اسیدپاشی یکی از خشن‌ترین و آسیب‌زننده‌ترین جرائم علیه اشخاص است که نه‌تنها جسم قربانی را می‌سوزاند بلکه آثار روحی و روانی آن تا پایان عمر باقی می‌ماند. این جرم وحشیانه، که اغلب از روی حس انتقام، کینه‌ورزی یا اختلافات شخصی رخ می‌دهد، در قانون ایران به‌شدت سرکوب می‌شود.
در سال‌های اخیر، با تصویب قانون «تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه‌دیدگان»، دستگاه قضایی کشور برخورد قاطع‌تری با مرتکبان این جرم در پیش گرفته است. در این مقاله به بررسی دقیق ارکان جرم اسیدپاشی، انواع مجازات‌های قانونی، مواد حقوقی مرتبط، تفاوت شروع به اسیدپاشی با ارتکاب کامل آن و همچنین مجازات موارد خاص مانند اسیدپاشی بر ماشین یا تهدید به اسیدپاشی خواهیم پرداخت. اگر می‌خواهید اطلاعات جامعی درباره این جرم و پیامدهای آن به‌دست آورید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
جرم اسیدپاشی چیست و چگونه محقق می‌شود؟
اسیدپاشی یکی از مصادیق بارز جنایت علیه تمامیت جسمی افراد است که در آن فردی با قصد آسیب، مایعی شیمیایی مانند اسید را بر روی صورت یا بدن دیگری می‌پاشد. این عمل اغلب با نیت انتقام، ترساندن، تهدید یا حذف طرف مقابل صورت می‌گیرد و پیامدهای آن می‌تواند شامل نقص عضو، تغییر چهره، از بین رفتن حواس و حتی مرگ باشد.
🔍 تعریف قانونی جرم اسیدپاشی
طبق ماده ۱ قانون تشدید مجازات اسیدپاشی مصوب سال ۱۳۹۸، هر کس عمداً با پاشیدن اسید یا هر ترکیب شیمیایی دیگر موجب جنایت بر نفس، عضو یا منفعت دیگری شود، در صورت مطالبه شاکی یا ولی دم، به قصاص نفس یا عضو محکوم می‌شود.
📌 نکته مهم اینکه:
ریختن اسید، فروبردن اعضای بدن در اسید یا اعمال مشابه نیز در حکم اسیدپاشی است. حتی اگر فردی دیگری را تهدید کند که این کار را انجام خواهد داد، در صورت ایجاد ترس یا زمینه اقدام، می‌تواند با عنوان تهدید به اسیدپاشی تحت پیگرد قرار گیرد.
⚖️ شروط تحقق جرم اسیدپاشی
برای اینکه این جرم به‌طور قانونی محقق شود، باید عناصر زیر وجود داشته باشد:
- قصد و عمد در ارتکاب عمل: مرتکب باید عمداً اسید یا ماده شیمیایی را استفاده کرده باشد.
- ارتکاب فعل فیزیکی: تماس مستقیم یا غیرمستقیم اسید با بدن یا صورت قربانی.
- ورود آسیب یا خطر جدی به تمامیت جسمی یا روانی فرد: حتی اگر منجر به مرگ نشود.
- عدم رضایت قربانی: رضایت شخص مقابل هیچ تأثیری در مشروع جلوه دادن این عمل ندارد.
مجازات اسیدپاشی طبق قانون تشدید مجازات اسیدپاشی ۱۳۹۸
قانون‌گذار در واکنش به فجایع ناشی از اسیدپاشی، در سال ۱۳۹۸ با تصویب «قانون تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه‌دیدگان»، مجازات‌های بسیار سنگینی برای مرتکبان این جرم در نظر گرفت. این قانون علاوه بر مجازات‌های بدنی و مالی، محدودیت‌هایی برای تخفیف، تعلیق و آزادی مشروط ایجاد کرده تا عاملان این جنایت، بدون اغماض مجازات شوند.
📌 طبقه‌بندی مجازات‌ها بر اساس میزان آسیب
ماده ۲ این قانون مجازات اسیدپاشی را به چهار سطح تعزیری تقسیم کرده است که با توجه به میزان صدمه تعیین می‌شود، برای محاسبه میزان جنایت بر اساس دیه می توانید از ابزار محاسبه آنلاین دیه به صورت رایگان استفاده نمایید:
-
جنایت بر نفس یا تغییر شکل دائمی صورت:
حبس تعزیری درجه یک (بیش از ۲۵ سال یا قصاص نفس) -
جنایت با دیه بیش از نصف دیه کامل انسان:
حبس تعزیری درجه دو (۱۵ تا ۲۵ سال حبس) -
جنایت با دیه بین یک‌سوم تا نصف دیه کامل:
حبس تعزیری درجه سه (۱۰ تا ۱۵ سال حبس) -
جنایت با دیه کمتر از یک‌سوم دیه کامل:
حبس تعزیری درجه چهار (۵ تا ۱۰ سال حبس)
⚖️ هم‌زمانی دیه و حبس در مجازات
نکته بسیار مهم این است که مرتکب علاوه بر پرداخت دیه یا ارش، موظف به تحمل حبس تعزیری نیز هست. به‌عبارت‌دیگر، پرداخت دیه مجازات حبس را منتفی نمی‌کند و هر دو به‌طور هم‌زمان اجرا می‌شوند.
❌ ممنوعیت تعلیق و آزادی مشروط
بر اساس ماده ۳ این قانون، برای مرتکبان اسیدپاشی و حتی شروع به آن، امکان استفاده از آزادی مشروط، تعلیق اجرای مجازات و تخفیف وجود ندارد؛ مگر اینکه بزه‌دیده یا اولیای دم صراحتاً اعلام گذشت کنند. در چنین مواردی، دادگاه می‌تواند تنها یک درجه تخفیف در مجازات اعمال کند.
مجازات اسیدپاشی بر روی صورت؛ شدیدترین حالت برخورد قانونی
صورت انسان از مهم‌ترین نواحی بدن در تعامل اجتماعی و هویت فردی است. آسیب‌دیدگی دائمی در این بخش، نه تنها آسیب جسمانی، بلکه تبعات روانی و اجتماعی سنگینی به دنبال دارد. به همین دلیل، قانون‌گذار برای اسیدپاشی بر چهره شدیدترین مجازات‌ها را تعیین کرده است.
⚖️ حبس تعزیری درجه یک برای تغییر چهره دائمی
اگر در نتیجه اسیدپاشی، چهره قربانی به‌طور دائمی دچار تغییر شکل شود، مرتکب به حبس تعزیری درجه یک محکوم می‌شود. این درجه از مجازات برابر است با:
- حبس بیش از ۲۵ سال
- یا قصاص نفس در صورت مرگ قربانی
در صورتی که فرد زنده بماند ولی بینایی، شنوایی یا دیگر حواس خود را از دست بدهد یا با نقص عضو دائمی روبه‌رو شود، مجازات تعزیری درجه دو (۱۵ تا ۲۵ سال حبس) برای مرتکب در نظر گرفته می‌شود.
📝 سایر حالات مجازات در آسیب به چهره
- اگر اسیدپاشی موجب ضعف عملکرد اعضای صورت شود ولی آن عضو از کار نیفتد، مجازات حبس تعزیری درجه سه یعنی ۱۰ تا ۱۵ سال حبس اعمال می‌شود.
- در مواردی که آسیب جدی به صورت وارد شده اما میزان آن کمتر از یک‌سوم دیه کامل باشد، حبس تعزیری درجه چهار (۵ تا ۱۰ سال) در انتظار مجرم خواهد بود.
📌 به‌طور خلاصه: اسیدپاشی روی صورت، اگر موجب مرگ نشود نیز می‌تواند به قصاص عضو یا حبس سنگین منجر شود؛ چرا که قانون، چهره را بخش مهمی از هویت و حقوق انسانی می‌داند.
اسیدپاشی بر روی ماشین؛ تحلیل حقوقی و مجازات آن
برخلاف اسیدپاشی بر روی انسان که مشمول مجازات‌های سنگین کیفری است، اسیدپاشی بر روی خودرو یا سایر اموال، در ردیف جرائم تخریب اموال طبقه‌بندی می‌شود. در چنین حالتی، چون آسیبی به جسم و جان افراد وارد نشده، ماده ۶۷۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) ملاک صدور حکم خواهد بود.
⚖️ اسیدپاشی به اموال، تخریب عمدی محسوب می‌شود
بر اساس این ماده:
«هرکس عمداً اشیاء منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب کند یا به هر نحو، کلاً یا بعضاً تلف نماید یا از کار بیندازد، به حبس از سه ماه تا یک سال و شش ماه یا جزای نقدی تا دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد.»
بنابراین:
-
اگر فردی با پاشیدن اسید، موجب سوختن بدنه خودرو، از بین رفتن رنگ، قطعات یا هر بخش دیگری از ماشین شود، به جرم تخریب عمدی مال غیر تحت پیگرد قرار می‌گیرد.
-
میزان خسارت مالی وارد شده بر خودرو نقش تعیین‌کننده در صدور حکم دارد.
-
در مواردی که خسارت وارده زیاد باشد، قاضی ممکن است به جای جزای نقدی، حبس تعزیری در حداکثر میزان را اعمال کند.
📌 اگر جرم اسیدپاشی بر ماشین در کنار تهدید یا آزار دیگران رخ دهد، ممکن است با چند عنوان مجرمانه نیز برخورد شود و مجازات‌ها جمع بسته شوند.
مجازات شروع به اسیدپاشی چیست؟
در حقوق کیفری، «شروع به جرم» حالتی است که فرد اقدامات مقدماتی برای ارتکاب جرم انجام می‌دهد اما جرم به دلایلی خارج از اراده او به‌طور کامل تحقق پیدا نمی‌کند. اسیدپاشی نیز از جمله جرائمی است که شروع به آن دارای مجازات مستقل و مشخصی در قانون است.
مطابق ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی، شروع به جرم زمانی محقق می‌شود که:
- مرتکب، قصد ارتکاب جرم را داشته باشد؛
- مقدمات اجرای جرم را فراهم کرده باشد؛
- به دلیل عوامل خارج از اراده‌اش (مانند دخالت پلیس، فرار بزه‌دیده، یا نقص فنی)، نتواند جرم را کامل کند.
در مورد اسیدپاشی، اگر فرد در حال آماده‌سازی اسید، حمل آن، یا نشانه‌روی به قربانی باشد ولی موفق به پرتاب یا پاشیدن اسید نشود، مشمول عنوان «شروع به اسیدپاشی» می‌گردد.
❌ مجازات شروع به اسیدپاشی چیست؟
در قانون تشدید مجازات اسیدپاشی، مجازات دقیق و عددی برای شروع به این جرم تعیین نشده است؛ با این حال، چون شروع به اسیدپاشی جرم‌انگاری شده، قاضی براساس شدت جرم اصلی، میزان تهدید ایجاد شده و سایر شرایط پرونده، مجازات تعزیری را معمولاً یک تا دو درجه پایین‌تر از جرم کامل تعیین می‌کند.
در صورت اعلام گذشت، دادگاه می‌تواند مجازات را یک درجه تخفیف دهد. بنابراین، در این نوع جرائم، حتی تلاش نافرجام نیز به‌شدت با پاسخ کیفری مواجه می‌شود.
مجازات تهدید به اسیدپاشی در قوانین کیفری ایران
تهدید به اسیدپاشی حتی اگر به مرحله اجرا نرسد، می‌تواند موجب ترس شدید و آسیب روحی به فرد شود. قانون‌گذار این نوع تهدید را جدی تلقی کرده و برای آن مجازات مستقلی تعیین نموده است، هرچند نه در قانون خاص اسیدپاشی، بلکه در چارچوب کلی جرم تهدید در قانون مجازات اسلامی.
⚖️ تهدید به اسیدپاشی مشمول چه قانونی است؟
در حال حاضر، هیچ ماده قانونی خاصی برای تهدید به اسیدپاشی در «قانون تشدید مجازات اسیدپاشی» وجود ندارد. اما بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات):
«هر کس دیگری را به قتل یا ضررهای جسمی، حیثیتی یا مالی تهدید کند، به حبس از دو ماه تا دو سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
🔍 بنابراین، اگر کسی شخصی را به اسیدپاشی تهدید کند (مثلاً بگوید “روی صورتت اسید می‌پاشم”)، این تهدید مشمول همین ماده می‌شود و:
-
مجازات آن می‌تواند حبس دو ماه تا دو سال
-
یا شلاق تا ۷۴ ضربه باشد.
📌 البته اگر تهدید به اسیدپاشی همراه با اقدامات مقدماتی یا حمل اسید باشد، ممکن است قاضی آن را شروع به اسیدپاشی تلقی کرده و مجازات شدیدتری اعمال کند.
مفاد قانونی مرتبط با جرم اسیدپاشی و مواد قانونی مهم
برای مقابله جدی با جرم اسیدپاشی، قانون تشدید مجازات اسیدپاشی و حمایت از بزه‌دیدگان ناشی از آن در سال ۱۳۹۸ تصویب و اجرایی شد. این قانون ضمن تعیین مجازات‌های سنگین برای مرتکبان، شرایطی برای حمایت از قربانیان نیز فراهم کرده است. در ادامه مهم‌ترین مواد این قانون را بررسی می‌کنیم:
⚖️ماده ۱ ـ قصاص در صورت تحقق جنایت
هرکس عمداً با پاشیدن اسید یا ترکیبات شیمیایی دیگر موجب جنایت بر نفس، عضو یا منفعت شود، با تقاضای مجنی‌علیه یا اولیای دم به قصاص نفس، عضو یا منفعت محکوم می‌شود.
تبصره‌ها نیز روشن می‌کنند که:
-
پاشیدن اسید، ریختن فرد درون اسید یا فروبردن عضو در اسید، همگی در حکم اسیدپاشی هستند.
-
اگر رفتار مرتکب مشمول ماده ۲۸۶ قانون مجازات اسلامی (افساد فی‌الارض) باشد، ممکن است حکم افساد صادر شود.
⚖️ماده ۲ ـ مجازات در صورت اجرا نشدن قصاص
در مواردی که قصاص اجرا نشود (مثلاً به دلیل گذشت، مصالحه یا غیرقابل‌اجرا بودن)، مرتکب علاوه بر پرداخت دیه یا ارش به مجازات تعزیری به شرح زیر محکوم می‌شود:
-
جنایت بر نفس یا تغییر چهره دائمی: حبس تعزیری درجه یک
-
دیه بیش از نصف دیه کامل: حبس تعزیری درجه دو
-
دیه بین یک‌سوم تا نصف دیه: حبس تعزیری درجه سه
-
دیه کمتر از یک‌سوم دیه کامل: حبس تعزیری درجه چهار
⚖️ماده ۳ ـ منع تخفیف و تعلیق
مقررات مربوط به آزادی مشروط، تعلیق، و تخفیف مجازات برای جرائم این قانون و حتی شروع به آن نیز قابل اجرا نیست؛ مگر با اعلام گذشت بزه‌دیده یا اولیای دم که در آن صورت، دادگاه می‌تواند مجازات را یک درجه تخفیف دهد.
⚖️ماده ۴ ـ مجازات معاونت در جرم اسیدپاشی
اگر فردی در جرم اسیدپاشی نقش معاون داشته باشد:
- اگر مجازات مرتکب سلب حیات باشد: معاون به حبس تعزیری درجه دو
- اگر مجازات مرتکب قصاص عضو باشد: معاون به حبس تعزیری درجه سه
- اگر قصاص اجرا نشود: یک درجه کمتر از مجازات تعزیری مرتکب اصلی
⚖️ماده ۵ ـ پرداخت هزینه درمان قربانی
مرتکب مکلف است هزینه‌های درمان قربانی را بپردازد. اگر قادر به پرداخت نباشد، این هزینه‌ها از صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
همچنین، سازمان بهزیستی کشور موظف است با تشخیص قاضی، خدمات روانشناختی، مددکاری و توانبخشی به بزه‌دیده ارائه دهد.
⚖️ماده ۶ ـ رسیدگی خارج از نوبت
شکایات مربوط به جرم اسیدپاشی باید خارج از نوبت بررسی شود تا از اطاله دادرسی جلوگیری شود.
⚖️ماده ۷ ـ نسخ قانون قدیمی
با تصویب این قانون در سال ۱۳۹۸، قانون مصوب سال ۱۳۳۷ درباره مجازات اسیدپاشی نسخ گردید و اعتبار خود را از دست داد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون اسیدپاشی و مجازات آن را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:
❓ مجازات برای فردی که به چند نفر پول داده و آنها را اجیر کرده تا روی شخصی اسید بپاشند چیست، اگر آن افراد این کار را انجام دهند؟
✅ در این مورد، شخصی که دیگران را ترغیب به ارتکاب جرم کرده، به عنوان آمر جرم شناخته می‌شود و به همان مجازات مرتکب اصلی محکوم خواهد شد. اسیدپاشی از جدی‌ترین جرائم است و مجازات‌هایی نظیر قصاص یا حبس‌های طولانی‌مدت برای عاملین در نظر گرفته می‌شود.
❓ آیا افرادی که با اقدام به آب‌پاشی باعث ایجاد ترس و وحشت می‌شوند، مجرم شناخته می‌شوند و مجازاتی دارند؟
✅ بله، حتی اگر آب‌پاشی با ماده بی‌خطری مانند آب انجام شود اما قصد ایجاد ترس یا مزاحمت داشته باشد، می‌تواند تحت عناوینی چون تهدید، ایجاد رعب و وحشت یا اخلال در نظم عمومی شناخته شود. چنین رفتاری می‌تواند طبق مواد ۶۱۷، ۶۱۹ و ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی پیگرد قانونی داشته باشد.
❓ مجازات تهدید به اسیدپاشی و ایجاد مزاحمت چیست؟
✅ تهدید به اسیدپاشی طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی جرم محسوب می‌شود و فرد تهدید کننده ممکن است به حبس از دو ماه تا دو سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم گردد.
❓ آیا اقدام برادر من که به اسیدپاشی منجر به فوت فردی شده است، قتل عمد محسوب می‌شود؟ و مخفی کردن او توسط خانواده ما چه مجازاتی دارد؟
✅ بله، این عمل در صورت اثبات عمد، قتل عمد محسوب می‌شود و قصاص برای مرتکب در نظر گرفته خواهد شد، مگر اینکه دلیل قانونی مانند جنون متهم اثبات شود. همچنین اگر خانواده شما با علم به موضوع، مرتکب را از پلیس مخفی کرده باشند، این کار نیز جرم است و می‌تواند مجازات قانونی برای آنان به همراه داشته باشد.
❓ اگر کسی پیام تهدیدآمیزی ارسال کند که اگر عصبانیم کنی رویت اسید می‌پاشم، جرمش چیست؟
✅ ارسال چنین پیام‌هایی، اگر جدی و قابل اثبات باشد، طبق ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی، تهدید تلقی شده و مرتکب ممکن است به حبس از دو ماه تا دو سال یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم شود.