در قانون مجازات اسلامی، جبران آسیب‌های بدنی تنها به قصاص ختم نمی‌شود، بلکه در بسیاری موارد، قانون‌گذار راهکاری به نام دیه را برای جبران صدمات جسمی پیش‌بینی کرده است. یکی از انواع شایع جراحات که در دعاوی ضرب و جرح بسیار دیده می‌شود، «دامیه» نام دارد؛ جراحتی که باعث بریدگی و جاری شدن خون می‌شود، اما شدت آن در حدی نیست که به استخوان یا لایه‌های عمیق‌تر بدن برسد.
اهمیت شناخت دیه دامیه در سال ۱۴۰۴ زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم مقدار دیه در هر سال بر اساس مصوبه قوه قضاییه تغییر می‌کند و اطلاع نداشتن از آن، ممکن است در پیگیری حقوق قانونی فرد زیان‌دیده خلل ایجاد کند. در این مقاله، به زبان ساده و با استناد به قانون، مبلغ دیه دامیه، تفاوت آن با سایر جراحات، ارش دامیه، شرایط شکایت و نحوه رسیدگی در مراجع قضایی را بررسی می‌کنیم.
دیه دامیه چیست و چه شرایطی دارد؟
دیه دامیه نوعی دیه در قانون مجازات اسلامی است که بابت جراحتی پرداخت می‌شود که مقداری وارد گوشت شده و با خونریزی (کم یا زیاد) همراه است. این جراحت عموماً ناشی از بریدگی یا ضربه‌ای است که باعث باز شدن پوست و جاری شدن خون می‌شود. دیه دامیه برای سر و صورت برابر با ۲٪ دیه کامل انسان است و در سایر اعضای بدن بر اساس دیه همان عضو یا ارش محاسبه می‌شود.
✅ شرایط تحقق دیه دامیه
برای اینکه جراحتی در قالب دامیه شناخته شود و مستحق دیه باشد، شرایط زیر باید وجود داشته باشد:
- ورود جراحت به بافت گوشت بدن (نه صرفاً سطح پوست)
- وجود خونریزی حتی اگر جزئی باشد
- محدود بودن عمق جراحت؛ به‌گونه‌ای که به مرحله «متلاحمه» یا جراحات عمیق‌تر نرسد
- تأیید پزشکی قانونی مبنی بر نوع جراحت
در صورتی که جراحت، تنها خراش باشد و خون جاری نشود، در دسته «حارصه» قرار می‌گیرد که میزان دیه آن کمتر از دامیه است.
تفاوت بین دیه دامیه و دیه حارصه
در قانون مجازات اسلامی، جراحات وارده بر بدن انسان به‌صورت دقیق دسته‌بندی شده‌اند. این دسته‌بندی از خراش‌های سطحی تا جراحات عمیق‌تر را در بر می‌گیرد و هر کدام میزان مشخصی دیه دارند طبق ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی، حارصه عبارت است از:
«خراشیدگی پوست بدون خونریزی.»
در واقع، حارصه نوعی خراش سطحی است که فقط سطح پوست را می‌خراشد و هیچ‌گونه خونریزی از آن مشاهده نمی‌شود. بنابراین، در این نوع جراحت، نه گوشت بریده شده و نه خون از بدن خارج می‌شود و به همین ترتیب مبلغ دیه حارصه کمتر می باشد که در ادامه بررسی شده است.
✅ تفاوت میزان دیه حارصه و دامیه
| نوع جراحت | شرح | میزان دیه در سر و صورت (۱۴۰۴) |
|---|---|---|
| حارصه | خراش بدون خونریزی | ۱٪ دیه کامل = ۱۶ میلیون تومان |
| دامیه | بریدگی همراه خونریزی | ۲٪ دیه کامل = ۳۲ میلیون تومان |
محاسبه مبلغ دیه دامیه در سال ۱۴۰۴
برای درک میزان دقیق دیه دامیه، ابتدا باید با مفهوم «دیه کامل انسان» آشنا شویم. در هر سال، قوه قضاییه مبلغی مشخص را به عنوان دیه کامل انسان اعلام می‌کند که پایه محاسبات دیه سایر اعضا و جراحات نیز بر همین اساس انجام می‌شود. دیه دامیه نیز به‌عنوان یکی از جراحات شایع، بر مبنای درصدی از این مبلغ محاسبه می‌شود.
💰 نرخ دیه کامل در سال ۱۴۰۴
طبق اعلام رسمی قوه قضاییه، دیه کامل یک انسان در سال ۱۴۰۴ مبلغ یک میلیارد و شصد میلیون در ماه‌های غیر حرام است.
❗ نکته: تغلیظ دیه (افزایش یک‌سوم دیه در ماه‌های حرام) معمولاً فقط در مورد قتل عمد یا شبه عمد اعمال می‌شود و شامل جراحات مانند دامیه نمی‌شود.
✅ دیه دامیه چگونه محاسبه می‌شود؟
بر اساس قانون:
- دامیه سر و صورت: برابر ۲٪ دیه کامل انسان است.
- دامیه در سایر اعضای بدن: برابر ۲٪ دیه همان عضو است، مشروط بر اینکه آن عضو دیه معین داشته باشد.
- اگر عضو فاقد دیه مشخص باشد: مبلغ توسط قاضی به‌صورت ارش (دیه غیرمقدر) تعیین خواهد شد.
📌 مثال‌های عددی با نرخ سال ۱۴۰۴:
| نوع محل جراحت | درصد دیه | مبلغ در ۱۴۰۴ |
|---|---|---|
| دامیه صورت | ۲٪ دیه کامل | ۳۲ میلیون تومان |
| دامیه دست یا پا | ۲٪ از نصف دیه کامل = ۱٪ دیه کامل | ۱۶ میلیون تومان |
| دامیه روی انگشت (هر بند) | درصدی از دیه انگشت یا بند (مثلاً ۲٪ × ۱/۱۰) | متغیر، حدود ۳۲۰ هزار تومان تا ۱.۶ میلیون تومان |
| دامیه در عضو فاقد دیه معین | بر اساس نظر پزشکی قانونی | متغیر (ارش) |
📌 در نتیجه، مبلغ دیه دامیه تابع دو عامل مهم است:
- محل جراحت (صورت، بدن، اندام خاص)
- داشتن یا نداشتن دیه معین برای آن عضو
دیه دامیه ابرو، لب، زبان و داخل دهان
در نگاه اول ممکن است تصور شود که دیه دامیه فقط به پوست صورت یا بدن مربوط است، اما قانون مجازات اسلامی در تبصره ۱ ماده ۷۰۹ به‌روشنی اعلام می‌کند که برخی اعضای داخلی و حساس بدن نیز از نظر تعیین دیه، در حکم سر و صورت محسوب می‌شوند. از جمله این نواحی می‌توان به ابرو، لب، زبان و داخل دهان اشاره کرد.
✅ دیه دامیه ابرو
اگر بریدگی یا خراش خون‌ریزی‌دهنده در ناحیه پوست ابرو ایجاد شود، این جراحت مشمول دامیه سر و صورت محسوب شده و دیه آن برابر با ۲٪ دیه کامل انسان خواهد بود.
💰 در سال ۱۴۰۴، این مبلغ معادل ۳۲ میلیون تومان است.
❗ توجه: اگر در اثر این جراحت، موی ابرو برای همیشه از بین برود، قانون مجازات اسلامی برای از بین بردن هر ابرو، یک‌چهارم دیه کامل انسان را در نظر گرفته است. در صورت بازگشت موها، ارش تعلق می‌گیرد، نه دیه کامل.
✅ دیه دامیه لب
لب نیز از نظر قانونی در حکم سر و صورت است و اگر جراحتی از نوع دامیه روی لب ایجاد شود (مثلاً بریدگی ناشی از ضربه یا دندان خوردن در نزاع)، دیه آن ۲٪ دیه کامل یعنی ۳۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ خواهد بود.
✅ دیه دامیه زبان
بر اساس تبصره ماده ۷۰۹، زبان نیز در حکم سر و صورت است. بنابراین اگر جراحتی همراه با خونریزی روی زبان ایجاد شود (مانند گاز گرفتن یا بریدگی)، مشمول دیه دامیه خواهد بود.
💰 مبلغ دیه دامیه زبان در سال ۱۴۰۴ نیز همان ۳۲ میلیون تومان خواهد بود.
✅ دامیه داخل دهان (لثه‌ها، کام، گونه درونی)
نواحی داخل دهان نیز، اگر دچار جراحت همراه با خونریزی شوند و در عمق گوشت نفوذ کرده باشند، مشمول دیه دامیه هستند و چون در حکم صورت‌اند، دیه آن‌ها نیز دو درصد دیه کامل انسان یعنی ۳۲ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴ خواهد بود.
📌 نکته: در تمام موارد فوق، اگر اثر زخم باقی بماند (مثل گوشت اضافه یا اسکار قابل دید)، ارش جداگانه‌ای برای جوشگاه قابل مطالبه است.
دیه پارگی بخیه‌شده (جوشگاه) دامیه و ارش آن
در بسیاری از جراحات دامیه، فرد مجروح برای جلوگیری از خونریزی یا تسریع در ترمیم زخم، به پزشک مراجعه کرده و محل جراحت را بخیه می‌زند. این موضوع، سوالی ایجاد می‌کند که آیا بخیه‌شدن زخم در تعیین دیه تأثیر دارد یا نه؟ و اگر پس از بهبودی، جوشگاه یا اسکار (اثر باقی‌مانده) ایجاد شود، آیا قابل مطالبه است؟
📝 بخیه‌شدن، نوع جراحت را تغییر نمی‌دهد
بر اساس رویه قانونی و نظریات پزشکی قانونی:
«نوع جراحت با توجه به عمق و میزان آسیب مشخص می‌شود، نه روش درمان.»
بنابراین، اگر یک زخم در دسته دامیه قرار بگیرد، بخیه‌شدن آن تأثیری در نوع جراحت و درصد دیه ندارد. یعنی همچنان دیه دامیه تعلق می‌گیرد.
📌 آیا جوشگاه و اثر زخم هم دیه دارد؟
بله، اگر پس از بهبودی دامیه، در محل جراحت جوشگاه (زخم ) باقی بماند و از بین نرود، مجنی‌علیه (فرد آسیب‌دیده) می‌تواند تقاضای ارش بابت اثر باقی‌مانده کند.
- اگر جوشگاه خفیف و معمولی باشد: معمولاً ۱٪ دیه کامل
- اگر جوشگاه بدشکل یا تغییرچهره‌دهنده باشد: ارش با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود که ممکن است بیش از ۱٪ باشد.
مثال: فردی در اثر دامیه صورت، جای زخم بزرگی در گونه‌اش باقی مانده است که به وضوح دیده می‌شود؛ در این صورت، ممکن است دادگاه با نظر کارشناس، علاوه بر ۳۲ میلیون دیه دامیه، مبلغی اضافه به عنوان ارش جوشگاه نیز تعیین کند.
دیه جوشگاه ناشی از دامیه صورت یا بدن چقدر است؟
جوشگاه یا اسکار (اثر باقی‌مانده از زخم) ممکن است حتی پس از بهبودی کامل دامیه، بر چهره یا اعضای بدن باقی بماند و باعث نازیبایی یا تغییر ظاهری شود. در این حالت، سوال مهمی برای بسیاری از افراد پیش می‌آید: «آیا این اثر باقی‌مانده هم شامل دیه می‌شود؟»
پاسخ این است که بله، قانون برای جوشگاه ناشی از جراحات دامیه نیز پیش‌بینی‌هایی دارد و در شرایطی، علاوه بر دیه جراحت اصلی، ارش یا دیه جداگانه‌ای بابت اثر باقی‌مانده قابل مطالبه است.
✅ معیار پرداخت دیه برای جوشگاه
مطابق رویه قضایی:
- اگر اثر زخم به صورت اسکار دائمی و قابل مشاهده باقی بماند، فرد می‌تواند تقاضای ارش جوشگاه کند.
- اگر جوشگاه در صورت باشد و نازیبایی ایجاد کند، حتی اگر جراحت اولیه کم‌اهمیت بوده باشد، باز هم قابل مطالبه است.
📌 مبلغ تقریبی ارش جوشگاه دامیه
- در بسیاری از آرای قضایی، برای جوشگاه‌های معمولی (مثل بخیه‌های سطحی)، ۱٪ دیه کامل در نظر گرفته می‌شود.
- در مواردی که اثر زخم بزرگ یا بدشکل باشد، ارش می‌تواند تا ۵٪ دیه کامل یا بیشتر هم برسد.
- مبلغ دقیق ارش توسط پزشکی قانونی و با توجه به محل جراحت، سن، شغل و تأثیر آن بر زندگی فرد تعیین می‌شود.
💰 مثال عددی با نرخ سال ۱۴۰۴
| وضعیت جوشگاه | مبلغ ارش تخمینی |
|---|---|
| زخم معمولی در صورت یا بدن | ۱٪ دیه کامل = ۱۶ میلیون تومان |
| زخم شدید، بدشکل یا در نواحی حساس (صورت، لب، پیشانی) | بین ۲٪ تا ۵٪ دیه کامل = ۳۲ تا ۸۰ میلیون تومان |
| چند جوشگاه در نقاط مختلف | هر یک جداگانه قابل بررسی است |
جوشگاه ممکن است حتی چند ماه پس از درمان زخم به شکل مشخصی ظاهر شود، بنابراین اگر بعد از پرداخت دیه دامیه، جوشگاه پدید آمد، فرد می‌تواند جدای از پرونده قبلی، درخواست ارش جوشگاه کند.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه دامیه مطرح شده است:
❓ من در یک درگیری خیابانی با ضربه چاقو، روی گونه‌ام زخمی شد که خون هم آمد و بخیه زدن. آیا این دیه دارد؟ چقدر؟
✅ بله. چون جراحت شما همراه با ورود به گوشت و خونریزی بوده، در دسته «دامیه» قرار می‌گیرد. اگر محل زخم روی صورت باشد، طبق قانون دیه آن ۲٪ دیه کامل انسان است که در سال ۱۴۰۴ معادل ۳۲ میلیون تومان است. اگر جوشگاه بدشکلی هم باقی بماند، می‌توانید جداگانه ارش جوشگاه را نیز مطالبه کنید.
❓ کودک من در مدرسه زمین خورد و آرنجش برید و بخیه زدند. مدرسه مسئولیت را پذیرفته. آیا می‌توانم دیه دامیه بگیرم؟
✅ بله. در صورتی که جراحت، به تشخیص پزشکی قانونی، از نوع دامیه باشد (یعنی به گوشت نفوذ کرده و خونریزی کرده باشد)، دیه آن حتی برای کودک هم تعلق می‌گیرد. چون آرنج جزو اعضای بدن است، اگر دیه معین داشته باشد، ۲٪ دیه همان عضو محاسبه می‌شود (مثلاً ۱٪ دیه کامل برای دست → معادل ۱۶ میلیون تومان در ۱۴۰۴).
❓ در تصادف موتور با ماشین، روی گردنم بریدگی ایجاد شد که بعد از بهبودی، خط زخم مانده. بیمه فقط دیه دامیه را داده. می‌توانم برای اثر زخم هم پول بگیرم؟
✅ بله. اثر زخم یا جوشگاه اگر دائمی باشد و قابل مشاهده باشد (به‌ویژه روی گردن یا صورت)، مشمول ارش جداگانه است. شما می‌توانید به پزشکی قانونی مراجعه کرده و گواهی بگیرید که اثر زخم باقی مانده است؛ سپس با درخواست جداگانه از دادگاه، مطالبه ارش کنید. میزان آن معمولاً ۱٪ دیه کامل یا بیشتر است.