرایطی، باید از طریق شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی، علیه شرکت توزیع برق منطقه شکایت مسئولیت مدنی طرح کنید. برای موفقیت، باید ثابت شود که علت خرابی ناشی از نقص در شبکه توزیع برق بوده، نه سیم‌ کشی داخلی یا خطای مصرف‌ کننده.

⚖️ مبنای قانونی برای شکایت از اداره برق

مطابق ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی، هر شخص یا نهادی که به دیگری زیان وارد کند، مسئول جبران خسارت است. همچنین طبق مواد ۳۲۸ و ۳۳۱ قانون مدنی، اگر اداره برق در نگهداری یا ارائه خدمات خود مرتکب قصور شود و این قصور باعث وارد شدن خسارت به شهروندان شود، ملزم به جبران آن است.

در مورد نوسانات برق نیز اگر اثبات شود که علت حادثه به شبکه توزیع برق خارج از ساختمان برمی‌گردد و نه به سیم‌کشی داخلی یا وسایل برقی معیوب، اداره برق و بیمه‌گر آن مسئول جبران خسارت خواهند بود.

📌 چه خسارت‌هایی قابل مطالبه هستند؟

• خسارت مالی ناشی از سوختن یا معیوب شدن وسایل برقی
• آتش‌سوزی یا انفجار ناشی از نوسان برق
• خسارات جانی مانند فوت، نقص عضو یا هزینه‌های درمانی

❌ اما همیشه هم خسارت پرداخت نمی‌شود

تجربه نشان داده در بسیاری از پرونده‌ها، شرکت توزیع برق یا بیمه‌گر، پرداخت خسارت را مشروط به اثبات منشأ خارجی حادثه کرده‌اند. اگر خرابی به‌دلیل سیم‌کشی نامناسب، نبود محافظ برق یا اشتباه در استفاده از دستگاه باشد، شکایت معمولاً رد می‌شود.

شرایط دریافت غرامت از اداره برق برای نوسان یا قطعی برق

اگر وسایل برقی شما در اثر نوسان شدید یا قطع و وصل مکرر برق دچار آسیب شده‌اند، برای دریافت خسارت از اداره برق باید چند شرط مهم را رعایت و اثبات کنید. صرف وقوع حادثه کافی نیست؛ باید ارکان مسئولیت مدنی به‌صورت کامل برقرار باشد: یعنی وقوع خسارت، تقصیر شرکت توزیع برق، و رابطه مستقیم میان این دو.

✅ شرط اول: اثبات وقوع خسارت واقعی

شما باید نشان دهید که واقعاً آسیب مالی یا جانی دیده‌اید. این موضوع می‌تواند از طریق موارد زیر اثبات شود:

• فاکتور تعمیر یا تعویض وسیله
• گزارش تعمیرکار یا کارشناس رسمی
• عکس یا ویدئو از وسیله آسیب‌دیده

✅ شرط دوم: منشأ خسارت، خارج از ساختمان باشد

بسیاری از شکایات به این دلیل رد می‌شوند که خرابی ناشی از سیم‌کشی داخلی یا محافظ معیوب بوده، نه نقص در شبکه توزیع. اگر کارشناس تشخیص دهد که منشأ نوسان برق خارج از ملک شما بوده (مثلاً نقص در ترانس، اتصالات یا کابل‌های فشار ضعیف)، شانس بالاتری برای دریافت خسارت خواهید داشت.

✅ شرط سوم: مستندات کافی ارائه شود

اداره برق یا دادگاه، صرفاً با ادعای شفاهی خسارت را نمی‌پذیرد. باید:

• شناسه قبض برق محل حادثه
• سند مالکیت یا اجاره‌نامه
• کارت ملی مشترک
• فاکتور و مستندات فنی مرتبط

ارائه شود تا ادعای شما قابل پیگیری باشد.

📌 شرط چهارم: در مهلت قانونی اقدام شود

بر اساس دستورالعمل توانیر، حداکثر ظرف ۱۵ روز پس از وقوع حادثه باید ثبت شکایت یا اقدام قضایی انجام شود. اگر دیر اقدام کنید، هم بررسی پرونده سخت می‌شود، و هم ممکن است آثار فنی خرابی از بین برود.

طرح شکایت در زمانی که سامانه بیمه اداره برق فعال بود

اگرچه در حال حاضر سامانه توانیر برای ثبت خسارت وسایل برقی غیرفعال شده است و یا مراحل به صورت ناقص طی می شود که عملا امکان ثبت شکایت وجود ندارد، اما بد نیست بدانید که تا پیش از این، روند ثبت شکایت به‌صورت آنلاین چگونه انجام می‌شد. این موضوع می‌تواند برای ارجاع قضایی یا تکمیل مستندات به کارتان بیاید. ددر زمان فعال بودن سامانه، مراحل اصلی شامل موارد زیر بود:

1. ورود به سامانه bime.tavanir.org.ir و انتخاب گزینه «اعلام خسارت»
2. وارد کردن شناسه قبض برق محل وقوع حادثه
3. ثبت اطلاعات فردی مانند نام، کد ملی، شماره تماس، آدرس دقیق و کد پستی
4. بارگذاری مدارک اولیه شامل:

   • تصویر آخرین قبض برق

   • تصویر کارت ملی

   • تصویر سند مالکیت یا اجاره‌نامه

5. ثبت شرح دقیق حادثه شامل زمان، نوع خرابی، مدل وسیله و مبلغ تقریبی خسارت
6. بارگذاری مدارک تکمیلی مانند:

7. • فاکتور تعمیر (ترجیحاً با مهر رسمی و ذکر علت خرابی)

   • عکس یا فیلم از وسیله آسیب‌دیده

   • گزارش آتش‌نشانی، پزشکی یا انتظامی (در صورت وجود خسارت جانی یا آتش‌سوزی)

پس از ثبت این اطلاعات، یک کد رهگیری برای پیگیری وضعیت پرونده صادر می‌شد. در حال حاضر، چون سامانه غیرفعال است، ارائه همین مدارک و مستندات در مسیر قضایی بسیار مؤثر و حتی ضروری است.

کدام وسایل برقی مشمول غرامت می‌شوند و کدام نه؟

در روند رسیدگی به شکایت‌های مربوط به خسارت ناشی از نوسان یا قطعی برق، همه وسایل برقی مشمول غرامت نیستند. اداره برق و شرکت بیمه‌گر، معمولاً تنها خسارات واردشده به وسایل ضروری و خانگی با کاربری مشخص را بررسی و پرداخت می‌کنند. شناخت دقیق وسایل تحت پوشش و وسایل مستثنا شده، به شما کمک می‌کند شکایت خود را هدفمند و با مدارک صحیح ثبت کنید.

✅ وسایلی که معمولاً مشمول پرداخت خسارت هستند

بر اساس رویه جاری و گزارش‌های مردمی، وسایل زیر بیشتر مورد پذیرش واقع می‌شوند:

• یخچال و فریزر
• تلویزیون
• ماشین لباس‌شویی
• کولر گازی یا آبی
• مایکروویو یا اجاق گاز برقی
• آبگرمکن و پکیج برقی
• اتو، جاروبرقی، پنکه
• سایر لوازم خانگی معمول و ثابت که اتصال دائمی به برق دارند و برای مصرف روزمره طراحی شده‌اند

📌 نکته: اگر وسیله در زمان حادثه روشن و در حال استفاده بوده باشد، احتمال پذیرش خسارت افزایش می‌یابد. همچنین وسایل با عمر کمتر از ۵ سال شانس بیشتری برای دریافت غرامت دارند، خصوصاً در بیمه‌نامه‌های مکمل.

❌ وسایلی که معمولاً تحت پوشش قرار نمی‌گیرند

بر اساس پاسخ‌ها و رویه بیمه‌گرها، برخی وسایل به دلایل خاص، خارج از شمول پرداخت خسارت هستند:

• لامپ‌های معمولی یا LED
• تبلت، موبایل و شارژر آن‌ها
• قطعات کامپیوتری مانند رم، پاور، هارد یا مادربورد
• دوربین، تجهیزات صوتی خاص یا تخصصی
• وسایل متصل به سیستم برق غیراستاندارد یا دستکاری‌شده
• وسایل در محل‌های بدون اشتراک رسمی یا با استفاده غیرمجاز از برق

⚠️ توجه: اگر اثبات شود که خسارت به‌دلیل اتصال ناصحیح، سیم‌کشی معیوب یا نبود محافظ برق رخ داده، حتی وسایل خانگی معمول هم ممکن است از شمول غرامت خارج شوند.

چگونه قضایی پیگیری کنیم؟

با غیرفعال شدن سامانه ثبت خسارت توانیر در بسیاری از مناطق، مسیر اصلی برای مطالبه خسارت ناشی از نوسانات یا قطعی برق، اقدام حقوقی از طریق مراجع قضایی است. در این مسیر، می‌توان با استناد به قانون مسئولیت مدنی و قوانین مدنی، شکایتی با خواسته «مطالبه خسارت ناشی از اتلاف یا تسبیب» علیه شرکت توزیع برق و در صورت لزوم، شرکت بیمه‌گر طرف قرارداد، مطرح کرد.

در این بخش، مراحل شکایت قضایی را به‌صورت کامل و کاربردی شرح می‌دهیم:

📝 مرحله اول: تأمین دلیل از شورای حل اختلاف

پیش از هر اقدامی، بهتر است فوراً از شورای حل اختلاف محل وقوع حادثه درخواست «تأمین دلیل» کنید. در این مرحله:

• کارشناس رسمی دادگستری (رشته برق) اعزام می‌شود
• خسارت وارده را ارزیابی و منشأ آن را مشخص می‌کند
• وسیله آسیب‌دیده، محل نصب، و نحوه اتصال به برق بررسی می‌شود

📌 نگهداری قطعه معیوب (مثلاً برد سوخته یخچال) برای رویت توسط کارشناس بسیار مهم است.

📎 مرحله دوم: تهیه و جمع‌آوری مدارک

برای اثبات دعوا، این مدارک ضروری‌اند:

• قبض برق و کارت ملی صاحب اشتراک
• سند مالکیت یا اجاره‌نامه محل حادثه
• فاکتور تعمیر یا تعویض قطعه، با ذکر علت خرابی
• گزارش کارشناس رسمی (در صورت انجام تأمین دلیل)
• عکس یا فیلم از وسیله آسیب‌دیده
• اگر تماس با ۱۲۱ ثبت شده، پرینت تماس یا کد پیگیری

⚖️ مرحله سوم: طرح دادخواست در دادگاه یا شورای حل اختلاف

بر اساس مبلغ خسارت:

• اگر کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد: شورای حل اختلاف
• اگر بیشتر باشد: دادگاه عمومی حقوقی محل وقوع حادثه یا محل شرکت توزیع

خوانده دعوا باید شرکت توزیع نیروی برق همان منطقه باشد، و در صورت اطلاع از بیمه‌گر، می‌توان او را نیز به عنوان خوانده دوم یا «جلب ثالث» معرفی کرد.

📌 خواسته دادخواست:

• مطالبه خسارت ناشی از اتلاف وسایل برقی
• مطالبه هزینه دادرسی، کارشناسی و تأخیر تأدیه
• تقاضای ارجاع به کارشناس رسمی رشته برق و استعلام از شرکت توزیع

🧾 مرحله چهارم: بررسی پرونده و ارجاع به کارشناسی

دادگاه معمولاً پرونده را به کارشناس رسمی ارجاع می‌دهد تا:

• میزان خسارت را تعیین کند
• منشأ حادثه را مشخص کند (نقص داخلی یا نقص شبکه توزیع)

اگر کارشناسی اول به نفع شما نبود، می‌توانید درخواست هیئت سه‌نفره یا پنج‌نفره کارشناسی بدهید.

🔚 مرحله پنجم: صدور رأی و اجرای حکم

در صورت پذیرش دعوا، دادگاه شرکت توزیع برق را (و گاه بیمه‌گر را نیز) به پرداخت خسارت و هزینه‌ها محکوم می‌کند.
با در دست داشتن حکم قطعی، می‌توانید از طریق اجرای احکام دادگستری، مبلغ را دریافت کنید.

❌ نکات مهم برای جلوگیری از رد یا تأخیر در دعوا

• حتماً قبل از تعمیر یا دور انداختن وسیله، از آن عکس واضح تهیه کنید
• در فاکتور، علت خرابی را “نوسان یا قطعی برق” درج کنید
• اگر از محافظ برق استفاده نکرده‌اید یا سیم‌کشی داخلی مشکل داشته، دادگاه ممکن است تقصیر شما را هم مؤثر بداند

نمونه متن دادخواست مطالبه خسارت از اداره برق

مرجع صالح: شورای حل اختلاف / دادگاه عمومی حقوقی
شهر: …
خواهان: [نام و نام‌خانوادگی کامل]، فرزند …، به شماره ملی …، ساکن …
خوانده ردیف اول: شرکت توزیع نیروی برق [نام منطقه/استان]
خوانده ردیف دوم (در صورت اطلاع): شرکت بیمه …، طرف قرارداد بیمه‌ای با شرکت توزیع

شرح دادخواست:
اینجانب مالک/مستأجر ملک واقع در [آدرس کامل] هستم. در تاریخ … حدود ساعت …، به‌علت نوسانات شدید ولتاژ برق شبکه توزیع منطقه، برد الکترونیکی دستگاه … (مثلاً یخچال سامسونگ مدل …) دچار سوختگی شد.
ضمن تماس با سامانه ۱۲۱، خرابی ثبت و اعلام شد. همچنین کارشناس رسمی در جریان تأمین دلیل، منشأ حادثه را خارج از ساختمان و ناشی از نوسانات شبکه توزیع برق اعلام کرده است. فاکتور تعمیر و تصاویر وسیله آسیب‌دیده ضمیمه است.
با عنایت به مواد 1 قانون مسئولیت مدنی و 328 و 331 قانون مدنی و استناد به نظریه کارشناسی پیوست، صدور حکم به محکومیت خواندگان به پرداخت اصل خسارت وارده و سایر هزینه‌های قانونی مورد استدعاست.

خواسته:

1. مطالبه خسارت ناشی از نوسان برق به میزان تقریبی … ریال
2. مطالبه خسارات دادرسی، هزینه کارشناسی و تأخیر تأدیه
3. ارجاع امر به کارشناسی رسمی دادگستری در رشته برق
4. استعلام سوابق قطعی یا نوسانات شبکه برق در زمان حادثه
5. (در صورت نیاز) تأمین خواسته با استناد به بند «ب» ماده 108 ق.آ.د.م

دلایل و منضمات دادخواست:

1. تصویر کارت ملی و قبض برق
2. فاکتور رسمی تعمیر با ذکر علت خرابی
3. گزارش کارشناس رسمی در تأمین دلیل (در صورت وجود)
4. تصاویر و ویدئو از وسیله آسیب‌دیده
5. پرینت تماس یا کد رهگیری سامانه ۱۲۱ (در صورت وجود)
6. درخواست استعلام از شرکت توزیع برق در خصوص وضعیت ولتاژ و ثبت خرابی در زمان حادثه

📌 نکته: اگر نام شرکت بیمه‌گر مشخص نیست، می‌توانید در متن دادخواست بخواهید که دادگاه از شرکت توزیع برق بخواهد اطلاعات قرارداد بیمه مسئولیت آن‌ها را ارائه کند.