اینستاگرام به‌عنوان یکی از پرکاربردترین شبکه‌های اجتماعی در ایران، علاوه‌بر ایجاد فرصت‌های ارتباطی و تجاری، گاه به بستری برای بروز مزاحمت، تهدید، توهین و نقض حریم خصوصی افراد تبدیل می‌شود. بسیاری از کاربران با پیام‌های آزاردهنده در دایرکت، افشای تصاویر شخصی یا حتی اخاذی از طریق پیج‌های جعلی مواجه می‌شوند. پرسش اصلی این است: آیا مزاحمت از طریق اینستاگرام، در چارچوب قوانین ایران قابل پیگیری قضایی است یا خیر؟
پاسخ به این سؤال، مستلزم بررسی دقیق قوانین کیفری، نقش پلیس فتا، مدارک لازم برای شکایت و نحوه برخورد مراجع قضایی با چنین پرونده‌هایی است. در این مقاله، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله به تحلیل حقوقی و عملی پیگیری مزاحمت‌های اینستاگرامی در نظام حقوقی ایران می‌پردازیم و مسیر قانونی شکایت و برخورد با متخلفان را با استناد به مواد قانونی به‌روشنی تبیین می‌کنیم.
آیا مزاحمت از طریق اینستاگرام قابل پیگیری است؟
بله، مزاحمت از طریق اینستاگرام در ایران قابل پیگیری قانونی است؛ اما تنها در صورتی که رفتار کاربر مزاحم، مشمول یکی از عناوین مجرمانه مانند تهدید، توهین، افشای اطلاعات خصوصی، اخاذی یا هتک حیثیت باشد. صرف ارسال پیام بدون محتوا یا نیت مجرمانه، الزاماً جرم محسوب نمی‌شود.
⚖️ مبانی قانونی ایجاد مزاحمت در اینستاگرام
واقعیت این است که مزاحمت در فضای مجازی از جمله اینستاگرام، تحت شرایطی خاص مشمول عناوین مجرمانه بوده و در نظام حقوقی ایران قابل پیگرد قانونی است. بر اساس قوانین جاری، اگر فردی در بستر اینستاگرام رفتاری انجام دهد که عرفاً موجب جرایم رایج اینستاگرامی نظیر سلب آسایش، تهدید حیثیت، توهین یا افشای اطلاعات شخصی دیگری شود، امکان شکایت رسمی و ارجاع پرونده به مراجع قضایی فراهم است.
به‌ویژه در مواردی که فرد مزاحم پیام‌هایی با محتوای تهدیدآمیز، افترا، فحاشی یا سوءاستفاده از تصاویر خصوصی ارسال کند، این اعمال ذیل مواد قانونی مانند ماده ۷۴۵ قانون تعزیرات (هتک حیثیت رایانه‌ای) یا ماده ۶۶۹ (تهدید) قرار گرفته و می‌تواند منجر به حبس، جزای نقدی یا سایر مجازات‌ها شود.
🔍 نکته مهم در فرآیند پیگیری
در بسیاری از پرونده‌های سایبری، صرف وجود اسکرین‌شات معتبر از محتوای مزاحمت‌آمیز، همراه با لینک پروفایل یا نشانه‌های دیجیتال، برای شروع فرآیند رسیدگی کافی است. از سوی دیگر، پلیس فتا می‌تواند با بررسی اطلاعات فنی مانند IP، صاحب حساب را شناسایی کند.
چه نوع پیام‌هایی در اینستاگرام «جرم» محسوب می‌شوند؟
همه پیام‌های آزاردهنده یا ناخوشایند الزاماً جرم نیستند؛ اما برخی پیام‌ها در دایرکت یا کامنت‌های اینستاگرام به‌دلیل محتوای تهدیدآمیز، توهین‌آمیز یا افشاکننده‌ی اسرار شخصی، مشمول قوانین کیفری ایران شده و قابل پیگرد قضایی‌اند. در ادامه، مصادیق مهم این پیام‌ها را بررسی می‌کنیم.
⚖️ توهین و فحاشی در دایرکت اینستاگرام
طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی، توهین به افراد حتی در فضای مجازی جرم تلقی می‌شود. اگر فردی در دایرکت اینستاگرام پیام‌هایی شامل ناسزا، تحقیر یا الفاظ رکیک ارسال کند، با ارائه اسکرین‌شات آن پیام‌ها، امکان شکایت رسمی و پیگرد قانونی وجود دارد. مجازات این جرم، جزای نقدی درجه شش است.
⚖️ تهدید به قتل، ضرب‌وجرح یا افشای اطلاعات
اگر فردی در اینستاگرام، شما را تهدید کند، چه به قتل، چه ضرر مالی یا آبرویی طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی مرتکب جرم شده است. مهم نیست که تهدید عملی شده یا نه؛ صرف ارسال پیام تهدیدآمیز در دایرکت می‌تواند منجر به حبس از یک ماه تا یک سال یا شلاق شود.
⚖️ افشای عکس یا اطلاعات خصوصی بدون رضایت
مطابق ماده ۷۴۵ قانون تعزیرات (هتک حیثیت در فضای مجازی)، اگر شخصی بدون رضایت شما، تصاویر یا ویدیو شخصی‌تان را در اینستاگرام منتشر کند یا حتی برای شما بفرستد و تهدید به انتشار کند، مرتکب جرم شده است. مجازات آن می‌تواند حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی باشد.
⚖️ اخاذی و باج‌خواهی اینستاگرامی
اگر کسی در اینستاگرام شما را تهدید کند که در صورت پرداخت نکردن مبلغی، عکس یا اطلاعات خصوصی‌تان را منتشر خواهد کرد، این رفتار مصداق اخاذی است. چنین عملی می‌تواند با استفاده از ماده ۶۶۹ پیگیری شود و در صورت اثبات اخاذی، حبس یا شلاق در پی داشته باشد.
⚖️مزاحمت مکرر در اینستاگرام؛ چه زمانی جرم محسوب می‌شود؟
ارسال مداوم پیام‌های آزاردهنده، تکرار تماس‌های تصویری ناخواسته، یا درج کامنت‌های تحریک‌آمیز در اینستاگرام، صرفاً زمانی مشمول عنوان مجرمانه مزاحمت می‌شود که موجب سلب آسایش، نگرانی یا آزار روانی قابل اثبات برای قربانی گردد.
در این موارد، چنانچه رفتار فرد مزاحم با قصد اذیت و آزار تکرار شود و به یک نقض حق آرامش روانی بینجامد، می‌توان با استناد به ماده ۶۴۱ قانون تعزیرات (در خصوص مزاحمت‌های مخابراتی) یا تفسیر موسع از جرایم رایانه‌ای، از فرد شکایت کرد. مجازات چنین رفتاری در صورت اثبات، حبس از یک تا شش ماه خواهد بود.
چگونه از مزاحمت در اینستاگرام شکایت کنیم؟
اگر از طریق دایرکت، کامنت یا حتی پست‌های اکانتی در اینستاگرام مورد آزار، تهدید یا توهین قرار گرفتید، راه‌های قانونی مشخصی برای ثبت شکایت و پیگیری حقوقی وجود دارد. در این بخش مراحل گام‌به‌گام شکایت از مزاحمت‌های اینستاگرامی را مرور می‌کنیم.
📝 مرحله اول: جمع‌آوری مستندات
پیش از هر اقدامی، باید ادله کافی برای اثبات مزاحمت را جمع‌آوری کنید. این شامل:
- اسکرین‌شات از پیام‌ها یا کامنت‌ها
- لینک پروفایل مزاحم
- تاریخ و ساعت دقیق مزاحمت
- ضبط صدا یا تصویر (در صورت وجود تهدید یا تماس صوتی)
توجه داشته باشید که اگر اسکرین شاتی تهیه کرده اید، فقط باید از آن در دادگاه استفاده کنید زیرا انتشار اسکرین شات در فضای مجازی جرم است و می تواند علیه شما استفاده شود.
🔍 نکته: حتی اگر مزاحم از اکانت فیک استفاده کرده باشد، IP، ایمیل یا شماره‌ای که اکانت با آن ساخته شده در سرورهای اینستاگرام ثبت است، البته پلیس فتا با اینستاگرام همکاری ندارد ولیکن با ترفند هایی اقدام به ردیابی اکانت می نمایند.
🏛️ مرحله دوم: ثبت شکایت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
برای ثبت رسمی شکایت باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کنید یا از طریق سامانه عدل ایران اقدام نمایید. نوع شکایت:
«جرایم رایانه‌ای – مزاحمت در شبکه اجتماعی اینستاگرام»
در این مرحله باید مستنداتی که آماده کرده‌اید را ارائه دهید. اگر اطلاعاتی از فرد مزاحم دارید (مثلاً شماره تلفن یا نام)، در فرم شکایت ذکر کنید.
⚖️ مرحله سوم: ارجاع پرونده به دادسرای جرایم رایانه‌ای
پس از ثبت شکایت، پرونده به دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای ارجاع می‌شود. در تهران، این مرجع همان دادسرای ناحیه ۳۱ است. در شهرستان‌ها نیز یا دادسرای عمومی رسیدگی می‌کند یا ارجاع به نزدیک‌ترین مرکز تخصصی می‌شود. قاضی پس از بررسی اولیه، در صورت نیاز، دستور تحقیقات تکمیلی را صادر می‌کند.
👮 مرحله چهارم: بررسی توسط پلیس فتا
پلیس فتا با ابزارهای فنی و تخصصی اقدام به شناسایی هویت واقعی مزاحم می‌کند. این فرآیند می‌تواند شامل ردیابی IP، بررسی لاگ‌های ورود به اکانت، یا دریافت اطلاعات از اینستاگرام در قالب مکاتبات رسمی باشد. پس از تکمیل تحقیقات، نتیجه به دادسرا گزارش می‌شود.
✅ مرحله پنجم: صدور حکم و پیگیری قضایی
در صورت اثبات وقوع جرم، برای فرد مزاحم قرار تأمین کیفری صادر شده و پرونده وارد مرحله رسیدگی قضایی می‌شود. مجازات بسته به نوع جرم (تهدید، توهین، هتک حیثیت، افشای اطلاعات) ممکن است شامل حبس، جزای نقدی، یا الزام به حذف محتوا و عذرخواهی باشد.
🔍مزاحمت اینستاگرامی از چه محلی قابل شکایت است؟
شکایت از مزاحمت اینستاگرامی را می‌توان در دادسرای محل دریافت پیام مجرمانه ثبت کرد. طبق رأی وحدت رویه ۷۲۹ دیوان عالی کشور، در جرایم اینترنتی، محل وقوع جرم جایی است که نتیجه آن (مثل توهین یا تهدید) محقق شده است. بنابراین، شاکی می‌تواند در شهر محل سکونت خود از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی شکایت کند.
نقش پلیس فتا در رسیدگی به مزاحمت‌های اینستاگرامی
پلیس فتا به‌عنوان نهاد تخصصی مبارزه با جرایم رایانه‌ای در ایران، مسئول رسیدگی به شکایات مربوط به مزاحمت‌های اینترنتی از جمله تخلفات کاربران در اینستاگرام است. از زمان ارجاع پرونده از دادسرا، این نهاد بررسی فنی و پیگیری تخصصی را آغاز می‌کند تا هویت مزاحم مشخص شود و اقدامات قانونی صورت گیرد.
🔍 شناسایی فنی از طریق ردپاهای دیجیتال
در اکثر پرونده‌ها، فرد مزاحم از اکانت فیک یا نامشخص استفاده می‌کند؛ اما پلیس فتا با بهره‌گیری از ابزارهای تخصصی مانند:
- تحلیل IPهای ورود
- ردیابی ایمیل و شماره موبایل ثبت‌شده
- بررسی زمان‌بندی و تطابق دستگاه‌ها
می‌تواند مسیر دسترسی مزاحم را شناسایی و با تطبیق آن با دیگر داده‌ها، هویت احتمالی فرد را استخراج کند.
📌 عدم همکاری مستقیم اینستاگرام با نهادهای ایرانی
اینستاگرام یک پلتفرم خارجی است و به‌طور رسمی با دستگاه قضایی ایران همکاری نمی‌کند. در نتیجه، پلیس فتا نمی‌تواند به‌طور مستقیم از سرورهای اینستاگرام اطلاعات کاربران را دریافت کند. با این حال، در بسیاری از پرونده‌ها نیازی به این نوع دسترسی نیست و اطلاعات جمع‌آوری‌شده از سوی شاکی (مثل اسکرین‌شات، لینک پروفایل، سابقه تماس و…) برای ادامه تحقیقات کفایت می‌کند.
📝 گزارش نهایی پلیس فتا به مرجع قضایی
پس از انجام بررسی‌های فنی، پلیس فتا گزارشی کامل از روند تحلیل و نتایج حاصل‌شده تهیه کرده و آن را به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارائه می‌دهد. این گزارش ممکن است شامل:
- تحلیل داده‌ها و نتیجه شناسایی فرد مزاحم
- نظرات فنی و مستدل درباره وقوع جرم
- پیشنهاد ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری (در صورت نیاز)
باشد که قاضی پرونده را در صدور قرار یا حکم نهایی راهنمایی می‌کند.
چه مدارکی برای شکایت از مزاحمت اینستاگرام لازم است؟
برای موفقیت در پیگیری قانونی مزاحمت‌های اینستاگرامی، تنها داشتن ادعای شفاهی کافی نیست. شما باید بتوانید با ارائه مدارک معتبر، رفتار مجرمانه فرد مزاحم را برای شکایت از پیج متخلف اینستاگرام به پلیس فتا اثبات کنید. هرچه مستندات کامل‌تر و دقیق‌تر باشند، روند رسیدگی قضایی سریع‌تر و مؤثرتر پیش خواهد رفت.
📝 اسکرین‌شات از پیام‌های مزاحمت‌آمیز
مهم‌ترین مدرک در این نوع پرونده‌ها، اسکرین‌شات واضح و دقیق از پیام‌های تهدیدآمیز، توهین‌آمیز یا فحاشی در دایرکت یا کامنت‌هاست. بهتر است اسکرین‌شات‌ها دارای تاریخ، ساعت و نام کاربری کامل فرد مزاحم باشند.
🔗 لینک پروفایل مزاحم
در صورتی که فرد مزاحم از طریق اکانت اینستاگرام اقدام به مزاحمت کرده، لینک دقیق پروفایل او باید در شکایت قید شود. اگر مزاحم چند اکانت مختلف دارد یا حساب‌ها را به‌صورت مداوم حذف و جایگزین می‌کند، همه آن‌ها را مستندسازی و ثبت نمایید.
⏰ زمان و تاریخ دقیق وقوع مزاحمت
در فرم شکایت، ذکر تاریخ و زمان دریافت پیام‌های مجرمانه اهمیت زیادی دارد. این اطلاعات در تطبیق لاگ‌های سیستمی و بررسی دیجیتالی توسط پلیس فتا کاربرد دارد.
📄 پرینت چت یا فایل صوتی (در صورت وجود)
در صورتی که مزاحمت به‌صورت چت طولانی، تماس صوتی یا ارسال پیام صوتی بوده باشد، می‌توانید پرینت چت‌ها یا فایل‌های صوتی را نیز همراه داشته باشید. فایل‌ها را در یک فلش یا حافظه جداگانه برای ارائه به پلیس فتا آماده کنید.
🧾 گواهی یا اظهارنظر شاهد (در موارد خاص)
اگر شخص دیگری نیز پیام‌ها را دیده یا شاهد مزاحمت بوده، شهادت او می‌تواند به عنوان مکمل ادله مورد استناد قرار گیرد، به‌ویژه در موارد تهدید یا اخاذی.
✅ توصیه مهم
هرگز پیام‌های تهدیدآمیز یا توهین‌آمیز را حذف نکنید. حتی اگر قصد دارید فرد مزاحم را بلاک کنید، ابتدا تمامی محتواها را ذخیره نمایید. در صورت امکان، از محتوای حساس پشتیبان (Backup) تهیه کنید.
مجازات مزاحمت از طریق اینستاگرام چیست؟
جدول زیر، انواع رفتارهای مجرمانه در اینستاگرام و مجازات قانونی هرکدام را طبق مواد قانونی مشخص نشان می‌دهد:
| نوع مزاحمت اینستاگرامی | ماده قانونی | مجازات پیش‌بینی‌شده |
|---|---|---|
| توهین و فحاشی در دایرکت یا کامنت | ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی | جزای نقدی درجه ۶ (مبلغ مشخص توسط دادگاه تعیین می‌شود) |
| تهدید به افشای اطلاعات، ضرر جانی یا مالی | ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی | حبس از ۱ ماه تا ۱ سال یا شلاق تا ۷۴ ضربه |
| اخاذی (درخواست پول در ازای عدم افشای محتوا) | ماده ۶۶۹ و حسب مورد ۶۱۸ | حبس، شلاق یا هر دو با توجه به شرایط خاص پرونده |
| انتشار تصاویر یا اطلاعات خصوصی بدون اجازه | ماده ۷۴۵ قانون تعزیرات | حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال یا جزای نقدی معادل همین دوره، یا هر دو |
| مزاحمت مکرر اینترنتی (ارسال پیام‌های پی‌در‌پی) | ماده ۶۴۱ قانون تعزیرات | حبس از ۱ تا ۶ ماه |
| افترا و نسبت دادن جرم بدون دلیل | ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی | حبس از یک ماه تا یک سال یا ۷۴ ضربه شلاق |
| قذف (نسبت دادن زنا یا لواط) | ماده ۲۵۰ قانون مجازات اسلامی | ۸۰ ضربه شلاق |
سوالات متداول
در این بخش از مقاله سوالات متداول پیرامون امکان شکایت از مزاحمت در اینستاگرام مطرح شده است:
❓اگر شخصی با اکانت فیک در اینستاگرام هر روز پیام تهدیدآمیز بفرستد، می‌توانم شکایت کنم؟
✅ بله. حتی اگر فرد مزاحم از اکانت فیک استفاده کرده باشد، در صورت ارسال پیام‌های تهدیدآمیز مکرر، شما می‌توانید با تهیه اسکرین‌شات از پیام‌ها و لینک پروفایل مزاحم، از طریق دفاتر خدمات قضایی شکایت کنید. پلیس فتا با بررسی اطلاعات فنی مثل IP یا زمان‌های ورود به حساب، می‌تواند هویت فرد را شناسایی کند.
❓در دایرکت اینستاگرام، شخصی مرا تهدید به افشای عکس‌هایم کرده اما هنوز کاری نکرده؛ آیا جرم محسوب می‌شود؟
✅ بله. طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، حتی تهدید به افشا بدون انجام آن نیز جرم است. همین‌که فردی شما را تحت فشار گذاشته و تهدید به افشای اطلاعات کرده، قابل پیگرد قانونی است. بهتر است پیام‌ها را ذخیره کرده و بدون پاسخ دادن، شکایت رسمی ثبت کنید.
❓اگر فقط یک بار در دایرکت اینستاگرام به من فحاشی شده باشد، می‌توانم شکایت کنم یا باید تکرار شود؟
✅ تکرار مزاحمت برای برخی جرایم مانند «مزاحمت مخابراتی» شرط است، اما توهین حتی اگر یک بار انجام شده باشد نیز قابل پیگرد است. شما می‌توانید با همان یک پیام، در صورت اثبات، علیه شخص مزاحم به استناد ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی شکایت کنید.