گاهی در روند رسیدگی به یک پرونده، رأی صادر شده از سوی دادگاه تجدید نظر ناعادلانه یا بر پایه اشتباهاتی اساسی صادر می‌شود. در چنین شرایطی، قانون این امکان را برای افراد فراهم کرده تا از طریق «اعاده دادرسی» مجدداً پرونده را به جریان بیندازند و برای بار دیگر مورد بررسی قرار دهند.

اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر از جمله راهکارهای فوق‌العاده‌ اعتراضی است که تنها در موارد مشخص و قانونی قابل استفاده است. در این مقاله به طور کامل بررسی می‌کنیم که اعاده دادرسی در مرحله تجدید نظر به چه معناست، چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌توانند آن را درخواست کنند، مهلت قانونی آن چقدر است و برای طرح آن باید چه مراحلی طی شود. همچنین نمونه‌ای از دادخواست اعاده دادرسی نیز ارائه خواهد شد.

اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر

اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر، یکی از راه‌های قانونی و فوق‌العاده برای اعتراض به آراء قطعی صادرشده از سوی این مرجع است. برخلاف تجدیدنظرخواهی که در برابر احکام غیر قطعی صورت می‌گیرد، اعاده دادرسی پس از صدور رأی قطعی به کار می‌رود و هدف اصلی از آن، اصلاح یا لغو حکمی است که اشتباه فاحش یا بی‌عدالتی در آن رخ داده باشد.

در واقع، این ابزار قضایی به منظور جلوگیری از تضییع حقوق افراد طراحی شده و به طرفین دعوا اجازه می‌دهد در موارد خاص، از دادگاه صادرکننده رأی قطعی بخواهند که دوباره به موضوع رسیدگی کند. مواردی که می‌تواند موجب استفاده از اعاده دادرسی شود، شامل کشف دلایل جدید، جعلی بودن اسناد استنادی، تضاد در مفاد حکم و اشتباه در شناسایی خواسته یا طرف دعوا است.

کاربرد اصلی اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر آن است که اگر رأی صادر شده، ناقض اصول دادرسی منصفانه یا قوانین موضوعه باشد، فرد متضرر از رأی، راهی برای جبران خطای رخ‌داده در اختیار داشته باشد. البته قانون‌گذار این ابزار را صرفاً در موارد مشخصی پذیرفته تا نظم دادرسی بر هم نخورد و امکان اطاله دادرسی به بهانه‌های واهی فراهم نشود.

به این ترتیب، اعاده دادرسی در مرحله تجدید نظر نه به عنوان تکرار رسیدگی، بلکه به عنوان فرصتی استثنایی برای تصحیح اشتباهاتی است که در صدور حکم قطعی صورت گرفته است.

مهلت اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر چقدر است؟

بر اساس ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت قانونی برای درخواست اعاده دادرسی بستگی به محل اقامت شخص متقاضی دارد. اگر فرد در ایران سکونت داشته باشد، مهلت او برای ارائه دادخواست اعاده دادرسی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی است. اما اگر فرد مقیم خارج از کشور باشد، این مهلت به ۲ ماه افزایش می‌یابد. البته این بازه زمانی تنها در مورد احکام حضوری قطعی ملاک عمل قرار می‌گیرد.

در خصوص احکام غیابی، محاسبه مهلت اعاده دادرسی متفاوت است. در این موارد، آغاز مهلت از پایان مهلت واخواهی یا تجدید نظر سنجیده می‌شود. به عبارت دیگر، اگر حکمی غیابی باشد، ابتدا باید مهلت اعتراض عادی (واخواهی یا تجدید نظر) سپری شود، سپس مهلت اعاده دادرسی آغاز می‌گردد.

برای محاسبه مهلت های قانونی می توانید از محاسبه گر آنلاین محاسبه مهلت ها و مواعد قانونی استفاده نمایید.

نکته مهم دیگر این است که اگر جهت اعاده دادرسی، وجود دو حکم متضاد باشد، شروع مهلت از تاریخ آخرین ابلاغ هر یک از این دو حکم خواهد بود. همچنین، در مواردی که علت درخواست اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا وقوع تقلب و حیله باشد، مهلت از زمان صدور حکم نهایی مربوط به اثبات جعلیت یا تقلب شروع می‌شود.

در موارد خاص، اگر فرد نتواند در مهلت مقرر درخواست اعاده دادرسی خود را ارائه کند اما دلایل موجهی مانند بیماری، فوت بستگان درجه‌یک، وقوع حوادث غیرمترقبه یا حبس ارائه دهد، می‌تواند با استناد به ماده ۳۰۶، همراه با دادخواست خود، دلایل عذر موجه را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی صحت عذر، در صورت موجه بودن آن، ممکن است درخواست را بپذیرد.

در نهایت باید دانست که تمدید این مهلت به صورت معمول امکان‌پذیر نیست، مگر در مواردی که قانون‌گذار به صراحت تجویز کرده باشد. بنابراین، اگر مایل به استفاده از این ابزار قانونی هستید، باید مهلت‌ها را با دقت رعایت کرده و دادخواست خود را به موقع ثبت نمایید.

شرایط تنظیم دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر

برای آنکه بتوانید اعاده دادرسی را در دادگاه تجدید نظر مطرح کنید، لازم است دادخواست خود را به‌صورت رسمی و با رعایت تشریفات قانونی تنظیم نمایید. مهم‌ترین نکته این است که اعاده دادرسی باید در قالب دادخواست تقدیم همان دادگاهی شود که رأی قطعی را صادر کرده است؛ یعنی اگر رأی از سوی دادگاه تجدید نظر صادر شده، باید به همان دادگاه تجدید نظر رجوع کرد.

فرم دادخواست اعاده دادرسی باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل طرفین دعوا (خواهان و خوانده)
• شماره پرونده، تاریخ رأی و نام دادگاهی که رأی را صادر کرده است
• جهتی که اعاده دادرسی بر آن استوار شده (از میان جهات قانونی مقرر در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی یا ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری) برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید اعاده دادرسی کیفری را مطالعه فرمایید.
• شرح دقیق ماجرا و دلایلی که نشان‌دهنده بی‌اعتباری رأی صادر شده هستند
• اسناد و مدارک مرتبط با ادعای اعاده دادرسی
• امضای شاکی یا وکیل قانونی او

همچنین توجه داشته باشید که اگر اعاده دادرسی به دلیل ظهور اسناد جدید یا جعلیت مدارک مطرح می‌شود، باید اصل مدارک جدید یا رأی اثبات جعلیت نیز پیوست دادخواست گردد. ارائه مستندات ضمیمه و مستدل بودن دادخواست از مهم‌ترین عوامل پذیرش آن توسط دادگاه است.

نکته مهم اینکه دادخواست اعاده دادرسی نباید خارج از مهلت مقرر قانونی ارائه شود. همچنین در صورتی که به دلایلی مانند بیماری، حوادث قهری، یا بازداشت، امکان ارائه به‌موقع دادخواست فراهم نبوده باشد، باید دلایل عذر موجه نیز به‌صورت مکتوب ضمیمه دادخواست شود.

در نهایت، توصیه می‌شود که برای تنظیم صحیح این دادخواست و افزایش شانس پذیرش آن، از وکیل مجرب در زمینه اعاده دادرسی کمک بگیرید، چرا که کوچک‌ترین اشتباه در تنظیم دادخواست یا انتخاب نادرست جهت قانونی، ممکن است منجر به رد درخواست شود.

رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر چگونه انجام می‌شود؟

رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر بر اساس آیین دادرسی مدنی به صورت زیر انجام می‌شود:

1. ثبت و بررسی اولیه: پس از ثبت دادخواست اعاده دادرسی، دادگاه تجدید نظر بدون تعیین وقت رسیدگی ابتدا به صورت شکلی، درخواست را بررسی می‌کند تا ببیند شرایط قانونی و جهات اعاده دادرسی در آن رعایت شده یا خیر.

2. رسیدگی بدون دعوت ابتدایی: اگر دادگاه در بررسی اولیه به این نتیجه برسد که دلایل ارائه‌شده واجد شرایط قانونی هستند، قرار قبول اعاده دادرسی صادر می‌کند.

3. دعوت از طرفین برای رسیدگی ماهوی: در صورت قبول درخواست، دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی را صادر کرده و طرفین دعوا را برای رسیدگی مجدد ماهوی به موضوع دعوت می‌کند.

4. صدور رأی نهایی: دادگاه پس از بررسی مجدد دلایل، ممکن است یکی از دو تصمیم را اتخاذ کند:

   • پذیرش اعاده دادرسی و نقض رأی قبلی و صدور حکم جدید.

   • رد درخواست اعاده دادرسی در صورت کافی نبودن دلایل و تأیید رأی قبلی.

5. ابلاغ تصمیم به طرفین: رأی جدید یا قرار رد درخواست، به هر دو طرف (متقاضی و طرف مقابل) ابلاغ می‌شود.

نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر

در ادامه نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر را مشاهده می فرمایید:

ریاست محترم دادگاه تجدید نظر استان …………………..

با سلام و احترام

اینجانب ………………….. فرزند ……………………… با شماره ملی …………………….. و نشانی ………………………… و شماره تماس ……………………….، به استناد مواد ۴۲۶ و ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی، بدین‌وسیله درخواست اعاده دادرسی نسبت به دادنامه شماره ………………. مورخ ………………. صادره از شعبه ………………. دادگاه تجدید نظر استان ………………….. را تقدیم حضور می‌نمایم.

جهت یا جهات قانونی مورد استناد در این درخواست عبارت است از:
(موارد لازم مشخص شود)
 موضوع حکم، خارج از خواسته خواهان بوده است.
 حکم صادره بیش از میزان خواسته خواهان است.
 در مفاد حکم تضاد وجود دارد.
صدور دو حکم متضاد از یک مرجع درباره یک دعوا.
 استفاده طرف مقابل از حیله و تقلب در دادرسی.
 جعلیت اسناد مورد استناد در حکم.
 کشف اسناد جدید مؤثر که در زمان دادرسی در اختیار اینجانب نبوده است.

توضیح مختصر در خصوص جهت اعاده دادرسی انتخابی:
………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………..

مشخصات طرف مقابل (خوانده) به شرح زیر است:
نام و نام خانوادگی: ……………………………………………………
نشانی: ……………………………………………………………….
شماره ملی: …………………………………………………………

مدارک و مستندات پیوست این دادخواست شامل موارد زیر است:
۱. تصویر دادنامه مورد اعتراض
۲. مدارک شناسایی
۳. مستندات اثبات جهات اعاده دادرسی
۴. سایر مدارک مرتبط (در صورت وجود)

با عنایت به مراتب فوق، مستنداً به مواد قانونی مربوطه، تقاضای پذیرش اعاده دادرسی و رسیدگی مجدد نسبت به موضوع پرونده مورد نظر را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی: 
امضاء: 
تاریخ: 

برای دریافت متن فوق می توانید بر روی نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر کلیک نمایید.

⚠️ نکات مهم در تنظیم دادخواست اعاده دادرسی:

1. دقت در انتخاب جهت اعاده دادرسی: تنها دلایلی که در قانون آمده، قابل استناد هستند؛ دلایل شخصی یا احساسی پذیرفته نمی‌شوند.

2. تکمیل دقیق مشخصات طرفین: نام و نشانی دقیق شما و طرف مقابل باید مطابق با اطلاعات پرونده قبلی باشد.

3. پیوست مستندات: همه مدارک و دلایلی که اثبات‌کننده درخواست هستند، باید ضمیمه دادخواست شوند.

4. ارائه دادخواست در مهلت قانونی: برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای مقیم خارج ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی است.

5. تنظیم دادخواست در دو نسخه: یک نسخه برای دادگاه و یک نسخه جهت ابلاغ به طرف مقابل.

6. تقدیم دادخواست به مرجع صالح: اگر رأی از دادگاه تجدید نظر صادر شده، دادخواست باید به همان دادگاه تجدیدنظر ارائه شود.

سوالات متداول

در ادامه سوالات متداول پیرامون اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:

❓ پرونده‌ی حقوقی من در دادگاه تجدیدنظر رای قطعی گرفته است، اما طرف مقابل دوباره درخواست اعاده دادرسی داده است. آیا این درخواست پذیرفته می‌شود و چه مدت طول می‌کشد تا دادگاه به آن پاسخ دهد؟
✅ اعاده دادرسی مانع اجرای حکم نیست، اما رسیدگی به آن بسته به شرایط پرونده و تصمیم مرجع قضایی ممکن است چند ماه زمان ببرد.

❓ آیا خوانده می‌تواند به رای دادگاه تجدیدنظر، مجدداً درخواست تجدیدنظر بدهد؟
✅ خیر، رأی دادگاه تجدیدنظر قطعی است و قابل تجدیدنظر مجدد نیست. تنها راه اعتراض، ارائه درخواست اعاده دادرسی طبق شرایط قانونی است.

❓ چرا ممکن است پرونده‌ای که در حال اجرای حکم است، در دادگاه تجدیدنظر مجدداً درخواست اعاده دادرسی شود؟
✅ این اتفاق معمولاً به دلیل کشف دلایل جدید، جعلی بودن اسناد، یا ایرادات قانونی مؤثر در رأی رخ می‌دهد و نیاز به بررسی دقیق دادگاه دارد.

❓ اگر اعاده دادرسی در شعبه تجدیدنظر به استناد یکی از بندهای ماده 426 آیین دادرسی مدنی رد شود، چند روز فرصت داریم تا از جهات دیگر این ماده درخواست کنیم؟
✅ محدودیت زمانی مشخصی برای طرح جهات دیگر ماده ۴۲۶ وجود ندارد، اما توصیه می‌شود سریع‌تر اقدام و از وکیل مشورت گرفته شود.

❓ اگر حکمی در دادگاه تجدیدنظر قطعی شود، آیا می‌توان مجدداً تقاضای تجدیدنظر کرد؟
✅ خیر، پس از قطعی شدن حکم، تجدیدنظر مجدد ممکن نیست. تنها راه، درخواست اعاده دادرسی در شرایط استثنایی است.

❓ چرا جواب اعاده دادرسی من در یک هفته بازگشت و حکم تأیید شد، در حالی که با شماره پرونده دیگری آمده است؟
✅ این موضوع نیازمند مراجعه حضوری به دادگاه است. ممکن است پرونده با شماره جدید ثبت شده یا موضوع دیگری در میان باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما د ایران لگال تماس حاصل فرمایید.