هدید، یکی از رفتارهایی است که میتواند آرامش روانی فرد را مختل کرده و در مواردی به زمینهساز ارتکاب جرایم شدیدتر تبدیل شود. قانونگذار در ایران با درک حساسیت این موضوع، تهدید را بهعنوان یک جرم مستقل تعریف کرده و برای آن مجازات تعیین نموده است. اما یکی از چالشهای مهم در پیگیری قانونی این جرم، مسئله اثبات تهدید و ارائه مدارک معتبر است؛ مخصوصاً در مواردی که تهدید فقط بهصورت شفاهی یا در خلوت بیان شده و مدرک مستقیمی در دست نیست. این سؤال مطرح میشود که آیا میتوان بدون مدرک از کسی بابت تهدید شکایت کرد؟ و در صورت طرح چنین شکایتی، روند دادرسی به چه شکل خواهد بود؟
در این مقاله به بررسی دقیق شرایط قانونی، انواع تهدید قابل شکایت، راههای اثبات، روند شکایت و دفاع در برابر اتهام تهدید خواهیم پرداخت و مهمترین نکات حقوقی پیرامون این موضوع را به زبان ساده و کاربردی توضیح میدهیم.
شکایت از تهدید در چه مواردی مطرح میشود؟
در قانون ایران، تهدید نهتنها یک رفتار ناپسند اجتماعی محسوب میشود، بلکه اگر شرایط خاصی داشته باشد، بهعنوان جرم مستقل کیفری نیز قابل پیگرد است. شکایت تهدید زمانی معنا پیدا میکند که فردی دیگری را، به هر نحو، به ارتکاب یک عمل بد، نامشروع یا آسیبزننده در آینده تهدید کند؛ مثل تهدید به قتل، آسیب مالی، افشای اسرار خانوادگی یا بردن آبرو.
نکته مهم: برای اینکه تهدید قابل پیگرد باشد، لازم نیست حتماً بهدنبال آن عملی صورت گیرد. یعنی صرف ترساندن فرد مقابل، در صورتی که واقعی، قابل باور و مؤثر باشد، کافی است تا جرم تحقق یابد.
📌انواع موقعیتهایی که منجر به شکایت تهدید میشود
- تهدید به قتل یا آسیب جسمی
- تهدید به آتش زدن منزل یا اموال
- تهدید به افشای اسرار خانوادگی یا مسائل خصوصی
- تهدید به انتشار تصاویر یا فیلمهای شخصی در فضای مجازی
- تهدید به شکستن حیثیت و اعتبار فرد در محل کار یا خانواده
⚖️چه تهدیدی شکایتپذیر است؟
طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی:
«هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، خواه با این تهدید خواستهای مطرح کرده باشد یا نه، به مجازات تهدید یعنی شلاق تا ۷۴ ضربه یا زندان از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.»
بنابراین، هر تهدیدی که باعث ترس واقعی در طرف مقابل شود، بهشرط آنکه نامشروع، قابل تحقق و مشخص باشد، میتواند مبنای شکایت کیفری قرار گیرد.
❌چه تهدیدهایی معمولاً قابل پیگرد نیستند؟
در موارد زیر، شکایت تهدید معمولاً پذیرفته نمیشود یا در دادسرا مختومه میشود:
- جملات کلی و بدون مصداق مثل «میبینی چیکار میکنم» (اگر توضیحی در ادامه نیامده باشد)
- تهدید به انجام کارهای قانونی، مثل «ازت شکایت میکنم»
- تهدید از طرف فردی که توانایی عملی کردن آن تهدید را ندارد (مثل کودک کمسن)
شرایط تحقق جرم تهدید و تفاوت آن با دعواهای معمول لفظی
بسیاری از اختلافات و مشاجرات روزمره میان افراد، به تهدید لفظی منتهی میشوند، اما همه تهدیدها جرم محسوب نمیشوند. قانونگذار برای اینکه یک تهدید را «جرم» بداند، شرایطی را مشخص کرده است. اگر این شرایط وجود نداشته باشد، حتی اگر سخنان تهدیدآمیز رد و بدل شده باشند، نمیتوان بر اساس آنها شکایت کیفری تنظیم کرد.برای اینکه تهدید از منظر حقوقی بهعنوان جرم قابل پیگرد شناخته شود، باید سه عنصر اصلی داشته باشد:
۱. عنصر قانونی
تهدید باید در قانون تعریف شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد. بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، تهدید به قتل، ضرر بدنی، مالی، شرفی یا افشای اسرار جرم است.
۲. عنصر مادی (رفتار قابل مشاهده)
رفتار فرد تهدیدکننده باید قابل مشاهده یا اثبات باشد. تهدید میتواند شفاهی، نوشتاری (مثلاً پیامک)، رفتاری (نشان دادن اسلحه)، یا حتی تلویحی باشد، اما باید طوری باشد که فرد تهدیدشونده دچار ترس و نگرانی شده باشد.
۳. عنصر روانی (قصد و نیت مجرمانه)
تهدید باید با سوءنیت و عمد انجام شود. اگر کسی بدون قصد ترساندن، حرفی بزند که مخاطبش آن را تهدید تلقی کند، در اغلب موارد جرم تهدید تحقق پیدا نمیکند. مثلاً اگر فردی شوخیوار بگوید: «یه روزی حسابتو میرسم» اما قصد جدی نداشته باشد، احتمال محکومیت کم است.
✅تفاوت تهدید کیفری با دعوای لفظی ساده
در روابط روزمره، افراد ممکن است در اثر عصبانیت به هم پرخاش کنند یا جملاتی تهدیدآمیز بگویند. اما برای اینکه این جملات به شکایت تهدید کیفری منجر شود، باید:
- تهدید صریح، مشخص و قابل باور باشد
- تهدید با نیت ایجاد ترس جدی باشد
- تهدید شونده واقعاً دچار ترس شده باشد (و این قابل اثبات باشد)
مثلاً اگر در یک درگیری خیابانی، کسی فریاد بزند: «میکشمت!» اما شرایط بهگونهای باشد که طرف مقابل از نظر فیزیکی در موقعیت برتر است و مشخص است که گوینده فقط عصبانی شده، شکایت کیفری معمولاً نتیجهای نخواهد داشت.
📌 نکته: اگر تهدید باعث اضطراب یا اختلال روانی شدید در فرد شود، ممکن است شاکی بتواند از این بابت نیز درخواست ارش یا خسارت معنوی مطرح کند، البته بهندرت پذیرفته میشود و نیازمند گواهی پزشکی قانونی است.
انواع تهدید قابل شکایت در قانون (جانی، مالی، شرفی، افشای اسرار)
قانونگذار در ایران تهدید را بهصورت کلی تعریف کرده و مصادیق آن را محدود به یک نوع خاص نکرده است. اما در عمل، انواع تهدیدهایی که بیشتر مورد شکایت قرار میگیرند، در چهار دستهی کلی قرار میگیرند. این دستهبندی به شاکی کمک میکند تا نوع تهدید را بهصورت دقیق در شکواییه مشخص کند و مسیر حقوقی پرونده را شفافتر نماید.
1. تهدید جانی یا ضرر نفسی
تهدید به قتل، ضرب و جرح یا آسیب جسمی یکی از رایجترین و جدیترین انواع تهدید است. در این نوع، تهدیدکننده معمولاً با الفاظی مثل «میکشمت»، «میزنمت»، «تکهتکهات میکنم» سعی در ترساندن طرف مقابل دارد. اگر تهدید واقعی باشد و توانایی تحقق آن وجود داشته باشد، حتی اگر عملی انجام نشود، جرم تهدید محقق است.
🔍 مثال کاربردی: اگر کسی به شما پیام دهد که «هروقت تنها ببینمت، میزنمت طوری که کسی نشناستت»، این تهدید جانی تلقی میشود.
2. تهدید شرفی و حیثیتی
تهدید به بردن آبرو یا افشای مسائل شخصی که شأن اجتماعی یا موقعیت فرد را تحت تأثیر قرار دهد، در این دسته قرار میگیرد.
📌 شامل مواردی مثل:
- تهدید به پخش تصاویر خصوصی
- تهدید به افشای روابط پنهانی یا گذشته افراد
- تهدید به گفتن مسائل شخصی در جمع خانواده، محل کار یا شبکههای اجتماعی
⚠️ اگر تهدید حیثیتی همراه با درخواست انجام کاری (مثل رابطه، پول، عقبنشینی در پرونده قضایی و…) باشد، میتواند به اخاذی و تهدید توأم منجر شود.
3. تهدید مالی
در این نوع تهدید، فرد تهدید میشود که اموال، داراییها یا منافع اقتصادیاش مورد تعرض قرار خواهد گرفت.
📌 نمونههایی از تهدید مالی:
- «مغازه تو آتیش میزنم»
- «اگه حرف بزنی، ماشینتو داغون میکنم»
- «نمیذارن دیگه سر کارت بری»
این نوع تهدید هم مشمول ماده ۶۶۹ است، بهویژه زمانی که با سوءنیت و با هدف اجبار به انجام یا ترک عملی باشد.
4. تهدید به افشای اسرار یا مسائل خانوادگی
یکی از پیچیدهترین انواع تهدید، زمانی است که طرف مقابل تهدید به افشای رازهایی میکند که اگر فاش شود، ضرر مادی یا معنوی سنگینی در پی دارد.
مثلاً تهدید به:
- افشای خیانت همسر در دادگاه یا خانواده
- افشای مسائل مالی پنهان
- برملا کردن مشکلات اعتیاد، بیماری روانی، فرزند نامشروع و موارد مشابه
قانونگذار در ماده ۶۶۹ اشاره میکند که حتی تهدید به افشای اسرار بستگان فرد نیز جرم تلقی میشود.
شکایت تهدید چگونه ثبت میشود؟ مراحل طرح شکایت از تهدیدکننده
اگر فردی شما را تهدید کرده باشد، قانون این حق را برایتان قائل شده است که از او شکایت کنید. اما برای آنکه این شکایت به نتیجه برسد، باید مراحل قانونی آن بهدرستی طی شود. در ادامه بهصورت مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم که شکایت از تهدید چگونه آغاز میشود و چه فرآیندی را در دستگاه قضایی طی میکند.
📝 مرحله اول: جمعآوری مدارک و مستندات اولیه
قبل از هر اقدامی، باید بررسی کنید که چه مدارکی برای اثبات تهدید در اختیار دارید. این مدارک میتواند شامل موارد زیر باشد:
- پیامک یا اسکرینشات از چتها (واتساپ، تلگرام، اینستاگرام و…)
- فایل صوتی یا تصویری تهدید
- شهادت افرادی که در لحظه تهدید حضور داشتند
- گزارش پلیس ۱۱۰ در صورت تماس فوری پس از تهدید
- پرینت تماسها یا پیامکها (قابل دریافت از طریق دستور قضایی)
📌 توجه: اگر هیچ مدرکی ندارید، به بخش بعدی (شکایت تهدید بدون مدرک) رجوع کنید.
⚖️ مرحله دوم: ثبت شکواییه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
برای شروع روند قانونی، باید به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و شکواییه خود را ثبت کنید. اطلاعاتی که در شکواییه باید درج شود:
- مشخصات شاکی و متهم (در صورت امکان)
- شرح دقیق تهدید و زمان و مکان وقوع
- نوع تهدید (جانی، مالی، شرفی، حیثیتی)
- مستندات یا شهود موجود
- تقاضای صدور دستور قضایی علیه متهم
عنوان شکایت را معمولاً «تهدید موضوع ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی» مینویسند.
🔍 مرحله سوم: ارجاع به دادسرا و بررسی شکواییه
پس از ثبت، پرونده به دادسرای محل وقوع جرم ارجاع میشود. دادیار یا بازپرس، ابتدا از شما بهعنوان شاکی تحقیق میکند و ممکن است توضیحات تکمیلی یا مدارک بیشتری بخواهد. در صورتی که دلایل کافی باشد:
- متهم احضار میشود
- در صورت تأیید تهدید، قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست صادر میگردد
- پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال میشود
در صورتی که مدارک کافی نباشد:
- قرار منع تعقیب صادر خواهد شد و پرونده مختومه میشود
- البته ظرف ۱۰ روز از این قرار میتوان به دادگاه کیفری اعتراض کرد
🧑⚖️ مرحله چهارم: رسیدگی در دادگاه کیفری و صدور حکم
در دادگاه، قاضی با بررسی ادله، شهود، و دفاعیات متهم حکم نهایی را صادر میکند. در صورت اثبات تهدید، بسته به شدت جرم و سابقه فرد تهدیدکننده، یکی از این مجازاتها اعمال میشود:
- شلاق تعزیری تا ۷۴ ضربه
- یا حبس از یک ماه تا یک سال (بر اساس اصلاح قانون کاهش مجازات حبس)
در صورت تهدید همراه با اجبار یا اخذ نوشته (ماده ۶۶۸)، هر دو مجازات با هم اعمال خواهد شد.
شکایت تهدید بدون مدرک؛ آیا صرف ادعا کافی است؟
شکایت تهدید بدون مدرک از نظر قانونی قابل ثبت است، اما موفقیت آن به ارائه دلایلی مانند پیامک، اسکرینشات، شهادت شهود یا گزارش پلیس بستگی دارد. صرف ادعا برای محکومیت کافی نیست و در صورت نبود مدارک، معمولاً قرار منع تعقیب صادر میشود. بنابراین اگر تهدید بهصورت شفاهی و بدون شاهد یا سند انجام شده باشد، شانس پیروزی در شکایت بسیار پایین خواهد بود. اگر شاکی هیچ دلیلی برای ادعای خود نداشته باشد، بازپرس یا دادیار معمولاً پس از تحقیقات اولیه، قرار منع تعقیب صادر میکند و پرونده مختومه میشود.
❗ چه چیزهایی بهعنوان مدرک محسوب میشود؟
بسیاری از افراد تصور میکنند منظور از “مدرک”، فقط سند رسمی یا حکم دادگاه است. در حالی که در حقوق کیفری، مدارک متنوعتری قابل استناد هستند، از جمله:
- شهادت شهود: افرادی که لحظه تهدید را دیده یا شنیدهاند
- اسکرینشات چتها، پیامکها، چتهای شبکههای اجتماعی
- ضبط صدا یا فیلم تهدید (در برخی موارد قابل استناد با نظر قاضی)
- گزارش پلیس ۱۱۰ اگر در همان لحظه تهدید تماس گرفته شده باشد
- اقرار متهم در دادسرا یا دادگاه
- تحقیقات محلی و گزارش ضابطان قضایی
- علم قاضی که ممکن است از بررسی شواهد غیرمستقیم حاصل شود
پس اگر هیچیک از موارد بالا در دسترس نباشد، ادعای تهدید تنها یک اتهام بدون دلیل است و در سیستم کیفری، اصل بر برائت متهم است.
🔍 سناریوی واقعی: شکایت بدون مدرک
فرض کنیم شخصی مدعی میشود که فردی او را به قتل تهدید کرده، اما:
- هیچ پیامکی در کار نیست
- گفتوگو در خلوت اتفاق افتاده
- شاهدی هم وجود ندارد
در این حالت، بازپرس پس از شنیدن اظهارات، بهدلیل عدم کفایت دلیل، پرونده را مختومه میکند و قرار منع تعقیب صادر میشود. فقط در شرایط خاص، مثلاً اگر تهدید شونده دچار اضطراب شدید شده باشد و با گواهی پزشکی قانونی آن را اثبات کند، ممکن است پرونده باز بماند؛ اما باز هم کافی نیست مگر همراه با امارات دیگر.
🔍آیا ادله فنی (مثل چت واتساپ یا پیامک حذفشده) قابل بازیابی است؟
بله، در بعضی موارد، اگر شاکی به دادسرا مراجعه کند و قاضی اجازه دهد، میتوان با دستور قضایی از پلیس فتا یا اپراتور تلفن همراه، اطلاعات فنی مربوط به پیامکها و چتها را بازیابی کرد. این امکان برای پیامرسانهایی مثل تلگرام کمتر است، اما برای واتساپ، SMS، ایمیل و حتی تماسهای تلفنی، قابل استعلام است.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکایت از تهدید مطرح شده است:
❓ من سر یک اختلاف خانوادگی با برادرم دعوام شد و اون گفت «اگه پای تو بیفته، بدجوری حالت رو میگیرم». میتونم بابت تهدید شکایت کنم؟ ولی مدرکی ندارم.
✅ اگر فقط این جمله گفته شده و مدرکی مثل پیام، صدای ضبطشده یا شاهدی وجود نداشته باشه، امکان ثبت شکایت هست ولی چون مدرکی در اختیار ندارید، احتمال زیاد با قرار منع تعقیب مواجه خواهید شد. تهدید باید صریح، واقعی و قابل اثبات باشه تا در دادسرا قابل پیگیری باشه.
❓ یکی از همکارام تو پارکینگ اداره گفت «یه کاری میکنم پشیمون شی که این حرفو زدی». همزمان دوربین هم روشن بود. این تهدید محسوب میشه؟
✅ بله، اگر این جمله در شرایطی گفته شده که واقعاً باعث ترس شما شده و دوربین هم صحنه رو ثبت کرده، میتونه مصداق تهدید باشه. اگر فیلم دوربین قابل دریافت باشه، میتونه بهعنوان دلیل قوی برای شکایت استفاده بشه. توصیه میشه با تصویر دوربین به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید و شکواییه تنظیم کنید.
❓ یکی تو تلگرام تهدیدم کرده که عکسهامو پخش میکنه اگه باهاش قطع رابطه کنم. چتمون رو پاک کرده ولی من اسکرینشات دارم. کافیه برای شکایت؟
✅ بله، اسکرینشات چتها در این موارد مدرک قابل استناد هستن. تهدید به افشای تصاویر شخصی، یک تهدید حیثیتی محسوب میشه و مشمول ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی است. حتماً از چتها نسخه پشتیبان تهیه کنین و از طریق پلیس فتا یا دفاتر خدمات قضایی شکایت رو ثبت کنین.