در سال‌های اخیر موضوع بی‌حجابی و کشف حجاب همواره یکی از مباحث پر چالش در عرصه اجتماعی و حقوقی ایران بوده است. قانونگذار در راستای سیاست‌های کلان فرهنگی، اقدام به تدوین قانون جدید حجاب و عفاف کرده است که نسبت به قوانین پیشین، از گستردگی و شدت بیشتری برخوردار است. این قانون نه‌تنها برای زنان، بلکه برای مردان نیز پوشش مشخصی تعیین کرده و مجموعه‌ای از مجازات‌های کیفری، محدودیت‌های اجتماعی و جریمه‌های مالی را برای متخلفان در نظر گرفته است.
از سوی دیگر، این قانون به‌گونه‌ای تنظیم شده که تمام ابعاد زندگی اجتماعی افراد را از فضای مجازی تا محیط‌های کاری و حتی وسایل نقلیه عمومی و شخصی دربرمی‌گیرد. در این مقاله به بررسی جزئیات این قانون جدید، مصادیق بی‌حجابی، انواع مجازات‌ها و نحوه رسیدگی به این جرم خواهیم پرداخت.
جرم‌انگاری بی‌حجابی و کشف حجاب از منظر قانون
در آغاز بررسی این موضوع باید بدانیم که بی‌حجابی در قوانین ایران جرم محسوب می‌شود. این جرم در ردیف جرایم علیه عفت عمومی طبقه‌بندی شده و قانونگذار برای آن مجازات‌هایی تعیین نموده است. همچنین به دلیل حساسیت فرهنگی و اجتماعی این موضوع، برخورد قانونی با بی‌حجابی نه‌تنها برای زنان، بلکه برای مردان نیز مورد توجه قرار گرفته است.
✅ چرا قانون جدید حجاب تصویب شد؟
دلایل متعددی سبب شد قانون جدید در حوزه عفاف و حجاب در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد:
-
افزایش مصادیق بی‌حجابی و بدپوششی در جامعه: قانونگذار معتقد بود ابزارهای قبلی برای مقابله با بدپوششی کافی نبوده و تخلفات به‌مرور بیشتر شده است.
-
رابطه برخی جرائم با بی‌حجابی: در متن لایحه صراحتاً آمده است که بدپوششی و کشف حجاب می‌تواند موجب تسهیل وقوع برخی جرایم علیه امنیت اخلاقی مانند تعرض و تجاوز گردد.
-
ضرورت وضع مقررات جدید متناسب با تغییرات جامعه: قوانین سابق پاسخگوی شرایط جدید نبود و لازم بود تا مقررات دقیق‌تری برای پوشش در اماکن عمومی، فضای مجازی، وسایل نقلیه و محیط‌های شغلی وضع شود.
-
تدوین مقررات با هدف حفظ بنیان خانواده: از منظر قانونگذار، عفاف و حجاب بخشی از حمایت از خانواده محسوب می‌شود و عدم رعایت آن تهدیدی علیه بنیاد خانواده تلقی شده است.
✅ جایگاه بی‌حجابی در قوانین کیفری ایران
در قانون مجازات اسلامی، ماده 638 صراحتاً بی‌حجابی را جرم‌انگاری کرده و برای آن حبس یا جزای نقدی در نظر گرفته است. این قانون با تاکید بر عفت عمومی به‌عنوان یک ارزش اجتماعی، ظهور بدون حجاب در انظار عمومی را جرم دانسته و به‌تبع آن، پلیس امنیت اخلاقی و ضابطان قضایی را مکلف به برخورد با آن کرده است.
همچنین در لایحه جدید حجاب و عفاف که پس از تصویب در مجلس و تأیید شورای نگهبان به‌صورت آزمایشی برای سه سال اجرایی می‌شود، محدوده مجازات‌ها شدیدتر و گسترده‌تر از گذشته تعیین شده است. این قانون حتی پوشش مردان را نیز مشمول قواعد خود دانسته و برای آنان هم محدودیت‌هایی در نوع لباس وضع کرده است.
بررسی قانون جدید عفاف و حجاب و تغییرات آن نسبت به گذشته
در سال‌های گذشته قوانین مرتبط با حجاب و عفاف اغلب به‌صورت کلی و محدود در قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده بود. اما قانون جدید حجاب و عفاف تحولی چشمگیر در این زمینه ایجاد کرده است. این قانون نه‌تنها مصادیق بیشتری را پوشش می‌دهد، بلکه گستره افراد مشمول، شیوه‌های رسیدگی و حتی نوع مجازات‌ها را نسبت به گذشته دستخوش تغییراتی گسترده کرده است.
✅ افزایش حجم مواد قانونی و سختگیری بیشتر
یکی از تغییرات اساسی این قانون، افزایش حجم مواد قانونی از ۱۵ ماده به بیش از ۷۰ ماده است. این مواد به‌طور دقیق به تمامی ابعاد بدپوششی و بی‌حجابی پرداخته و از محیط‌های عمومی، وسایل نقلیه، فضای مجازی، اماکن مذهبی، ادارات، کسب‌وکارها و حتی گردشگری سخن به میان آورده است.
مجازات‌ها در این قانون بسیار سنگین‌تر از قبل پیش‌بینی شده است. در برخی موارد این مجازات‌ها با جرائمی مانند کلاهبرداری، سرقت یا جعل برابری می‌کند. حتی در موارد خاص، اگر رفتار بی‌حجابی مشمول افساد فی‌الارض تشخیص داده شود، مجازات آن می‌تواند تا اعدام هم پیش برود.
✅ تعمیم قانون به مردان و پلتفرم‌های اینترنتی
برخلاف گذشته که تمرکز قانون بیشتر بر پوشش زنان بود، در این قانون جدید پوشش مردان نیز به‌روشنی مورد توجه قرار گرفته است. مردان هم در صورت پوشیدن لباس‌های بدن‌نما یا خلاف عرف، مشمول مجازات می‌شوند.
از دیگر تغییرات مهم این است که سکوها و پلتفرم‌های اینترنتی مانند تاکسی‌های اینترنتی، شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های فناوری نیز مکلف به نظارت و همکاری با پلیس فراجا شده‌اند. در صورت عدم همکاری این پلتفرم‌ها، جرایم سنگینی برای آنها در نظر گرفته شده است.
✅ اجرای آزمایشی به‌مدت سه سال
این قانون با مصوبه کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی برای مدت سه سال به‌صورت آزمایشی اجرایی خواهد بود. در طول این مدت، اثرگذاری و کارآمدی این قانون توسط نهادهای نظارتی بررسی می‌شود تا در صورت لزوم اصلاحات بعدی بر آن اعمال گردد.
مجازات‌های قانونی انواع بی‌حجابی در اماکن عمومی و معابر شهری
در قانون جدید حجاب و عفاف، انواع بی‌حجابی و بدپوششی با دقت بیشتری طبقه‌بندی شده‌اند و برای هر یک مجازات‌های متفاوتی در نظر گرفته شده است. این قانون نه‌تنها نوع پوشش بلکه محل وقوع تخلف و حتی دفعات تکرار آن را در میزان مجازات مؤثر می‌داند.
✅ مجازات بد پوششی زنان و مردان در اماکن عمومی
بر اساس لایحه جدید حجاب، پوشش‌های بدن‌نما، چسبان یا نمایان‌گر بخش‌هایی از بدن که در عرف ایرانی خلاف عفت عمومی تلقی می‌شود، تحت عنوان بدپوششی شناخته می‌شود. این مقررات شامل زنان و مردان می‌شود:
-
زنان: نمایان بودن پایین‌تر از گردن، بالای ساعد یا بالای مچ پا
-
مردان: نمایان بودن بالای ساق پا، سرشانه یا پایین‌تر از سینه
📌 مجازات‌ها در اماکن عمومی:
1️⃣ بار اول: ۲۴ میلیون تومان جزای نقدی
2️⃣ بار دوم، سوم و چهارم: ۲۴ تا ۵۰ میلیون تومان جزای نقدی
3️⃣ بار پنجم به بعد: ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان جزای نقدی + حبس از ۲ تا ۵ سال + ۲ سال ممنوعیت خروج از کشور + ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی از ۶ ماه تا ۲ سال
✅ مجازات کشف حجاب در اماکن عمومی و وسایل نقلیه
کشف حجاب به معنای برداشتن پوشش سر (مانند روسری یا شال) یا پوشیدن لباس‌هایی که از نظر عرف بی‌حجابی تلقی شود، در این قانون دارای مجازات‌های مشخص و مرحله‌به‌مرحله است.
📌 وسایل نقلیه:
-
جریمه نقدی ۵۰۰ هزار تومان برای هر بار تخلف
-
در صورت تکرار، توقیف وسیله نقلیه یا موتور و پرداخت جریمه‌های سنگین‌تر
📌 در خودرو یا موتور سیکلت بدون پلاک یا با پلاک مخدوش:
-
توقیف به‌مدت یک ماه
-
جریمه نقدی ۴ میلیون تومان
✅ مجازات بدپوششی در مراسم‌های عمومی و اماکن اداری
این دسته شامل جشن ها، کنسرت ها، راهپیمایی ها و مکان‌های رسمی می‌شود. قانونگذار برای این اماکن نیز مجازات‌های خاصی در نظر گرفته است:
1️⃣ بار اول: ۵۰ میلیون تومان جزای نقدی
2️⃣ بار دوم، سوم و چهارم: ۵۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان جزای نقدی
3️⃣ بار پنجم به بعد: ۱۵۰ تا ۲۸۰ میلیون تومان جزای نقدی + ۵ تا ۱۰ سال حبس + ۲ سال ممنوع‌الخروجی + ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی
برهنگی و نیمه‌برهنگی در انظار عمومی
در قانون جدید حجاب و عفاف، مقوله‌ای تحت عنوان برهنگی و نیمه‌برهنگی در انظار عمومی به‌طور مشخص و مستقل جرم‌انگاری شده است. این قانون معتقد است که چنین رفتاری نه‌تنها از منظر عرف و شرع ناپسند است، بلکه تهدیدی علیه نظم و امنیت اخلاقی جامعه به شمار می‌رود.
این مقررات برای نخستین‌بار در قوانین ایران چنین صریح، مجازات‌هایی تا این اندازه سنگین برای این نوع رفتارها در نظر گرفته است.
✅ مجازات افراد مرتکب برهنگی یا نیمه‌برهنگی
مطابق متن صریح قانون:
هر شخصی که در اماکن عمومی یا معابر اقدام به برهنگی یا نیمه‌برهنگی کند، یا پوششی داشته باشد که از نظر عرف جامعه ایران، مصداق برهنگی تلقی شود، توسط ضابطان قضایی یا پلیس فراجا بازداشت و به مرجع صالح قضایی معرفی خواهد شد.
📌 مجازات‌ها به تفکیک دفعات ارتکاب:
1️⃣ بار اول:
-
حبس از ۵ تا ۱۰ سال
-
جزای نقدی از ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیون تومان
2️⃣ در صورت تکرار:
-
حبس از ۱۰ تا ۱۵ سال
-
جزای نقدی از ۱۵۰ تا ۲۸۰ میلیون تومان
✅ ضابطان قانونی مسئول اجرای این ماده
تمامی نیروهای فراجا، ضابطان عام و خاص دادگستری، مسئول شناسایی، بازداشت و معرفی افراد مرتکب این جرم به مراجع صالح هستند. این اختیار شامل بازداشت در محل وقوع جرم و معرفی سریع به مرجع قضایی می‌شود.
✅ نکته مهم درباره برخورد با برهنگی در فضاهای خاص
🔍 اماکن مذهبی، اداری یا مراسم‌های عمومی: در صورت ارتکاب برهنگی یا نیمه‌برهنگی در این اماکن، مجازات‌ها می‌تواند تا ۲۵ سال حبس یا جزای نقدی تا سقف ۹۲۰ میلیون تومان افزایش یابد.
مجازات بی‌حجابی در فضای مجازی و توسط افراد مشهور و تأثیرگذار
در قانون جدید حجاب و عفاف، توجه ویژه‌ای به فضای مجازی و افراد مشهور یا دارای اثرگذاری اجتماعی شده است. بر اساس این قانون، هرگونه رفتار یا تبلیغ که موجب ترویج بی‌حجابی یا بد پوششی در فضای مجازی یا رسانه‌ای شود، جرم تلقی می‌شود.
هدف این قانون، جلوگیری از الگوسازی غلط توسط چهره‌های شناخته‌شده و همچنین کنترل تأثیر فضای مجازی بر عفاف عمومی است.این حساسیت به قدری است که برخی اوقات سبب شکایت از سلبریتی ها و بازیگران توسط ارگان ها یا اشخاص شده است.
✅ مجازات سلبریتی‌ها و اشخاص دارای نفوذ
افراد مشهوری که در فضای مجازی یا حقیقی مرتکب بی‌حجابی، کشف حجاب یا ترویج آن شوند، با مجازات‌های سنگینی روبه‌رو خواهند شد.
📌 بار اول:
-
علاوه بر مجازات مقرر برای جرم ارتکابی،
-
۲۸۰ میلیون تومان جزای نقدی یا ۱ تا ۵ درصد از کل دارایی (هر کدام که بیشتر باشد)
-
ممنوعیت فعالیت شغلی یا حرفه‌ای و تبلیغاتی تا ۶ ماه
-
ممنوعیت خروج از کشور تا ۲ سال
-
ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی تا ۲ سال
-
لغو کلیه امتیازات، تخفیفات و معافیت‌های اعطایی
📌 در مراتب بعدی:
-
۵۶۰ میلیون تومان جزای نقدی یا ۳ تا ۸ درصد کل دارایی
-
ممنوعیت فعالیت حرفه‌ای از ۶ ماه تا ۳ سال
-
ممنوعیت خروج از کشور از ۶ ماه تا ۲ سال
-
ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی از ۶ ماه تا ۲ سال
-
لغو کلیه امتیازات، معافیت‌ها و تخفیفات
✅ تبلیغ بی‌حجابی در رسانه‌ها و فضای مجازی
قانون جدید به صراحت اعلام می‌کند هرگونه توهین یا تمسخر حجاب، تبلیغ بی‌حجابی و بی‌عفتی در فضای مجازی و رسانه‌ای جرم محسوب می‌شود.
📌 مجازات مرتکبین:
-
بار اول: ۱۶۵ تا ۳۳۰ میلیون تومان جزای نقدی + ۲ سال ممنوع‌الخروجی + ۶ ماه تا ۲ سال ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی
-
در صورت تکرار: ۲ تا ۵ سال حبس + ۳۳۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان جزای نقدی + ۲ سال ممنوع‌الخروجی + ممنوعیت تبلیغات
✅ انتشار تصاویر یا فیلم به رسانه‌های خارجی
ارسال هرگونه محتوای تصویری یا ویدیویی از بی‌حجابی به رسانه‌ها یا افراد خارج از کشور، از جمله جرایم خاص محسوب می‌شود.
📌 مجازات گذاشتن عکس بی حجاب در فضای مجازی به این شرح است:
-
بار اول: ۲ تا ۵ سال حبس + ۱۶۵ تا ۳۳۰ میلیون تومان جزای نقدی
-
تکرار: ۵ تا ۱۰ سال حبس + ۳۳۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان جزای نقدی
بی‌حجابی در کسب‌وکارها، تاکسی‌های اینترنتی و اماکن گردشگری
در قانون جدید حجاب و عفاف، کسب‌وکارها، تاکسی‌های اینترنتی، اماکن گردشگری و حتی محیط‌های کاری مجازی و غیرمجازی نیز مشمول مقررات سختگیرانه شده‌اند. این قانون برای اولین‌بار مسئولیت قانونی جدی را برای صاحبان این مشاغل و کسب‌وکارها در قبال رعایت حجاب و پوشش مراجعان یا کارمندان خود در نظر گرفته است.
✅ مجازات کسب‌وکارها و صاحبان مشاغل در قبال بی‌حجابی
هرگونه بی‌حجابی یا بد پوششی صاحبان کار یا کارکنان آنان در محل کسب و کارهای مجازی یا حقیقی، مشمول مجازات سنگین است.
📌 مجازات‌ها:
1️⃣ مرتبه اول:
-
۸۰ تا ۱۶۵ میلیون تومان جزای نقدی یا ۲ ماه سود ناشی از درآمد (هر کدام که بیشتر باشد)
-
۶ ماه تا ۲ سال ممنوع‌الخروجی
2️⃣ در صورت تکرار:
-
۱۶۵ تا ۳۳۰ میلیون تومان جزای نقدی یا ۴ ماه سود ناشی از درآمد (هرکدام که بیشتر باشد)
-
۶ ماه تا ۲ سال ممنوع‌الخروجی
3️⃣ نکته: مسیرهای گردشگری و اماکن توریستی هم مشمول همین قوانین هستند.
✅ وظایف تاکسی‌های اینترنتی و سکوهای حمل و نقل آنلاین
🔍 پلتفرم‌هایی مانند اسنپ، تپسی و سایر سامانه‌های حمل‌ونقل اینترنتی ملزم به اجرای موارد زیر هستند:
-
فراهم کردن امکان گزارش تخلفات حجاب توسط راننده نسبت به مسافر
-
ایجاد دسترسی برخط مأموران فراجا به سامانه گزارش تخلفات
📌 در صورت عدم انجام تکالیف:
-
جریمه معادل ۳ ماه سود ناشی از درآمد پلتفرم
📌 مزایای همکاری برای رانندگان:
-
راننده‌ای که تخلف مسافر را گزارش دهد، از پرداخت جریمه معاف خواهد شد.
✅ مجازات تخلف راننده یا سرنشین در وسایل نقلیه
1️⃣ بی‌حجابی یا بدپوششی در خودرو: ۵۰۰ هزار تومان جریمه نقدی
2️⃣ بدپوششی یا برهنگی در موتورسیکلت: توقیف یک‌هفته‌ای موتور + ۲ میلیون تومان جریمه
3️⃣ خودرو یا موتور بدون پلاک یا پلاک مخدوش: توقیف یک‌ماهه + ۴ میلیون تومان جریمه
فرایند رسیدگی به جرم بی‌حجابی از سوی دادسرا و مراجع قضایی
رسیدگی به جرم بی‌حجابی و بدپوششی در نظام قضایی ایران، دارای فرآیند مشخصی است که از مرحله شناسایی توسط ضابطان قضایی آغاز شده و نهایتاً به صدور حکم در دادگاه کیفری منتهی می‌شود. در این فرآیند، ضابطان دادگستری، پلیس امنیت اخلاقی و سایر مأموران فراجا وظایف قانونی مشخصی دارند و مراحل پیگیری به‌طور رسمی تحت نظارت دستگاه قضا انجام می‌شود.
✅ وظایف ضابطان و نیروی انتظامی در برخورد با بی‌حجابی
🔍 بر اساس قانون جدید، کلیه ضابطان دادگستری و نیروهای انتظامی موظف‌اند:
-
فرد بی‌حجاب یا بد پوشش را در همان محل وقوع جرم شناسایی و بازداشت کنند.
-
فرد را برای تشکیل پرونده به دادسرای صالح معرفی کنند.
-
در موارد خاص، از قبیل کشف حجاب در خودرو یا وسایل نقلیه موتوری، می‌توانند وسیله نقلیه را توقیف و گزارش تخلف را به مراجع ذی‌ربط ارسال کنند.
📌 توجه:
-
کشف حجاب در خودرو حریم خصوصی محسوب نمی‌شود و پلیس امنیت اخلاقی حق ورود دارد.
-
با دریافت گزارش مأموران، برای مالک خودرو پیامک احضار ارسال می‌شود و در صورت عدم مراجعه، توقیف خودرو انجام می‌گیرد.
✅ نحوه ابلاغ و تشکیل پرونده در محاکم قضایی
فرآیند رسیدگی به جرم بی‌حجابی در مراجع قضایی به‌صورت زیر انجام می‌شود:
1️⃣ ابلاغ الکترونیکی یا حضوری:
-
اخطار حضور در دادسرا از طریق سامانه ثنا یا ابلاغ فیزیکی انجام می‌شود.
-
فرد متهم موظف است در تاریخ تعیین‌شده برای ارائه دفاعیات حاضر شود.
2️⃣ تحقیقات مقدماتی در دادسرا:
-
در مرحله اول، دادسرا بررسی می‌کند که آیا جرم واقع شده یا خیر.
-
در صورت نبود دلایل کافی: قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
-
در صورت وجود دلایل کافی: کیفرخواست یا قرار جلب به دادرسی صادر می‌شود.
3️⃣ ارجاع به دادگاه کیفری:
-
پرونده به دادگاه ارسال می‌شود و قاضی پس از بررسی دفاعیات، رای نهایی را صادر می‌کند.
-
این رای می‌تواند شامل حبس، جزای نقدی، ممنوع‌الخروجی یا ممنوعیت فعالیت در فضای مجازی باشد.
4️⃣ اعتراض به احکام:
-
متهم حق دارد به رأی صادره از سوی دادگاه کیفری در مهلت قانونی اعتراض کند.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون جرم بی حجابی را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:
❓ من در رستوران بودم که مأموران نیروی انتظامی ما را بردند، عکس‌هایی نشان دادند که بدون حجاب بوده‌ایم و گفتند که ابلاغیه‌ای در سامانه ثنا برای دادسرا دریافت خواهیم کرد. حکم دادگاه چیست؟
✅ در چنین مواردی، معمولاً جریمه نقدی تعیین می‌شود که ممکن است تا ۲ میلیون تومان باشد. برای اطلاع دقیق‌تر از حکم باید منتظر ابلاغیه دادگاه باشید.
❓ اگر برای اولین بار به دلیل بی‌حجابی دستگیر شویم و به دادسرا بفرستند، آیا جریمه می‌شویم؟
✅ بله، حتی در بار اول بی‌حجابی نیز ممکن است جریمه نقدی تعیین شود. دادگاه بر اساس شرایط پرونده و قوانین موجود تصمیم‌گیری می‌کند.
❓ من به جرم بی‌حجابی به دادگاه احضار شدم و جریمه شدم. چطور باید جریمه را پرداخت کنم؟
✅ برای پرداخت جریمه تعیین‌شده، معمولاً ابلاغیه‌ای دریافت می‌کنید که شما را به اجرای احکام مربوطه راهنمایی می‌کند. به این واحد مراجعه کنید تا مراحل پرداخت را تکمیل نمایید.
❓ من دو ماه پیش به دلیل بی‌حجابی جریمه شدم و هنوز راهنمایی برای پرداخت جریمه دریافت نکرده‌ام و امروز پیامکی مبنی بر ارسال پرونده‌ام به شعبه کیفری دریافت کردم. آیا باید نگران حکم بازداشت باشم؟
✅ با دریافت این پیامک، بهتر است به اجرای احکام مربوطه مراجعه کنید و وضعیت پرونده خود را پیگیری کنید. این اقدام کمک می‌کند تا از هرگونه سوءتفاهم یا مشکل قانونی جلوگیری شود.
❓ هفته پیش به دلیل بی‌حجابی دستگیر شدم و کارت ملی‌ام گرفته شد. امروز به من گفتند ابلاغیه‌ای در سامانه ثنا دریافت خواهم کرد. بار اول است، چه اتفاقی می‌افتد؟
✅ در موارد مشابه، معمولاً جریمه نقدی تعیین و اعلام می‌شود. ابلاغیه در مورد جزئیات بیشتر و نحوه پرداخت جریمه به شما ارسال خواهد شد.