طلاق توافقی یکی از روش‌های متداول پایان دادن به زندگی مشترک در ایران است که در آن، زن و شوهر بدون نزاع و درگیری قضایی، درباره تمامی مسائل از جمله حضانت فرزند، مهریه، نفقه و جهیزیه با هم توافق می‌کنند. در میان این موارد، مسئله استرداد جهیزیه جایگاه ویژه‌ای دارد؛ چراکه جهیزیه به‌عنوان اموال اختصاصی زوجه تلقی می‌شود و در بسیاری از پرونده‌های طلاق، یکی از اولین موضوعاتی است که باید درباره آن تعیین تکلیف شود.

با وجود اینکه اصل مالکیت جهیزیه با زن است، اما چگونگی بازپس‌گیری آن در طلاق توافقی بستگی زیادی به مفاد صورت‌جلسه توافقات زوجین دارد. در برخی موارد، زوجین به‌صورت شفاف درباره نحوه تحویل جهیزیه توافق می‌کنند و در مواردی دیگر، ممکن است هیچ اشاره‌ای به این موضوع نشده باشد. همین تفاوت‌ها موجب طرح دعاوی متعدد برای استرداد جهیزیه می‌شود که اگر به‌درستی تنظیم و پیگیری نشود، زوجه را در مسیر حقوقی پیچیده‌ای قرار می‌دهد.

در این مقاله با نگاهی دقیق به موضوع، شرایط و مراحل قانونی استرداد جهیزیه در طلاق توافقی، مدارک و هزینه‌های مربوط به آن، و تفاوت آن با سایر انواع طلاق را بررسی خواهیم کرد.

استرداد جهیزیه در طلاق توافقی

در طلاق توافقی، زن و شوهر بر سر تمام امور مربوط به جدایی، از جمله جهیزیه، به توافق می‌رسند و مفاد این توافق در صورت‌جلسه‌ای رسمی ثبت و به تأیید دادگاه می‌رسد. بر اساس قانون مدنی ایران، جهیزیه جزء اموال شخصی زن محسوب می‌شود، حتی اگر به طور کامل توسط خانواده یا خود وی تهیه شده باشد. به همین دلیل، زن حق دارد هر زمان که بخواهد و تحت هر شرایطی، درخواست استرداد آن را مطرح کند؛ مگر آنکه در توافقات طلاق، خلاف آن تصریح شده باشد.

در طلاق توافقی، اگر زوجین در خصوص جهیزیه تعیین تکلیف کرده باشند، استرداد جهیزیه به‌صورت غیر قضایی و صرفاً از طریق اجرای مفاد توافق‌نامه انجام می‌شود. اما اگر در توافق‌نامه، اشاره‌ای به موضوع جهیزیه نشده باشد یا یکی از طرفین به توافق پایبند نباشد، زوجه باید برای استرداد رسمی جهیزیه، از طریق سامانه ثنا اقدام به ثبت دادخواست کند.

نکته مهم این است که طلاق توافقی مانع مطالبه حقوق قانونی زن از جمله جهیزیه نیست. حتی در صورتی که طلاق انجام شده باشد، چنانچه زوجه بتواند مالکیت خود بر اقلام جهیزیه را اثبات کند (با سیاهه، فاکتور یا شهادت شهود)، می‌تواند برای بازپس‌گیری آن‌ها اقدام نماید.

تفاوت استرداد جهیزیه در طلاق توافقی با طلاق یک‌ طرفه

استرداد جهیزیه، یکی از مسائل مهم پس از طلاق است که بسته به نوع طلاق، روند و شرایط متفاوتی دارد. دو نوع رایج از طلاق در نظام حقوقی ایران، طلاق توافقی و طلاق یک‌طرفه (اعم از درخواست زن یا مرد) هستند که هر یک بر نحوه بازپس‌گیری جهیزیه تأثیر می‌گذارند.

برای درک بهتر تفاوت استرداد جهیزیه در دو نوع طلاق رایج، موارد زیر را در نظر بگیرید:

• رویه تصمیم‌گیری:
  در طلاق توافقی، همه چیز بر اساس توافق قبلی طرفین انجام می‌شود؛ اما در طلاق یک‌طرفه، مرجع تصمیم‌گیرنده دادگاه است و شرایط هر پرونده بررسی می‌شود.

• زمان استرداد جهیزیه:
  اگر طلاق با توافق صورت گرفته باشد، معمولاً زوجه بلافاصله پس از اجرای صیغه طلاق می‌تواند جهیزیه را تحویل بگیرد. در مقابل، در طلاق یک‌طرفه این امر بعد از صدور حکم و طی مراحل قانونی ممکن است.

• میزان هزینه‌ها:
  در طلاق توافقی، معمولاً نیازی به طی مراحل قضایی برای استرداد جهیزیه نیست و هزینه‌ای جز هزینه حمل و نقل وسایل وجود ندارد. اما در طلاق یک‌طرفه، ثبت دادخواست، هزینه دادرسی و پیگیری اجراییه، همگی مستلزم پرداخت هزینه قانونی است.

• نیاز به ارائه مدارک:
  در حالت توافقی، چنانچه توافق‌نامه کتبی در اختیار باشد، معمولاً نیازی به ارائه مدارک اضافی نیست. اما در طلاق غیر توافقی، زوجه باید مدارکی مانند سیاهه، فاکتور یا شهادت شهود را برای اثبات مالکیت ارائه کند.

• ضمانت اجرا:
  توافق زوجین در طلاق توافقی ضمانت مدنی دارد و معمولاً بدون دردسر اجرا می‌شود. ولی در طلاق یک‌طرفه، استرداد جهیزیه تنها از طریق اجرائیه قضایی ممکن است و در صورت مقاومت طرف مقابل، حتی پیگرد قانونی نیز مطرح است.

شرایط استرداد جهیزیه در طلاق توافقی

شرایط استرداد جهیزیه در طلاق توافقی به توافق‌نامه‌ای بستگی دارد که میان زوجین تنظیم شده است. در این توافق‌نامه که معمولاً با عنوان “صورتجلسه توافقات” شناخته می‌شود، اگر صراحتاً درباره مالکیت و استرداد جهیزیه تصمیم‌گیری شده باشد، اجرای آن بدون نیاز به طرح دعوی و تنها با هماهنگی ساده انجام خواهد شد. اما در صورت عدم تعیین تکلیف یا اختلاف درباره آن، مراحل قانونی باید طی شود.

در حالت اول که زوجین بر سر نحوه تحویل جهیزیه توافق دارند، زوجه صرفاً با هماهنگی زمانی و مکانی با زوج، می‌تواند اموال خود را تحویل بگیرد و نیاز به مراجعه به دادگاه نیست. این روش، آسان‌ترین و سریع‌ترین راه برای استرداد جهیزیه در طلاق توافقی است.

اما اگر زوجین در مورد جهیزیه توافقی نکرده باشند یا زوج از استرداد آن جلوگیری کند، زوجه ناچار است به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست استرداد جهیزیه ثبت کند. در این حالت، زوجه باید مدارکی همچون سیاهه جهیزیه، فاکتورهای خرید یا استشهادیه شهود را برای اثبات مالکیت خود ارائه دهد. همچنین اهلیت قانونی زوجه برای اقامه دعوی و پرداخت هزینه دادرسی الزامی است.

به طور خلاصه، شرط اصلی استرداد جهیزیه در طلاق توافقی وجود توافق مشخص در این زمینه است. در غیر این صورت، زوجه باید مسیر قضایی را طی کند.

مدارک لازم برای استرداد جهیزیه در طلاق توافقی

در صورتی که زوجین در طلاق توافقی درباره استرداد جهیزیه به نتیجه نرسیده باشند و زوجه بخواهد به‌صورت قانونی اقدام کند، باید مدارکی را برای اثبات مالکیت و پیگیری حقوق خود ارائه دهد. این مدارک برای ثبت دادخواست و طی مراحل قانونی الزامی هستند و نقش مهمی در موفقیت دعوی ایفا می‌کنند.

۱. نام کاربری و رمز عبور سامانه ثنا:
برای ثبت دادخواست و پیگیری آن از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، زوجه باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده و اطلاعات کاربری داشته باشد. در غیر این صورت امکان ارائه درخواست قانونی وجود ندارد.

۲. مدارک هویتی و طلاق‌نامه:
شناسنامه، کارت ملی و سند طلاق از مدارک ضروری برای شناسایی و اثبات سابقه زوجیت هستند.

۳. فایل تایپ‌شده دادخواست:
زوجه باید متن دادخواست خود را تنظیم و آن را در قالب فایل تایپ‌شده (مثلاً در فلش مموری یا CD) به دفاتر خدمات قضایی ارائه دهد.

۴. مدارک اثبات مالکیت بر جهیزیه:
این مدارک می‌توانند شامل سیاهه جهیزیه دارای امضای زوج، فاکتورهای خرید وسایل یا حتی استشهادیه دارای امضای شهود و بستگان باشند. همچنین اگر در صورتجلسه طلاق توافقی مالکیت زوجه بر جهیزیه تأیید شده باشد، همان سند نیز قابل استفاده است.

این مدارک به دادگاه کمک می‌کنند تا وضعیت مالکیت زوجه را بر جهیزیه بررسی و در صورت احراز آن، حکم به استرداد صادر کند. در صورت نبود مدارک کافی، احتمال رد دعوی یا طولانی‌ شدن روند رسیدگی وجود دارد.

در صورتی که مدارکی نظیر سیاهه وجود ندارد می توانید مطلب استرداد جهیزیه بدون سیاهه را مطالعه فرمایید که به روش های جایگزین برای بازگرداندن جهیزیه پرداخته است.

هزینه استرداد جهیزیه در طلاق توافقی

هزینه استرداد جهیزیه در طلاق توافقی بسته به این دارد که زوجین پیش‌تر در خصوص جهیزیه به توافق رسیده‌اند یا نه. در حالت کلی، این هزینه‌ها به دو بخش قابل تقسیم‌اند: هزینه‌های مربوط به توافق طرفین و هزینه‌های مربوط به پیگیری قانونی در صورت عدم توافق.

🔹 در صورت توافق بر سر جهیزیه در طلاق توافقی:

در این شرایط، نیازی به ثبت دادخواست و پیگیری قانونی نیست. بنابراین، تنها هزینه‌ای که ممکن است به زوجه تحمیل شود، هزینه جابجایی و حمل و نقل جهیزیه خواهد بود. این هزینه متناسب با مسافت، حجم وسایل، و نوع وسیله نقلیه استفاده‌شده متغیر است.

🔹 در صورت عدم توافق بر سر جهیزیه:

در صورتی که زوجین در توافق‌نامه طلاق موضوع جهیزیه را تعیین تکلیف نکرده باشند، زوجه ناچار است از طریق دادگاه اقدام کند. در این حالت، با ثبت دادخواست استرداد جهیزیه، هزینه‌های زیر به‌وجود می‌آید:

• هزینه ثبت در سامانه ثنا: حدود ۹ هزار تومان به‌صورت اینترنتی، یا ۱۳ تا ۱۵ هزار تومان در دفاتر خدمات قضایی.
• هزینه ثبت و تایپ دادخواست: به‌طور میانگین بین ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان بسته به خدمات ارائه‌شده.
• هزینه دادرسی: بر اساس ارزش جهیزیه مشخص می‌شود که می توانید برای محاسبه از طریق ابزار محاسبه آنلاین هزینه دادرسی اقدام به محاسبه دقیق نمایید.. برای مثال:
• تا سقف ۲۰ میلیون تومان: ۲.۵٪ ارزش خواسته
• بالای ۲۰ میلیون تومان: ۳.۵٪ در مرحله بدوی
• در مرحله تجدیدنظر: ۴.۵٪ ارزش محکوم‌به

• نیم عشر اجرایی: پس از صدور حکم و هنگام اجرای رأی، زوجه باید مبلغی معادل یک‌بیستم ارزش خواسته را به‌عنوان نیم عشر دولتی پرداخت کند. برای محاسبه آنلاین نیم عشر دولتی می توانید به ماشین حساب حقوقی ایران لگال مراجعه فرمایید و هزینه آن را بر اساس مبلغ جهیزیه محاسبه نمایید.

در مجموع، اگر توافقی بین زوجین نباشد، پیگیری استرداد جهیزیه می‌تواند هزینه‌بر و زمان‌بر باشد. اما در صورت توافق، فرآیند بسیار ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر انجام می‌شود.

نمونه دادخواست استرداد جهیزیه در طلاق توافقی

در ادامه نمونه ای از دادخواست استرداد جهیزیه در طلاق توافقی را مشاهده می فرمایید:

ریاست محترم مجتمع شورای حل اختلاف / دادگاه خانواده
با سلام و احترام؛

اینجانب، ………………… (نام و نام خانوادگی زوجه)، فرزند ……………، دارای شماره ملی …………………، ساکن …………………، با استناد به سند ازدواج شماره ………………… مورخ ………………… صادره از دفتر ازدواج شماره ………………… شهرستان …………………، اعلام می‌دارم که با آقای ………………… (نام و نام خانوادگی زوج)، دارای شماره ملی …………………، ساکن …………………، به عقد ازدواج دائم درآمده‌ام.

در پی طلاق توافقی و جدایی قطعی، علی‌رغم تلاش‌های فراوان جهت استرداد جهیزیه، متأسفانه بخشی یا تمام جهیزیه‌ ام که در زمان آغاز زندگی مشترک به منزل زوج منتقل شده بود، هنوز به اینجانب بازگردانده نشده است.

لذا با تقدیم این دادخواست و پیوست مدارک شامل:

• تصویر مصدق سند ازدواج

• لیست سیاهه جهیزیه (در صورت وجود)

• فاکتورهای خرید یا شهادت‌نامه شهود (در صورت فقدان سیاهه)

• طلاق‌نامه و مدارک شناسایی

تقاضای رسیدگی و صدور حکم استرداد جهیزیه به ارزش تقریبی ………… ریال را دارم.

با تشکر و تجدید احترام
امضا – تاریخ

برای دریافت متن فوق می توانید بر روی نمونه دادخواست استرداد جهیزیه در طلاق توافقی کلیک نمایید.

سوالات متداول

در این قسمت سوالات متداول پیرامون استرداد جهیزیه در طلاق توافقی را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است:

❓ مراحل استرداد جهیزیه در طلاق توافقی چگونه است؟
✅ در طلاق توافقی، اگر درباره جهیزیه توافق شده باشد، زوجه بدون نیاز به دادخواست می‌تواند جهیزیه را مسترد کند. در غیر این‌ صورت، باید از طریق دفاتر خدمات قضایی دادخواست ثبت کرده، مدارک مالکیت مانند سیاهه یا فاکتور ارائه داده و منتظر تعیین جلسه رسیدگی از سوی دادگاه باشد.

❓ برای استرداد جهیزیه در طلاق توافقی چه مراحلی باید طی شود؟
✅ ابتدا باید مشخص شود که آیا در توافق‌نامه طلاق، وضعیت جهیزیه تعیین شده است یا نه. اگر تعیین نشده، زوجه باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده و از طریق دفاتر خدمات قضایی دادخواست بدهد. پس از رسیدگی و صدور حکم، اجراییه گرفته شده و جهیزیه با همراهی مأمور اجرا بازگردانده می‌شود.

❓ آیا در طلاق توافقی زوجه همیشه حق استرداد جهیزیه را دارد؟
✅ بله، مگر اینکه در صورت‌جلسه توافقات خلاف آن تصریح شده باشد. در غیر این‌ صورت، زن به‌عنوان مالک جهیزیه می‌تواند آن را حتی پس از طلاق نیز مطالبه کند.

❓ اگر زوجه از بخشی از جهیزیه چشم‌پوشی کرده ولی نسبت به بخشی که پدرش تهیه کرده ادعا دارد، باز هم می‌تواند درخواست استرداد دهد؟
✅ اگر توافق کامل درباره جهیزیه در سند طلاق نیامده باشد، زن می‌تواند نسبت به وسایلی که متعلق به اوست یا از سوی خانواده‌اش تهیه شده، دادخواست جداگانه استرداد جهیزیه ارائه دهد، به‌شرطی که مدارک کافی برای اثبات مالکیت داشته باشد.

❓ اگر شوهر بخواهد زوجه را به طلاق توافقی وادار کند و از بازگرداندن جهیزیه هم خودداری نماید، چه راهکاری وجود دارد؟
✅ زن می‌تواند از پذیرش طلاق توافقی خودداری کند و در صورتی که طلاق یک‌طرفه باشد، استرداد جهیزیه را از طریق دادگاه پیگیری کند. مشاوره حقوقی در این موارد بسیار ضروری است تا حقوق زن در جریان طلاق حفظ شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با وکلای ما در ایران لگال تماس حاصل فرمایید.