پلک یکی از حساس‌ترین اعضای صورت است که نقش اساسی در محافظت از چشم و حفظ سلامت بینایی دارد. در قانون مجازات اسلامی، برای صدمات وارد شده به پلک نیز مانند سایر اعضای بدن، دیه مشخصی تعیین شده است.
دیه پلک در سال ۱۴۰۴ با توجه به نوع آسیب، محل جراحت (پلک بالا یا پایین)، وجود یا عدم وجود بخیه، افتادگی یا فلجی پلک و حتی از بین رفتن موی پلک، به صورت جداگانه و دقیق قابل محاسبه است. در این مقاله، انواع آسیب‌های وارده به پلک چشم را بررسی کرده و دیه مربوط به هر کدام را با استناد به قانون و نرخ مصوب دیه ۱۴۰۴ تحلیل خواهیم کرد.
دیه پارگی پلک بالا و پایین در سال 1404
پارگی پلک یکی از آسیب‌هایی است که می‌تواند هم از نظر زیبایی و هم از نظر عملکردی برای فرد آسیب‌دیده مشکلات زیادی به همراه داشته باشد. در قانون مجازات اسلامی، پارگی پلک در صورتی که منجر به جراحت عمیق شود، با عنوان “شکافتن” شناخته شده و دیه‌ای معادل دیه از بین بردن همان پلک برای آن تعیین شده است. بر اساس ماده ۵۹۰ قانون مجازات اسلامی دیه مجموع چهار پلک (دو چشم) برابر با یک دیه کامل است.
📌 دیه پارگی پلک بالا
بر اساس ماده ۵۹۱ قانون مجازات اسلامی، شکافتن یا پارگی پلک بالا موجب تعلق یک‌ششم دیه کامل است. در سال ۱۴۰۴، این مبلغ برابر است با:
-
۱/۶ × ۱۶۰۰ میلیون تومان = ۲۶۶ میلیون تومان
چه آسیب منجر به پاره شدن سطحی پلک شده باشد و چه جراحتی عمیق‌تر همراه با بخیه، در صورتی که نظر پزشکی قانونی آن را در حد شکافتن بداند، همین مقدار دیه قابل مطالبه خواهد بود.
📌 دیه پارگی پلک پایین
برای پارگی پلک پایین نیز قانون‌گذار عدد متفاوتی در نظر گرفته است. طبق ماده ۵۹۱، شکافتن یا پاره شدن هر یک از پلک‌های پایین معادل یک‌چهارم دیه کامل است. بنابراین در سال ۱۴۰۴، مبلغ آن به شرح زیر خواهد بود:
-
۱/۴ × ۱۶۰۰ میلیون تومان = ۴۰۰ میلیون تومان
اگر هر دو پلک پایین دچار پارگی شوند، مبلغ دیه به صورت جداگانه برای هر پلک محاسبه خواهد شد، یعنی مجموعاً ۸۰۰ میلیون تومان.
📌 جمع‌بندی در جدول
| نوع پارگی پلک | میزان دیه در قانون | مبلغ دیه ۱۴۰۴ (تومان) |
|---|---|---|
| پارگی پلک بالا (یک عدد) | یک‌ششم دیه کامل | ۲۶۶ میلیون |
| پارگی پلک پایین (یک عدد) | یک‌چهارم دیه کامل | ۴۰۰ میلیون |
| پارگی پلک بالا و پایین یک چشم | جمع دیه هر دو پلک | ۶۶۶ میلیون |
| پارگی پلک‌های پایین هر دو چشم | دو برابر پلک پایین | ۸۰۰ میلیون |
در بسیاری از پرونده‌های کیفری و تصادفات که منجر به جراحات چشمی می‌شود، تشخیص میزان پارگی و عمق آن توسط پزشکی قانونی انجام می‌شود و اگر پارگی سطحی باشد و مشمول تعریف قانونی “شکافتن” نشود، در قالب جراحت دامیه یا حارصه بررسی و ارزیابی می‌گردد.
دیه بخیه پلک چشم و کنار چشم
در بسیاری از موارد، پارگی‌های ناحیه پلک نیازمند بخیه می‌شوند. اما این سؤال مطرح است که آیا صرف وجود بخیه، دیه خاصی دارد؟ یا آنچه اهمیت دارد نوع جراحت است؟ برای پاسخ به این موضوع باید به قانون مجازات اسلامی و نحوه تعیین دیه جراحات توجه کرد.
📌 بخیه روی پلک چشم = تابع نوع جراحت
در قانون، بخیه به‌تنهایی معیار محاسبه دیه نیست؛ بلکه نوع جراحت ملاک اصلی در تعیین میزان دیه است. بنابراین اگر جراحتی به حدی باشد که نیاز به بخیه پیدا کند، ابتدا باید مشخص شود آن جراحت در کدام دسته قرار می‌گیرد:
| نوع و تعریف جراحت | درصد دیه کامل | مبلغ دیه در سال ۱۴۰۴ |
|---|---|---|
| حارصه (خراش سطحی بدون خونریزی) | ۱٪ | ۱۶ میلیون تومان |
| دامیه (جراحتی که وارد گوشت شده و خون جاری شود) | ۲٪ | ۳۲ میلیون تومان |
| متلاحمه (جراحتی که به عمق گوشت نفوذ کرده و نزدیک عضله شود) | ۳٪ | ۴۸ میلیون تومان |
| سمحاق (جراحتی که به غلاف استخوان برسد) | ۴٪ | ۶۴ میلیون تومان |
| موضحه (جراحتی که استخوان را نمایان کند) | ۵٪ | ۸۰ میلیون تومان |
اگر بخیه روی پلک در حد دامیه یا متلاحمه باشد، بر اساس این جداول و نظر پزشکی قانونی، دیه پرداخت می‌شود.
📌 بخیه پلک در قالب شکافتن پلک
اگر بخیه مربوط به پارگی عمیق پلک باشد، همان‌طور که در بخش قبلی اشاره شد، مشمول ماده ۵۹۱ بوده و میزان دیه آن برابر است با:
- پلک بالا: یک‌ششم دیه کامل = ۲۶۶ میلیون تومان
- پلک پایین: یک‌چهارم دیه کامل = ۴۰۰ میلیون تومان
در این صورت بخیه فقط نشانه‌ای از عمق جراحت است، نه معیار مستقلی برای تعیین دیه.
📌 بخیه کنار چشم (خارج از پلک)
اگر بخیه در ناحیه کنار چشم ولی خارج از پلک باشد، و آسیب صرفاً به پوست صورت وارد شده باشد، دیه بر اساس نوع جراحت سر و صورت تعیین خواهد شد. برای مثال:
- یک زخم کوچک دامیه کنار چشم → ۲٪ دیه کامل = ۳۲ میلیون تومان
- زخم عمیق‌تر در قالب موضحه → ۵٪ دیه کامل = ۸۰ میلیون تومان
بنابراین گفته‌هایی مثل «دیه بخیه کنار چشم = ۰٫۸ دیه کامل» پایه قانونی ندارند و صرفاً در برخی نظریه‌های پزشکی یا پرونده‌های خاص دیده شده‌اند.
دیه افتادگی و فلج شدن پلک
افتادگی یا فلج شدن پلک، از جمله آسیب‌هایی است که می‌تواند هم جنبه زیبایی و هم جنبه عملکردی چشم را تحت‌تأثیر قرار دهد. در مواردی که افتادگی یا فلج پلک بر اثر ضربه، حادثه یا خطای پزشکی اتفاق افتاده باشد، قانون مجازات اسلامی برای آن دیه یا ارش در نظر گرفته است. میزان دیه بسته به شدت آسیب و تشخیص پزشکی قانونی متغیر است.
📌 دیه افتادگی پلک (پتوز)
برای افتادگی پلک (پتوز) در قانون مجازات اسلامی رقم مشخصی به‌عنوان دیه مقدر تعریف نشده است. در این موارد، موضوع به کارشناسی پزشکی قانونی سپرده می‌شود و دادگاه با توجه به درصد ناتوانی ایجادشده، مبلغی را به عنوان ارش تعیین می‌کند.
🔔 نکته: اگر افتادگی پلک به‌صورت کامل و دائمی باشد و باعث اختلال در عملکرد پلک شود، ممکن است مشابه فلجی جزئی یا کلی تلقی شود و میزان دیه به شکل واضح‌تری تعیین گردد. همچنین دیه زیبایی صورت به صورت ارش در مواردی که آسیب جدی به ظاهر وارد می شود تعلق می گیرد.
📌 دیه فلج شدن پلک
فلج شدن پلک به معنای از کار افتادن عضلات حرکتی آن است که مانع از باز و بسته شدن طبیعی چشم می‌شود. قانون برای فلج کردن اعضایی که دارای دیه مشخص هستند، دو‌سوم دیه آن عضو را به عنوان دیه فلج‌شدگی در نظر گرفته است. بر اساس این اصل:
| نوع فلجی پلک | میزان دیه | مبلغ در ۱۴۰۴ |
|---|---|---|
| فلج پلک بالا (یک چشم) | دو‌سوم × ۱/۶ دیه کامل | حدود ۱۷۷ میلیون تومان |
| فلج پلک پایین (یک چشم) | دو‌سوم × ۱/۴ دیه کامل | حدود ۲۶۶ میلیون تومان |
اگر فلج بودن پلک باعث ایجاد نقص جدی در بینایی یا خشکی مزمن چشم شود، ممکن است علاوه‌بر دیه فلج‌شدگی، ارش تکمیلی نیز توسط قاضی تعیین گردد.
دیه ارش در آسیب‌های جزئی پلک
در برخی موارد، آسیب‌های وارد شده به پلک به‌قدری جزئی هستند که مشمول مواد صریح قانون مانند ماده ۵۹۰ یا ۵۹۱ نمی‌شوند. در این وضعیت، قانون مجازات اسلامی مبنای “ارش” را در نظر می‌گیرد تا جبران خسارت به صورت نسبی صورت گیرد.
📌 ارش چیست و چه زمانی اعمال می‌شود؟
مطابق با ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی:
ارش، دیه غیرمقدری است که میزان آن در شرع تعیین نشده و دادگاه با لحاظ نوع و کیفیت جنایت، تأثیر آن بر سلامت مجنی‌علیه و خسارت وارده، با جلب نظر کارشناس، آن را تعیین می‌کند.
بنابراین در موارد زیر که در قانون عدد دقیقی تعیین نشده باشد، موضوع به صورت ارش بررسی می‌شود:
🔍 مواردی از آسیب‌های جزئی پلک که مشمول ارش می‌شوند:
- پارگی سطحی و محدود پلک که به‌اندازه‌ای نباشد که مشمول ماده ۵۹۱ گردد.
- آسیب به مژه‌ها یا موهای پلک که باعث عیب یا ریزش دائمی شود. (ماده ۵۸۴)
- نقص زیبایی ناشی از جراحت جزئی یا بخیه سطحی بدون آسیب عملکردی
- افتادگی خفیف پلک (پتوز موقت) که پس از مدتی برطرف می‌شود
- اسکار (جای زخم) قابل مشاهده در ناحیه پلک که آثار آن ماندگار باشد ولی عملکرد پلک را مختل نکرده باشد.
در این موارد، قاضی با کمک پزشکی قانونی و بر اساس درصد آسیب وارد شده به عملکرد و زیبایی عضو، مبلغی به عنوان ارش تعیین می‌کند.
📌 چند مثال کاربردی:
- خراش سطحی روی پلک بالا با جای بخیه جزئی → ارش معادل حدود ۰٫۵ تا ۱ درصد دیه کامل
- افتادگی موقتی پلک بر اثر تزریق بوتاکس → در صورت اثبات کوتاهی پزشک، ارش محدود
- از بین رفتن بخش کوچکی از موهای پلک بالا → ارش مشروط به اثبات عیب دائمی
🔔 تذکر مهم: میزان ارش در هیچ جایی از قانون ثابت و قطعی نیست و به عوامل متعددی همچون تشخیص پزشکی قانونی، درصد نقص، سن، جنسیت، تأثیر بر زیبایی و کارکرد عضو بستگی دارد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه پلک چشم مطرح شده است:
❓ در تصادف رانندگی، پلک پایینم پاره شد و بخیه خورده؛ چقدر دیه می‌گیرم؟
✅ اگر طبق نظر پزشکی قانونی، پارگی عمیق بوده و به حد ماده ۵۹۱ برسد، دیه یک‌چهارم دیه کامل خواهد بود؛ یعنی در سال ۱۴۰۴، حدود ۴۰۰ میلیون تومان. اگر زخم سطحی‌تر باشد، ممکن است به‌عنوان دامیه یا ارش جزئی محاسبه شود (حدود ۳۲ میلیون یا بیشتر).
❓ بعد از عمل زیبایی پلکم افتاده؛ آیا دیه تعلق می‌گیرد؟
✅ اگر ثابت شود که افتادگی پلک ناشی از خطای پزشکی است و این افتادگی دائمی یا مخل عملکرد پلک شده، دیه یا ارش افتادگی پلک با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود. در موارد خفیف و موقتی، معمولاً ارش جزئی در نظر گرفته می‌شود.
❓ فقط مژه‌های پلک بالا را از دست داده‌ام؛ آیا شامل دیه می‌شود؟
✅ بله، طبق ماده ۵۸۴ قانون مجازات اسلامی، اگر از بین رفتن مژه باعث عیب ظاهری دائمی شود، حتی اگر دوباره رشد کند، ارش تعلق می‌گیرد. مبلغ آن توسط قاضی و با توجه به تأثیر زیبایی و نظر پزشکی قانونی مشخص می‌شود.