بسیاری از ایرانیان مقیم خارج از کشور در مسیر طلاق یا توافق‌های زناشویی با این پرسش مهم روبه‌رو می‌شوند: «آیا می‌توانم مهریه‌ام را از خارج ببخشم؟» یا بالعکس: «آیا می‌توانم در ازای مهریه، حق طلاق یا حضانت فرزند را بگیرم؟» در چنین موقعیتی، دانستن روش‌های قانونی، ثبت رسمی توافق، هزینه‌ها، مدارک مورد نیاز و حتی امکان پشیمانی بعد از بخشش، ضروری است.
این مقاله، به‌صورت کامل و کاربردی، همه نکات مهم درباره بخشش مهریه در خارج کشور را به زبان ساده و دقیق برای شما روشن می‌سازد.
روش‌های حقوقی برای بخشش مهریه از خارج کشور
زن برای بخشیدن مهریه، می‌تواند از قالب‌های مختلف حقوقی استفاده کند. شناخت دقیق این روش‌ها، به انتخاب بهترین و امن‌ترین شیوه کمک می‌کند؛ چرا که هر روش آثار، محدودیت‌ها و میزان قابلیت رجوع متفاوتی دارد.
⚖️ ابرا؛ ساده‌ترین و قطعی‌ترین روش
در ابرا مهریه، زن دین مهریه را از گردن شوهر برمی‌دارد. ابرا یک ایقاع است، یعنی تنها با اراده زن تحقق پیدا می‌کند و نیاز به قبول شوهر ندارد.
📌 ویژگی‌ها:
- فقط برای دین کاربرد دارد (مثلاً مهریه‌های نقدی و سکه‌ای).
- پس از ابرا، امکان رجوع وجود ندارد.
- بهترین و متداول‌ترین روش در اسناد رسمی ثبت‌شده است.
📌 نمونه عبارت متداول در سند رسمی:
«اینجانب … نسبت به ۱۰۰ سکه مهریه مندرج در قباله نکاحیه شماره … زوج را ابرا نمودم.»
📌 صلح؛ برای توافق‌های دوجانبه
صلح مهریه حالتی است که زن با شوهر مصالحه می‌کند و در ازای بخشیدن مهریه، چیزی دریافت می‌کند (مثلاً حضانت فرزند یا حق طلاق).
📌 ویژگی‌ها:
- قراردادی است (عقد لازم)، و رجوع از آن ممکن نیست مگر با شرط فسخ.
- برای مهریه‌های نقدی یا عینی (مثل خودرو، ملک) قابل استفاده است.
- می‌توان صلح را معوض یا رایگان تنظیم کرد.
🔍 نکته: اگر در متن صلح، شرط فسخ یا حق رجوع درج نشده باشد، زن نمی‌تواند از صلح خود برگردد.
📝 هبه؛ هدیه کردن مهریه
در هبه، زن مهریه‌اش را به شوهر می‌بخشد. برخلاف ابرا که صرفاً رفع دین است، در هبه، زن مالی را (حتی دین) به شوهر تملیک می‌کند.
📌 ویژگی‌ها:
- در هبه رایگان، اصل بر قابلیت رجوع است.
- در هبه معوض، تا زمانی که شوهر عوض را نداده، زن می‌تواند رجوع کند.
- اگر موضوع هبه «عین معین» باشد (مثلاً خانه)، تحویل آن شرط صحت است.
🔍 بر اساس ماده ۸۰۳ قانون مدنی، زن نمی‌تواند از هبه‌ای رجوع کند که با خویشاوندی نزدیک (مثل شوهر) انجام شده یا مالی از بین رفته باشد.
🔍 اقرار به دریافت مهریه؛ شکلی خاص از بخشش
گاهی زن به‌جای اینکه بگوید «می‌بخشم»، اعلام می‌کند که «مهریه‌ام را قبلاً گرفته‌ام»؛ این عمل، اقرار به پرداخت مهریه است که حتی اگر مهریه‌ای دریافت نشده باشد، قابل استناد است.
📌 ویژگی‌ها:
- امکان انکار بعدی وجود ندارد (قاعده: لا ینکر بعد الاقرار).
- در صورتی‌که زن اثبات کند بخشش مهریه با اجبار و تهدید بوده، می‌تواند سند را بی‌اعتبار کند.
❌ نکته مهم: این روش برای افرادی که در شرایط فشار یا اکراه هستند، بسیار پرریسک است.
📌 بذل مهریه در طلاق خلع و مبارات
در موارد خاصی از طلاق، مثل طلاق خلع یا مبارات، زن مهریه خود را در قبال طلاق به شوهر می‌بخشد. در این حالت، «بذل» شکلی خاص از بخشش است.
📌 ویژگی‌ها:
- زن می‌تواند تا پایان عده از بذل خود رجوع کند.
- اگر زن رجوع کند، مرد نیز می‌تواند از طلاق رجوع نماید.
- بذل مهریه بیشتر در دادگاه و هنگام طلاق استفاده می‌شود.
مراحل اجرایی بخشش مهریه از خارج کشور
اگرچه زن و شوهر در خارج از ایران زندگی می‌کنند، اما برای آنکه بخشش مهریه دارای اعتبار رسمی در داخل کشور باشد، باید مراحل مشخصی را طی کنند. این مسیر شامل انتخاب نوع سند، ارسال وکالت‌نامه، تنظیم سند رسمی یا عادی، و ثبت در دفاتر رسمی ایران است.
📝 انتخاب بین سند رسمی و سند عادی
بخشش مهریه می‌تواند در قالب دو نوع سند انجام شود:
📌 سند رسمی
سندی است که در دفاتر اسناد رسمی یا نمایندگی‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران (مثل سفارت‌خانه‌ها یا کنسولگری‌ها) تنظیم می‌شود و قابل استناد در مراجع قضایی و ثبتی کشور ایران است.
✅ مزیت مهم:
سند رسمی دارای قدرت اجرایی و اعتبار کامل حقوقی است و نیاز به اثبات ندارد.
📄 سند عادی
روش دوم بخشش مهریه با سند عادی است. این سند در برگه‌ای معمولی، با امضای زن و شوهر و حضور حداقل دو شاهد تنظیم می‌شود. این سند از نظر قانون ایران هم می‌تواند معتبر باشد، اما برای اثبات آن در دادگاه یا ثبت رسمی، باید تشریفات خاصی طی شود.
❌ نکته مهم: در بسیاری از دعاوی، طرف مقابل ممکن است سند عادی را انکار کند و اعتبار آن به چالش کشیده شود.
🔍 ثبت وکالت از طریق سامانه میخک
اگر زن نمی‌خواهد یا نمی‌تواند شخصاً در ایران حاضر شود، باید از طریق سامانه میخک به یک وکیل یا نماینده در ایران وکالت دهد تا اقدام به ثبت رسمی بخشش مهریه در دفترخانه کند.
📌 مراحل انجام کار:
- ثبت‌نام و احراز هویت در سامانه میخک
- انتخاب نوع وکالت (مثلاً ابراء، هبه، صلح مهریه و…)
- تکمیل فرم وکالت‌نامه و دریافت کد رهگیری
- مراجعه به کنسولگری ایران جهت امضای نهایی
- ارسال وکالت‌نامه به وکیل برای اقدام در ایران
⚖️ تنظیم سند رسمی در ایران توسط وکیل
وکیل شما در ایران، با در دست داشتن وکالت‌نامه رسمی از میخک، می‌تواند به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند و بر اساس قالب حقوقی مشخص (مثلاً ابراء یا صلح)، سند بخشش مهریه را ثبت کند.
📌 در متن سند باید به‌وضوح عبارت‌هایی مانند «ابراء بلا رجوع»، «صلح معوض»، یا «هبه مهریه» درج شود تا از سوءبرداشت‌های حقوقی جلوگیری شود.
📝 تفاوت در مسیر برای سندهای خارجی
اگر سند بخشش مهریه در خارج از کشور نزد مقام غیرایرانی (مثلاً دفتر اسناد رسمی کشور میزبان) تنظیم شود، باید:
- به تأیید کنسولگری ایران در آن کشور برسد (مرحله لگالایز)،
- سپس ترجمه رسمی شده و در ایران به ثبت برسد.
❗ ایران عضو کنوانسیون آپوستیل نیست؛ پس اسناد خارجی بدون تأیید کنسولگری ایران، در داخل کشور بی‌اعتبارند.
مدارک لازم برای بخشیدن مهریه از خارج کشور
برای آنکه بخشش مهریه در خارج از کشور به صورت رسمی ثبت و در ایران معتبر باشد، باید مدارک مشخصی ارائه شود. این مدارک بسته به نوع سند (رسمی یا عادی) و مسیر انتخاب‌شده (وکالت از طریق میخک یا حضور مستقیم در سفارت) ممکن است کمی متفاوت باشند.
📌 مدارک شناسایی و ازدواج
اولین و مهم‌ترین مدارک مورد نیاز:
- اصل یا کپی برابر با اصل شناسنامه زن و مرد
- کارت ملی هوشمند یا قدیمی
- سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن از دفترخانه‌ای که عقد در آن ثبت شده است
این مدارک برای احراز هویت و انطباق اطلاعات در سامانه‌های ثنا یا میخک الزامی هستند.
📝 مدارک لازم برای ثبت از طریق وکیل در ایران
اگر زن قصد دارد از خارج کشور برای بخشش مهریه اقدام کند و خودش در ایران حاضر نباشد، باید از طریق وکالت‌نامه رسمی تنظیم‌شده در میخک یا سفارت ایران عمل کند. برای این کار مدارک زیر لازم است:
- فرم تکمیل‌شده در سامانه میخک
- کد رهگیری وکالت‌نامه صادرشده از سامانه
- امضای نهایی در کنسولگری ایران
- ارسال اصل یا اسکن برابر با اصل مدارک هویتی زن (برای دفترخانه ایرانی)
🔍 در بسیاری از موارد، دفترخانه در ایران، اصل مدارک را از وکیل مطالبه می‌کند؛ بنابراین تهیه نسخه چاپی رسمی و مهر شده اهمیت دارد.
📝 مدارک مورد نیاز برای سند عادی (غیررسمی)
اگر بخشش مهریه در خارج از کشور صرفاً با یک برگه دست‌نویس یا پرینت شده انجام شود، باید الزامات زیر رعایت گردد تا سند بعدها قابل اثبات باشد:
- امضای زن و شوهر در پایین سند
- اثر انگشت طرفین (در صورت امکان)
- نام و امضای حداقل دو شاهد
- تعیین دقیق مهریه‌ای که بخشیده می‌شود (مثلاً: ۵۰ سکه از ۳۰۰ سکه)
❌ توجه: این سند فقط زمانی در مراجع قضایی ایران اعتبار دارد که قابل اثبات باشد (مثلاً شاهدان در دادگاه حاضر شوند یا مرد به آن اقرار کند).
❌ آیا اذن پدر لازم است؟
از نظر قانونی، زنی که بالغ، عاقل و رشید باشد، نیازی به اجازه پدر برای بخشیدن مهریه ندارد. اما در برخی دفاتر اسناد رسمی، به‌خصوص در مورد زنان باکره، عرفاً اذن پدر را مطالبه می‌کنند.
📌 برای جلوگیری از بروز مشکل، بهتر است از قبل با دفترخانه هماهنگ شود یا وکیل در ایران این موضوع را از دفترخانه استعلام کند.
بخشیدن مهریه در طلاق توافقی خارج از کشور
در بسیاری از موارد، زن و شوهر مقیم خارج از کشور تصمیم به جدایی مسالمت‌آمیز می‌گیرند و طلاق توافقی را انتخاب می‌کنند. در این شرایط، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید درباره آن توافق حاصل شود، مهریه است. آیا زن می‌تواند در طلاق توافقی مهریه‌اش را ببخشد؟ و این توافق چطور باید ثبت شود تا در ایران هم معتبر باشد؟
📌 اهمیت تعیین تکلیف مهریه در طلاق توافقی
در هر طلاق توافقی، اعم از داخل یا خارج کشور، زوجین باید درباره مواردی مثل:
- مهریه
- نفقه
- مشخص کردن حضانت فرزند
- جهیزیه
- و سایر حقوق مالی و غیرمالی
به توافق برسند. بدون تعیین تکلیف مهریه، ثبت طلاق توافقی ممکن نیست.
🔍 بنابراین، اگر زن قصد دارد مهریه‌اش را ببخشد، این موضوع باید در متن صلح‌نامه یا صورتجلسه طلاق درج شود و به‌صورت قانونی ثبت گردد.
📝 مسیر قانونی برای ثبت بخشش مهریه در خارج
برای اینکه بخشش مهریه در خارج از کشور، در قالب طلاق توافقی، رسمیت داشته باشد و در ایران هم معتبر شود:
- زن و شوهر باید به کنسولگری یا سفارت ایران مراجعه کرده و یک توافق‌نامه رسمی (یا صلح‌نامه) امضا کنند.
- یا یکی از طرفین (معمولاً زن) از طریق سامانه میخک به وکیل رسمی در ایران وکالت بدهد تا توافق‌نامه طلاق توافقی و سند بخشش مهریه را در دفتر اسناد رسمی ثبت کند.
- پس از ثبت، این اسناد قابلیت ارائه به دادگاه خانواده و صدور گواهی عدم امکان سازش را خواهند داشت.
🔍 آیا امکان بخشش قسمتی از مهریه وجود دارد؟
بله. در طلاق توافقی، زن می‌تواند:
- بخشی از مهریه را ببخشد و مابقی را دریافت کند،
- کل مهریه را ببخشد،
- یا کل آن را به صورت قسطی یا اقساط معوقه مطالبه کند.
📌 همه این موارد باید در متن توافق‌نامه با جزئیات ثبت شوند.
❗ نکته درباره وکالت طلاق و مهریه
گاهی زن در ازای بخشش مهریه، از شوهر وکالت در طلاق می‌گیرد. این روش که معمولاً در وکالت‌نامه‌های رسمی ثبت می‌شود، باید حاوی این نکات باشد:
- ذکر دقیق اینکه مهریه در قبال دریافت حق طلاق بخشیده شده است
- درج عبارت‌هایی مثل: «مهریه بلاعوض بخشیده شد»، یا «ابراء شد در قبال وکالت طلاق»
- امضای کامل دو طرف + ترجمه رسمی و تأیید توسط سفارت ایران (در صورت انجام در کشور خارجی)
هزینه‌های قانونی و عملیاتی بخشش مهریه در خارج کشور
بخشیدن مهریه از خارج کشور، اگرچه ممکن است یک اقدام داوطلبانه باشد، اما روند رسمی‌سازی آن می‌تواند با هزینه‌هایی همراه باشد. این هزینه‌ها شامل خدمات کنسولی، تنظیم سند رسمی، حق‌التحریر، ترجمه و خدمات وکالت است. در این بخش، جزئیات مهم را بررسی می‌کنیم.
💰 هزینه ثبت وکالت‌نامه در سامانه میخک
اگر زن بخواهد از خارج کشور برای ثبت بخشش مهریه اقدام کند، باید از طریق سامانه میخک وکالت بدهد. برای این کار:
ثبت اولیه در سامانه رایگان است اما هزینه‌های مرتبط با تأیید امضاء و صدور وکالت‌نامه در سفارت یا کنسولگری ایران، مطابق تعرفه‌های رسمی دریافت می‌شود.
معمولاً این هزینه در بازه ۲۰ تا ۵۰ یورو یا معادل آن در کشور میزبان متغیر است.
📌 هزینه تنظیم سند در دفترخانه ایران
وکیل شما در ایران، با در دست داشتن وکالت‌نامه رسمی، به دفتر اسناد رسمی مراجعه می‌کند. هزینه‌های دفترخانه به شرح زیر است:
- حق‌التحریر سند بخشش مهریه (ابراء، صلح یا هبه): معمولاً بین ۵۰۰ تا ۱.۵۰۰ هزار تومان، بسته به حجم سند و تعداد صفحات
- هزینه ثبت نهایی و ارسال رونوشت به طرفین (در صورت نیاز): حدود ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان
📌 توجه: این هزینه‌ها براساس تعرفه‌های رسمی سازمان ثبت اسناد متغیر است و ممکن است با تورم و منطقه دفترخانه تغییر یابد.
🔍 هزینه ترجمه رسمی و تأیید مدارک
در صورتی که سند بخشش مهریه یا مدارک شناسایی از کشور خارجی باشد:
- هزینه ترجمه رسمی مدارک (شناسنامه، کارت ملی، سند ازدواج): هر مدرک بین ۱۵۰ تا ۳۵۰ هزار تومان (در ایران)
- هزینه تأیید ترجمه در دادگستری و وزارت خارجه: حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان برای هر مدرک
📌 هزینه خدمات وکیل
اگر برای انجام کل فرآیند، از وکیل دادگستری در ایران استفاده شود، باید حق‌الزحمه مشخصی پرداخت شود:
- در حالتی که فقط ثبت سند ابراء یا هبه است: میانگین ۳ تا ۶ میلیون تومان
- در صورتی که وکیل علاوه بر ثبت، در طلاق توافقی یا تنظیم سایر اسناد هم دخالت داشته باشد، این هزینه بیشتر خواهد شد.
❗ سایر هزینه‌ها
- پست بین‌المللی اسناد: در صورت نیاز به ارسال نسخه فیزیکی سند به خارج
- مالیات یا هزینه‌های بانکی: در برخی کشورها، انتقال مالی یا واریز مهریه (در صورت پرداخت) ممکن است مشمول هزینه‌های بانکی یا مالیاتی شود.
نمونه متن توافق‌نامه بخشش مهریه در خارج از کشور
اینجانب خانم … فرزند …، متولد …به کد ملی …. دارای شماره گذرنامه (پاسپورت) …، تابعیت ایرانی، ساکن کشور … (آدرس دقیق محل اقامت: …)،
با اختیار و اراده کامل، بدون هیچ‌گونه اجبار، اکراه یا فریب، آقای … فرزند …، متولد …، کد ملی …، ساکن کشور … را از پرداخت تعداد … سکه از مجموع مهریه مندرج در سند ازدواج شماره … مورخ …، به‌صورت کامل و بلاعوض، ابراء می‌نمایم.
بدین‌وسیله اعلام می‌دارم که در خصوص این بخش از مهریه، هیچ‌گونه ادعا، حق یا مطالبه‌ای نداشته و ندارم و حق هرگونه پیگیری قانونی و قضایی را در این خصوص، از خود سلب و ساقط می‌نمایم.
این توافق در کشور … و نزد کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در تاریخ … تنظیم و امضاء گردید.
امضای زوجه: …
امضای شاهد اول (با مشخصات کامل): …
امضای شاهد دوم (با مشخصات کامل): …
📌 نکات مهم:
✅ در صورت تنظیم این سند در کنسولگری، تأیید رسمی سفارت و ثبت در سامانه میخک الزامی است.
✅ اگر سند در کشور خارجی تنظیم می‌شود (غیراز سفارت)، باید توسط کنسولگری ایران لگالایز و سپس ترجمه رسمی و تأیید در ایران انجام شود.
✅ برای ثبت سند در دفترخانه داخل ایران توسط وکیل، این سند باید به همراه وکالت‌نامه رسمی صادرشده از سامانه میخک ارسال شود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون بخشیدن مهریه در خارج از کشور را مشاهده می فرمایید:
❓ من ساکن آلمان هستم و می‌خوام مهریه‌ام رو بدون اینکه به ایران بیام، به شوهرم ببخشم. این کار رو چطوری رسمی کنم؟
✅ شما می‌تونید از طریق سامانه میخک وکالت‌نامه‌ای تنظیم کنید و به وکیل یا آشنای خود در ایران بدهید. سپس با مراجعه به کنسولگری ایران در آلمان، امضای نهایی انجام میشه. وکیل شما می‌تونه با همین وکالت‌نامه، به دفترخانه رسمی در ایران بره و سند رسمی بخشش مهریه (مثلاً ابراء یا صلح) تنظیم کنه. نیاز به حضور فیزیکی شما نیست.
❓ در توافق طلاق خارج کشور، شوهرم گفت فقط وقتی طلاق رو انجام می‌ده که مهریه رو ببخشم. اگر من ببخشم و اون طلاق نگیره چی؟
✅ اگر شما مهریه رو ببخشید و هیچ تضمینی نگرفته باشید، احتمال سوء‌استفاده وجود داره. برای جلوگیری از این وضعیت، توصیه میشه سند بخشش مهریه در قالب «صلح معوض» تنظیم بشه؛ یعنی شما مهریه رو می‌بخشید در قبال دریافت حق طلاق یا طلاق توافقی. این شرط باید در متن صلح‌نامه یا توافق رسمی شما درج بشه.
❓ من چند سال پیش در ترکیه یک برگه دست‌نویس امضا کردم که مهریه‌ام رو بخشیدم. الان می‌خوام پس بگیرم. میشه؟
✅ اگر اون برگه فقط یک سند عادی دست‌نویس بوده و نه رسمی، احتمال پیگیری حقوقی هست؛ به‌ویژه اگه شوهر بتونه اون سند رو در دادگاه ارائه نده یا شاهدی نداشته باشه. ولی اگر متن واضح بوده و امضا و شاهد داشته، باید در دادگاه اثبات کنید که اون بخشش در حالت اکراه، فریب یا ناآگاهی اتفاق افتاده. در غیر این صورت، برگشت از بخشش ممکن نیست.
❓ می‌خوام بخشی از مهریه‌ام رو ببخشم، ولی نگرانم که بقیه‌اش هم از بین بره. چطور اینو بنویسم؟
✅ در متن سند باید دقیق بنویسید که مثلاً: «۵۰ سکه از مجموع ۳۰۰ سکه را ابراء می‌نمایم و نسبت به مابقی مهریه، حق مطالبه محفوظ است.» اگر این تفکیک و عدد دقیق در متن نباشه، ممکنه بعداً گفته بشه که همه مهریه رو بخشیدید. در تنظیم سند حتماً از وکیل مطلع یا دفترخانه کمک بگیرید تا جمله‌بندی حقوقی درست باشه.