کلاهبرداری ارز دیجیتال قابل پیگیری است؟ نحوه شکایت و ردیابی

کلاهبرداری ارز دیجیتال چه زمانی جرم محسوب می‌شود؟

جرم کلاهبرداری ارز دیجیتال در ایران به‌صورت مستقیم در قانون نیامده، اما طبق برداشت قضایی از قوانین فعلی، این رفتارها مصداق بارز کلاهبرداری رایانه‌ای یا کلاهبرداری سنتی با ابزار جدید محسوب می‌شوند. بسته به شیوه وقوع، می‌توان از مواد مختلفی برای پیگیری کیفری استفاده کرد.

📌 ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری

این ماده، جرم کلاهبرداری را به‌طور کلی تعریف کرده و می‌گوید اگر کسی با توسل به وسایل متقلبانه دیگری را فریب دهد و مالی از او بگیرد، کلاهبردار محسوب می‌شود. در پرونده‌های مطالبه رمزارزی، اگر فردی با وعده سود، سایت یا پروژه جعلی، یا اطلاعات نادرست شما را وادار به انتقال رمزارز کند، مشمول همین ماده می‌شود.
🔹 مجازات: حبس از ۱ تا ۷ سال، پرداخت جزای نقدی معادل مال اخذ شده، رد مال به شاکی.

📌 ماده ۶۷ قانون تجارت الکترونیک

این ماده کلاهبرداری از طریق ابزارهای الکترونیکی مثل اپلیکیشن، ایمیل، وب‌سایت یا پلتفرم دیجیتال را جرم‌انگاری کرده است. بسیاری از انواع کلاهبرداری ارز دیجیتال مانند «سایت‌های جعلی فروش رمزارز» یا «هک حساب کاربری» زیرمجموعه این ماده قرار می‌گیرند.
🔹 مجازات: حبس از ۱ تا ۳ سال، رد مال به صاحب آن، جزای نقدی معادل مال مأخوذه.

📌 مواد ۱۲ و ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای

در این مواد، به فیشینگ، جعل رایانه‌ای، دسترسی غیرمجاز به داده‌های مالی، سرقت اطلاعات کیف‌پول دیجیتال و فریب کاربران برای انتقال دارایی اشاره شده است. بسیاری از کلاهبرداری‌های رمزارزی که با دستکاری داده یا ارسال لینک‌های آلوده صورت می‌گیرند، تحت این مواد قابل تعقیب هستند.

🔍 نکته مهم: کلاهبرداری در حوزه ارز دیجیتال اگر با سوءنیت، فریب و تحصیل مال غیر همراه باشد، صرف‌نظر از ابزار استفاده‌شده، در چارچوب جرم کلاهبرداری قابل تعقیب است.

📝 مثال قضایی

فرض کنید فردی در تلگرام خود را نماینده صرافی معرفی کرده و شما را ترغیب به انتقال ۵ میلیون تومان برای خرید تتر کرده اما پس از دریافت پول، هیچ ارزی به شما تحویل نداده و حسابش را بسته است. در این حالت، با وجود دیجیتال بودن بستر، رفتار وی کلاهبرداری رایانه‌ای محسوب می شود و مرجع صالح رسیدگی به کلاهبرداری رایانه ای در دادسرای جرایم رایانه ای است و این موضوع بدین صورت قابل پیگیری خواهد بود.

نحوه شکایت از کلاهبردار ارز دیجیتال و مراحل پیگیری قضایی

شاید فکر کنید چون ارز دیجیتال غیرقابل ردیابی است، امکان شکایت وجود ندارد، اما واقعیت این است که اگر به‌موقع و با مدارک کافی اقدام کنید، پیگیری قانونی امکان‌پذیر است. در ادامه مراحل شکایت را بررسی می‌کنیم:

گام اول: تنظیم شکایت دقیق و مستند

اولین قدم، نوشتن یک متن شکایت‌نامه کامل و دقیق است. شکایت باید شامل موارد زیر باشد:

✅ مشخصات کامل شاکی
✅ اطلاعات مربوط به نحوه کلاهبرداری (تاریخ، نحوه پرداخت، نوع رمزارز، نام پلتفرم یا فرد کلاهبردار)
✅ دلایل و مستندات شامل:

• اسکرین‌شات از تراکنش‌ها
• پرینت حساب بانکی
• مکاتبات با فرد کلاهبردار یا پشتیبانی سایت
• آدرس کیف پول مقصد و TXID (شناسه تراکنش)

🔍 نکته: اگر نمی‌توانید شکایت‌نامه بنویسید، از وکیل کیفری متخصص در حوزه رمزارز یا نمونه‌های اینترنتی استفاده کنید.

گام دوم: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

با در دست داشتن متن شکایت، باید به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید و مدارک زیر را ارائه دهید:

• کارت ملی و شناسنامه
• مشخصات حساب کاربری در سامانه ثنا
• اسناد مربوط به تراکنش‌های رمزارزی
• پرینت حساب بانکی
• فایل PDF یا پرینت شکایت‌نامه تایپ‌شده

کارمند دفتر اطلاعات شما را وارد سامانه می‌کند و شکایت شما به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارجاع داده می‌شود.

گام سوم: ثبت نهایی در سامانه ثنا

سامانه ثنا، بستر رسمی ثبت و پیگیری الکترونیکی پرونده‌های قضایی است. اگر حساب کاربری ندارید، باید ابتدا در سامانه عدل ایران ثبت‌نام کنید یا حضوری در دفاتر قضایی این کار را انجام دهید. پس از ثبت شکایت، پیامک ارجاع به شعبه برایتان ارسال می‌شود و شما می‌توانید از طریق سامانه، روند رسیدگی را پیگیری کنید.

📌 نکته مهم: در صورتی که هویت کلاهبردار مشخص نباشد، حتماً آدرس کیف پول، زمان و مبلغ دقیق تراکنش و دیگر قرائن دیجیتال را ارائه دهید. این موارد برای ردیابی در اختیار پلیس فتا قرار می‌گیرد.

پلیس فتا در برابر کلاهبرداری ارز دیجیتال چه می‌کند؟

پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات ناجا) وظیفه رسیدگی به جرایم سایبری از جمله کلاهبرداری‌های مرتبط با ارز دیجیتال را بر عهده دارد. هر زمان شکایت از طریق دفاتر خدمات قضایی ثبت شود به دلیل قرار گرفتن در حوزه جرایم رایانه ای، موضوع به دادسرای این جرایم ارجاع میگردد و پلیس فتا به‌عنوان ضابط وارد عمل می‌شود.

⚖️ بررسی فنی و ردیابی تراکنش‌ها

پلیس فتا با استفاده از ابزارهای تخصصی می‌تواند مسیر انتقال ارزهای دیجیتال را شناسایی و گام‌به‌گام آن را دنبال کند.  اگر تراکنش‌ها به یک کیف پول مرتبط با صرافی داخلی برسد، پلیس فتا می‌تواند از صرافی بخواهد مشخصات مالک کیف پول را ارائه کند.

⚖️ شناسایی کیف پول‌های مشکوک در صرافی‌های داخلی

مطابق الزامات پلیس فتا، صرافی‌های رمزارزی ایرانی موظف‌اند اطلاعات کاربران خود را احراز هویت کنند و در صورت نیاز، اطلاعات کیف‌پول‌های مرتبط را به پلیس ارائه دهند.  اگر در پیگیری‌ها مشخص شود که ارز دیجیتال به یک صرافی ایرانی واریز شده، پلیس فتا می‌تواند:

• حساب فرد را مسدود کند.
• هویت واقعی کلاهبردار را استخراج نماید.
• از صرافی بخواهد جلوی برداشت وجه یا خروج دارایی را بگیرد.

✅آیا صرافی‌های خارجی و تتر با ایران همکاری می‌کنند؟

 به‌طور کلی، صرافی‌های خارجی مانند Binance، Ku Coin و حتی شرکت Tether به دلیل تحریم‌ها، عضو نبودن ایران در کنوانسیون بوداپست و سیاست‌های ضدپول‌شویی (FATF)، با نهادهای ایرانی همکاری مستقیم ندارند.

در نهایت باید گفت که اگر رد تراکنش به یک صرافی ایرانی برسد، پلیس فتا بهترین ابزار برای شناسایی و مسدودسازی دارد. اما اگر پای صرافی خارجی در میان باشد، روند پیچیده‌تر می‌شود و به همکاری خارجی نیاز دارد. در هر حال، اقدام سریع شما در ثبت شکایت و ارائه مستندات نقش حیاتی دارد.

رسیدن رد ارز به صرافی ایرانی؛ نقطه طلایی شناسایی مجرم

صرافی‌های رمزارزی داخلی مانند نوبیتکس، والکس، رمزینکس و… برای ادامه فعالیت در ایران، طبق دستورالعمل پلیس فتا، الزام به احراز هویت دقیق کاربران دارند. این احراز هویت شامل ثبت شماره ملی، شماره موبایل، شماره حساب بانکی و گاه تصویر سلفی فرد می‌شود. همین موضوع، آن‌ها را به نقطه طلایی ردیابی کلاهبرداران رمزارزی تبدیل کرده است.

🔍 چگونه می‌فهمیم دارایی به صرافی ایرانی رفته است؟

با بررسی تراکنش‌های بلاک‌چین می‌توان مشاهده کرد که رمزارز پس از چند مرحله انتقال به یک آدرس مشخص رفته است. اگر آن آدرس به کیف‌پول اختصاصی صرافی‌ای مانند نوبیتکس مربوط باشد، معمولاً در Explorer به‌صورت برچسب‌گذاری‌شده (Tag) نمایش داده می‌شود.

To: 0xabc123456789 (Tag: NOBITEX Exchange Hot Wallet)

همکاری صرافی‌های داخلی با مراجع قضایی

صرافی‌های ایرانی طبق دستورالعمل‌های داخلی ملزم هستند:

• اطلاعات کاربر دارنده کیف پول را به پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه‌ای ارائه دهند.
• در صورت دریافت دستور قضایی، حساب کاربر را مسدود و برداشت وجه را متوقف کنند.
• دارایی کلاهبرداری‌شده را تا صدور رأی نهایی در کیف‌پول داخلی نگه‌داری کنند.

⚠️ نکته مهم:

اگر رد پول به صرافی ایرانی ختم شده باشد، این یک برگ برنده برای شاکی است و معمولاً در این شرایط، کلاهبردار قابل شناسایی، احضار و حتی بازداشت می‌شود. در بسیاری از پرونده‌های موفق در پلیس فتا، این سناریو نقش تعیین‌کننده داشته است.

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون پیگیری کلاهبرداری رمز ارز را مشاهده می فرمایید:

❓ من فهمیدم ارز دیجیتالم رفته به کیف پولی که به صرافی ایرانی تعلق داره. آیا می‌تونم جلوی برداشت اون فرد رو بگیرم؟
✅ بله. این یکی از بهترین فرصت‌ها برای شناسایی و مسدودسازی حساب کلاهبردار است. اگر تراکنش و آدرس کیف پول صرافی مشخص باشد، پلیس فتا می‌تواند از صرافی بخواهد حساب را مسدود کند. هرچه سریع‌تر اقدام کنید، احتمال بازیابی دارایی بیشتر است.

❓ من در یک صرافی خارجی مثل بایننس قربانی کلاهبرداری شدم. اصلاً پیگیری در ایران فایده داره یا باید قیدشو بزنم؟
✅ اگر کلاهبردار در خارج از ایران فعالیت دارد یا دارایی به صرافی خارجی رفته، امکان پیگیری مستقیم در ایران تقریباً وجود ندارد. صرافی‌های خارجی به‌دلیل تحریم‌ها با نهادهای ایرانی همکاری نمی‌کنند. تنها راه، این است که دارایی به صرافی KYC دار منتقل شده باشد و از طریق نهادهای قضایی همان کشور یا با کمک وکیل بین‌المللی اقدام شود. در غیر این صورت، متأسفانه شانس بازیابی بسیار پایین است.

❓ اگر یک نفر فقط نقش واسطه رو داشته ولی ارز دیجیتال رو مستقیم نگرفته باشه، باز هم می‌تونم ازش شکایت کنم؟
✅ بله. اگر بتوانید ثابت کنید آن شخص در فرآیند فریب یا معرفی پروژه جعلی نقش داشته یا باعث انتقال پول شده است، می‌توان او را به عنوان شریک در جرم یا معاون کلاهبرداری معرفی کرد. در بسیاری از پرونده‌های مشابه، واسطه‌هایی که به ظاهر درگیر مستقیم نبودند ولی از فریب یا دروغ استفاده کردند، محکوم شده‌اند.