در نظام حقوقی ایران، کرامت جسمانی انسان جایگاه ویژه‌ای دارد و قانون‌گذار برای صیانت از آن، مجازات‌ها و دیه‌هایی را برای صدمات بدنی پیش‌بینی کرده است. یکی از اعضای مهم و آسیب‌پذیر بدن بانوان، پستان است که در صورت وارد آمدن صدمه، مشمول دیه یا ارش می‌شود. دیه پستان ممکن است به اندازه دیه کامل انسان نیز برسد و بسته به نوع و شدت آسیب مانند کبودی، بریدگی، تورم یا قطع کامل، متفاوت است.
در این مقاله، با استناد به آخرین تغییرات قانون مجازات اسلامی و نرخ دیه ۱۴۰۴، انواع دیه‌های مربوط به پستان را بررسی خواهیم کرد.
دیه پستان چگونه محاسبه می شود؟
بر اساس اعلام قوه قضاییه، نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ مبلغ ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان تعیین شده که مبنای محاسبه تمام دیه‌های جزیی از جمله دیه پستان قرار می‌گیرد. قانون مجازات اسلامی در چند ماده به‌طور مستقیم به دیه پستان پرداخته و مقادیر مشخصی برای انواع آسیب‌ها ارائه داده است.
از آن‌جا که پستان یکی از اعضای دارای دیه معین است، در صورت از بین رفتن کامل یا آسیب شدید، مقدار دیه آن به صورت درصدی از دیه کامل محاسبه می‌شود و در مواردی که قانون رقم دقیق تعیین نکرده باشد، ارش تعلق می‌گیرد که توسط دادگاه تعیین می‌شود.
دیه قطع کامل یا جزئی پستان طبق ماده ۶۶۹
قانون‌گذار در ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی به‌صراحت میزان دیه قطع کامل یا جزئی پستان را مشخص کرده است. طبق این ماده:
«قطع و از بین بردن هر یک از دو پستان زن، موجب نصف دیه کامل زن و از بین بردن مقداری از آن، به همان نسبت، موجب دیه است. اگر همراه با از بین رفتن تمام یا بخشی از پستان، مقداری از پوست یا گوشت اطراف آن هم از بین برود یا موجب جنایت دیگری گردد، علاوه بر دیه پستان، دیه یا ارش جنایت مزبور نیز باید پرداخت شود.»
📌 نکات مهم این ماده:
- از بین رفتن یک پستان = نصف دیه کامل با نرخ دیه ۱۴۰۴ معادل ۸۰۰ میلیون تومان
- از بین رفتن هر دو پستان = دیه کامل معادل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان
- اگر بخشی از پستان از بین برود = به همان نسبت از نصف دیه کامل. به طور مثال از بین رفتن ۳۰٪ از پستان = ۳۰٪ × ۸۰۰ میلیون = ۲۴۰ میلیون تومان
- اگر بخش‌هایی از پوست یا گوشت اطراف پستان نیز آسیب ببیند، یا جنایت مضاعف مانند بریدگی ناحیه اطراف یا آسیب به نوک سینه رخ دهد، دیه یا ارش این صدمات نیز جداگانه محاسبه می‌شود.
📎 توجه: این احکام چه در موارد عمدی مانند نزاع و ضرب و جرح، و چه در موارد غیرعمدی مثل تصادف، قابل اعمال است و مرتکب موظف به پرداخت دیه یا ارش مطابق رأی دادگاه می‌باشد.
دیه فلج شدن پستان طبق ماده ۵۶۴
فلج شدن یک عضو، به معنای از بین رفتن کامل یا بخشی از کارایی عملکردی آن عضو است. در خصوص پستان، این موضوع ممکن است بر اثر صدمات شدید، اعمال جراحی اشتباه یا بیماری‌هایی که منجر به تخریب عصب و از بین رفتن کارکرد بافت‌های مربوطه شوند، رخ دهد.
قانون مجازات اسلامی در ماده ۵۶۴ در این‌باره مقرر می‌دارد:
«فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه آن عضو و از بین بردن عضو فلج، یک سوم دیه همان عضو را دارد. در فلج کردن نسبی عضو که درصدی از کارایی آن از بین می‌رود، با توجه به کارایی از دست رفته، ارش تعیین می‌گردد.»
📌 بر اساس این ماده و با توجه به اینکه هر پستان نصف دیه کامل را دارد، در سال ۱۴۰۴:
- فلج کامل یک پستان = دو سوم از نصف دیه کامل یعنی ۲/۳ × ۸۰۰ میلیون = ۵۳۳ میلیون تومان
- از بین بردن پستان فلج‌شده (قطع عضو فلج) = یک سوم از نصف دیه کامل یعنی ۱/۳ × ۸۰۰ میلیون = ۲۶۶ میلیون تومان
- فلج نسبی پستان = بسته به میزان کارایی از دست رفته، ارش تعلق می‌گیرد که توسط قاضی و با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود.
نکته: در مواردی که تنها بخشی از عملکرد پستان مختل شود (مثلاً عدم توانایی در شیردهی یا اختلال در بافت عصبی)، معمولاً کارشناسی پزشکی قانونی درصد کارایی باقی‌مانده را تعیین می‌کند تا میزان ارش متناسب با آن محاسبه شود.
دیه کبودی و تغییر رنگ پستان
تغییر رنگ پوست یکی از شایع‌ترین آسیب‌های ظاهری در بسیاری از جنایات بدنی است. در مورد پستان نیز، آسیب‌هایی مانند ضربه، فشار یا برخورد جسم سخت می‌توانند منجر به کبودی یا سایر تغییر رنگ‌ها شوند. قانون مجازات اسلامی در ماده ۷۱۴ به‌صورت مشخص در این خصوص مقرراتی را تعیین کرده است.
🔍 دیه کبودی پستان طبق ماده ۷۱۴
در ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی آمده است:
«دیه صدماتی که موجب تغییر رنگ پوست می شود، به این شرح است:
(الف) سیاه شدن پوست صورت، شش هزارم؛ کبود شدن آن، سه هزارم؛ و سرخ شدن آن، یک و نیم هزارم دیه کامل.
(ب) تغییر رنگ پوست سایر اعضا، حسب مورد، نصف مقادیر مذکور در بند (الف) خواهد بود.»
از آن‌جا که پستان عضوی غیر از سر و صورت محسوب می‌شود، میزان دیه کبودی آن نصف دیه کبودی صورت است، یعنی:
کبود شدن پستان = ۰٫۱۵٪ (یک و نیم هزارم) دیه کامل یعنی با نرخ دیه سال ۱۴۰۴ برابر است با ۰٫۰۰۱۵ × ۱۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان
این مبلغ در صورت کبودی یک پستان در نظر گرفته می‌شود؛ در صورتی که هر دو پستان دچار کبودی شوند، این مبلغ دو برابر خواهد بود.
🔍 دیه سیاه شدن یا سرخ شدن پستان
طبق همان ماده ۷۱۴، اگر تغییر رنگ شدیدتر باشد:
- سرخ شدن پوست پستان → ۰٫۰۰۷۵ دیه کامل = ۱۲ میلیون تومان
- سیاه شدن پوست پستان → ۰٫۰۰۳ دیه کامل = ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان
تغییر رنگ ممکن است در اثر مواردی نظیر سوختگی سطحی، ضربه شدید یا فشار ممتد ایجاد شود.
توجه مهم: طبق تبصره ۱ ماده ۷۱۴، بین اینکه عضو دارای دیه مقدر باشد یا نه، تفاوتی در میزان دیه تغییر رنگ نیست. همچنین مهم نیست تغییر رنگ کل عضو یا بخشی از آن را در بر بگیرد یا اینکه اثر موقت یا دائمی باشد؛ در همه این موارد، دیه یا ارش مقرر باید پرداخت شود.
دیه تورم پستان و نحوه تعیین ارش آن
تورم یکی از صدمات شایع در ناحیه پستان است که ممکن است به‌دلیل ضربه مستقیم، فشار جسم خارجی، جراحی یا حتی واکنش التهابی در پی آسیب فیزیکی ایجاد شود. در مواردی که این تورم ناشی از جنایت باشد (اعم از عمدی یا غیرعمدی)، مشمول دیه یا ارش برای تورم اعضای بدن می‌شود.
قانون‌گذار در ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی در این خصوص چنین مقرر کرده است:
«صدمه‌ای که موجب تورم بدن، سر یا صورت گردد، ارش دارد و چنانچه علاوه بر تورم، موجب تغییر رنگ پوست نیز گردد، حسب مورد، دیه و ارش تغییر رنگ به آن افزوده می‌شود.»
اگر تورم با تغییر رنگ پوست نیز همراه باشد (مثلاً کبودی یا سرخ شدن ناحیه)، علاوه بر ارش تورم، دیه تغییر رنگ نیز جداگانه محاسبه می‌شود (طبق ماده ۷۱۴ که در بخش قبلی توضیح داده شد). مثال واقعی:
اگر فردی به‌واسطه ضربه در نزاع خیابانی دچار تورم در یکی از پستان‌هایش شود و این تورم با کبودی همراه باشد، قاضی با استناد به گزارش پزشکی قانونی ممکن است حکم به پرداخت:
- ارش تورم (مثلاً ۱۵ میلیون تومان)
- دیه کبودی (۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان)
را صادر کند؛ جمع آن: ۱۷٫۴۰۰٫۰۰۰ تومان می باشد.
دیه جراحات سطحی و عمقی پستان طبق مواد ۷۰۹ و ۷۱۰
قانون مجازات اسلامی در مواد ۷۰۹ و ۷۱۰، انواع جراحات بدنی را دسته‌بندی کرده و برای هر نوع، میزان دیه مشخصی تعیین کرده است. پستان نیز به‌عنوان عضوی از بدن که دارای دیه مقدر است، مشمول همین قواعد می‌شود. اما نکته مهم این است که در جراحات سطحی و عمقی، دیه به نسبت دیه عضو آسیب‌دیده (یعنی پستان) محاسبه می‌شود، نه بر اساس دیه کامل انسان.
🔍 دیه حارصه پستان (خراش سطحی)
حارصه، جراحتی است که باعث خراش پوست می‌شود، بدون آن‌که خون جاری شود. بر اساس ماده ۷۰۹:
چون دیه هر پستان = نصف دیه کامل = ۸۰۰ میلیون تومان
دیه حارصه پستان در سال ۱۴۰۴ = ۸ میلیون تومان
🔍 دیه دامیه و متلاحمه پستان (خونریزی و بریدگی عمیق)
-
دامیه: زخمی است که با بریدگی جزئی وارد گوشت شده و خون جاری می‌شود.
➤ دیه دامیه برابر است با ۲٪ از دیه عضو = ۱۶ میلیون تومان -
متلاحمه: زخمی است که بریدگی عمیق‌تری در گوشت ایجاد کرده ولی هنوز به استخوان نرسیده است.
➤ دیه متلاحمه = ۳٪ از دیه عضو = ۲۴ میلیون تومان
📎 محاسبات فوق فقط برای یک پستان انجام شده است. اگر هر دو پستان دچار جراحت مشابهی شوند، مبالغ دو برابر خواهند شد.
📍 تفاوت مهم:
در اعضای دارای دیه مشخص (مثل پستان)، جراحات از روی دیه آن عضو محاسبه می‌شوند. در سایر اعضایی که دیه معین ندارند، ارش تعیین می‌شود (طبق ماده ۷۱۰).
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه پستان مطرح شده است:
❓ اگر شخصی در نزاع خیابانی باعث کبودی یکی از پستان‌های من شده باشد، آیا می‌توانم از او شکایت کنم و دیه بگیرم؟
✅ بله. اگر در اثر نزاع، فردی باعث کبودی پستان شود، می‌توانید شکایت کیفری مطرح کنید. پس از ثبت شکایت، با معرفی‌نامه از دادسرا به پزشکی قانونی ارجاع داده می‌شوید و در صورت تأیید کبودی، دادگاه طبق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، فرد را به پرداخت یک و نیم هزارم دیه کامل (۲٫۴۰۰٫۰۰۰ تومان) محکوم می‌کند. در صورت همراهی تورم یا درد ماندگار، ارش بیشتری هم قابل مطالبه است.
❓ اگر نوک پستان در اثر جراحی اشتباه از بین برود، آیا دیه تعلق می‌گیرد؟
✅ بله، اما با عنوان ارش. چون قانون مجازات اسلامی، دیه دقیقی برای از بین رفتن نوک پستان تعیین نکرده، قاضی دادگاه بر اساس نظر پزشکی قانونی، میزان ارش را مشخص می‌کند. در این‌گونه موارد، اثبات قصور پزشکی (مثلاً از طریق کمیسیون نظام پزشکی) نیز می‌تواند به مطالبه دیه کمک کند. در صورتی که قصور پزشک محرز شود، مسئول پرداخت ارش، خود پزشک یا مرکز درمانی خواهد بود.
❓ در دعوای خانوادگی، اگر همسرم به من آسیب زده و پستانم دچار تورم و کبودی شده، می‌توانم هم دیه بگیرم هم شکایت کنم؟
✅ بله. در چنین شرایطی شما می‌توانید هم شکایت کیفری بابت ضرب و جرح عمدی مطرح کنید و هم دیه یا ارش مربوط به آسیب را مطالبه نمایید.