در دنیای امروز، ثبت رسمی اسناد و املاک از مهم‌ترین ابزارهای تضمین حقوق مالکیت، امنیت اقتصادی و اعتبار معاملات است. با این حال، برخی افراد سودجو از خلأها و پیچیدگی‌های موجود در فرآیندهای ثبتی سوءاستفاده کرده و مرتکب اعمالی مجرمانه می‌شوند که تحت عنوان «جرایم ثبتی» شناخته می‌شوند. این جرایم گاه به شکل جعل، خیانت در امانت، یا حتی کلاهبرداری جلوه می‌کنند و تأثیرات جبران‌ناپذیری بر مال و حقوق دیگران می‌گذارند.
از آنجا که جرایم ثبتی در تعارض مستقیم با اعتماد عمومی به اسناد رسمی هستند، قانونگذار برای آن‌ها مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است. در این مقاله، ضمن تعریف دقیق این جرایم، به بررسی انواع آن‌ها، ویژگی‌های حقوقی، تفاوت با تخلفات اداری و مرور زمان تعقیب و مجازات می‌پردازیم. همچنین، در پایان، به رایج‌ترین پرسش‌های حقوقی در این زمینه پاسخ داده خواهد شد.
جرایم ثبتی چیست و چه مصادیقی دارد؟
جرایم ثبتی، یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه حقوق کیفری و ثبتی کشور است. این دسته از جرایم زمانی شکل می‌گیرند که شخصی با سوءنیت و برخلاف مقررات، در فرآیند ثبت اسناد و املاک مرتکب فعل یا ترک فعل مجرمانه‌ای شود که برای آن در قانون مجازات تعیین شده باشد. به بیان ساده‌تر، هر گونه سوءاستفاده، تقلب، جعل یا پنهان‌کاری در ارتباط با اسناد رسمی ثبت‌شده، می‌تواند مصداق جرم ثبتی باشد.
📌 تعریف قانونی جرایم ثبتی
بر اساس ماده ۲ قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده، «جرم» تلقی می‌شود. بنابراین، زمانی که این رفتار مجرمانه در حیطه ثبت اسناد و املاک رسمی اتفاق بیفتد، مشمول عنوان «جرایم ثبتی» خواهد شد. این جرایم می‌توانند توسط افراد عادی، کارمندان ثبت، سردفتران یا حتی ماموران رسمی دولت نیز ارتکاب یابند.
✅ ویژگی‌های مهم جرایم ثبتی
-
ارتباط مستقیم با اسناد رسمی و مالکیت املاک
-
نیازمند سوء نیت و قصد مجرمانه در اغلب موارد
-
بخشی از جرایم علیه اموال و مالکیت
-
قابلیت پیگیری از طریق دادسراهای کیفری
🔍 مصادیق رایج جرایم ثبتی
برخی از مهم‌ترین رفتارهایی که در دسته جرایم ثبتی قرار می‌گیرند، به شرح زیر است:
-
معامله معارض (فروش یا واگذاری یک ملک به دو نفر)
-
تقاضای ثبت خلاف واقع ملک
-
پنهان کردن واقعیت مالکیت یا تصرف
-
ثبت اسناد مجعول یا جعلی
-
صدور اسناد بدون حضور متعاملین
-
اظهار دروغ در خصوص مالکیت یا حقوق دیگران
-
جعل مندرجات دفتر ثبت رسمی
-
تبانی برای ثبت ملک به نام شخص ثالث
⚖️ منابع قانونی جرایم ثبتی
جرایم ثبتی عمدتاً در باب ششم قانون ثبت اسناد و املاک آمده‌اند و مواد کلیدی آن عبارتند از:
-
ماده ۱۰۰ تا ۱۰۹ قانون ثبت
-
ماده ۱۱۷ قانون ثبت (در خصوص معامله معارض)
-
ماده ۲۶ قانون دفاتر اسناد رسمی
-
ماده ۱۵ قانون نحوه صدور اسناد مالکیت املاک خسارت‌دیده
انواع جرایم ثبتی در قوانین ایران
دسته‌بندی جرایم ثبتی در نظام حقوقی ایران بر پایه نوع رفتار مجرمانه، اشخاص مرتکب و آثار حقوقی آن صورت می‌گیرد. این جرایم در مواد مختلف قانون ثبت اسناد و املاک، قانون مجازات اسلامی و قوانین خاص دیگر به تفصیل ذکر شده‌اند و در عمل می‌توان آن‌ها را در چند گروه عمده جای داد.
✅ دسته‌بندی کلی جرایم ثبتی
جرایم ثبتی را می‌توان در سه دسته‌ی کلی زیر تقسیم‌بندی کرد:
-
جرایم خاص ثبتی
-
جرایم در حکم جعل
-
جرایم در حکم خیانت در امانت یا کلاهبرداری
هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها، عناصر تشکیل‌دهنده و مجازات خاص خود را دارند.
📌 ۱. جرایم خاص ثبتی
این نوع از جرایم، دارای عنوان مستقل در قانون هستند و به‌صراحت در باب ششم قانون ثبت اسناد و املاک پیش‌بینی شده‌اند. از جمله مصادیق مهم آن:
-
معامله معارض (ماده ۱۱۷ قانون ثبت)
-
اعطای تصدیقات خلاف واقع
-
عدم ارائه اوراق و دفاتر ثبتی توسط سردفتران منفصل
🔍 ۲. جرایم ثبتی در حکم جعل
در مواردی قانونگذار، برخی اقدامات ثبتی را به دلیل شباهت در ماهیت و سوءنیت، در حکم جعل سند رسمی قرار داده است؛ هرچند ممکن است همه ارکان جعل سنتی را نداشته باشند. مهم‌ترین این موارد عبارتند از:
-
ثبت اسناد جعلی یا مزور
-
ثبت سند بدون حضور متعاملین واقعی
-
تقدم یا تأخر غیرواقعی تاریخ ثبت
-
مکتوم یا معدوم نمودن اوراق ثبت
-
ثبت انتقال با علم به عدم مالکیت
-
از سندیت انداختن ثبت قبلی با حیله
این موارد اغلب در ماده ۱۰۰ قانون ثبت درج شده‌اند و مجازات آن‌ها تابع ماده ۵۳۲ قانون مجازات اسلامی درباره جعل رسمی است.
⚖️ ۳. جرایم ثبتی در حکم خیانت در امانت یا کلاهبرداری
در برخی موارد، عمل مجرمانه در حوزه ثبت، گرچه عنوان مستقلی ندارد، اما به دلیل سوءاستفاده از اعتماد یا فریب، در حکم خیانت در امانت یا کلاهبرداری قرار می‌گیرد. مصادیق این دسته، در مواد ۱۰۵ تا ۱۰۹ قانون ثبت آمده‌اند و نمونه‌هایی از آن عبارتند از:
-
تقاضای ثبت ملک با علم به انتقال قبلی
-
ثبت ملک بدون تصرف واقعی
-
کتمان حقوق دیگران در اظهارنامه ثبت
-
ثبت به نام شخص ثالث با تبانی یا خیانت
در این موارد، مجازات مرتکب مطابق مجازات جرم کلاهبرداری یا خیانت در امانت اعمال می‌شود؛ حتی اگر عنوان آن دقیقاً همان نباشد.
جرایم ثبتی در حکم کلاهبرداری چه ویژگی‌هایی دارند؟
در برخی از جرایم ثبتی، رفتار مجرمانه به گونه‌ای است که عناصر آن شباهت زیادی با کلاهبرداری دارد. به همین دلیل، قانونگذار این دسته از جرایم را در حکم کلاهبرداری تلقی کرده و مجازات آن‌ها را مطابق با جرم کلاهبرداری تعیین نموده است. این جرایم معمولاً همراه با تقلب، فریب و سوءاستفاده از فرآیندهای ثبتی هستند و در عمل، هدف اصلی آن‌ها بردن مال غیر به‌طور غیرقانونی است.
✅ ویژگی‌های اصلی جرایم ثبتی در حکم کلاهبرداری
📌 ۱. استفاده از وسایل متقلبانه:
مرکزی‌ترین عنصر این دسته از جرایم، استفاده از وسایل صوری یا گمراه‌کننده برای به ثبت رساندن مال یا سندی به نفع شخص مرتکب است. این وسایل ممکن است شامل اظهارات دروغین، اسناد جعلی، یا پنهان‌کاری عامدانه باشد.
📌 ۲. فریب قربانی و عدم آگاهی او:
در بیشتر این موارد، طرف مقابل یا سازمان ثبت از ماهیت واقعی موضوع بی‌اطلاع بوده و بر اساس اطلاعات خلاف واقع، ملک یا سند را به نام دیگری ثبت می‌کند.
📌 ۳. بردن مال غیر بدون حق:
نتیجه نهایی این رفتارها معمولاً منتهی به انتقال یا تملک غیرقانونی مال متعلق به دیگری می‌شود که این خود از ارکان جرم کلاهبرداری است.
📌 ۴. عمدی بودن عمل و سوءنیت خاص:
برخلاف برخی از جرایم عمومی، این دسته از جرایم بدون وجود قصد فریب و نیت سودجویی قابل تحقق نیستند. عنصر معنوی در اینجا نقش بسیار کلیدی دارد.
⚖️ مصادیق قانونی جرایم ثبتی در حکم کلاهبرداری
بر اساس مواد ۱۰۵ تا ۱۰۹ قانون ثبت اسناد و املاک، مهم‌ترین نمونه‌های جرایم ثبتی که در حکم کلاهبرداری هستند عبارت‌اند از:
-
تقاضای ثبت خلاف واقع ملک با علم به انتقال قبلی آن به غیر
-
ثبت متقلبانه ملکی که در تصرف شخص دیگری است
-
کتمان معامله قبلی در زمان تقاضای ثبت
-
تظاهر به مالکیت بر ملکی که در امانت شخص دیگری است
-
ثبت ملک غیر از طریق تبانی یا خیانت در امانت
-
امتناع متقلبانه از ذکر حقوق اشخاص ثالث در اظهارنامه ثبت
📝 نکته مهم درباره این دسته از جرایم
یکی از نکات کلیدی در مورد این جرایم، این است که قانونگذار در این موارد، صرفاً با شباهت در آثار و سوءنیت، مجازات کلاهبرداری را اعمال کرده است، حتی اگر همه ارکان جرم کلاهبرداری کلاسیک وجود نداشته باشد. این نوع جرم‌انگاری در حقوق ایران به‌صورت جرم در حکم کلاهبرداری شناخته می‌شود و اغلب با حبس‌های طولانی‌مدت، رد مال و انفصال از خدمات دولتی همراه است.
جرایم ثبتی در حکم خیانت در امانت چگونه تعریف می‌شوند؟
جرایم ثبتی گاه به‌گونه‌ای ارتکاب می‌یابند که علی‌رغم تفاوت ظاهری با جرم «خیانت در امانت»، از نظر اثر حقوقی و نوع مجازات تابع همان قواعد و احکام هستند. به این دسته از جرایم، در اصطلاح حقوقی «جرایم در حکم خیانت در امانت» گفته می‌شود. در این حالت، رفتار مرتکب از نظر قانونگذار آن‌قدر مخرب و متقلبانه است که گویا فرد، مال یا حق متعلق به دیگری را که به امانت نزد او بوده، با سوءنیت حیف‌ومیل کرده است.
✅ مفهوم “در حکم خیانت در امانت”
اصطلاح «در حکم» زمانی به کار می‌رود که ماهیت و ارکان قانونی دو جرم دقیقاً یکسان نیستند، اما قانونگذار به لحاظ مصالح عمومی، مجازات یکی را بر دیگری بار می‌کند. بنابراین، وقتی قانون ثبت یا دیگر قوانین خاص، اعمالی را «در حکم خیانت در امانت» تلقی می‌کنند، به این معناست که:
-
آن اعمال ممکن است تمام ارکان جرم خیانت در امانت را نداشته باشند؛
-
اما از نظر میزان زیان‌رسانی، بی‌اعتمادی ایجاد شده، یا نقض امانت، همان‌قدر مهم و مجرمانه تلقی می‌شوند.
📌 نمونه‌های جرایم ثبتی در حکم خیانت در امانت
بر اساس قوانین مختلف، از جمله ماده ۲۸ قانون ثبت، ماده ۱۱ قانون تصدیق انحصار وراثت و برخی مواد قانون تجارت، می‌توان مصادیق زیر را از جرایم ثبتی در حکم خیانت در امانت دانست:
-
عدم تسلیم اموال مجهول‌الوارث به دولت توسط متصرفین
-
تبانی متولی وقف برای عدم اعتراض به ثبت ملک وقف به نام غیر
-
ثبت ملک در امانت نزد دیگری، به نام خود یا شخص ثالث
-
تصرف و فروش مال ثبت‌شده‌ای که به عنوان امانت یا وکالت در اختیار مرتکب بوده
-
رفتار متقلبانه برخی کارمندان، دفتریاران یا سردفتران رسمی در ارائه تصدیق خلاف واقع
⚖️ قوانین کلیدی مربوط به این جرایم
قوانینی که در آن‌ها برخی جرایم ثبتی به‌صراحت در حکم خیانت در امانت شناخته شده‌اند، عبارت‌اند از:
-
ماده ۲۸ قانون ثبت اسناد و املاک: در خصوص املاک وقف، حبس یا ثلث باقی و وظایف متولی در اعتراض به ثبت
-
ماده ۱۱ قانون تصدیق انحصار وراثت: درباره اموال متوفی مجهول‌الوارث و مسئولیت متصرفین
-
ماده ۱۲۸ قانون شرکت‌های تعاونی: درباره سوءاستفاده مدیران و بازرسان از اموال شرکت
-
ماده ۳۴۹ و ۳۷۰ قانون تجارت: درباره دلال‌ها و حق‌العمل‌کاران متقلب
-
ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی: مبنای مجازات این جرایم با عنوان خیانت در امانت (حبس ۶ ماه تا ۳ سال)
📝 نکته مهم
گرچه این جرایم از نظر ارکان مادی و معنوی تفاوت‌هایی با جرم اصلی خیانت در امانت دارند، اما در دادگاه با همان مجازات و تحت همان دادرسی بررسی می‌شوند. همچنین، غالباً غیرقابل گذشت و تعلیق‌ناپذیر هستند و گاه با مجازات‌های تکمیلی مانند محرومیت از حقوق اجتماعی یا انفصال از خدمات دولتی نیز همراه می‌شوند.
تفاوت جرایم ثبتی با تخلفات ثبتی در چیست؟
در نگاه نخست، ممکن است جرایم و تخلفات ثبتی مشابه به نظر برسند؛ چرا که هر دو در حوزه ثبت اسناد و املاک رخ می‌دهند و گاهی توسط اشخاص مشابهی مانند سردفتران یا کارمندان ثبت انجام می‌شوند. اما از نظر ماهیت حقوقی، مرجع رسیدگی و پیامدهای قانونی، این دو تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند که شناخت آن‌ها برای وکلا، سردفتران، مالکان و عموم مردم ضروری است.
✅ تفاوت از منظر ماهیت حقوقی
📌 جرایم ثبتی:
-
به‌صراحت در قانون مجازات یا قانون ثبت جرم‌انگاری شده‌اند.
-
دارای ارکان سه‌گانه جرم (عنصر قانونی، مادی، معنوی) هستند.
-
مرتکب، مجرم محسوب می‌شود و در دادگاه کیفری محاکمه می‌شود.
-
نمونه: معامله معارض، جعل سند رسمی، کتمان مالکیت یا تقاضای ثبت متقلبانه
📌 تخلفات ثبتی:
-
معمولاً مربوط به نقض آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و وظایف شغلی است.
-
الزاماً سوء نیت مجرمانه در آن‌ها وجود ندارد.
-
مرتکب، متخلف است نه مجرم؛ و در مراجع اداری یا انتظامی رسیدگی می‌شود.
-
نمونه: ثبت سند خارج از حوزه دفترخانه، تأخیر در ثبت، غیبت غیر موجه سردفتر
⚖️ تفاوت در مرجع رسیدگی
🔍 مرجع رسیدگی به جرایم ثبتی:
-
دادسرا و دادگاه‌های کیفری عمومی
-
نیازمند شکواییه کیفری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
-
صدور قرار تعقیب، قرار جلب به دادرسی، کیفرخواست و برگزاری جلسه دادگاه
🔍 مرجع رسیدگی به تخلفات ثبتی:
-
کانون سردفتران و دفتریاران یا هیأت‌های انتظامی وابسته به سازمان ثبت
-
رسیدگی بر اساس گزارش بازرسان یا شکایات مردمی
-
ممکن است بدون نیاز به شکایت رسمی آغاز شود
📝 تفاوت در مجازات
📌 مجازات جرایم ثبتی:
-
حبس (از ۶ ماه تا ۱۰ سال یا بیشتر)
-
جزای نقدی
-
انفصال دائم از خدمات دولتی
-
محرومیت از تصدی سردفتری
-
رد مال یا ابطال سند جعلی
📌 مجازات تخلفات ثبتی:
-
توبیخ کتبی با درج در پرونده
-
جریمه اداری یا مالی
-
انفصال موقت از سردفتری یا خدمات
-
لغو پروانه فعالیت در موارد خاص
📝 مقایسه در جدول
| موضوع | جرم ثبتی | تخلف ثبتی |
|---|---|---|
| ثبت سند جعلی | ✅ | ❌ |
| عدم ثبت سند در موعد مقرر | ❌ | ✅ |
| تقاضای ثبت ملک متعلق به دیگری | ✅ | ❌ |
| غیبت غیرموجه سردفتر | ❌ | ✅ |
| تبانی با متقاضی ثبت | ✅ | ❌ |
مجازات جرایم ثبتی از نگاه قانون
قانونگذار برای مقابله با فساد و تقلب در امور ثبتی، مجموعه‌ای از مجازات‌های بازدارنده و کیفری را برای مرتکبان جرایم ثبتی در نظر گرفته است. شدت مجازات‌ها بسته به نوع جرم، هویت مرتکب، آثار جرم و خسارات وارده متفاوت است؛ اما در همه موارد، هدف اصلی قانون، حفاظت از اعتماد عمومی به اسناد رسمی و تثبیت مالکیت مشروع است.
✅ انواع مجازات‌های قانونی برای جرایم ثبتی
📌 ۱. حبس (حبس تعزیری یا با اعمال شاقه)
بسته به نوع جرم، قانون مجازات اسلامی و قانون ثبت، حبس‌های ۶ ماه تا ۱۰ سال و حتی بیشتر را برای مرتکبین در نظر گرفته‌اند. برای مثال:
-
معامله معارض (ماده ۱۱۷ قانون ثبت): حبس از ۳ تا ۱۰ سال
-
جعل اسناد رسمی (ماده ۵۳۲ قانون مجازات): حبس از ۱ تا ۵ سال
-
کلاهبرداری ثبتی: حبس از ۱ تا ۷ سال + جزای نقدی + رد مال
📌 ۲. جزای نقدی
در اغلب جرایم، به‌ویژه جرایم در حکم کلاهبرداری یا جعل، علاوه بر حبس، پرداخت جریمه مالی نیز پیش‌بینی شده است. این مبلغ ممکن است معادل مال برده‌شده یا مبلغ ثابتی باشد.
📌 ۳. انفصال از خدمت و محرومیت شغلی
کارمندان ثبت، سردفتران، دفتریاران یا هر مقام رسمی که در ارتکاب جرم مشارکت داشته باشند، ممکن است به انفصال دائم یا موقت از خدمات دولتی و لغو پروانه فعالیت ثبتی محکوم شوند.
📌 ۴. رد مال و ابطال سند متقلبانه
در صورتی که جرم منجر به تملک یا انتقال غیرقانونی مال شده باشد، دادگاه حکم به بازگرداندن مال به صاحب اصلی و ابطال عملیات ثبتی خواهد داد.
📌 ۵. مجازات‌های تکمیلی (ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی)
شامل محرومیت از حقوق اجتماعی، ممنوعیت اقامت در برخی مناطق، الزام به اقامت در محل خاص، منع تصدی سمت‌های حساس و… که در حکم دادگاه درج می‌شود.
⚖️ مثال‌هایی از مجازات‌های قانونی
-
ثبت سند جعلی بدون حضور متعاملین (ماده ۱۰۰): مشمول مجازات جعل رسمی (حبس و جزای نقدی)
-
تقاضای ثبت خلاف واقع ملک با تبانی (مواد ۱۰۵ تا ۱۰۹): مشمول مجازات کلاهبرداری (حبس، رد مال و انفصال)
-
کتمان معامله قبلی در تقاضای ثبت ملک: حداقل حبس ۶ ماه تا ۳ سال + جزای نقدی
📝 نکته مهم
بسیاری از جرایم ثبتی جزو جرایم عمومی، غیرقابل گذشت و غیرقابل تعلیق هستند. یعنی:
-
با گذشت شاکی خصوصی خاتمه نمی‌یابند؛
-
حتی در صورت رضایت طرف مقابل، تعقیب کیفری ادامه دارد؛
-
امکان تعلیق اجرای مجازات برای بسیاری از آن‌ها وجود ندارد.
مرور زمان در کلاهبرداری ثبتی چگونه محاسبه می‌شود؟
یکی از مباحث مهم و پیچیده در دعاوی مربوط به کلاهبرداری ثبتی، مرور زمان است. مرور زمان در حقوق کیفری به معنای آن است که پس از گذشت مدت‌زمان معین از وقوع جرم، امکان تعقیب، رسیدگی، صدور حکم یا اجرای مجازات از بین می‌رود. اما در مورد جرایم ثبتی، به‌ویژه کلاهبرداری در امور ثبت اسناد و املاک، تعیین مشمول بودن یا نبودن مرور زمان، به شرایط جرم، نوع مجازات و دسته‌بندی آن بستگی دارد.
✅ آیا کلاهبرداری ثبتی مشمول مرور زمان می‌شود؟
پاسخ کلی این است: بله، اما نه در همه موارد. مرور زمان در کلاهبرداری ثبتی بستگی دارد به اینکه:
-
جرم تعزیری باشد یا غیرتعزیری
-
جرم مستمر باشد یا مقطعی
-
جرم قابل گذشت باشد یا غیرقابل گذشت
-
مبلغ کلاهبرداری و میزان مجازات در چه درجه‌ای قرار گیرد
📌 نظر مراجع قضایی درباره مرور زمان
در نشست قضایی سال ۱۳۹۷ استان البرز، نظرات زیر درباره مرور زمان در کلاهبرداری ثبتی ارائه شد:
🔍 نظر اکثریت:
کلاهبرداری موضوع ماده ۱۰۹ قانون ثبت، چون توسط قانونگذار با عنوان کلاهبردار معرفی شده، از نوع غیرقابل گذشت محسوب می‌شود و مشمول مرور زمان نیست.
🔍 نظر اقلیت:
مطابق ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، جرایم ثبت که توسط قوانین خاص قابل گذشت شناخته شده‌اند، مشمول مرور زمان شکایت خواهند بود. مثلاً، اگر شاکی خصوصی ظرف یک سال از تاریخ اطلاع، شکایت نکند، حق شکایت زائل می‌شود (مشمول ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی).
⚖️ مرور زمان در سه مرحله بررسی می‌شود
📌 ۱. مرور زمان شکایت:
مربوط به جرایم قابل گذشت؛ اگر شاکی خصوصی ظرف ۱ سال از اطلاع از جرم شکایت نکند، پرونده مختومه خواهد شد.
📌 ۲. مرور زمان تعقیب:
اگر از تاریخ وقوع جرم تا شروع تعقیب کیفری، بیش از زمان قانونی مشخص (بسته به درجه جرم) گذشته باشد، تعقیب متوقف می‌شود. به‌طور خلاصه:
| درجه جرم تعزیری | مدت مرور زمان تعقیب |
|---|---|
| درجه ۱ تا ۳ | ۱۵ سال |
| درجه ۴ | ۱۰ سال |
| درجه ۵ | ۷ سال |
| درجه ۶ | ۵ سال |
| درجه ۷ و ۸ | ۳ سال |
📌 ۳. مرور زمان اجرای مجازات:
اگر پس از صدور حکم قطعی، در اجرای آن تأخیر شود، طبق ماده ۱۱۳ قانون مجازات اسلامی، مرور زمان اجرای مجازات نیز طبق جدول بالا محاسبه خواهد شد.
📝 استثناها: چه زمانی مرور زمان اعمال نمی‌شود؟
❌ در مواردی، مرور زمان اعمال نمی‌شود یا تعلیق می‌خورد، مثل:
-
کلاهبرداری ثبتی با مبلغ بیش از ۱ میلیارد ریال
-
جرایم ثبتی با ماهیت مستمر (مثلاً نگهداری سند جعلی یا استفاده مداوم از آن)
-
فرار یا پنهان‌کاری متهم
-
اعمالی که امنیت عمومی را به خطر انداخته باشند
نمونه سوالات جرایم ثبتی
در این قسمت از مقاله نمونه سوالات جرایم ثبتی که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ جزای عدم ثبت واقعه نکاح چیست؟
✅ مطابق ماده ۴۹ قانون حمایت خانواده، عدم ثبت ازدواج دائم می‌تواند منجر به جزای نقدی از ۲۴ تا ۵۰ میلیون تومان و حبس از ۹۱ روز تا ۳ ماه برای مرد یا عاقد رسمی شود.
❓ من ملکی را به صورت قولنامه‌ای خریده‌ام، ولی فروشنده با همان سند، ملک را به فرد دیگری هم فروخته و برایش تقاضای ثبت کرده. آیا این کار جرم ثبتی محسوب می‌شود؟
✅ بله. این رفتار تحت عنوان معامله معارض شناخته می‌شود که از جرایم خاص ثبتی بوده و طبق ماده ۱۱۷ قانون ثبت، مرتکب آن به ۳ تا ۱۰ سال حبس محکوم می‌شود. در چنین مواردی باید بلافاصله شکایت کیفری مطرح کنید و دستور توقف ثبت صادر شود.
❓ کارمند اداره ثبت، سند ملکی را بدون حضور و اطلاع من، به نام شخص دیگری ثبت کرده است. چه اقدامی می‌توانم انجام دهم؟
✅ این عمل مصداق ثبت سند بدون حضور متعاملین واقعی است که در ماده ۱۰۰ قانون ثبت آمده و در حکم جعل سند رسمی است. شما می‌توانید شکایت کیفری به جرم جعل و سوءاستفاده اداری مطرح کنید. این جرم، غیرقابل گذشت است و رسیدگی آن در صلاحیت دادگاه کیفری است.
❓ برادرم ملکی را که به صورت امانی نزد او بود، بدون اطلاع ما به نام خودش ثبت کرده و فروخته است. آیا این خیانت در امانت محسوب می‌شود؟
✅ بله. این عمل در دسته جرایم ثبتی در حکم خیانت در امانت قرار می‌گیرد. برادرتان بدون داشتن حق قانونی، ملک امانی را به نفع خود ثبت و منتقل کرده است که طبق ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی، مجازات آن حبس از ۶ ماه تا ۳ سال است. علاوه بر آن، دادگاه می‌تواند حکم به رد مال و ابطال سند ثبت‌شده صادر کند.
❓ فردی ملکی را که در تصرف ماست، بدون تصرف و با ظاهرسازی، به نام خودش ثبت کرده است. آیا می‌توانیم مانع ثبت شویم یا شکایت کنیم؟
✅ بله. ثبت ملک بدون تصرف واقعی و با سوءنیت از مصادیق کلاهبرداری ثبتی محسوب می‌شود. شما می‌توانید با ثبت شکایت کیفری و ارائه مدارک تصرف خود، جلوی ثبت ملک را بگیرید. این عمل طبق مواد ۱۰۵ تا ۱۰۹ قانون ثبت، در حکم کلاهبرداری است و مجازات آن ممکن است شامل حبس، جزای نقدی و رد مال باشد.