نحوه اعتراض به عوارض شهرداری و کمیسیون ماده 77

شهرداری‌ها در راستای تأمین هزینه‌های جاری و توسعه خدمات شهری، مبالغی را تحت عنوان عوارض از شهروندان دریافت می‌کنند. این عوارض، که در حوزه‌های مختلفی مانند پسماند، نوسازی، خودرو، ساخت‌وساز، تابلوهای تبلیغاتی و حتی تغییر کاربری ملک تعریف می‌شود، از جمله ابزارهای قانونی درآمدزایی شهرداری‌ها محسوب می‌گردند. با این حال، در برخی موارد، میزان این عوارض یا نحوه محاسبه آن، با اعتراض شهروندان و مالکان مواجه می‌شود. دلایلی مانند اعمال نرخ‌های غیرمنطقی، دریافت عوارض بدون مصوبه شورای شهر، یا محاسبه اشتباه متراژ یا کاربری ملک، از جمله مواردی است که موجب نارضایتی و اعتراض مردم به شهرداری می‌شود.

قانونگذار برای پیشگیری از تضییع حقوق مردم، سازوکاری را تحت عنوان کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری پیش‌بینی کرده است تا به اعتراضات مربوط به عوارض شهرداری رسیدگی کند. همچنین در موارد خاص، افراد می‌توانند از طریق دیوان عدالت اداری یا مراجع قضایی، نسبت به آرای این کمیسیون نیز اعتراض نمایند.در این مقاله، قصد داریم به طور جامع، مراحل، شرایط و مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراضات مربوط به عوارض شهرداری را توضیح دهیم.

انواع عوارض شهرداری

عوارض شهرداری، انواع گوناگونی دارد که متناسب با نوع خدمات یا نوع دارایی افراد، اخذ می‌گردد. مهم‌ترین انواع این عوارض عبارتند از:

📌الف) عوارض نوسازی و عمران شهری

این نوع عوارض برای تامین هزینه‌های مرتبط با توسعه زیرساخت‌های شهری، مانند جدول‌گذاری، آسفالت، روشنایی و… از مالکان املاک شهری اخذ می‌شود و معمولاً سالانه در قبوض مربوطه درج می‌گردد.

📌ب) عوارض پسماند

عوارضی است که برای جمع‌آوری، حمل، دفع و بازیافت زباله‌ها از مالکین یا بهره‌برداران واحدهای مسکونی، تجاری و صنعتی گرفته می‌شود. این عوارض بر اساس نوع و مقدار پسماند تولیدی و نحوه مدیریت آن، محاسبه می‌گردد.

📌پ) عوارض خودرو

شهروندانی که مالک وسایل نقلیه هستند، موظف به پرداخت سالیانه عوارض خودرو هستند. میزان این عوارض به ارزش خودرو، داخلی یا خارجی بودن آن، و گاهی نوع سوخت یا حجم موتور بستگی دارد.

📌ت) عوارض تغییر کاربری و ساخت‌وساز

در صورت تغییر کاربری اراضی یا انجام ساخت‌ و سازهایی که نیاز به مجوز دارد، شهرداری مبلغی را تحت عنوان عوارض تغییر کاربری یا عوارض ساخت‌وساز از مالک دریافت می‌کند.

📌ث) سایر عوارض خاص

از جمله عوارض مربوط به نصب تابلو، بهره‌برداری از فضای پیاده‌رو برای کسب‌وکار، استفاده از معابر عمومی برای پارکینگ، یا حتی برگزاری نمایشگاه‌ها و فعالیت‌های تبلیغاتی.

نکته مهم این است که شهرداری برای دریافت هر نوع عوارض، باید مصوبه شورای شهر را داشته و فرآیند محاسبه و ابلاغ آن را به درستی انجام داده باشد. در صورتی که افراد به مبلغ یا نوع عوارض اعتراض داشته باشند، قانون، مسیرهایی را برای رسیدگی به این اختلافات در نظر گرفته است که در ادامه مقاله بررسی خواهد شد.

روش‌های قانونی اعتراض به عوارض شهرداری

اعتراض به عوارض شهرداری، یکی از حقوق قانونی شهروندان در برابر تصمیمات مالی نهاد شهرداری است که قانون‌گذار در ماده ۷۷ قانون شهرداری برای آن سازوکار ویژه‌ای پیش‌بینی کرده است. هرگاه شهروندی نسبت به محاسبه یا مطالبه عوارض شهرداری معترض باشد، می‌تواند از طریق مراحل مشخص، اعتراض خود را مطرح کند. در ادامه، گام‌به‌گام با روش‌های قانونی اعتراض به عوارض شهرداری آشنا می‌شوید:

📌۱. مراجعه به کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری

اولین مرجع برای اعتراض به عوارض، کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری است. این کمیسیون، مرجعی شبه‌قضایی بوده و مسئول رسیدگی به اختلافات بین مؤدی (پرداخت‌کننده عوارض) و شهرداری در خصوص میزان یا نحوه وصول عوارض است.

📌۲. تنظیم دادخواست رسمی و تحویل آن به دیوان عدالت اداری یا دادگستری

اعتراض به رأی صادر شده توسط کمیسیون ماده ۷۷، بسته به نوع شخصیت حقوقی معترض، متفاوت خواهد بود:

• اشخاص حقیقی: می‌توانند از طریق سامانه ثنا یا مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ را ثبت کرده و به دیوان عدالت اداری ارسال کنند.
• اشخاص حقوقی دولتی: باید اعتراض خود را از طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه عمومی حقوقی ارائه دهند. این موضوع بر اساس رأی وحدت رویه شماره ۶۹۹ دیوان عالی کشور تعیین شده است.

📌۳. ارائه دادخواست تجدید نظر (در صورت لزوم)

اگر رأی اولیه دیوان عدالت اداری یا دادگاه حقوقی به ضرر معترض باشد، در موارد خاصی امکان اعتراض مجدد یا درخواست تجدیدنظر وجود دارد، البته مشروط به ارائه دلایل جدید یا نقض رویه قانونی.

📌۴. حضور در جلسه رسیدگی و ارائه دفاعیه

پس از ثبت اعتراض، جلسه‌ای در کمیسیون ماده ۷۷ یا مرجع تجدیدنظر برگزار خواهد شد. در این جلسه، شاکی (شهروند معترض) باید مستندات خود را ارائه دهد و از حقوق خود دفاع کند. در صورت نیاز می‌تواند از وکیل دادگستری نیز کمک بگیرد.

📌۵. نتیجه‌گیری و دریافت رأی

رأی کمیسیون ماده ۷۷ یا دیوان عدالت اداری پس از بررسی مستندات صادر خواهد شد. در صورت صدور رأی به نفع معترض، شهرداری موظف به اصلاح محاسبه عوارض یا استرداد وجه اضافه دریافتی است.

مراحل ثبت اعتراض به عوارض در کمیسیون ماده ۷۷

برای آن دسته از شهروندانی که قصد دارند نسبت به عوارض صادرشده توسط شهرداری (اعم از عوارض نوسازی، پسماند، خودرو، ساخت‌وساز و…) اعتراض نمایند، قانون‌گذار در ماده ۷۷ قانون شهرداری، تشریفات مشخصی را مقرر کرده است. در این بخش، گام‌به‌گام مراحل ثبت اعتراض در کمیسیون ماده ۷۷ توضیح داده می‌شود:

✅مرحله اول: تهیه و تنظیم دادخواست اعتراض

نخستین گام در فرایند اعتراض، تهیه متن اعتراض مکتوب توسط مؤدی است. این متن باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل معترض (نام، نشانی، شماره تماس و کد ملی)
• مشخصات ملک یا موضوع مورد اعتراض
• مبلغ عوارض مورد اعتراض
• دلایل و مستندات اعتراض (مثلاً اشتباه در متراژ، کاربری، نوع ملک یا تخفیفات قانونی)
• درخواست روشن از کمیسیون (مثلاً ابطال یا اصلاح بدهی عوارض)

✅مرحله دوم: ضمیمه کردن مدارک

همراه دادخواست، اسناد و مدارک مرتبط باید ارائه شوند. مهم‌ترین این مدارک شامل است:

• تصویر قبض یا برگ مطالبه عوارض شهرداری
• اسناد مالکیت ملک یا خودرو
• نقشه‌ها، مجوزها یا گواهی‌هایی که نشان‌دهنده اشتباه محاسباتی یا قانونی بودن وضعیت ملک باشد
• رسید پرداخت‌های قبلی (در صورت وجود)
• هرگونه مکاتبه رسمی با شهرداری

✅مرحله سوم: تحویل دادخواست به دبیرخانه کمیسیون ماده ۷۷

معترض باید شخصاً یا از طریق وکیل قانونی، دادخواست و مدارک خود را به دبیرخانه کمیسیون ماده ۷۷ که معمولاً در شهرداری منطقه مربوطه مستقر است، تحویل دهد.

• در مقابل، رسید ثبت اعتراض صادر می‌شود که برای پیگیری پرونده الزامی است.
• دبیرخانه وظیفه دارد پرونده را تشکیل داده و آن را به نوبت به کمیسیون ارجاع دهد.

✅مرحله چهارم: تشکیل جلسه رسیدگی

پس از ثبت، کمیسیون در زمان مقرر، جلسه‌ای با حضور اعضا تشکیل می‌دهد. ترکیب کمیسیون ماده ۷۷ شامل نمایندگان وزارت کشور، وزارت دادگستری و شورای اسلامی شهر است. حضور شهرداری در این جلسات صرفاً برای دفاع از رأی صادره است و حق رأی ندارد.

در جلسه، نماینده شهرداری و معترض (یا وکیل وی) توضیحات و مدارک خود را ارائه می‌دهند. اعضای کمیسیون پس از بررسی دلایل، اقدام به اتخاذ تصمیم می‌نمایند.

✅مرحله پنجم: صدور و ابلاغ رأی

در نهایت، کمیسیون رأی قطعی صادر می‌کند. این رأی در دو حالت قابل اعتراض است:

• اگر معترض شخص حقیقی باشد، رأی فقط در دیوان عدالت اداری قابل اعتراض است.
• اگر معترض شخص حقوقی دولتی باشد (مثل یک اداره یا سازمان دولتی)، رأی در دادگاه عمومی حقوقی قابل پیگیری خواهد بود.

مهلت اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷، برای افراد مقیم داخل کشور ۳ ماه از تاریخ ابلاغ و برای افراد مقیم خارج ۶ ماه است.

نمونه متن دادخواست اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷

چنانچه فردی بخواهد به رأی صادره از کمیسیون ماده ۷۷ قانون شهرداری‌ها اعتراض کند، باید این اعتراض را از طریق دادخواست رسمی مطرح نماید. اشخاص حقیقی باید به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و اشخاص حقوقی دولتی نیز باید از طریق دادگاه عمومی حقوقی اقدام نمایند. در ادامه، یک نمونه متن استاندارد دادخواست دیوان عدالت اداری برای اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ ارائه می‌شود:

✍نمونه دادخواست اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری (ویژه اشخاص حقیقی)

ریاست محترم دیوان عدالت اداری
با احترام، اینجانب ………………، به رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری خوی به شماره …………… و کد نوسازی …… مورخ …. اعتراض دارم و دلایل آن به شرح زیر تقدیم می‌شود:

1. مخالفت با اصل 169 قانون اساسی و ماده 4 قانون مدنی

ملک موضوع پرونده در سال ۱۳۶۴ تفکیک شده و سند رسمی آن نیز همان سال صادر گردیده است. بنابراین تسری اصلاحیه ماده ۱۰۱ قانون شهرداری (مصوب ۱۳۹۰) به این ملک، خلاف اصول قانونی و ممنوع است.

2. عدم تحقق شرایط اعمال تبصره ۳ ماده ۱۰۱

ملک موردنظر فاقد سند شش‌دانگ، بیش از ۵۰۰ متر و درخواست تفکیک در دوران بعد از ۱۳۹۰ است. لذا مشمول تبصره ۳ نمی‌شود.

3. اذعان شهرداری به تفکیک و اقدامات اجرایی در همان سال

شهرداری با صدور پروانه، احداث خیابان و دریافت خودیاری در دهه ۶۰، تفکیک ملک را پذیرفته است.

4. استناد ناصحیح به نظریه مشورتی قوه قضائیه

نظریه مشورتی مورد استناد کمیسیون، نه تنها موضوعاً بی‌ارتباط بوده، بلکه دلالت بر غیرقانونی بودن مطالبه حق‌السهم نیز دارد.

5. عدم رعایت حقوق دفاعی مؤدی

جلسه کمیسیون بدون حضور اینجانب برگزار شده و فرصت دفاع داده نشده است.

درخواست:

تقاضای صدور دستور موقت توقف اجرای رأی و سپس ابطال رأی کمیسیون ماده ۷۷ به دلیل مغایرت با اصول و مواد قانونی یادشده را دارم.

با احترام
نام و نام خانوادگی – امضا
تاریخ: …………

برای دریافت متن کامل تر بر روی نمونه دادخواست اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری کلیک نمایید.

نحوه اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷ در دیوان عدالت اداری

زمانی که شهرداری، پس از بررسی پرونده و تشکیل جلسه در کمیسیون ماده ۷۷، اقدام به صدور رأی می‌کند و شهروند از این رأی ناراضی است، می‌تواند در مهلت قانونی، نسبت به آن اعتراض نماید. مرجع صالح برای رسیدگی به این اعتراض، دیوان عدالت اداری است؛ البته تنها برای اشخاص حقیقی. در مقابل، شرکت‌ها و نهادهای دولتی باید اعتراض خود را در دادگاه عمومی حقوقی مطرح کنند که این موضوع به‌صراحت در رأی وحدت رویه شماره ۶۹۹ دیوان عالی کشور نیز مورد تأکید قرار گرفته است.

📌مهلت اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷

بر اساس ماده ۱۶ قانون دیوان عدالت اداری:

• اشخاص مقیم داخل کشور، تا سه ماه پس از ابلاغ رأی فرصت دارند.
• اشخاص خارج از کشور، شش ماه مهلت خواهند داشت.

📌مراحل ثبت اعتراض در دیوان عدالت اداری

برای اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷، متقاضی باید دادخواستی تنظیم کرده و به همراه مدارک، از یکی از روش‌های زیر اقدام نماید:

 وارد سایت adliran.ir از طریق لینکی که مشخص کرده ایم شوید و وارد حساب کاربری خود شوید.

در منوی «خدمات قضایی من»، گزینه “دادخواست بدوی دیوان عدالت اداری” را انتخاب کنید.

ثبت و درخواست اصلاح رو بزنید و مشاهده می فرمایید که گزینه شخصا دادخواست بدوی ديوان عدالت اداری ارایه می نمایم به صورت پیش فرض انتخاب شده است، در نتیجه با زدن دکمه “مرحله بعدی” در پایین سمت چپ وارد مراحل ثبت شکایت می شوید که باید تکمیل نمایید.

مراحلی که باید انجام شود شامل:

1. موضوع شکایت و شرح اعتراض خود را بنویسید.
2. مدارک را بارگذاری کرده و هزینه دادرسی را پرداخت نمایید.
3. در پایان، کد رهگیری دریافت می‌کنید که برای پیگیری پرونده مهم است
4. مدارک مورد نیاز:

• تصویر رأی کمیسیون ماده ۷۷
• ابلاغیه رأی
• مدارک مالکیت یا بهره‌برداری
• تصویر شناسنامه و کارت ملی
• شرح اعتراض یا لایحه دفاعی
• مستندات اثبات اشتباه قانونی یا محاسباتی شهرداری

📌روند رسیدگی:

1. پس از ثبت شکایت، پرونده به شعبه تخصصی دیوان ارجاع می‌شود. قاضی مربوطه، ابتدا درخواست دستور موقت (در صورت وجود) را بررسی کرده و سپس به اصل پرونده ورود می‌کند. در صورتی که اعتراض وارد تشخیص داده شود، رأی کمیسیون ۷۷ ابطال و پرونده جهت رسیدگی مجدد، به کمیسیون هم‌عرض ارجاع می‌شود یا دیوان خود اقدام به صدور رأی مقتضی می‌نماید.
2. اگر رأی کمیسیون خلاف قانون باشد و دلایل و مستندات اعتراض محکم باشد، احتمال صدور حکم به نفع شاکی وجود دارد. در غیر این‌ صورت، دیوان رأی را تأیید خواهد کرد.

نکات مهم در اعتراض به عوارض برای اشخاص حقیقی و حقوقی

اعتراض به عوارض شهرداری، بسته به اینکه معترض شخص حقیقی یا حقوقی (مانند شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی) باشد، شرایط و مراجع رسیدگی متفاوتی دارد. در این بخش، مهم‌ترین نکات قانونی و کاربردی برای هر دو گروه به‌طور خلاصه بیان شده است:

📌نکات مهم برای اشخاص حقیقی:

• مرجع اولیه اعتراض: کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری‌ها است. افراد باید دادخواست خود را به دبیرخانه این کمیسیون تسلیم کنند.
• نحوه اعتراض به رأی کمیسیون: در صورت صدور رأی از سوی کمیسیون ماده ۷۷، اشخاص حقیقی می‌توانند در مهلت ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رأی، اعتراض خود را به دیوان عدالت اداری تقدیم نمایند.
• روش ثبت دادخواست: یا از طریق سامانه «عدالت الکترونیک قضایی» به آدرس adliran.ir یا مراجعه به دفاتر خدمات قضایی.
• هزینه دادرسی: اشخاص حقیقی باید هزینه دادرسی تعیین‌شده را پرداخت کرده و مستندات خود را به همراه دادخواست ارائه دهند.
• الزام به ثبت‌نام در سامانه ثنا: برای پیگیری و دریافت ابلاغیه‌ها، ثبت‌نام در سامانه ثنا الزامی است.

📌نکات مهم برای اشخاص حقوقی:

• مرجع اعتراض به رأی کمیسیون ماده ۷۷: برای شرکت‌ها و نهادهای دولتی، مرجع رسیدگی به اعتراض، دادگاه عمومی حقوقی است و نه دیوان عدالت اداری.
• الزام به تنظیم دادخواست رسمی: این دسته از معترضان باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهند.
• استناد به رأی وحدت رویه: رأی وحدت رویه شماره ۶۹۹ دیوان عالی کشور به صراحت تأکید کرده که شرکت‌های دولتی باید اعتراض خود را در محاکم عمومی و نه در دیوان عدالت اداری طرح کنند.
• لزوم ارائه مدارک حقوقی شرکت: همچون اساسنامه، معرفی‌نامه و مستندات تفویض اختیار جهت امضای دادخواست و پیگیری پرونده.

سوالات متداول

در این بخش سوالات متداول پیرامون اعتراض به عوارض شهرداری و کمیسیون ماده 77 را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:

❓برای اعتراض به عوارض شهرداری چه باید کرد؟
✅ برای اعتراض به عوارض شهرداری، باید در مهلت قانونی به دبیرخانه کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت نمایید. پس از بررسی در کمیسیون، در صورت اعتراض به رأی صادره، اشخاص حقیقی می‌توانند به دیوان عدالت اداری و شرکت‌های دولتی به دادگاه عمومی مراجعه کنند.

❓آیا می‌توانم به دلیل جریمه شدن به خاطر عدم پرداخت ۱۱ ساله عوارض شهرداری، اعتراض کنم؟
✅ بله، امکان تقاضای تخفیف یا تقسیط بدهی وجود دارد. برای این منظور، باید با در دست داشتن مدارک لازم به شهرداری منطقه مربوطه مراجعه کرده و فرم درخواست را تکمیل نمایید.

❓آیا پس از صدور سند مالکیت، می‌توان به درخواست شهرداری برای پرداخت عوارض تفکیک زمین اعتراض کرد؟
✅ بله، اگر مطالبه شهرداری بر اساس مقررات نبوده یا تفکیک ملک قبل از اصلاحات قانونی انجام شده باشد، می‌توانید اعتراض خود را در کمیسیون ماده ۷۷ ثبت کنید. در صورت عدم پذیرش، امکان طرح شکایت در دیوان عدالت اداری نیز وجود دارد.

❓چگونه می‌توان به افزایش ۶۰۰ درصدی عوارض مشاغل و پسماند در منطقه ۸ تبریز اعتراض کرد؟
✅ برای اعتراض به افزایش غیرمتعارف عوارض، باید دلایل خود را به صورت کتبی به شهرداری ارائه کرده و در صورت عدم حل مشکل، می‌توانید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سامانه ثنا به دیوان عدالت اداری شکایت نمایید.

❓چگونه می‌توان به رأی کمیسیون ماده ۷۷ شهرداری درباره عوارض تابلو اعتراض کرد؟
✅ باید ظرف سه ماه از ابلاغ رأی، با ارائه مدارک مرتبط به دیوان عدالت اداری مراجعه کرده و دادخواست ابطال رأی کمیسیون را ثبت کنید. مراحل ثبت دادخواست به‌صورت الکترونیکی از طریق سامانه «عدالت الکترونیک» انجام می‌شود.

❓چگونه می‌توان به عوارض سالیانه شهرداری که بدون اطلاع قبلی در تعویض پلاک خودرو اخذ شده، اعتراض کرد و پول را پس گرفت؟
✅ در صورت اخذ اشتباه یا غیرقانونی عوارض در هنگام تعویض پلاک، می‌توانید با مراجعه به شهرداری یا اداره کل درآمد، اعتراض خود را ثبت و در صورت احراز اشتباه، تقاضای بازپرداخت نمایید. همچنین، در صورت نیاز می‌توان به دیوان عدالت اداری شکایت کرد.