در قرارداد بیع، بایع (فروشنده) متعهد می‌شود که مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. اما اگر با وجود پرداخت ثمن، از این کار امتناع کند، خریدار می‌تواند با ارائه دادخواست «تسلیم مبیع»، او را از طریق حکم دادگاه وادار به انجام تعهد کند. این دعوا معمولاً در مورد املاک و خودروها کاربرد دارد و باید با دقت در زمان، محتوا و شرایط آن تنظیم شود.
دادخواست تسلیم مبیع چیست و چه زمانی طرح می‌شود؟
زمانی که فروشنده پس از عقد قرارداد بیع از تحویل مورد معامله خودداری می‌کند، خریدار می‌تواند با دادخواست تسلیم مبیع یا دادخواست تسلیم مورد معامله، او را از طریق حکم دادگاه ملزم به انجام تعهد نماید. این دعوا یکی از رایج‌ترین دعاوی حقوقی در معاملات املاک، خودرو و سایر دارایی‌هاست و با هدف اجبار فروشنده به تحویل عین مال موضوع قرارداد مطرح می‌شود.
⚖️ مبنای قانونی تسلیم مبیع
این دعوا یکی از رایج‌ترین دعاوی حقوقی در معاملات املاک، خودرو و سایر دارایی‌هاست و با هدف اجبار فروشنده به تحویل عین مال موضوع قرارداد مطرح می‌شود؛ اعم از خود مبیع و متعلقات قانونی آن مانند توابع مبیع طبق قوانین مدنی.
به موجب ماده ۳۶۲ قانون مدنی، یکی از آثار بیع صحیح، «تسلیم مبیع» از سوی بایع (فروشنده) به مشتری است. همچنین طبق ماده ۲۱۹ قانون مدنی، عقودی که به‌درستی واقع شده باشند برای طرفین لازم‌الاجرا هستند و هیچ‌یک از طرفین نمی‌تواند از اجرای تعهدات شانه خالی کند.
📝 چه زمانی می‌توان دادخواست تسلیم مبیع داد؟
این موضوع بستگی به شرایط قرارداد دارد:
-
اگر در قرارداد موعد تحویل مشخص شده باشد: تنها پس از رسیدن آن موعد و عدم انجام تعهد از سوی فروشنده می‌توان دادخواست تسلیم مبیع را مطرح کرد. قبل از آن، دعوا قابلیت استماع ندارد.
-
اگر در قرارداد زمان تحویل تعیین نشده باشد: اصل بر «فوریت» است. یعنی فروشنده باید بلافاصله پس از عقد، مبیع را تحویل دهد و خریدار نیز فوراً ثمن را بپردازد. در این حالت، هرگونه امتناع فروشنده، امکان اقامه دعوی را فراهم می‌کند.
📌 در چه مواردی این دادخواست مطرح می‌شود؟
- پس از بی‌نتیجه ماندن مراجعات خریدار
- وقتی فروشنده تحویل را منوط به شروط اضافی یا امتناع غیرموجه کرده است
- برای تثبیت مالکیت عملی خریدار زمانی که تحویل صورت نگرفته و قرارداد اجرا نشده
- هنگامی که مال موضوع بیع در تصرف شخص ثالث است یا فروشنده تصرف را به دیگری واگذار کرده باشد
نمونه دادخواست تسلیم مبیعع غیرمنقول (آپارتمان / زمین / باغ)
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [محل وقوع ملک]
با سلام و احترام
اینجانب [نام کامل خواهان] فرزند [نام پدر] به نشانی [نشانی کامل]، به موجب مبایعه‌نامه شماره [شماره] مورخ [تاریخ]، اقدام به خرید یک باب آپارتمان/یک قطعه زمین/یک باب باغ واقع در [آدرس دقیق] از خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] نموده‌ام. پلاک ثبتی ملک عبارت است از [پلاک ثبتی دقیق] بخش [شماره بخش].
تمامی ثمن معامله (به مبلغ ……… ریال) طبق مفاد قرارداد پرداخت شده و مستندات آن پیوست دادخواست می‌باشد. با این حال، خوانده از تحویل مبیع خودداری نموده و علیرغم مراجعات مکرر، به تعهد قراردادی خود پایبند نبوده است.
لذا با استناد به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۳۳۸ و ۳۶۲ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر **الزام خوانده به تحویل و تسلیم مبیع** و همچنین جبران کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق‌الوکاله وکیل و خسارت تأخیر) مورد استدعاست.
ضمائم:
1. تصویر مصدق مبایعه‌نامه
2. رسید پرداخت ثمن معامله
3. اظهارنامه ارسال‌شده به خوانده
4. استعلام ثبتی (در صورت نیاز)
5. کارت ملی و شناسنامهبا تشکر و تجدید احترام
[نام و نام‌خانوادگی خواهان یا وکیل]
[امضاء]
نمونه دادخواست تسلیم مبیع (مغازه / سرقفلی)
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام محل]
با احترام
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به نشانی [نشانی کامل] به موجب مبایعه‌نامه مورخ [تاریخ] یک باب مغازه به مساحت تقریبی … مترمربع واقع در [آدرس دقیق ملک] به پلاک ثبتی شماره … فرعی از … اصلی از خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده] خریداری نموده‌ام.
ثمن معامله به مبلغ …………… ریال به‌طور کامل به خوانده پرداخت شده و مستندات آن به پیوست تقدیم می‌شود. علیرغم اتمام تعهدات از سوی اینجانب، خوانده از **تحویل مبیع و تسلیم سرقفلی** موضوع قرارداد، امتناع می‌ورزد.
لذا با استناد به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۳۳۸ و ۳۶۲ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، صدور حکم مبنی بر **الزام خوانده به تحویل مبیع (مغازه مورد معامله) و منافع سرقفلی آن**، به‌علاوه جبران کلیه خسارات قانونی مورد استدعاست.
ضمائم:
1. کپی مصدق مبایعه‌نامه
2. رسیدهای بانکی پرداخت ثمن
3. اظهارنامه رسمی
4. تصویر سند مالکیت خوانده
5. کارت ملی و مشخصات هویتیبا تجدید احترام
[نام خواهان یا وکیل]
[امضاء]
نمونه دادخواست تسلیم مبیع منقول (خودرو) مطابق قرارداد عادی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [محل اقامت خوانده]
با سلام
احتراماً به استحضار می‌رساند اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب قرارداد عادی مورخ [تاریخ] با خوانده محترم آقای/خانم [نام کامل خوانده]، یک دستگاه خودرو [مشخصات کامل خودرو شامل نوع، مدل، شماره پلاک، شماره VIN] را خریداری نموده‌ام. مبلغ مورد توافق به‌طور کامل پرداخت گردیده و تصویر رسید آن پیوست دادخواست است.
با وجود انجام تعهدات از جانب اینجانب، متأسفانه خوانده از **تحویل خودرو** موضوع معامله امتناع می‌ورزد و مراجعات حضوری و ارسال اظهارنامه نیز بی‌نتیجه مانده است. این امتناع موجب ورود خسارات مادی و معنوی شده است.
لذا با استناد به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۳۳۸ و ۳۶۲ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر **الزام خوانده به تحویل و تسلیم خودرو موضوع قرارداد**، به‌علاوه کلیه خسارات قانونی از جمله هزینه دادرسی، حق‌الوکاله و خسارت تأخیر در تحویل، مورد استدعاست.
ضمائم:
1. تصویر قرارداد عادی مورخ […]
2. رسید پرداخت ثمن معامله
3. اظهارنامه رسمی ارسال‌شده به خوانده
4. تصویر کارت ملی خواهان
5. در صورت لزوم، گواهی کارشناسی یا استعلام از راهنمایی و رانندگیبا تجدید احترام
[نام خواهان یا وکیل]
[امضاء]
✅ در این نمونه، توجه به شماره شاسی، شماره پلاک، مدل خودرو بسیار مهم است و بهتر است عیناً در قرارداد و دادخواست ذکر شود.
نمونه دادخواست تسلیم مورد معامله همراه با دستور موقت (منع نقل‌وانتقال / منع تخریب)
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [محل وقوع ملک]
با سلام و احترام
اینجانب [نام کامل خواهان] به موجب قرارداد عادی مورخ [تاریخ]، اقدام به خرید یک باب منزل مسکونی / قطعه زمین / ملک تجاری واقع در [آدرس دقیق ملک] از خوانده محترم آقای / خانم [نام خوانده] نموده‌ام. بر اساس توافق، بخشی از ثمن معامله به‌صورت نقدی پرداخت شده و بخش دیگر مقرر بوده هم‌زمان با تحویل و انتقال رسمی ملک پرداخت گردد.
با کمال تأسف، پس از فوت فروشنده / یا علیرغم زنده بودن وی، خوانده از اجرای تعهد خود امتناع نموده و در حال حاضر با **اقدام به اخذ پروانه ساخت و شروع عملیات تخریب**، درصدد تغییر وضعیت فیزیکی مورد معامله و حتی **نقل‌وانتقال آن به اشخاص ثالث** می‌باشد.
لذا با توجه به شرایط فوری و بر اساس **ماده ۳۱۰ قانون آیین دادرسی مدنی**، مستنداً به دلایل و مستندات پیوست، از محضر محترم دادگاه تقاضا می‌شود:
1. **صدور دستور موقت مبنی بر منع نقل‌وانتقال و جلوگیری از تخریب ملک مورد معامله**
2. **الزام خوانده به تحویل و تسلیم مبیع مطابق قرارداد مورخ [تاریخ]**
3. جبران کلیه خسارات قانونی (هزینه دادرسی، تأخیر، حق‌الوکاله و…)ضمائم:
1. تصویر قرارداد عادی
2. فیش واریز بخشی از ثمن معامله
3. اظهارنامه رسمی
4. تأمین دلیل مبنی بر شروع عملیات ساخت یا تخریب
5. رونوشت وکالتنامه رسمی (در صورت وجود)
6. گواهی مالیاتی، ثبتی و سوابق مکاتباتهمچنین در اجرای ماده ۳۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، آمادگی خود را جهت تودیع خسارت احتمالی ناشی از اجرای دستور موقت اعلام می‌دارم.
با تجدید احترام
[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل]
[امضاء]
📝 نکته: در این نوع درخواست، تقدم دستور موقت برای حفظ وضعیت موجود حیاتی است، چون ممکن است پس از تخریب یا نقل‌وانتقال، اجرای اصل دعوا غیرممکن یا دشوار گردد.
نمونه دادخواست تسلیم مبیع با تعدد فروشندگان یا ایادی قبلی
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [محل وقوع ملک]
با سلام و احترام
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] به نشانی [نشانی کامل]، به موجب مبایعه‌نامه مورخ [تاریخ] اقدام به خرید یک باب ملک/زمین به پلاک ثبتی … فرعی از … اصلی واقع در [آدرس دقیق] نموده‌ام.
مطابق بررسی‌های انجام‌شده، انتقال ملک طی چند مرحله و از طریق ایادی قبلی انجام شده است و فروشنده‌ی مستقیم بنده (خوانده ردیف اول) سند رسمی مالکیت ندارد یا هنوز انتقال قطعی به نام وی ثبت نشده است.
با وجود پرداخت کامل ثمن، خواندگان که شامل فروشنده‌ی مستقیم و واسطه‌های قبلی (آقایان/خانم‌ها: [نام ایادی قبلی]) می‌باشند، از **تحویل مبیع** خودداری می‌نمایند. این در حالی است که عرفاً، مالکیت و تصرف عملی از سوی خوانده اول پذیرفته شده و حق خریدار بر تحویل موضوع قرارداد، مستقر گردیده است.
لذا با استناد به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۳۳۸، ۳۶۲ قانون مدنی و با توجه به لزوم اقامه دعوی علیه تمام ایادی قبلی جهت جلوگیری از ایراد شکلی، صدور حکم بر **الزام تمامی خواندگان به تحویل و تسلیم مبیع موضوع قرارداد** مورد استدعاست.
ضمائم:
1. کپی مصدق مبایعه‌نامه
2. مدارک پرداخت ثمن
3. استعلام ثبتی مالکیت و سوابق ایادی
4. اظهارنامه رسمی
5. کارت ملی و سایر مدارک هویتیبا تشکر و احترام
[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل]
[امضاء]
📝 نکته: در این نوع پرونده‌ها، اشتباه در تعیین خوانده یا حذف ایادی قبلی ممکن است منجر به صدور قرار عدم استماع دعوا یا رد دعوی شود؛ بنابراین باید تمام افرادی که در زنجیره انتقال نقش داشته‌اند، به عنوان خوانده معرفی شوند.
نمونه دادخواست تسلیم مبیع در فرض تصرف ثالث (اشاره به اجرای احکام)
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [محل وقوع ملک]
با سلام و احترام
اینجانب [نام کامل خواهان] فرزند [نام پدر] به نشانی [نشانی کامل]، به موجب مبایعه‌نامه شماره [شماره] مورخ [تاریخ]، اقدام به خرید یک باب آپارتمان/یک قطعه زمین/یک باب باغ واقع در [آدرس دقیق] از خوانده محترم آقای/خانم [نام خوانده] نموده‌ام. پلاک ثبتی ملک عبارت است از [پلاک ثبتی دقیق] بخش [شماره بخش].
تمامی ثمن معامله (به مبلغ ……… ریال) طبق مفاد قرارداد پرداخت شده و مستندات آن پیوست دادخواست می‌باشد. با این حال، خوانده از تحویل مبیع خودداری نموده و علیرغم مراجعات مکرر، به تعهد قراردادی خود پایبند نبوده است.
لذا با استناد به مواد ۱۰، ۲۱۹، ۳۳۸ و ۳۶۲ قانون مدنی و ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم بر **الزام خوانده به تحویل و تسلیم مبیع** و همچنین جبران کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق‌الوکاله وکیل و خسارت تأخیر) مورد استدعاست.
ضمائم:
1. تصویر مصدق مبایعه‌نامه
2. رسید پرداخت ثمن معامله
3. اظهارنامه ارسال‌شده به خوانده
4. استعلام ثبتی (در صورت نیاز)
5. کارت ملی و شناسنامهبا تشکر و تجدید احترام
[نام و نام‌خانوادگی خواهان یا وکیل]
[امضاء]
🔍 نکته: اگر شخص ثالث مدعی حقی باشد (مثلاً سند اجاره رسمی یا عادی داشته باشد)، موضوع متفاوت است و طبق ماده ۴۴ باید دعوای اعتراض ثالث یا توقف اجرا بررسی شود.