تصور کنید تنها یک لحظه غفلت در تصادف، درگیری یا حتی اشتباه پزشکی، اثری دائمی بر چهره‌تان باقی بگذارد؛ اثری که نه‌تنها ظاهر شما را تغییر می‌دهد، بلکه اعتماد به نفس، فرصت‌های شغلی، روابط اجتماعی و کیفیت زندگی‌تان را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی، قانون تنها به صِرف جراحت فیزیکی بسنده نمی‌کند، بلکه برای «از بین رفتن زیبایی طبیعی» نیز راهکار مشخصی در نظر گرفته است: دیه زیبایی صورت.
در این مقاله، به‌صورت مرحله‌ای و دقیق، بررسی می‌کنیم که دیه زیبایی صورت چیست، در چه مواردی تعلق می‌گیرد، چگونه محاسبه می‌شود و در سال ۱۴۰۴ مبلغ آن چقدر است. همچنین به‌صورت قانونی، علمی و کاربردی، تمام انواع جراحات صورت، ارش زیبایی، دیه جای بخیه، زحم را بررسی خواهیم کرد.
دیه زیبایی صورت در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟
دیه زیبایی صورت در سال ۱۴۰۴ بر اساس نوع آسیب متفاوت است.برای مثال، دیه خراش سطحی ۱٪ (۱۶ میلیون تومان)، جراحت و خونریزی ۲٪ (۳۲ میلیون تومان) و نمایان شدن استخوان ۵٪ (۸۰ میلیون تومان) است. در صورت باقی ماندن اثر زخم، ارش زیبایی نیز با نظر دادگاه تعیین می‌شود.
در سال جاری، مبلغ دیه کامل انسان در ماه‌های غیرحرام ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان تعیین شده و در ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده و ذی‌الحجه) نیز ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان اعلام شده است.
🔍 دیه زیبایی چگونه محاسبه می‌شود؟
برای محاسبه دیه زیبایی صورت، ابتدا باید نوع آسیب مشخص شود. اگر آسیب وارده، یکی از جراحات تعریف‌شده در ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی باشد (مثل حارصه، دامیه، موضحه و…)، مبلغ دیه آن طبق درصد مشخص محاسبه می‌شود. اما اگر آسیب باعث از بین رفتن زیبایی بدون معیار مشخص در قانون شده باشد (مثلاً باقی ماندن اثر بخیه یا اسکار روی صورت)، قاضی با کمک نظریه پزشکی قانونی ارش زیبایی را تعیین می‌کند.
📌 مثال:
اگر جراحت وارده «موضحه» (آشکار شدن استخوان) باشد، دیه آن ۵٪ دیه کامل یعنی ۸۰ میلیون تومان است. اگر پس از درمان، جای زخم مشخصی روی صورت باقی بماند، ۱/۸۰ دیه دیگر نیز به‌عنوان دیه اثر زخم افزوده می‌شود (۲۰ میلیون تومان دیگر).
انواع جراحات صورت و میزان دیه قانونی هر کدام
قانون مجازات اسلامی در ماده ۷۰۹، جراحات وارده بر سر و صورت را به‌طور خاص دسته‌بندی کرده و برای هر کدام، درصد مشخصی از دیه کامل تعیین نموده است. این تقسیم‌بندی بر اساس عمق زخم، میزان خونریزی، رسیدن به استخوان و نیاز به جراحی استخوانی صورت گرفته و در سال ۱۴۰۴، پایه محاسبه همه این موارد ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان (دیه کامل در ماه‌های غیر حرام) است.
حارصه؛ خراشیدگی بدون خونریزی
یکی از سطحی‌ترین آسیب‌ها به صورت، جراحت حارصه است که به‌صورت خراشیدگی پوست بدون جاری شدن خون ظاهر می‌شود. هرچند این نوع زخم درد زیادی ندارد، اما چون به ظاهر چهره لطمه می‌زند، قانون به عنوان دیه حارصه یک صدم دیه کامل معادل ۱۶ میلیون تومان در نظر گرفته است.
دامیه؛ نفوذ به گوشت همراه با خونریزی
اگر زخم کمی عمیق‌تر باشد و وارد گوشت صورت شود و حتی اندکی خون از آن جاری شود، در گروه دیه دامیه قرار می‌گیرد. این نوع آسیب جدی‌تر از حارصه است و قانون آن را مستحق دو صدم دیه کامل یا ۳۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ دانسته است.
متلاحمه؛ بریدگی عمیق در گوشت
جراحت متلاحمه زمانی رخ می‌دهد که گوشت به‌صورت عمیق بریده شود، اما هنوز به سطح استخوان نرسیده باشد. این نوع آسیب، سه برابر حارصه دیه دارد و برابر سه درصد دیه کامل یعنی ۴۸ میلیون تومان تعیین شده است.
سمحاق؛ رسیدن زخم به سطح استخوان
در شرایطی که زخم از لایه‌های گوشتی عبور کرده و به پوست نازک روی استخوان برسد، آن را جراحت سمحاق می‌نامند. دیه سمحاق در قانون چهار درصد دیه کامل تعیین شده است، معادل ۶۴ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴.
موضحه؛ نمایان شدن استخوان
اگر شدت جراحت به‌قدری باشد که پوست نازک کنار برود و استخوان صورت نمایان شود، با جراحت موضحه مواجه هستیم. این نوع جراحت با وجود ظاهر ترسناک و اثرگذار بر زیبایی چهره، پنج درصد دیه کامل دارد؛ یعنی ۸۰ میلیون تومان.
هاشمه؛ شکستگی استخوان صورت
در مواردی که زخم باعث شکستگی استخوان صورت شود، حتی اگر در سطح پوست زخمی دیده نشود، قانون دیه هاشمه را مطرح کرده است. برای این جراحت، ده درصد از دیه کامل انسان در نظر گرفته شده که مبلغ آن در سال ۱۴۰۴ برابر ۱۶۰ میلیون تومان است.
منقله؛ جراحی با جابجایی استخوان
گاهی اوقات شکستگی به‌حدی شدید است که برای درمان، نیاز به جا انداختن یا جابجا کردن استخوان باشد. این نوع جراحت که در پزشکی قانونی به‌عنوان منقله شناخته می‌شود، معادل پانزده درصد دیه کامل دارد که معادل ۲۴۰ میلیون تومان است.
در تمام موارد فوق، مبنای محاسبه دیه، مبلغ دیه کامل در ماه‌های غیر حرام است. همچنین اگر جراحتی بیش از یک اثر داشته باشد یا در مواردی اثر آن روی زیبایی صورت باقی بماند، ممکن است دیه‌ای اضافه به‌عنوان «اثر زخم» یا حتی «ارش زیبایی» نیز تعیین شود که در بخش بعدی به‌طور کامل به آن خواهیم پرداخت.
ارش زیبایی صورت چیست و چه زمانی تعیین می‌شود؟
در برخی موارد، آسیب وارده به چهره فرد به‌گونه‌ای است که در قوانین و مواد مشخص، میزان دقیق دیه برای آن تعیین نشده است. اینجاست که مفهومی به نام ارش وارد می‌شود. ارش در حقیقت نوعی دیه غیرمقدّر است که بر اساس شرایط خاص هر پرونده و تشخیص دادگاه، تعیین می‌شود.
📝 تعریف قانونی ارش
طبق ماده ۴۴۹ قانون مجازات اسلامی، ارش دیه‌ای است که میزان آن در شرع تعیین نشده و دادگاه با توجه به شدت آسیب، تأثیر آن بر سلامت و زیبایی فرد، و با نظر کارشناس رسمی یا پزشکی قانونی، مقدار آن را مشخص می‌کند. این دیه معمولاً زمانی مطرح می‌شود که آسیب وارد شده، در هیچ‌یک از دسته‌بندی‌های قانون قرار نگیرد یا علاوه بر دیه مقرر، آثار روانی و زیبایی بیشتری ایجاد کرده باشد.
📝 ارش زیبایی صورت در چه مواردی مطرح می‌شود؟
ارش زیبایی زمانی قابل مطالبه است که آسیب وارد شده به چهره، یا در دسته‌بندی‌های قانونی قرار نگیرد (مثلاً خراشیدگی خاصی باشد که عمق غیرمعمول دارد)، یا شدت اثر آن بر ظاهر فرد به‌قدری زیاد باشد که دیه تعیین‌شده در قانون، پاسخگوی خسارت واقعی نباشد.
برای مثال، ممکن است بخیه‌ای روی پلک زده شده باشد که در ظاهر، فقط دامیه تلقی شود. اما اگر جای آن بخیه باعث افتادگی پلک یا ناهماهنگی شدید در صورت شود، قاضی می‌تواند با استناد به نظریه پزشکی قانونی، مبلغی مازاد بر دیه پلک تعیین کرده و آن را به‌عنوان ارش زیبایی در حکم لحاظ کند.
📝 آیا ارش به‌جای دیه داده می‌شود یا علاوه بر آن؟
این موضوع بسته به شرایط متفاوت است. گاهی ارش به‌جای دیه پرداخت می‌شود، در مواردی که نوع آسیب در قانون تعیین نشده است. اما در بسیاری از پرونده‌های مربوط به صورت و زیبایی، ارش به‌عنوان مبلغ تکمیلی در کنار دیه اصلی تعیین می‌شود.
برای نمونه، فردی که دچار جراحت موضحه شده است، ابتدا ۸۰ میلیون تومان دیه بابت زخم دریافت می‌کند. اما اگر اثر زخم عمیق و ماندگار باشد و بر زیبایی چهره اثر بگذارد، دادگاه می‌تواند مبلغی را نیز به‌عنوان ارش زیبایی تعیین و اضافه کند.
📌 نقش پزشکی قانونی در تعیین ارش زیبایی
پزشکی قانونی نقشی تعیین‌کننده در پرونده‌هایی دارد که موضوع آن ارش زیبایی است. گزارش این نهاد درباره درصد آسیب ظاهری، محل دقیق آن، ماندگاری اثر، و میزان تأثیر آن در زیبایی صورت، مبنای قاضی برای تعیین مبلغ ارش خواهد بود.
در عمل، پزشکی قانونی با بررسی عکس، معاینه موضعی، و مقایسه با عرف و معیارهای زیبایی، نظریه خود را به دادگاه ارائه می‌دهد. قاضی نیز طبق همین نظریه، ارش را محاسبه می‌کند.
باقی ماندن اثر زخم روی صورت و تأثیر آن در میزان دیه
گاهی ممکن است یک زخم پس از بهبودی، به‌طور کامل محو نشود و اثری دائمی از خود به‌جای بگذارد. این اثر ممکن است شامل جای بخیه، اسکار فرو رفته یا برجسته، تغییر رنگ پوست یا حتی عدم تقارن چهره باشد. از نظر قانونگذار، چنین تغییراتی در ظاهر چهره، می‌توانند زیبایی صورت را به‌صورت ماندگار تحت تأثیر قرار دهند و به همین دلیل، مشمول دیه جداگانه‌ای تحت عنوان «دیه اثر زخم» یا «دیه زیبایی» خواهند بود.
📝 اثر باقیمانده بعد از جراحات سطحی مثل حارصه یا دامیه
اگر جراحتی مانند حارصه، دامیه، متلاحمه یا سمحاق باشد و پس از بهبودی، جای آن روی صورت باقی بماند، قانون اجازه داده که علاوه بر دیه اصلی آن جراحت، یک صدم دیه کامل نیز به‌عنوان دیه اثر زخم مطالبه شود. در سال ۱۴۰۴، این مبلغ برابر با ۱۶ میلیون تومان خواهد بود.
به بیان ساده، اگر زخم ساده‌ای که در حالت عادی دیه‌اش مثلاً ۳۲ میلیون تومان است (دامیه)، جای مشخصی روی صورت باقی بگذارد، مجموع دیه آن به ۴۸ میلیون تومان افزایش می‌یابد.
📝 اثر باقیمانده بعد از جراحت موضحه
در مورد جراحت موضحه که منجر به نمایان شدن استخوان می‌شود، قانون تصریح کرده که اگر پس از بهبود، اثری مانند فرو رفتگی یا اسکار شدید باقی بماند، یک هشتادم دیه کامل دیگر نیز به دیه اصلی افزوده می‌شود. این یعنی در سال ۱۴۰۴، علاوه بر ۸۰ میلیون تومان دیه موضحه، ۲۰ میلیون تومان دیگر نیز باید پرداخت گردد.
📝 دیه شکاف صورت (شق) و آثار فاحش آن
در ماده ۷۰۹ به نوع خاصی از آسیب اشاره شده به نام شَق صورت یا همان شکاف عمیق. اگر این شکاف به‌گونه‌ای باشد که پس از التیام، اثر فاحش و قابل مشاهده‌ای روی چهره باقی بگذارد، میزان دیه آن می‌تواند تا هشت درصد دیه کامل نیز برسد. در چنین حالتی، فرد زیان‌دیده می‌تواند مبلغ ۱۲۸ میلیون تومان را صرفاً بابت اثر آن شکاف مطالبه کند.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه زیبایی صورت مطرح شده است:
❓ من توی تصادف موتور، صورتم به جدول خورد و کنار ابرویم بخیه خورد. الان جاش مونده. دیه‌ام فقط برای زخم بود یا برای جای بخیه هم دیه می‌گیرم؟
✅ اگر جراحت شما مثلاً در حد «دامیه» یا «موضحه» بوده باشد، دیه‌اش بر اساس نوع زخم محاسبه می‌شود.اما چون جای بخیه هنوز روی صورت باقی مانده، شما می‌توانید جداگانه بابت اثر باقیمانده روی صورت هم دیه (یا ارش) دریافت کنید. پزشکی قانونی باید این باقیمانده را تأیید کند.
❓ در درگیری خیابانی صورتم زخم شد و بخیه خورد، ولی طرف گفت عمدی نبوده. بازم می‌تونم دیه بخوام؟
✅ بله، حتی اگر ضربه غیرعمدی باشد، شما حق مطالبه دیه را دارید؛ چون قانون، در آسیب‌های غیرعمدی هم پرداخت دیه را الزامی می‌داند. فقط در صورتی که بتوانند رضایت شما را بگیرند یا تقصیر را رد کنند، ممکن است دیه نپردازند.در غیر این صورت، طبق نظر پزشکی قانونی، دیه یا ارش صورتتان مشخص و در دادگاه قابل مطالبه است.
❓ خواهرم بعد از عمل زیبایی بینی، از ظاهرش راضی نیست چون بینی‌اش افتادگی پیدا کرده. می‌تونه دیه بگیره؟
✅ اگر افتادگی بینی ناشی از قصور یا خطای پزشکی در عمل جراحی باشد و این موضوع توسط پزشکی قانونی یا کمیسیون پزشکی تأیید شود، خواهر شما می‌تواند برای مطالبه دیه یا ارش زیبایی اقدام کند.