دیه تورم اعضای بدن در سال ۱۴۰۴ (دست،صورت،پا،چشم و سر)

تورم اعضای بدن یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که ممکن است در اثر درگیری، تصادف یا حتی رفتار مجرمانه ایجاد شود. در قانون مجازات اسلامی، برای این نوع آسیب‌ها که باعث باد کردن یا متورم شدن صورت، دست، پا یا سایر اندام‌ها می‌شود، ارش یا دیه مشخصی پیش‌بینی شده است. اما آیا همه انواع تورم شامل دیه می‌شوند؟ و مبلغ دیه تورم در سال ۱۴۰۴ چقدر است؟

در این مقاله به‌صورت کامل به این سؤالات پاسخ می‌دهیم و با بررسی قانون، نرخ‌های رسمی، و رویه دادگاه‌ها، شما را با جزئیات حقوقی دیه تورم آشنا می‌کنیم.

دیه تورم اعضای بدن چیست و در چه شرایطی پرداخت می‌شود؟

تورم یکی از حالت‌های فیزیکی آسیب به بدن است که معمولاً در اثر ضربه، فشار، التهاب یا آسیب داخلی و خارجی ایجاد می‌شود. اگرچه در بسیاری از موارد، تورم به‌طور طبیعی و بدون مداخله دیگران ایجاد می‌شود، اما زمانی که این وضعیت در نتیجه یک رفتار مجرمانه، ضرب‌وجرح یا تصادف به وجود آید، وارد حوزه مسئولیت مدنی و کیفری می‌شود و بر اساس قانون، مستحق دریافت ارش یا دیه خواهد بود.

📌 تعریف قانونی تورم و جایگاه آن در قانون مجازات اسلامی

طبق ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی:

«صدمه‌ای که موجب تورم بدن یا سر و صورت گردد، ارش دارد. و چنانچه، علاوه بر تورم، موجب تغییر رنگ پوست نیز گردد، حسب مورد، دیه و ارش تغییر رنگ به آن افزوده می‌شود.»

بنابراین، اگر شخصی بر اثر برخورد با دیگری یا در نتیجه رفتار پرخطر و غیرقانونی دچار تورم شود، فرد آسیب‌زننده ملزم به جبران خسارت است. در این حالت، دیه مقدر قانونی وجود ندارد، بلکه میزان خسارت به‌صورت ارش توسط دادگاه و با توجه به گزارش پزشکی قانونی تعیین می‌شود.

✅ ارش چیست و چه تفاوتی با دیه دارد؟

ارش به نوعی خسارت مالی گفته می‌شود که در مواردی پرداخت می‌شود که در قانون برای آسیب وارد شده، دیه‌ی مشخص و از پیش‌تعیین‌شده وجود ندارد. به عبارت دیگر، دیه یک رقم ثابت و قانونی دارد (مثلاً دیه شکستگی بینی ۱۰٪ دیه کامل است)، اما ارش متغیر است و بسته به شدت آسیب، محل آن، شرایط فرد آسیب‌دیده و نظر کارشناس پزشکی قانونی مشخص می‌شود.

🔍 چه زمانی تورم شامل ارش می‌شود؟

• اگر فردی دچار تورم صورت، دست، پا یا اعضای دیگر بدن شود و این تورم ناشی از جنایت، درگیری، ضرب‌وجرح یا تصادف باشد، به وی ارش تعلق می‌گیرد.
• اگر تورم همراه با تغییر رنگ پوست (مثل کبودی، سیاهی، یا سرخی) باشد، ارش تغییر رنگ یا حتی دیه نیز به‌صورت جداگانه به آن اضافه می‌شود.

در اکثر موارد، ارش تورم با نظر پزشکی قانونی تعیین و توسط دادگاه تایید می‌شود.

دیه تورم سر، صورت و پوست سر در سال ۱۴۰۴

تورم سر و صورت از شایع‌ترین مصادیق جنایات بدنی است که ممکن است در درگیری‌های فیزیکی، ضربات عمدی یا حتی تصادفات به‌وجود آید. به دلیل ظاهر محسوس این نوع صدمات، معمولاً در گزارش پزشکی قانونی به‌وضوح ثبت می‌شوند و در دادگاه نیز مستند مهمی برای تعیین ارش محسوب می‌گردند.

📌 ارش تورم سر و صورت

بر اساس ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی:

«صدمه‌ای که موجب تورم سر یا صورت گردد، ارش دارد.»

بنابراین اگر فردی دچار تورم در ناحیه سر یا صورت شود، بدون آن‌که تغییر رنگی در پوستش دیده شود، قاضی با توجه به موارد زیر ارش تعیین می‌کند:

• شدت و وسعت تورم؛
• محل دقیق آسیب (پیشانی، گونه، فک و…)
• سن و شرایط جسمی فرد مجروح؛
• مدت‌زمان بهبودی و نیاز به درمان؛
• نظر کارشناس پزشکی قانونی.

📌 مثال: اگر در اثر ضربه به پیشانی، تورم ایجاد شده باشد اما پوست تغییر رنگ نداده باشد، صرفاً ارش تورم قابل مطالبه است.

📌 دیه تغییر رنگ پوست صورت و استثنای پوست سر

حال اگر تورم صورت یا سر، با تغییر رنگ پوست همراه باشد (مثلاً کبودی، سیاهی یا سرخی)، به استناد ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، علاوه بر ارش تورم، دیه تغییر رنگ پوست نیز باید بر اساس دیه کامل پرداخت شود. نرخ دیه تغییر رنگ در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:

• سیاهی پوست صورت: ۶ هزارم دیه کامل
  ➤ در ماه عادی: ۹,۶۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ در ماه حرام: ۱۲,۸۰۰,۰۰۰ تومان

• کبودی پوست صورت: ۳ هزارم دیه کامل
  ➤ در ماه عادی: ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ در ماه حرام: ۶,۴۰۰,۰۰۰ تومان

• سرخی پوست صورت: ۱.۵ هزارم دیه کامل
  ➤ در ماه عادی: ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ در ماه حرام: ۳,۲۰۰,۰۰۰ تومان

📝 نکته: پوست سر (فرق سر یا کف سر) از شمول دیه تغییر رنگ مستثنی است؛ یعنی اگر پوست سر کبود یا سیاه شود، ارش تعلق می‌گیرد نه دیه ثابت. این مورد در تبصره ۲ ماده ۷۱۴ صراحتاً آمده است.

دیه تورم چشم و کبودی اطراف آن چگونه محاسبه می‌شود؟

چشم یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین اعضای بدن انسان است. صدمات وارده به ناحیه چشم، چه در اثر ضربه مستقیم و چه در اثر درگیری یا تصادف، ممکن است با تورم، کبودی یا حتی آسیب جدی‌تری همراه باشد. در قانون، برای برخی از این آسیب‌ها دیه مقدر تعیین شده و برای برخی دیگر، ارش در نظر گرفته می‌شود.

📌 دیه تورم چشم؛ ارش دارد نه دیه ثابت

مطابق ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی، تورم ناحیه چشم یا اطراف آن (پلک، زیر چشم، ابرو و…) ارش دارد، مگر آن‌که با تغییر رنگ پوست نیز همراه باشد. در این صورت، علاوه بر ارش تورم، دیه مشخصی برای تغییر رنگ هم باید پرداخت شود.

📌 مثال: اگر ضربه‌ای باعث تورم خفیف زیر چشم شود و پوست تغییری نکند، صرفاً ارش (بدون دیه ثابت) پرداخت می‌شود.

📌 دیه کبودی زیر چشم؛ سیاهی، کبودی یا سرخی؟

چنانچه تورم همراه با تغییر رنگ پوست صورت در ناحیه چشم باشد، بر اساس بند الف ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، دیه آن به صورت زیر محاسبه می‌شود:

• سیاه شدن زیر چشم: ۶ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۹,۶۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۱۲,۸۰۰,۰۰۰ تومان

• کبود شدن زیر چشم: ۳ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۶,۴۰۰,۰۰۰ تومان

• سرخ شدن پوست زیر چشم: ۱.۵ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۳,۲۰۰,۰۰۰ تومان

📝 نکته مهم: اگر علاوه بر کبودی یا سیاهی، عملکرد چشم نیز مختل شود (مثل تاری دید یا پارگی پلک)، ممکن است دیه‌های دیگری جداگانه محاسبه شود که موضوع آن از بحث تورم فراتر می‌رود.

⚠️ تورم پلک، زیر چشم یا اطراف چشم

چنانچه صدمه به پلک‌ها یا ناحیه اطراف چشم وارد شده باشد، باز هم اصل تورم ارش دارد و تغییر رنگ همانند سایر قسمت‌های صورت دارای دیه مقدر است. معمولاً برای چنین مواردی مراجعه فوری به پزشکی قانونی ضروری است، زیرا میزان و شدت تورم ظرف چند روز ممکن است کاهش یابد و بررسی دقیق را دشوار کند.

دیه تورم پا، مچ پا و ساق پا در قانون مجازات

آسیب‌هایی که به اندام‌های تحتانی بدن مانند پا و مچ پا وارد می‌شود، به‌ویژه در تصادفات و ضرب‌ و جرح‌ های خیابانی بسیار رایج هستند. اگر این آسیب‌ها باعث تورم شوند، ارش به مجنی‌ علیه تعلق می‌گیرد و در صورت وجود تغییر رنگ پوست، دیه مشخصی نیز به آن افزوده خواهد شد. در این بخش به‌صورت جزئی‌تر دیه یا ارش تورم پا و اجزای آن را بررسی می‌کنیم.

📌 دیه تورم پا در صورت تغییر رنگ پوست

بر اساس ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی، تورم بدن (که شامل پا نیز می‌شود) ارش دارد و اگر همراه با تغییر رنگ پوست باشد، ارش یا دیه تغییر رنگ پوست نیز به آن افزوده خواهد شد.

مقادیر دیه تغییر رنگ پوست پا به‌صورت زیر است:

• سیاهی پوست پا (جزو بدن محسوب می‌شود): ۳ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۶,۴۰۰,۰۰۰ تومان

• کبودی پوست پا: ۱.۵ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۳,۲۰۰,۰۰۰ تومان

• سرخ شدن پوست پا: ۰.۷۵ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۱,۲۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۱,۶۰۰,۰۰۰ تومان

⚠️ توجه: این مقادیر فقط در صورتی به ارش تورم اضافه می‌شوند که تغییر رنگ ناشی از آسیب باشد، نه بیماری یا علت داخلی بدن.

📌 دیه تورم مچ پا یا کف پا

تورم در نواحی پایین‌تر پا مانند مچ، قوزک، کف پا یا انگشتان نیز از نظر قانونی تابع همان اصول کلی است:

• در صورت نبود تغییر رنگ: فقط ارش تورم تعلق می‌گیرد.
• در صورت تغییر رنگ پوست: درصد دیه متناسب با شدت سیاهی، کبودی یا سرخی اضافه خواهد شد.

📌 مثال: در صورتی که بر اثر ضربه به مچ پا تورم ایجاد شود ولی هیچ رنگ‌پریدگی یا کبودی دیده نشود، تنها ارش پرداخت می‌شود. اما اگر کبودی همراه آن باشد، مبلغی معادل ۱.۵ هزارم دیه نیز اضافه می‌شود.

📝 نکته: طبق رویه دادگاه‌ها، در آسیب‌های پا به‌خصوص اگر همراه با درد یا محدودیت حرکت باشند، ارش بیشتری تعیین می‌شود. بنابراین شدت آسیب و گزارش پزشکی قانونی نقشی کلیدی در مبلغ ارش دارند.

دیه تورم دست و مچ دست همراه با تغییر رنگ پوست

دست‌ها یکی از پرکاربردترین اعضای بدن هستند و در بسیاری از فعالیت‌های روزمره، ارتباطات و کارهای فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به همین دلیل هم در درگیری‌ها و هم در تصادفات، آسیب به دست و نواحی اطراف آن بسیار رایج است. اگر این آسیب باعث تورم شود، بسته به نوع و شدت آن، ممکن است ارش یا دیه به مجنی‌علیه تعلق بگیرد.

در نظر داشته باشید که شما می توانید با استفاده از ابزار محاسبه دیه تورم اعضای بدن، کلیه محاسبات را به صورت آنلاین و رایگان انجام دهید.

📌 ارش تورم دست و مچ دست

مطابق ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی، هر نوع تورم در اعضای بدن از جمله دست، بازو، ساعد و مچ  ارش دارد، و مبلغ آن توسط دادگاه بر اساس نظر پزشکی قانونی و سایر شرایط پرونده تعیین می‌شود. در این موارد:

• ارش بر اساس میزان تورم، طول درمان، تأثیر عملکردی بر دست و مچ، و شدت درد تعیین می‌شود.
• ارش می‌تواند برای یک یا دو دست یا حتی انگشت خاص صادر شود.

📌 مثال: در صورتی که ضربه‌ای باعث تورم در ناحیه مچ دست راست شود، و پزشک قانونی گزارش کند که این تورم ۴ روز به طول انجامیده و با درد همراه بوده است، قاضی بر اساس این اطلاعات مبلغی به‌عنوان ارش در حکم درج خواهد کرد.

📌 دیه تغییر رنگ پوست دست؛ کبودی، سیاهی، سرخی

اگر تورم دست یا مچ با تغییر رنگ پوست همراه باشد، به استناد ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، دیه تغییر رنگ هم به ارش اضافه می‌شود. چون دست جزو بدن (نه صورت) محسوب می‌شود، مقادیر به شرح زیر است:

• سیاه شدن پوست دست: ۳ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۶,۴۰۰,۰۰۰ تومان

• کبود شدن پوست دست: ۱.۵ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۳,۲۰۰,۰۰۰ تومان

• سرخ شدن پوست دست: ۰.۷۵ هزارم دیه کامل
  ➤ ماه عادی: ۱,۲۰۰,۰۰۰ تومان
  ➤ ماه حرام: ۱,۶۰۰,۰۰۰ تومان

 این ارقام به‌صورت مستقل از ارش تورم پرداخت می‌شوند؛ یعنی اگر شخصی دچار تورم دست + کبودی پوست شود، هر دو مورد مشمول خسارت خواهند بود.

📝 نکته: هرچند دیه دست در مواردی مانند شکستگی و قطع عضو به‌صورت دقیق تعیین شده، اما در مورد تورم، کاملاً ارش‌محور است و متغیر می‌باشد. لذا مراجعه فوری به پزشکی قانونی برای مستندسازی شدت آسیب و ماندگاری آن اهمیت زیادی دارد.

تفاوت تورم با کبودی یا زخم؛ کدام شامل دیه جداگانه است؟

در پرونده‌های مربوط به ضرب‌وجرح، ممکن است یک آسیب واحد باعث بروز چند علامت فیزیکی در بدن شود، مثل: تورم، کبودی، زخم یا حتی درد. اما آیا همه این نشانه‌ها دیه جداگانه دارند؟ یا برخی فقط در قالب یک ارش کلی محاسبه می‌شوند؟ برای پاسخ به این پرسش باید بین تورم، کبودی، زخم و سایر صدمات تفاوت قائل شویم.

✅ تفاوت در ماهیت صدمات

• تورم: به معنی بادکردن و التهاب بافت بدن در اثر ضربه یا آسیب است. ممکن است بدون پارگی پوست یا تغییر رنگ ظاهر شود دیه ندارد، ولی ارش دارد.
• کبودی: به معنی تغییر رنگ پوست ناشی از تجمع خون در زیر بافت‌هاست. درجات آن (سرخی، کبودی، سیاهی) در قانون مشخص و مشمول دیه مقدر است.
• زخم: اگر پوست شکافته یا بریده شود، زخم محسوب می‌شود و بسته به عمق آن (خراش، دامیه، متلاحمه، سمحاق، موضحه و…) دیه خاص خود را دارد.

📌 آیا دیه تورم و کبودی با هم جمع می‌شود؟

بله. قانون‌گذار در ماده ۷۱۵ و ۷۱۴ به‌صراحت اشاره کرده است که:

«چنانچه صدمه موجب تورم گردد، ارش دارد و چنانچه، علاوه بر آن، موجب تغییر رنگ پوست گردد، حسب مورد، دیه و ارش تغییر رنگ به آن افزوده می‌شود.»

یعنی اگر آسیب باعث تورم + کبودی شده باشد، هر دو مورد به‌صورت مستقل در دادگاه بررسی شده و به شخص زیان‌دیده تعلق می‌گیرد:

• ارش برای تورم
• دیه برای تغییر رنگ پوست (کبود، سیاه یا سرخ)

📌 مثال: اگر ضربه‌ای باعث تورم بازو و کبودی روی آن شود:

• ارش تورم با توجه به گزارش پزشکی قانونی تعیین می‌شود؛
• دیه کبودی (۱.۵ هزارم دیه کامل) نیز به آن اضافه می‌گردد.

📝 نکته: اگر زخم هم وجود داشته باشد…

در صورتی که زخم نیز به همراه تورم یا کبودی به‌وجود آمده باشد، باز هم دیه آن به‌صورت جداگانه در نظر گرفته می‌شود. به‌عبارت دیگر:

• تورم → ارش
• کبودی یا تغییر رنگ → دیه
• زخم (مثلاً دامیه یا موضحه) → دیه جداگانه

تمام این موارد قابل جمع هستند.

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه تورم اعضای بدن مطرح شده است:

❓در یک تصادف موتور با پای من برخورد کرد و ساق پایم متورم شد. کبودی هم دارد. آیا می‌توانم دیه بگیرم؟

✅ بله، در صورتی که تصادف باعث تورم ساق پای شما شده باشد، طبق ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی شما مستحق دریافت ارش تورم هستید. اگر کبودی هم وجود داشته باشد، دیه تغییر رنگ پوست (در این‌جا ۱.۵ هزارم دیه کامل برای کبودی پا) به آن اضافه می‌شود.

❓در یک مشاجره، یکی از همکارانم با مشت به صورتم زد. لپم ورم کرده ولی رد رنگی روی پوستم نیست. در این حالت هم دیه تعلق می‌گیرد؟

✅ بله. حتی اگر رنگ پوست تغییر نکرده باشد اما تورم صورت داشته باشید، ارش تعلق می‌گیرد. در قانون آمده که صرف ایجاد تورم در سر یا صورت، فارغ از تغییر رنگ، مشمول پرداخت ارش است. میزان این ارش توسط دادگاه و با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود. بهتر است حتماً بلافاصله به پزشک قانونی مراجعه کنید تا گزارش ثبت شود؛ زیرا تورم موقتی است و بعد از چند روز ممکن است از بین برود و اثبات آن سخت شود.

❓بچه‌ام در مدرسه به دلیل هل دادن یکی از دانش‌آموزان دیگر، از پله افتاد و دستش ورم کرد. پدرش شکایت کرده؛ آیا واقعاً ما باید دیه بدهیم؟

✅ در صورتی که دادگاه تشخیص دهد عمل فرزند شما باعث آسیب بدنی به دیگری شده (حتی اگر عمدی نبوده باشد)، ممکن است مکلف به پرداخت ارش تورم شوید. در این‌گونه موارد اگر کودک زیر سن مسئولیت کیفری باشد، مسئولیت جبران خسارت با ولی یا عاقله (در موارد خاص) خواهد بود. اگر تورم با کبودی همراه باشد، دیه تغییر رنگ نیز اضافه خواهد شد.