اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر:نحوه و مراحل+نمونه دادخواست

گاهی در روند رسیدگی به یک پرونده، رأی صادر شده از سوی دادگاه تجدید نظر ناعادلانه یا بر پایه اشتباهاتی اساسی صادر می‌شود. در چنین شرایطی، قانون این امکان را برای افراد فراهم کرده تا از طریق «اعاده دادرسی» مجدداً پرونده را به جریان بیندازند و برای بار دیگر مورد بررسی قرار دهند.

اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر از جمله راهکارهای فوق‌العاده‌ اعتراضی است که تنها در موارد مشخص و قانونی قابل استفاده است. در این مقاله به طور کامل بررسی می‌کنیم که اعاده دادرسی در مرحله تجدید نظر به چه معناست، چه کسانی و تحت چه شرایطی می‌توانند آن را درخواست کنند، مهلت قانونی آن چقدر است و برای طرح آن باید چه مراحلی طی شود. همچنین نمونه‌ای از دادخواست اعاده دادرسی نیز ارائه خواهد شد.

اعاده دادرسی در دادگاه تجدیدنظر

اعاده دادرسی در مرحله تجدیدنظر، یکی از روش های اعتراض به رای صادر شده از سوی دادگاه است است که امکان بازنگری در آرای قطعی را فراهم می‌کند. این روش زمانی کاربرد دارد که رأی صادرشده از دادگاه تجدیدنظر حاوی اشتباه، بی‌عدالتی آشکار یا مستند به اسناد مجعول باشد.

⚖️ موارد قابل طرح در اعاده دادرسی

اعاده دادرسی نمی‌تواند به بهانه نارضایتی از نتیجه پرونده یا تکرار دلایل سابق مطرح شود؛ بلکه تنها در موارد خاص قانونی امکان‌پذیر است. مهم‌ترین دلایلی که می‌توان با استناد به آن‌ها اعاده دادرسی را در دادگاه تجدیدنظر مطرح کرد، عبارتند از:

• کشف دلیل جدید: دلیلی که در زمان رسیدگی اولیه وجود نداشته یا قابل ارائه نبوده، اما در نتیجه رسیدگی مؤثر است.
• جعلی بودن اسناد: اگر اسناد مؤثر در رأی، بعداً مجعول بودن‌شان اثبات شود، می‌توان درخواست اعاده دادرسی داد.
• تضاد در مفاد حکم: اگر در یک رأی واحد، تناقض آشکار بین اجزاء مختلف آن وجود داشته باشد، اعاده دادرسی ممکن است منجر به اصلاح رأی شود.
• اشتباه در شناسایی طرف دعوا یا خواسته: اگر دادگاه در شناسایی اشخاص یا خواسته اشتباه کرده باشد، این مورد از مصادیق مهم اعاده دادرسی است.

✅ نکته:
اعاده دادرسی تنها در مهلت قانونی و به‌صورت مستند و مستدل پذیرفته می‌شود. همچنین باید از طریق همان مرجعی مطرح شود که رأی قطعی را صادر کرده است.

مهلت اعاده دادرسی در دادگاه تجدیدنظر

درخواست اعاده دادرسی نیز مانند سایر فرآیندهای دادرسی، دارای مهلت قانونی مشخصی است و عدم رعایت این مهلت می‌تواند باعث رد دادخواست شود که در شرایطی قابل اعتراض می باشد. مهلت‌ها بر اساس نوع رأی (حضوری یا غیابی) و محل اقامت متقاضی، متفاوت است.

⚖️ مهلت قانونی بر اساس نوع رأی و اقامت

طبق ماده ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی:

• اگر شخص مقیم ایران باشد، مهلت اعاده دادرسی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی قطعی است.
• اگر شخص در خارج از کشور اقامت داشته باشد، این مهلت ۲ ماه خواهد بود.

در خصوص احکام غیابی: مهلت اعاده دادرسی از پایان مهلت واخواهی یا تجدیدنظر آغاز می‌شود؛ یعنی اول باید فرصت اعتراض عادی سپری شود و سپس نوبت به اعاده دادرسی می‌رسد.

در موارد وجود دو حکم متضاد: اگر علت درخواست اعاده دادرسی، صدور دو حکم متضاد در مورد یک دعوا باشد، مهلت از تاریخ آخرین ابلاغ یکی از این دو حکم شروع می‌شود.

در صورت جعلی بودن اسناد یا وقوع تقلب: اگر دلیل اعاده دادرسی، اثبات جعلیت اسناد یا وقوع حیله و تقلب باشد، آغاز مهلت از زمان صدور حکم قطعی مربوط به جعلیت یا تقلب محاسبه می‌شود.

📌 استثنائات قانونی و پذیرش اعذار موجه

در مواردی خاص، قانون‌گذار امکان تمدید ضمنی این مهلت را در قالب اعذار موجه پذیرفته است. مطابق ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر فرد در مهلت مقرر نتواند دادخواست اعاده دادرسی ارائه دهد (مثلاً به‌دلیل بیماری، فوت بستگان نزدیک، حوادث غیرمترقبه یا حبس)، باید همراه با دادخواست خود، دلایل عذر موجه را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه پس از بررسی، در صورت احراز صحت عذر، می‌تواند درخواست را بپذیرد.

✅ نکته پایانی:
تمدید مهلت اعاده دادرسی به‌صورت معمول امکان‌پذیر نیست، مگر در مواردی که قانون به‌صراحت اجازه داده باشد. بنابراین رعایت دقیق مواعد، برای حفظ حق اعتراض ضروری است. برای سهولت در محاسبه زمان‌ها، می‌توانید از ابزار محاسبه‌ مهلت ها و مواعد قانونی استفاده کنید.

شرایط تنظیم دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدیدنظر

برای آنکه بتوانید اعاده دادرسی را در دادگاه تجدیدنظر مطرح کنید، لازم است دادخواست خود را به‌صورت رسمی و با رعایت کامل تشریفات قانونی تنظیم نمایید. مهم‌ترین نکته این است که اعاده دادرسی باید به همان دادگاهی ارائه شود که رأی قطعی را صادر کرده؛ به این معنا که اگر رأی از سوی دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد، مرجع رسیدگی به اعاده دادرسی نیز همان دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

📝 اطلاعات ضروری برای تنظیم فرم دادخواست

فرم دادخواست اعاده دادرسی باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل طرفین دعوا (خواهان و خوانده)

• شماره پرونده، تاریخ رأی و نام دادگاهی که رأی را صادر کرده است

• جهت قانونی اعاده دادرسی (از میان جهات مقرر در ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی یا ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری) برای اطلاعات بیشتر، می‌توانید مطلب مربوط به اعاده دادرسی کیفری را مطالعه کنید

• شرح دقیق ماجرا و دلایلی که نشان‌دهنده بی‌اعتباری رأی صادر شده هستند

• اسناد و مدارک مرتبط با ادعای اعاده دادرسی

• امضای شاکی یا وکیل قانونی او

📌 اگر دلیل اعاده دادرسی، ظهور اسناد جدید یا جعلیت مدارک قبلی باشد، حتماً باید اصل این مدارک یا رأی اثبات جعلیت به‌صورت ضمیمه به دادخواست افزوده شود. مستند بودن دادخواست و ارائه اسناد متقن، از مهم‌ترین عوامل موفقیت در پذیرش درخواست هستند.

⚖️ نکات مهم درباره زمان و نحوه ارائه دادخواست

• دادخواست نباید خارج از مهلت قانونی ارائه شود.

• چنانچه به‌دلایلی مانند بیماری، حوادث غیرمترقبه، فوت بستگان درجه‌یک یا حبس، امکان ارائه به‌موقع دادخواست وجود نداشته باشد، باید دلایل عذر موجه به‌صورت مستند و مکتوب به دادگاه ارائه گردد.

 این دلایل مطابق ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی بررسی خواهند شد و در صورت تأیید، امکان پذیرش دادخواست خارج از مهلت وجود دارد.

✅ توصیه کاربردی:
برای افزایش شانس پذیرش دادخواست اعاده دادرسی، پیشنهاد می‌شود حتماً از وکیل مجرب در این حوزه استفاده نمایید. کوچک‌ترین اشتباه در نگارش دادخواست یا انتخاب اشتباه جهت قانونی ممکن است باعث رد کامل درخواست شود و فرصت اصلاح رأی را از بین ببرد.

نحوه رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی در دادگاه

در نظر داشته باشید که در این مرحله از رسیدگی، احتمال تغییر یا شکستن رای در تجدید نظر به عوامل متفاوتی بستگی دارد اما در نهایت نحوه رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر بر اساس آیین دادرسی مدنی به صورت زیر انجام می‌شود:

1. ثبت و بررسی اولیه: پس از ثبت دادخواست اعاده دادرسی، دادگاه تجدید نظر بدون تعیین وقت رسیدگی ابتدا به صورت شکلی، درخواست را بررسی می‌کند تا ببیند شرایط قانونی و جهات اعاده دادرسی در آن رعایت شده یا خیر.

2. رسیدگی بدون دعوت ابتدایی: اگر دادگاه در بررسی اولیه به این نتیجه برسد که دلایل ارائه‌شده واجد شرایط قانونی هستند، قرار قبول اعاده دادرسی صادر می‌کند.

3. دعوت از طرفین برای رسیدگی ماهوی: در صورت قبول درخواست، دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی را صادر کرده و طرفین دعوا را برای رسیدگی مجدد ماهوی به موضوع دعوت می‌کند.

4. صدور رأی نهایی: دادگاه پس از بررسی مجدد دلایل، ممکن است یکی از دو تصمیم را اتخاذ کند:

   • پذیرش اعاده دادرسی و نقض رأی قبلی و صدور حکم جدید.

   • رد درخواست اعاده دادرسی در صورت کافی نبودن دلایل و تأیید رأی قبلی.

5. ابلاغ تصمیم به طرفین: رأی جدید یا قرار رد درخواست، به هر دو طرف (متقاضی و طرف مقابل) ابلاغ می‌شود.

نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر

در ادامه نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر را مشاهده می فرمایید:

ریاست محترم دادگاه تجدید نظر استان …………………..

با سلام و احترام

اینجانب ………………….. فرزند ……………………… با شماره ملی …………………….. و نشانی ………………………… و شماره تماس ……………………….، به استناد مواد ۴۲۶ و ۴۲۷ قانون آیین دادرسی مدنی، بدین‌وسیله درخواست اعاده دادرسی نسبت به دادنامه شماره ………………. مورخ ………………. صادره از شعبه ………………. دادگاه تجدید نظر استان ………………….. را تقدیم حضور می‌نمایم.

جهت یا جهات قانونی مورد استناد در این درخواست عبارت است از:
(موارد لازم مشخص شود)
 موضوع حکم، خارج از خواسته خواهان بوده است.
 حکم صادره بیش از میزان خواسته خواهان است.
 در مفاد حکم تضاد وجود دارد.
صدور دو حکم متضاد از یک مرجع درباره یک دعوا.
 استفاده طرف مقابل از حیله و تقلب در دادرسی.
 جعلیت اسناد مورد استناد در حکم.
 کشف اسناد جدید مؤثر که در زمان دادرسی در اختیار اینجانب نبوده است.

توضیح مختصر در خصوص جهت اعاده دادرسی انتخابی:
………………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………..

مشخصات طرف مقابل (خوانده) به شرح زیر است:
نام و نام خانوادگی: ……………………………………………………
نشانی: ……………………………………………………………….
شماره ملی: …………………………………………………………

مدارک و مستندات پیوست این دادخواست شامل موارد زیر است:
۱. تصویر دادنامه مورد اعتراض
۲. مدارک شناسایی
۳. مستندات اثبات جهات اعاده دادرسی
۴. سایر مدارک مرتبط (در صورت وجود)

با عنایت به مراتب فوق، مستنداً به مواد قانونی مربوطه، تقاضای پذیرش اعاده دادرسی و رسیدگی مجدد نسبت به موضوع پرونده مورد نظر را دارم.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی: 
امضاء: 
تاریخ: 

برای دریافت متن فوق می توانید بر روی نمونه دادخواست اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر کلیک نمایید.

⚠️ نکات مهم در تنظیم دادخواست اعاده دادرسی

1. دقت در انتخاب جهت اعاده دادرسی: تنها دلایلی که در قانون آمده، قابل استناد هستند؛ دلایل شخصی یا احساسی پذیرفته نمی‌شوند.
2. تکمیل دقیق مشخصات طرفین: نام و نشانی دقیق شما و طرف مقابل باید مطابق با اطلاعات پرونده قبلی باشد.
3. پیوست مستندات: همه مدارک و دلایلی که اثبات‌کننده درخواست هستند، باید ضمیمه دادخواست شوند.
4. ارائه دادخواست در مهلت قانونی: برای اشخاص مقیم ایران ۲۰ روز و برای مقیم خارج ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی است.
5. تنظیم دادخواست در دو نسخه: یک نسخه برای دادگاه و یک نسخه جهت ابلاغ به طرف مقابل.
6. تقدیم دادخواست به مرجع صالح: اگر رأی از دادگاه تجدید نظر صادر شده، دادخواست باید به همان دادگاه تجدیدنظر ارائه شود.

سوالات متداول

در ادامه سوالات متداول پیرامون اعاده دادرسی در دادگاه تجدید نظر را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:

❓ پرونده‌ی حقوقی من در دادگاه تجدیدنظر رای قطعی گرفته است، اما طرف مقابل دوباره درخواست اعاده دادرسی داده است. آیا این درخواست پذیرفته می‌شود و چه مدت طول می‌کشد تا دادگاه به آن پاسخ دهد؟
✅ اعاده دادرسی مانع اجرای حکم نیست، اما رسیدگی به آن بسته به شرایط پرونده و تصمیم مرجع قضایی ممکن است چند ماه زمان ببرد.

❓ آیا خوانده می‌تواند به رای دادگاه تجدیدنظر، مجدداً درخواست تجدیدنظر بدهد؟
✅ خیر، رأی دادگاه تجدیدنظر قطعی است و قابل تجدیدنظر مجدد نیست. تنها راه اعتراض، ارائه درخواست اعاده دادرسی طبق شرایط قانونی است.

❓ چرا ممکن است پرونده‌ای که در حال اجرای حکم است، در دادگاه تجدیدنظر مجدداً درخواست اعاده دادرسی شود؟
✅ این اتفاق معمولاً به دلیل کشف دلایل جدید، جعلی بودن اسناد، یا ایرادات قانونی مؤثر در رأی رخ می‌دهد و نیاز به بررسی دقیق دادگاه دارد.

❓ اگر اعاده دادرسی در شعبه تجدیدنظر به استناد یکی از بندهای ماده 426 آیین دادرسی مدنی رد شود، چند روز فرصت داریم تا از جهات دیگر این ماده درخواست کنیم؟
✅ محدودیت زمانی مشخصی برای طرح جهات دیگر ماده ۴۲۶ وجود ندارد، اما توصیه می‌شود سریع‌تر اقدام و از وکیل مشورت گرفته شود.

❓ اگر حکمی در دادگاه تجدیدنظر قطعی شود، آیا می‌توان مجدداً تقاضای تجدیدنظر کرد؟
✅ خیر، پس از قطعی شدن حکم، تجدیدنظر مجدد ممکن نیست. تنها راه، درخواست اعاده دادرسی در شرایط استثنایی است.

❓ چرا جواب اعاده دادرسی من در یک هفته بازگشت و حکم تأیید شد، در حالی که با شماره پرونده دیگری آمده است؟
✅ این موضوع نیازمند مراجعه حضوری به دادگاه است. ممکن است پرونده با شماره جدید ثبت شده یا موضوع دیگری در میان باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما د ایران لگال تماس حاصل فرمایید.