خرید و فروش خودرو، تنها با امضای قولنامه یا پرداخت وجه پایان نمییابد. یکی از مهمترین و حساسترین مراحل پس از انجام معامله، تعویض پلاک خودرو است؛ اقدامی که اگر نادیده گرفته شود، میتواند خریدار یا فروشنده را با مشکلات جدی حقوقی، مالی و حتی کیفری روبهرو کند.
در بسیاری از معاملات، طرفین بهاشتباه تصور میکنند که تحویل خودرو و امضای قرارداد کافی است، در حالیکه قانون، مالکیت نهایی خودرو را بر اساس شماره پلاک ثبتشده در سیستم راهنمایی و رانندگی تشخیص میدهد. به همین دلیل، اگر پلاک تعویض نشود، مسئولیت جریمهها، تخلفات، بیمه، مالیات و حتی تصادفات احتمالی، همچنان بر عهده مالک قبلی پلاک خواهد بود. اگر شما هم با تأخیر در تعویض پلاک روبهرو شدهاید یا قصد فروش یا خرید خودرو را دارید، این راهنما تمام اطلاعات حقوقی لازم را در اختیار شما قرار خواهد داد.
عدم تعویض پلاک توسط خریدار؛ تبعات و مسئولیتهای حقوقی
در بسیاری از معاملات خودرو، فروشنده تصور میکند که با امضای قرارداد و تحویل خودرو، مسئولیت او پایان یافته است؛ اما اگر خریدار برای تعویض پلاک اقدام نکند، تمامی پیامدهای قانونی همچنان متوجه فروشنده باقی میماند. این موضوع، یکی از پرتکرارترین دعاوی در دادگاههای حقوقی کشور است.
📌 ثبت تخلفات رانندگی و جرایم به نام فروشنده
تا زمانی که پلاک خودرو به نام خریدار جدید ثبت نشده باشد، تمامی خلافیها و جرایم راهنمایی و رانندگی به حساب فروشنده ثبت میشود. این موضوع میتواند باعث افزایش بدهی، اعمال ممنوعیت نقل و انتقال و حتی توقیف اموال شود.
📌 مسئولیت مدنی و کیفری فروشنده در صورت بروز حادثه
اگر با خودرویی که پلاک آن هنوز به نام فروشنده است، جرمی رخ دهد (مثلاً تصادف منجر به فوت، فرار از صحنه، حمل مواد ممنوعه یا کشف حجاب)، مسئولیت اولیه متوجه مالک ثبتشده در سامانه راهور خواهد بود. فروشنده باید در این شرایط در مراجع قضایی حاضر شود و با ارائه مدارک، بیگناهی خود را اثبات کند.
📌 مشکلات مالیاتی، بیمه و نداشتن کارت سبز
پلاک خودرو، پایهی تمام استعلامها، عوارض، مالیات سالیانه و بیمه است. اگر پلاک به نام خریدار منتقل نشده باشد:
- فروشنده ممکن است موظف به پرداخت مالیات نقل و انتقال، عوارض شهرداری و عوارض آزادراهی باشد.
- استفاده از بیمه جدید برای خریدار نیز با مشکل مواجه میشود، چرا که مالک قانونی خودرو همچنان شخص دیگری است.
❌ عدم امکان فروش مجدد خودرو توسط خریدار
از آنجا که مالکیت خودرو در سامانه پلیس بهروزرسانی نشده است، خریدار نمیتواند خودرو را به شخص ثالث بفروشد یا سند رسمی برای آن تنظیم کند. این مسئله همزمان حقوق هر دو طرف را در معرض خطر قرار میدهد.
⚠️ توقیف خودرو به دلیل عدم تعویض پلاک
پلیس در برخی موارد، بهویژه اگر فروشنده شکایت رسمی تنظیم کرده باشد، میتواند خودرویی را که پلاک آن به نام مالک قبلی باقی مانده، توقیف کرده و به پارکینگ منتقل کند. در چنین شرایطی، تنها فردی که میتواند خودرو را ترخیص کند، همان فروشنده اولیه است.
شکایت عدم تعویض پلاک علیه خریدار
در بسیاری از معاملات خودرو، فروشنده پس از تحویل خودرو به خریدار، تصور میکند که مسئولیت او به پایان رسیده است. اما اگر خریدار اقدام به تعویض پلاک نکند، فروشنده با پیامدهای سنگینی مواجه خواهد شد؛ از ثبت خلافیها به نام او گرفته تا احضار به مراجع قضایی در صورت ارتکاب جرم با خودرو.
در چنین مواردی، قانون این امکان را فراهم کرده است که فروشنده با طی مراحل قانونی، از خریدار شکایت کند و او را ملزم به تعویض پلاک و فک پلاک قبلی نماید.
📝 قدم اول: ارسال اظهارنامه رسمی به خریدار
اولین اقدام، ارسال یک اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این اظهارنامه، فروشنده به خریدار اخطار میدهد که ظرف مهلت مشخص (مثلاً ۷ روز)، برای تعویض پلاک اقدام کند.
🔍 نکته: این اظهارنامه همزمان نقش مدرک رسمی را ایفا میکند و در مراحل بعدی، در دادگاه بهعنوان حسن نیت فروشنده و عدم همکاری خریدار مورد استناد قرار میگیرد.
🧾 قدم دوم: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
اگر خریدار به اظهارنامه توجهی نکرد، فروشنده باید با در دست داشتن مدارک لازم، از جمله:
- مبایعهنامه یا قولنامه خودرو
- کپی اظهارنامه ارسالشده
- کارت ملی
- سند مالکیت خودرو (برگ سبز یا کمپانی)
به نزدیکترین دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست الزام به فک پلاک خودرو را ثبت کند.
⚖️ قدم سوم: تنظیم دادخواست الزام به فک پلاک
در متن دادخواست باید چنین عباراتی قید شود:
«احتراماً به استحضار میرساند، اینجانب مالک خودروی شماره انتظامی … هستم که طی قرارداد رسمی به آقای/خانم … منتقل شده، لیکن خوانده از تعویض پلاک و فک پلاک متعلق به اینجانب خودداری کرده است. لذا تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام به فک پلاک و در صورت لزوم، صدور دستور موقت مبنی بر توقیف خودرو مورد استدعاست.»
🔖 خواستههای متداول در این دادخواست:
- الزام خوانده به فک پلاک و تعویض پلاک
- صدور دستور موقت برای توقیف خودرو
- مطالبه هزینه دادرسی و خسارت تأخیر
🧩 قدم چهارم: رسیدگی دادگاه و صدور حکم
دادگاه با بررسی قرارداد، مدارک مالکیت و اظهارنامه، در صورت احراز صحت ادعای فروشنده، خریدار را ملزم به تعویض پلاک خواهد کرد. همچنین در صورت درخواست، میتواند دستور توقیف خودرو را نیز صادر نماید.
📌 نکته مهم: اگر دادگاه فوریت را تشخیص دهد (مثلاً خطر انتقال خودرو به شخص ثالث یا وقوع جرم)، ممکن است بدون اطلاع قبلی به خریدار، دستور فوری برای توقیف خودرو صادر شود.
شکایت عدم تعویض پلاک علیه فروشنده
بر خلاف تصور رایج، همیشه این فروشنده نیست که باید شکایت کند؛ گاهی فروشنده برای تعویض پلاک همکاری نمیکند، مثلاً در مراکز تعویض پلاک حاضر نمیشود یا از تمدید وکالتنامه خودداری میکند. در این شرایط، خریدار هم میتواند از فروشنده شکایت کند و او را ملزم به همکاری نماید.
📌 در چه مواردی خریدار میتواند شکایت کند؟
شایعترین موارد شکایت خریدار از فروشنده به دلایل زیر است:
- فروشنده در مرکز تعویض پلاک حاضر نمیشود.
- فروشنده وکالت تعویض پلاک نداده یا مهلت آن تمام شده و حاضر به تمدید نیست.
- فروشنده از امضای سند رسمی در دفترخانه خودداری میکند.
در این شرایط، خریدار نمیتواند پلاک را به نام خود تغییر دهد و عملاً مالک قانونی خودرو شناخته نمیشود، حتی اگر مبلغ خودرو را پرداخت کرده باشد.
📝 راهحل قانونی برای خریدار
قانون، خریدار را نیز صاحب حق میداند و برای او این مسیر را پیشبینی کرده است:
-
ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا (adliran.ir)
-
تنظیم دادخواست الزام فروشنده به تعویض پلاک
-
معمولاً همراه با دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی خودرو مطرح میشود.
-
-
ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی
-
ضمیمه کردن مدارکی مثل:
-
مبایعهنامه
-
رسید پرداخت وجه خودرو
-
کارت ملی
-
اگر اظهارنامهای ارسال شده، پیوست آن
-
-
⚖️ روند رسیدگی دادگاه
پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه حقوقی محل اقامت فروشنده ارسال میشود. اگر فروشنده بدون عذر موجه از همکاری امتناع کرده باشد، دادگاه:
- حکم الزام به حضور در مراکز تعویض پلاک
- و در صورت امتناع، تعیین نماینده برای امضای سند به جای فروشنده را صادر میکند.
📌 نکته حقوقی مهم: دادگاهها معمولاً در این موارد به نفع خریدار رأی میدهند، بهویژه زمانی که پرداخت کامل وجه خودرو و تحویل آن اثبات شده باشد.
توقیف خودرو بهعلت عدم تعویض پلاک؛ در چه شرایطی ممکن است؟
در مواردی که خریدار از تعویض پلاک خودداری میکند، فروشنده میتواند از دادگاه تقاضای توقیف خودرو را داشته باشد. این اقدام زمانی کاربرد دارد که فروشنده نگران انتقال غیرقانونی خودرو، ارتکاب تخلف یا فرار خریدار از انجام تعهدات قانونی باشد.
اما آیا صرف شکایت کافی است؟ در چه صورتی میتوان خودرو را قانونی توقیف کرد؟ در ادامه به شرایط و مراحل توقیف خودرو بهعلت عدم تعویض پلاک میپردازیم.
⚖️ توقیف خودرو با دستور قضایی انجام میشود، نه صرفاً با شکایت
برخلاف تصور برخی افراد، پلیس راهور بهتنهایی نمیتواند خودرو را صرف شکایت فروشنده توقیف کند.
برای توقیف خودرو، حتماً باید:
- شکایت رسمی ثبت شود (دادخواست الزام به فک پلاک)
- همزمان، درخواست صدور دستور موقت برای توقیف خودرو ارائه شود
- دادگاه پس از بررسی مدارک و تشخیص فوریت، دستور توقیف خودرو را صادر کند
- این دستور به پلیس راهور ابلاغ شود و خودرو در سیستم، «توقیفی» ثبت گردد
📌 نتیجه: اگر فروشنده صرفاً به پلیس +۱۰ مراجعه کند و شکایت کند، تا زمانی که دستور قضایی نداشته باشد، امکان توقیف خودرو وجود ندارد.
🔍 چه دلایلی برای توقیف خودرو قابلقبول است؟
دادگاه در صورتی دستور توقیف خودرو را صادر میکند که دلایل زیر وجود داشته باشد:
- خریدار در مدت وکالت اقدام نکرده و احتمال فروش خودرو به شخص ثالث وجود دارد
- فروشنده بابت تخلفات احتمالی با احضاریه یا جریمههای مکرر روبهرو شده است
- بیم خطر سوءاستفاده از خودرو یا پلاک در امور غیرقانونی وجود دارد (مانند جرم، فرار از صحنه، حمل مواد ممنوعه)
در این شرایط، فروشنده میتواند با استناد به فوریت و ضرر غیرقابل جبران، از دادگاه بخواهد تا قبل از رسیدگی نهایی، حکم توقیف خودرو را صادر کند.
📌 چگونه دستور توقیف خودرو اجرا میشود؟
پس از صدور دستور موقت توقیف خودرو توسط قاضی:
- فروشنده یا وکیل وی با مراجعه به راهور، دستور را به سیستم پلیس اعلام میکند
- خودرو بهمحض رویت توسط پلیس، توقیف و به پارکینگ منتقل میشود
- تنها کسی که میتواند خودرو را از پارکینگ ترخیص کند، فروشنده (صاحب پلاک) است
📎 نکته: در صورتی که خریدار برای فک پلاک مراجعه کند، و فروشنده سند را ارائه ندهد، اجرای دستور قضایی ادامه خواهد یافت.
متن شکایت عدم تعویض پلاک خودرو (دادخواست و اظهارنامه نمونه)
برای اینکه شکایت شما بابت عدم تعویض پلاک در مراجع قضایی پذیرفته شود، لازم است دادخواست بهدرستی تنظیم شود و در صورت امکان، اظهارنامه رسمی نیز قبلاً برای طرف مقابل ارسال شده باشد. در این بخش، ابتدا ساختار متن شکایت را معرفی میکنیم و سپس نمونههایی کاربردی از اظهارنامه و دادخواست ارائه میدهیم.
📄 نمونه متن اظهارنامه فروشنده به خریدار
«احتراماً، پیرو قرارداد شماره … مورخ … فیمابین اینجانب و جنابعالی، خودروی شماره انتظامی … به شما فروخته شده است.
طبق توافق، موظف بودید ظرف مدت … روز جهت تعویض پلاک اقدام نمایید.
علیرغم گذشت مهلت مقرر، تاکنون اقدامی صورت نگرفته است.
لذا از شما درخواست میشود حداکثر ظرف ۷ روز آینده نسبت به فک پلاک و انتقال آن به نام خود اقدام نمایید.
در غیر اینصورت، اینجانب ناچار به طرح شکایت از طریق مراجع قضایی خواهم بود.»
📄 نمونه دادخواست فروشنده علیه خریدار
«ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان …
با سلام؛
احتراماً به استحضار میرساند اینجانب به موجب قرارداد مورخ …، خودروی شماره … را به خوانده محترم فروختهام، لیکن ایشان با وجود تعهد به تعویض پلاک، تاکنون از انجام این تکلیف قانونی خودداری کردهاند.
با عنایت به باقیماندن پلاک به نام اینجانب و تبعات قانونی و مالی ناشی از این موضوع، مستنداً به مواد 29 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی و سایر قوانین مربوطه، صدور حکم به الزام خوانده به فک پلاک خودرو، و نیز دستور موقت توقیف خودرو مورد استدعاست.»
عدم تمدید وکالت تعویض پلاک توسط فروشنده؛ تکلیف خریدار چیست؟
در بسیاری از معاملات خودرو، فروشنده برای تسهیل مراحل اداری، به خریدار وکالتنامه تعویض پلاک میدهد. اما این وکالتها معمولاً محدود به یک بازه زمانی مشخص هستند؛ مثلاً ۷ یا ۱۰ روز. حال اگر خریدار در این مدت موفق به انجام تعویض پلاک نشود و فروشنده نیز از تمدید وکالت خودداری کند، خریدار در بنبست قانونی قرار میگیرد. اما قانون برای این وضعیت نیز راهحل دارد.
📌 خریدار بدون وکالت فعال، امکان تعویض پلاک ندارد
مرکز تعویض پلاک فقط با حضور فروشنده یا ارائه وکالتنامه معتبر به خریدار اجازه فک پلاک میدهد. اگر مهلت وکالت به پایان رسیده باشد یا فروشنده عمداً از تمدید آن خودداری کند:
- خریدار نمیتواند تعویض پلاک را انجام دهد؛
- ممکن است متهم به تصرف غیرقانونی خودرو شود؛
- و از طرفی، امکان انتقال رسمی یا استفاده از خدمات قانونی خودرو را نیز از دست میدهد.
⚖️ راهحل قانونی برای خریدار
در صورت خودداری فروشنده از تمدید وکالتنامه، خریدار میتواند:
1. ارسال اظهارنامه به فروشنده
در اولین گام، خریدار باید با ارسال اظهارنامه رسمی از فروشنده درخواست کند که یا در مرکز تعویض پلاک حاضر شود یا وکالتنامه را تمدید کند. این اظهارنامه، نقش هشدار رسمی و مدرک قانونی را دارد.
2. ثبت دادخواست الزام فروشنده به تعویض پلاک
اگر فروشنده پاسخ ندهد یا همکاری نکند، خریدار باید از طریق دفاتر خدمات قضایی، دادخواست زیر را ثبت کند:
-
الزام فروشنده به فک پلاک و تعویض پلاک خودرو
-
الزام به تنظیم سند رسمی خودرو (در صورت عدم انتقال سند)
📎 در متن دادخواست باید اشاره شود که وکالت قبلی پایان یافته و فروشنده از تمدید آن خودداری کرده است.
3. درخواست معرفی نماینده دادگاه بهجای فروشنده
در برخی موارد، دادگاه برای جلوگیری از تضییع حقوق خریدار، رأی میدهد که نماینده دادگاه بهجای فروشنده در مراکز تعویض پلاک یا دفترخانه حاضر شده و تعهدات قانونی را انجام دهد.
📝 مدارک موردنیاز برای خریدار در این شرایط:
- کپی مبایعهنامه یا قولنامه
- کپی کارت ملی طرفین
- وکالتنامه قبلی و مدارک پایان یافتن مهلت آن
- اظهارنامه ارسالی (در صورت وجود)
- رسید پرداخت وجه خودرو
- سند مالکیت (در صورت تحویل)
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکایت عدم تعویض پلاک توسط خریدار و فروشنده مطرح شده است:
❓من ماشینمو به کسی فروختم، ولی چون عجله داشت فقط قولنامه نوشتیم و بهم گفت تعویض پلاک رو بعداً انجام میده. الان ۳ ماه گذشته و هنوز کاری نکرده. من چیکار کنم؟
✅ اگر قولنامه دارید و مالک پلاک هنوز شما هستید، حتماً اول از طریق دفتر خدمات قضایی یک اظهارنامه رسمی برای خریدار بفرستید و ازش بخواید ظرف مهلت مشخص برای تعویض پلاک اقدام کنه. اگر باز هم اقدام نکرد، میتونید دادخواست الزام به فک پلاک و حتی توقیف خودرو رو به دادگاه حقوقی بدید. پیشنهاد میکنم در متن دادخواست، به «احتمال سوءاستفاده» هم اشاره کنید تا قاضی دستور فوری توقیف بده.
❓من ماشین خریدم و فروشنده وکالت تعویض پلاک داد، اما فقط یک هفته اعتبار داشت. الان وقتش تموم شده و حاضر نیست تمدید کنه. چطور میتونم شکایت کنم؟
✅ در این شرایط، شما باید ابتدا اظهارنامهای به فروشنده ارسال کنید و ازش بخواید برای تمدید وکالت یا حضور در مرکز تعویض پلاک اقدام کنه. اگر پاسخ نداد، میتونید از طریق دفاتر خدمات قضایی، دادخواست الزام فروشنده به فک پلاک و تنظیم سند رسمی رو به دادگاه ارائه بدید. اگر معامله و پرداخت وجه رو بتونید ثابت کنید، دادگاه حتی میتونه نمایندهای رو برای امضای سند به جای فروشنده معرفی کنه.
❓ماشینم توقیف شده چون هنوز تعویض پلاک نکردیم و فروشنده هم نیست که بیاد ترخیصش کنه. من الان باید چیکار کنم؟
✅ چون پلاک هنوز به نام فروشنده است، تنها کسی که میتونه خودرو رو از پارکینگ ترخیص کنه، فروشنده است. اگر دسترسی بهش ندارید یا همکاری نمیکنه، باید دادخواست الزام فروشنده به فک پلاک و ترخیص خودرو بدید. برای اینکه خودرو بیشتر در پارکینگ نمونه، همزمان با دادخواست، درخواست دستور موقت برای حضور فروشنده یا صدور مجوز به نام خودتون هم ثبت کنید. پیگیری سریع و حقوقی، تنها راهحله.