در نتیجه اقرار مشروط و اقرار معلق هر دو به دلیل وابستگی به عاملی خارج از اصل اقرار، از دید قانون معتبر نیستند. با این حال، شناخت دقیق تفاوت میان این دو برای وکلا و طرفین دعوا اهمیت زیادی دارد، چون ممکن است یکی از آن‌ها در قالب دیگری مطرح شود و نیازمند دفاع یا رد حقوقی باشد.

شرایط صحت اقرار و دلایل بی‌اعتباری اقرار معلق

اقرار زمانی از نظر قانونی معتبر است که واجد شرایط خاصی باشد. در مقابل، اقرار معلق به دلیل فقدان این شرایط، از دید قانونگذار بی‌اعتبار تلقی می‌شود. در این بخش، ابتدا به شرایط صحت یک اقرار می‌پردازیم و سپس دلایل قانونی بی‌اعتباری اقرار معلق را بررسی می‌کنیم.

شرایط صحت یک اقرار معتبر

برای اینکه یک اقرار در دادگاه قابلیت استناد و اعتبار داشته باشد، باید واجد شرایط زیر باشد:

1. ✅منجز بودن:
   اقرار باید بدون وابستگی به هیچ امر دیگر، به صورت قطعی و مستقیم بیان شود.
   ⛔ اقرار معلق و مشروط فاقد این ویژگی هستند.

2. ✅اهلیت قانونی مقر (اقرارکننده):
   فرد باید عاقل، بالغ و رشید باشد. اقرار کودک، مجنون یا سفیه در امور مالی معتبر نیست.

3. ✅اختیار و قصد:
   اقرار باید از روی اراده آزاد بیان شود. اقراری که تحت اکراه، تهدید یا اجبار انجام شده باشد، اعتبار ندارد.

4. ✅صراحت یا دلالت روشن:
   اقرار باید صریح یا حداقل به گونه‌ای باشد که مفاد آن به وضوح قابل درک و استناد باشد.

5. ✅مربوط بودن اقرار به امر ممکن و مشروع:
   اقرار نسبت به امور غیر عقلی یا غیرقانونی (مثل انجام کاری غیرممکن یا حرام) فاقد اثر است.

6. ✅بیان در قالب لفظ، نوشته یا امضای معتبر:
   اقرار می‌تواند به صورت شفاهی، کتبی یا حتی با امضا و علامت باشد. ماده 1280 قانون مدنی این موضوع را تأیید می‌کند.

چرا اقرار معلق بی‌اعتبار است؟

طبق ماده 1268 قانون مدنی و ماده 167 قانون مجازات اسلامی، اقرار معلق هیچ اثر حقوقی ندارد. چون:

• با اصل «خبر دادن از امر محقق‌شده به ضرر خود» در تضاد است.
• تعلیق، ابهام ایجاد می‌کند و باعث تزلزل در اثبات دعوا می‌شود.
• محاکم نیاز به قطعیت و اطمینان دارند؛ اقرار مشروط یا معلق چنین ویژگی‌ای ندارد.

📌 مثال بی‌اعتباری:

اگر اقرارکننده بگوید: «در صورتی که فردا باران ببارد، من این زمین را فروخته‌ام»، این جمله اقرار معلق محسوب شده و نمی‌تواند دلیل اثبات معامله باشد.

در نهایت اقرار، اگرچه مهم‌ترین دلیل اثباتی محسوب می‌شود، اما تنها در صورتی معتبر است که منجز، صریح، از فرد دارای اهلیت و با اختیار کامل بیان شود. اقرار معلق به دلیل وابستگی به امر خارجی یا شرط، این شرایط را ندارد و در نتیجه، نه تنها قابل استناد نیست، بلکه حتی اگر حقیقت هم داشته باشد، از نظر حقوقی بی‌اثر خواهد بود.

مثال‌هایی از اقرار معلق در دعاوی حقوقی و کیفری

برای درک بهتر مفهوم اقرار معلق و تمایز آن با اقرار منجز یا معتبر، بررسی مثال‌های واقعی و ملموس در دعاوی حقوقی و کیفری می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در ادامه، نمونه‌هایی از اقرار معلق در دو حوزه حقوقی و کیفری آورده شده است:

🔷 مثال‌های اقرار معلق در دعاوی حقوقی

1. ✅اقرار معلق بر وقوع یک رویداد جوی:

   «اگر فردا باران ببارد، من ۵۰ میلیون تومان به علی بدهکارم.»

   در این مثال، بدهکاری مشروط به بارش باران شده و در نتیجه اقرار فاقد اعتبار است، چون تعلیق باعث عدم قطعیت آن شده است.

2. ✅اقرار معلق بر تأیید شخص ثالث:

   «اگر پدرم شهادت بدهد که این ملک متعلق به من نیست، من سهم خود را به برادرم می‌دهم.»

   این جمله نیز چون وابسته به اقدام یا گفتار فردی دیگر است، اقرار معلق و بی‌اثر محسوب می‌شود.

🔷 مثال‌های اقرار معلق در دعاوی کیفری

1. ✅اقرار معلق به شرط وقوع شهادت:

   «اگر حسن شهادت بدهد که من چاقو داشتم، قبول می‌کنم که ضربه را من زدم.»

   این مثال، یکی از شایع‌ترین شکل‌های اقرار معلق در دعاوی کیفری است که از نظر قانون فاقد ارزش اثباتی است.

2. ✅اقرار معلق به رویدادی مسلم و بدیهی (تعلیق ظاهری):

   «اگر خورشید فردا طلوع کند، من آن را دزدیده‌ام.»

   با اینکه طلوع خورشید امری قطعی است، اما از آن‌جایی که اقرار وابسته به آن بیان شده، باز هم از منظر قانونی اعتباری ندارد.

همان‌طور که دیده شد، در تمامی این موارد، تعلیق مفاد اقرار بر رویدادی احتمالی یا شرطی، موجب بی‌اعتباری اقرار می‌شود. این اصل چه در دعاوی مالی و ملکی و چه در دعاوی کیفری، به‌صورت یکسان اعمال می‌شود.

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون اقرار معلق را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است که به اختصار مشاهده می فرمایید:

❓اگر کسی در کلانتری بگوید «اگر فلانی شهادت بدهد، من هم قبول دارم که دعوا را من شروع کردم»، این اقرار معتبر است؟
✅ خیر. این جمله یک اقرار معلق محسوب می‌شود چون فرد اقرار را منوط به وقوع شهادت فرد دیگری کرده است. طبق قانون، اقرار باید منجز و قطعی باشد. بنابراین چنین اقراری در دادگاه قابل استناد نیست مگر دلایل و مدارک دیگری آن را تأیید کند.

❓برادرم یک اقرارنامه دستی نوشته که اگر ارثیه به او برسد، سهم خودش را به من می‌دهد. آیا این اقرارنامه ارزش قانونی دارد؟
✅ این اقرار یک تعهد معلق است و به دلیل وابستگی آن به یک امر احتمالی (دریافت ارثیه)، از نظر حقوقی فاقد اعتبار قطعی است. اگر این تعهد بدون قید و شرط نوشته می‌شد، ممکن بود به عنوان یک اقرار یا تعهد معتبر شناخته شود.

❓ در دادگاه گفتم: «اگر کارشناس تأیید کند، من قبول دارم که خسارت ماشین به‌عهده من بوده». آیا قاضی این را اقرار حساب می‌کند؟
✅ خیر. چون اقرار شما وابسته به نظر کارشناس است، در واقع اقرار منجز نیست و قاضی نمی‌تواند بر اساس آن رأی صادر کند. اقرار باید بدون وابستگی به امر دیگر و با قطعیت بیان شود.

❓ شخصی در حضور شهود گفت: «اگر ثابت شود که من بدهی دارم، پرداخت می‌کنم». آیا این جمله یک اقرار محسوب می‌شود؟
✅ خیر. این جمله صرفاً یک اعلام آمادگی برای پرداخت در صورت اثبات بدهی است و چون اقرار مستقیم و قطعی به بدهی نکرده، مشمول اقرار قانونی نیست. چنین جملاتی فاقد اثر حقوقی به عنوان اقرار هستند.

❓5. در متن یک دست نوشته آورده شده «در صورتی که محسن بدهی‌اش را قبول کند، من هم حاضرم ضمانت پرداخت را بپذیرم». آیا این تعهد ضمانتی معتبر است؟
✅ خیر. این جمله یک تعهد یا اقرار معلق محسوب می‌شود، زیرا پذیرش ضمانت مشروط به اقرار شخص دیگری (محسن) شده است. طبق قانون، چنین تعهدی اعتبار حقوقی ندارد مگر اینکه به‌صورت منجز و بدون شرط تنظیم شود.