در بسیاری از پرونده‌های خانوادگی، زمانی که زن برای مطالبه مهریه اقدام می‌کند، توقیف اموال شوهر یکی از اصلی‌ترین ابزارهای حقوقی برای تضمین وصول مطالبات به شمار می‌رود. اما همیشه این توقیف قانونی یا بدون اشکال نیست؛ گاهی اموال توقیف‌شده، مشمول مستثنیات دین هستند یا در اثر اشتباه اجرایی توقیف شده‌اند.
در چنین شرایطی، قانون امکان رفع توقیف اموال برای مهریه را فراهم کرده است. این فرآیند پیچیده نیازمند آگاهی دقیق از قوانین، تشخیص صحیح نوع اموال، و ارائه مستندات معتبر به مرجع اجراست. در این مقاله، به‌صورت جامع و مرحله‌ای با انواع اموال قابل و غیرقابل توقیف، مراحل قانونی رفع توقیف، نمونه دادخواست‌ها و نکات کلیدی این مسیر آشنا خواهید شد.
رفع توقیف اموال برای مهریه یعنی چه؟
در نظام حقوقی ایران، زمانی که مرد به پرداخت مهریه محکوم میشود، اموال او برای تضمین پرداخت، توقیف میشود. اما در موارد خاص، امکان اعتراض به این توقیف و درخواست رفع آن وجود دارد. رفع توقیف اموال برای مهریه به معنای لغو یا محدودسازی اثر توقیف اموال شوهر توسط مرجع اجرا (دادگاه یا اداره ثبت) است، در صورتی که این اموال جزء «مستثنیات دین» باشند یا اشتباه اجرایی رخ داده باشد.
✅ مواردی که امکان رفع توقیف وجود دارد:
- پرداخت کامل یا بخشی از مهریه و ارائه رسید معتبر
- اثبات اعسار و گرفتن حکم تقسیط مهریه
- اثبات اینکه مال توقیف‌شده جزء مستثنیات دین است (مثل منزل مسکونی متعارف، ابزار کار، خودروی شغلی و…)
- توقیف اشتباهی یا توقیف مالی که متعلق به شخص ثالث است
- توافق رسمی زوجین برای رفع توقیف
در هر یک از این موارد، شوهر می‌تواند با مراجعه به مرجع صادرکننده حکم توقیف، مدارک و مستندات لازم را ارائه کرده و تقاضای رفع توقیف کند. لازم به ذکر است که این فرآیند باید به‌صورت رسمی و مستند پیگیری شود، چرا که اثبات غیرقابل توقیف بودن اموال، نیازمند دلایل حقوقی و بعضاً کارشناسی دقیق است.
❓بعد از توقیف اموال برای مهریه چه باید کرد؟
پس از توقیف اموال بابت مهریه، زوج باید ظرف ۱۰ روز یکی از این اقدامات را انجام دهد. پرداخت کل یا بخشی از مهریه، ارائه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، یا ثبت درخواست رفع توقیف به‌دلیل مستثنیات دین. در صورت اثبات ضرورت معیشتی یا شغلی مال توقیف‌شده، امکان رفع توقیف از سوی دادگاه یا اداره ثبت وجود دارد.
مدت زمان توقیف و رفع توقیف اموال برای مهریه
پس از صدور اجراییه برای مهریه، اولین دغدغه زوج و زوجه، مدت زمان توقیف یا رفع توقیف اموال است. در حالی که زوجه خواهان اجرای سریع حکم است، زوج در برخی موارد ممکن است برای دفاع از خود و جلوگیری از تضییع حقوق، نیازمند اطلاع دقیق از زمان‌بندی اقدامات قانونی باشد.
⏳ مدت زمان توقیف اموال در اجرای ثبت و دادگاه
-
در اجرای ثبت: پس از ثبت درخواست مهریه، به مرد ۱۰ روز مهلت داده میشود تا مهریه را بپردازد. در صورت عدم پرداخت، اموال شناسایی‌شده توقیف می‌گردند. معمولاً روند کامل شناسایی و توقیف در اجرای ثبت حدود ۲ ماه زمان می‌برد.
-
در دادگاه: در صورت طی مسیر قضایی، بعد از صدور حکم قطعی، مرد ۱۰ روز برای اجرای حکم فرصت دارد. اگر اقدامی صورت نگیرد، اجرای احکام اموال معرفی‌شده را توقیف می‌کند. بسته به نوع اموال و پیچیدگی پرونده، این روند ممکن است بین ۳ تا ۸ هفته یا بیشتر زمان ببرد.
⏳ مدت زمان رفع توقیف حساب بانکی و خودرو
-
رفع توقیف حساب بانکی: در صورت پرداخت مهریه یا اثبات اعسار، زوج می‌تواند درخواست رفع توقیف را ثبت کند. پس از تأیید دادگاه یا ثبت، معمولاً ظرف چند روز تا چند هفته، دستور رفع توقیف به بانک ابلاغ میشود.
-
رفع توقیف خودرو: اگر ثابت شود خودرو وسیله امرار معاش زوج است (مثلاً تاکسی یا وانت)، و مدارک مرتبط ارائه شود، دادگاه پس از بررسی کارشناسی می‌تواند ظرف ۲ تا ۴ هفته دستور رفع توقیف را صادر کند. البته اگر خودرو توقیف شده برای مهریه مصرف شخصی داشته باشد، معمولاً قابل رفع توقیف نیست.
⏳ نکته مهم: مدت زمان رفع توقیف به سرعت اقدام زوج، کامل بودن مدارک، حجم کاری مرجع اجرا، و پیچیدگی پرونده وابسته است. اقدام سریع، همکاری مؤثر و استفاده از مشاوره وکیل، این زمان را به‌شدت کاهش می‌دهد.
مراحل قانونی رفع توقیف اموال بابت مهریه
رفع توقیف اموال برای مهریه نیازمند طی مراحل قانونی مشخص و ارائه مستندات دقیق است. چه توقیف از طریق دادگاه انجام شده باشد و چه از طریق اداره ثبت، شوهر باید دلایل قابل قبول برای غیرقابل توقیف بودن اموال ارائه کند تا بتواند رأی به نفع خود بگیرد.
🔍 ثبت درخواست رفع توقیف در دادگاه یا اداره ثبت
- در مسیر دادگاه: مرد باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست «رفع توقیف به دلیل شمول مستثنیات دین» یا «اعتراض به عملیات اجرایی» را ثبت کند.
- در مسیر اجرای ثبت: شکایت از عملیات اجرایی به اداره ثبت محل و در صورت نیاز به هیأت نظارت اداره ثبت ارسال میشود.
در هر دو حالت، مرجع اجرا موظف است بررسی حقوقی و کارشناسی را آغاز کرده و در صورت احراز دلایل، اقدام به رفع توقیف کند.
🔍 مستندات مورد نیاز برای رفع توقیف
- سند مالکیت یا مدارک اثبات تعلق مال به محکوم‌علیه
- گواهی اشتغال و قراردادهای کاری (در خصوص ابزار کار یا خودروی شغلی)
- قبوض خدماتی و استشهادیه محل سکونت (در خصوص منزل مسکونی)
- گزارش کارشناس رسمی دادگستری
- تصویر صورتجلسه توقیف و اجراییه
- مدارک مرتبط با مستثنیات دین (مواد غذایی، اثاثیه ضروری، سیم‌کارت کاری و…)
اگر مالی متعلق به شخص ثالث (مثلاً والدین یا شریک کاری) باشد، آن شخص باید به‌عنوان «معترض ثالث» وارد پرونده شود و اعتراض اجرایی یا ثبتی تنظیم کند.
📝 نکته: تمامی مستندات باید به نام شخص متقاضی (محکوم‌علیه) باشد یا رابطه‌اش با مال به‌وضوح قابل اثبات باشد. در غیر این صورت، امکان صدور رأی رفع توقیف بسیار کاهش می‌یابد.
لیست اموال غیرقابل توقیف (مستثنیات دین)
قانون برای حفظ کرامت انسانی و حداقل معیشت افراد، فهرستی از اموال را تحت عنوان «مستثنیات دین» از شمول توقیف مستثنی کرده است. یعنی حتی اگر زوج بدهکار مهریه باشد، نمی‌توان این اموال را برای پرداخت بدهی بازداشت کرد؛ مگر در شرایط خاص و اثبات خلاف آن توسط زوجه.
❌مسکن متعارف و شرایط رفع توقیف آن
تنها خانه‌ای که محل سکونت زوج و خانواده‌اش است، قابل توقیف نیست. معیار متعارف بودن آن موقعیت جغرافیایی، ارزش، متراژ و شأن اجتماعی باید با عرف محل زندگی تطابق داشته باشد. مدارک لازم برای اثبات این موضوع، سند مالکیت، قبوض آب و برق، استشهادیه همسایگان، گزارش کارشناسی رسمی است.
❌ وسایل ضروری زندگی و اثاث منزل
اموال مشمول مستثنیات شامل یخچال، اجاق گاز، وسایل گرمایشی و سرمایشی، یک دستگاه تلویزیون، لباسشویی، فرش متعارف و لوازم روزمره است
شرط مهم: اثبات استفاده خانوادگی و متعارف از این وسایل توسط زوج و خانواده است.
❌ ابزار کار و وسایل امرار معاش
ابزار کار مانند لپ‌تاپ برنامه‌نویس، دوربین عکاس، تاکسی، وانت بار، دستگاه‌های نجاری و صنعتی. شرط رفع توقیف آن اثبات شغلی بودن ابزار توسط گواهی اشتغال، قرارداد کاری، فاکتور ابزار، اظهارنامه مالیاتی یا بیمه
❌خط تلفن و سیم‌کارت کاری
قابل توقیف نیست اگر برای کار زوج ضروری باشد (مثلاً راننده، کسب‌وکار خانگی، خدمات آنلاین). مدارک مؤثر برای اثبات، پرینت صورت‌حساب‌ها، قراردادهای کاری وابسته به شماره، تاییدیه شغلی است.
❌سایر مستثنیات دین طبق قانون
- غذای ذخیره‌شده برای مصرف چند هفته
- کتاب‌ها و ابزار علمی اهل تحقیق و پژوهش
- پول پیش اجاره در صورت اثبات ضرورت معیشتی
- ابزار کشاورزی یا دامداری برای معیشت روستاییان
- حقوق مستمری و کمک‌هزینه‌های معیشتی (در برخی موارد)
نکته حقوقی: اگر زوجه اموالی را توقیف کند که بعدها مستثنی بودن آن‌ها ثابت شود، زوج می‌تواند دادخواست رفع توقیف به استناد مستثنیات دین ارائه کند و حتی در صورت ورود ضرر، مطالبه خسارت نماید.
📌چگونه ثابت کنیم مال جزو مستثنیات دین است؟
برای اثبات اینکه مالی جزو مستثنیات دین است، باید مدارک معتبری مانند سند مالکیت، قبوض خدماتی، گواهی اشتغال، فاکتور ابزار کار، قرارداد کاری، گزارش کارشناس رسمی دادگستری یا استشهادیه همسایگان را به مرجع اجرا (دادگاه یا اداره ثبت) ارائه دهید. این مستندات باید نشان دهند که مال توقیف‌شده برای معیشت، سکونت یا شغل ضروری است. بدون مدارک مستدل، ادعای مستثنیات دین بودن رد خواهد شد.
رفع توقیف توافقی بین زوجین
در بسیاری از پرونده‌های مربوط به مهریه، زوجین با گذشت زمان و ایجاد گفت‌وگو، به توافقاتی برای حل‌وفصل اختلافات مالی از جمله توقیف اموال می‌رسند. یکی از روش‌های ساده و سریع برای پایان دادن به توقیف اموال شوهر، رفع توقیف توافقی است؛ یعنی زن با رضایت خود، به‌طور رسمی اعلام می‌کند که با رفع توقیف مخالفتی ندارد.
📌 شرایط و مراحل رفع توقیف توافقی
-
تنظیم رضایت‌نامه کتبی توسط زوجه:
زوجه می‌تواند طی یک رضایت‌نامه رسمی که در دفتر خدمات قضایی یا اداره ثبت تنظیم میشود، موافقت خود را با رفع توقیف اعلام کند. -
حضور در مرجع اجرا:
زن و مرد یا وکلای آن‌ها با همراه داشتن مدارک هویتی و اصل پرونده، در اجرای ثبت یا اجرای احکام دادگاه حاضر شده و برگه سازش یا رضایت به رفع توقیف را ارائه می‌دهند. -
صدور دستور رفع توقیف:
پس از احراز رضایت بی‌قید و شرط زوجه، مرجع اجرا دستور رفع توقیف را صادر و به ادارات مربوطه (مانند ثبت اسناد، بانک، راهور و…) اعلام می‌کند.
⚠️ نکته مهم:
رضایت زوجه باید بی‌قید و شرط باشد و با آگاهی کامل تنظیم شود. اگر زن در آینده ادعا کند که تحت فشار رضایت داده، ممکن است این رضایت قابل خدشه شود؛ بنابراین توصیه میشود توافقات مهم، حتی‌المقدور در قالب سازش‌نامه رسمی یا در حضور وکیل ثبت شود.
نمونه دادخواست رفع توقیف اموال بابت مهریه
برای اینکه زوج بتواند اموال توقیف‌شده خود را بازپس گیرد، لازم است دادخواستی رسمی و دقیق به مرجع اجرا تقدیم کند. این دادخواست باید دارای ساختار حقوقی کامل، عنوان خواسته مشخص، دلایل قانونی، مستندات پیوست و امضای متقاضی باشد.
ریاست محترم اجرای احکام دادگاه خانواده / اداره ثبت اسناد رسمی
با سلام؛
اینجانب … فرزند … به نشانی … در خصوص پرونده کلاسه … که به موجب آن اموال اینجانب (ذکر نوع و مشخصات مال: منزل، خودرو، ابزار کار و…) بابت مهریه خانم … توقیف شده، به استحضار می‌رسانم که مال مذکور جزو مستثنیات دین می‌باشد و مطابق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، توقیف آن غیرقانونی است.دلایل و مستندات:
سند مالکیت یا اجاره‌نامه
قبوض خدماتی و استشهادیه محل سکونت (برای منزل)
گواهی اشتغال و فاکتور ابزار (برای ابزار کار یا خودرو شغلی)
اظهارنامه مالیاتی، بیمه یا قرارداد کاری
گزارش کارشناس رسمی دادگستری
خواسته:
صدور دستور رفع توقیف از مال مذکور و توقف عملیات اجرایی تا تعیین تکلیف قانونی.با احترام
نام و نام خانوادگی – امضاء – تاریخ
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون رفع توقیف اموال برای مهریه مطرح شده است:
❓ من راننده تاکسی هستم و ماشینم توقیف شده بابت مهریه، چطور می‌تونم ثابت کنم این ماشین ابزار کارمه و رفع توقیف بگیرم؟
✅ شما باید با ارائه مدارکی مثل پروانه تاکسیرانی، کارت رانندگی هوشمند، بیمه شغلی، قرارداد سرویس یا رسیدهای واریز کرایه و همچنین استشهادیه محل کار، به دادگاه یا اداره ثبت اثبات کنید که خودرو منبع درآمد اصلی شماست. اگر قاضی قانع شود که این وسیله برای امرار معاش ضروری است، حکم رفع توقیف صادر میشود.
❓ ما تو یه خونه اجاره‌ای زندگی می‌کنیم که پول پیشش به اسم شوهرمه. الان اون پول بابت مهریه توقیف شده. راهی هست بتونه آزادش کنه؟
✅ بله، اگر شوهر بتونه ثابت کنه که بدون اون ودیعه، ادامه زندگی براش غیرممکن یا بسیار سخت می‌شه (عُسر و حرج)، می‌تونه با استناد به بند “ز” ماده ۶۱ آیین‌نامه اجرای اسناد رسمی، درخواست رفع توقیف بده. ارائه اجاره‌نامه، فیش‌های پرداختی و نبود خانه جایگزین کمک بزرگی در این مسیر خواهد بود.
❓ بعد از توقیف حساب بانکی، چه مدت طول می‌کشه تا با رضایت همسرم حسابم آزاد بشه؟
✅ اگر زوجه به‌صورت رسمی رضایت خودش رو برای رفع توقیف حساب بانکی اعلام کنه و این رضایت در مرجع اجرا ثبت بشه، معمولاً بین ۳ تا ۷ روز کاری زمان می‌بره تا نامه رفع توقیف به بانک ارسال و حساب شما آزاد بشه. البته ممکنه بسته به شلوغی پرونده‌ها یا پیچیدگی حساب، این مدت کمی بیشتر هم بشه.