در دنیای حقوق، اقرار یکی از قوی‌ترین و مؤثرترین دلایل اثبات دعاوی محسوب می‌شود؛ اما برای اینکه این اقرار از نظر قانونی اعتبار داشته باشد، لازم است در قالبی رسمی و با رعایت شرایط قانونی ارائه گردد. یکی از رایج‌ترین روش‌های رسمی‌سازی اقرار، تنظیم اقرارنامه محضری است؛ سندی که در دفاتر اسناد رسمی یا نزد مراجع قانونی صلاحیت‌دار تنظیم می‌شود و به عنوان مدرک معتبر در محاکم قضایی مورد استناد قرار می‌گیرد.
اقرارنامه محضری نه‌تنها در معاملات مالی، بلکه در تعهدات غیر مالی مانند اسقاط حق، انتقال ملک، اقرار به دریافت مهریه یا حتی تایید برخی وقایع خانوادگی نقش مهمی دارد. از طرفی، اعتبار بالای این سند باعث شده تا در تنظیم آن دقت زیادی لازم باشد و افراد پیش از اقدام به تنظیم چنین سندی، از شرایط، مدارک لازم، مراحل تنظیم و حتی امکان ابطال آن مطلع شوند.
در این مقاله، با زبانی ساده و حقوقی، شما را با تمام جنبه‌های مربوط به اقرارنامه محضری آشنا خواهیم کرد؛ از تعریف، شرایط قانونی و مراحل تنظیم گرفته تا هزینه‌ها، نمونه متن‌ها و شرایط ابطال. اگر قصد دارید اقرارنامه‌ای رسمی تنظیم کنید یا در صحت آن دچار تردید هستید، مطالعه این راهنما برایتان بسیار مفید خواهد بود.
اقرارنامه محضری چیست و چه شرایطی دارد؟
اقرارنامه محضری نوعی سند رسمی است که در آن شخص به صورت کتبی و رسمی، به امری به نفع دیگری و به ضرر خود اقرار می‌کند. این نوع اقرارنامه تحت نظارت دفاتر اسناد رسمی یا سایر مراجع قانونی مانند دادگاه‌ها و در حضور مأموران دارای صلاحیت تنظیم می‌شود و به همین دلیل، از اعتبار قانونی بسیار بالایی برخوردار است.
مطابق ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی، اقرار یعنی: «اخبار به حقی برای غیر بر ضرر خود»؛ یعنی اگر فردی اعلام کند که دیگری حقی نسبت به او دارد، این گفته نوعی اقرار محسوب می‌شود. در قانون مجازات اسلامی نیز، اقرار در حوزه کیفری به معنای اطلاع شخص از ارتکاب جرم توسط خودش تعریف شده است.
اما برای اینکه یک اقرار در قالب سند محضری، معتبر تلقی شود، باید چند شرط مهم رعایت شود:
✅ شرایط اقرارنامه محضری:
- اهلیت قانونی اقرار کننده: شخصی که اقدام به اقرار می‌کند، باید بالغ، عاقل، قاصد (دارای قصد و اراده) و مختار باشد. بنابراین، اقرار افراد صغیر، مجنون، مکره یا افراد فاقد قصد، فاقد اعتبار است.
- غیر معلق بودن اقرار: اقرار نباید به وقوع یا عدم وقوع حادثه‌ای در آینده وابسته باشد. برای مثال، گفتن «اگر فردا باران بیاید، من بدهکارم» اقرار معلق و بی اعتبار است.
- مشخص بودن شخص مقرله: کسی که اقرار به نفع او انجام می‌شود (مقرله)، باید کاملاً مشخص باشد. اگر مقرله کاملاً مجهول باشد، اقرار باطل است.
- شفاف و بدون ابهام بودن متن اقرارنامه: عبارات به‌کاررفته در اقرارنامه باید واضح، دقیق و فاقد هرگونه دوگانگی باشد.
- تنظیم نزد مراجع رسمی: اقرارنامه باید در دفاتر اسناد رسمی یا نزد مراجع قضایی و قانونی و توسط مأمور رسمی تنظیم شود. در غیر این‌صورت سند جنبه عادی پیدا می‌کند و اعتبار رسمی ندارد.
با رعایت این ضوابط، اقرارنامه محضری به‌عنوان یک سند رسمی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در اثبات دعاوی، حل اختلافات و جلوگیری از طرح دعاوی غیر ضروری داشته باشد.
مراحل و نحوه تنظیم اقرارنامه محضری
برای تنظیم یک اقرارنامه محضری معتبر، شخص متقاضی باید فرآیندی مشخص را طی کند. این فرآیند، بسته به موضوع اقرار، ممکن است اندکی تفاوت داشته باشد؛ اما اصول و مراحل کلی آن به شرح زیر است:
✅۱. آماده‌سازی اطلاعات و محتوای اقرار
پیش از مراجعه به دفترخانه، فرد باید متن دقیق اقرارنامه را آماده یا حداقل موضوع اقرار را مشخص کرده باشد. این متن باید شامل موارد زیر باشد:
- مشخصات کامل فرد اقرارکننده و فرد مقرله (شخصی که به نفع او اقرار می‌شود)
- موضوع اقرار (مثل دریافت وجه، واگذاری ملک، اسقاط حق و…)
- تاریخ و محل تنظیم اقرارنامه
- تعهدات احتمالی، در صورت نیاز
✅۲. تهیه مدارک مورد نیاز
در زمان مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی یا مرجع صالح، ارائه مدارک زیر ضروری است:
- اصل شناسنامه و کارت ملی اقرارکننده
- مدارک مرتبط با موضوع اقرار (مثلاً سند ملک، رسید بانکی، گواهی‌نامه وکالت، قرارداد خرید و فروش و …)
- گواهی مفاصا حساب یا عدم بدهی (در موارد خاص)
✅۳. مراجعه به دفتر اسناد رسمی
پس از آماده‌سازی مدارک، فرد باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی یا دیگر مراجع دارای صلاحیت مراجعه کند. در این مرحله:
- متن اقرارنامه توسط سردفتر یا نماینده قانونی بررسی می‌شود.
- اگر متن آماده نباشد، کارمند دفترخانه با کمک متقاضی آن را تنظیم خواهد کرد.
✅۴. تأیید هویت و امضای سند
در حضور سردفتر، هویت اقرارکننده تأیید شده و اقرارنامه توسط وی امضا یا اثر انگشت زده می‌شود. در برخی موارد، حضور دو شاهد نیز الزامی است.
✅۵. پرداخت هزینه تنظیم اقرارنامه
اقرارنامه محضری مشمول تعرفه رسمی است. طبق تعرفه سال ۱۴۰۲، هزینه تنظیم اقرارنامه محضری حدود ۱۰۰ هزار تومان است. پرداخت این هزینه از طریق درگاه الکترونیکی دفاتر انجام می‌شود.
✅۶. ثبت رسمی و دریافت نسخه مهر شده
در پایان، سند در دفاتر رسمی ثبت می‌شود و یک نسخه مهر و امضا شده از اقرارنامه به متقاضی تحویل داده می‌شود. این نسخه، دارای اعتبار قانونی کامل است و می‌توان از آن در مراجع قضایی و اداری استفاده کرد.
اعتبار اقرارنامه محضری
اقرارنامه‌ای که در دفتر اسناد رسمی یا نزد سایر مأموران صلاحیت‌دار تنظیم شود، طبق قانون، یک سند رسمی محسوب می‌شود و اعتبار قانونی بسیار بالایی دارد. این اعتبار هم در دعاوی حقوقی و هم کیفری قابل استناد است، مگر در مواردی که خلاف آن با دلیل محکم اثبات شود.
⚖️استناد قانونی
- ماده ۱۲۹۰ قانون مدنی بیان می‌دارد: «اسناد رسمی درباره طرفین و وراث و قائم‌مقام آن‌ها معتبر است.» یعنی اگر شما یا یکی از ورثه‌تان علیه یا به نفع فردی اقرارنامه تنظیم کرده باشید، آن سند نسبت به طرفین و حتی پس از فوت هم معتبر خواهد بود.
- ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی نیز سند رسمی را چنین تعریف می‌کند: «اسنادی که در اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر اسناد رسمی و نزد سایر مأموران رسمی در حدود صلاحیت و مطابق مقررات تنظیم شده باشد.»
⚖️اعتبار در دعاوی حقوقی
در دعاوی حقوقی، اقرارنامه محضری به‌عنوان دلیلی مستقل و معتبر برای اثبات ادعا محسوب می‌شود و معمولاً نیازی به دلیل تکمیلی ندارد؛ مگر آن‌که یکی از شرایط قانونی اقرار، مانند اختیار یا اهلیت اقرارکننده، مورد تردید قرار گیرد.
⚖️اعتبار در امور کیفری
اعتبار اقرار در امور کیفری نیز اقرارنامه رسمی اگر به‌صورت واضح، بدون اجبار، و با شرایط قانونی تنظیم شده باشد، یکی از دلایل قوی اثبات جرم است. در عین حال، اگر دادگاه قرائن و شواهدی خلاف مفاد اقرار مشاهده کند، می‌تواند از پذیرش آن خودداری نماید.
⚖️پس از فوت اقرارکننده
بر اساس قانون، اقرارنامه محضری پس از فوت شخص نیز همچنان اعتبار دارد و می‌تواند علیه یا به نفع ورثه استفاده شود؛ مگر اینکه دلایلی مانند جعل، اکراه یا بی‌اعتباری ماهوی اثبات شود.
مدارک لازم برای تنظیم اقرارنامه محضری
برای تنظیم و ثبت یک اقرارنامه محضری در دفاتر اسناد رسمی یا سایر مراجع صلاحیت‌دار، متقاضی باید مدارک و اطلاعات مشخصی را ارائه دهد. این مدارک با توجه به نوع موضوع اقرار ممکن است اندکی متفاوت باشد، اما اصول کلی آن به شرح زیر است:
📌1. مدارک شناسایی طرفین
- اصل و کپی کارت ملی و شناسنامه اقرارکننده (مُقر)
- در صورت وجود مقرله (شخصی که اقرار به نفع اوست)، مدارک شناسایی وی نیز ممکن است لازم باشد.
📌2. مدارک مربوط به موضوع اقرار
بسته به موضوع اقرار، مدارک مرتبط باید ارائه شود، مثلاً:
- اگر موضوع اقرار درباره ملک باشد: سند مالکیت، قولنامه یا استعلام ثبتی
- اگر درباره وجه نقد یا بدهی باشد: رسید پرداخت یا توافق‌نامه
- اگر درباره نکاح، طلاق یا امور خانوادگی باشد: عقدنامه یا مدارک ثبتی مرتبط
📌3. متن اقرارنامه یا اطلاعات آن
- بسیاری از دفاتر اسناد رسمی فرم‌های آماده اقرارنامه را در اختیار متقاضی قرار می‌دهند.
- با این حال، شما می‌توانید متن دلخواه یا نمونه اقرارنامه را نیز همراه داشته باشید و به مسئول دفتر تحویل دهید.
📌4. پرداخت هزینه ثبت اقرارنامه
مبلغ هزینه بر اساس تعرفه رسمی سالانه قوه قضاییه مشخص می‌شود (در سال 1404، چهار میلیون هشتصد هزار ریال).
پرداخت از طریق دستگاه کارت‌خوان دفترخانه یا سامانه پرداخت الکترونیکی انجام می‌شود.
📌5. حضور شهود (در صورت نیاز)
-
در برخی موارد، مخصوصاً در اقرارنامه‌های مالی یا اختلاف‌برانگیز، حضور دو شاهد بالغ و عاقل ممکن است توصیه شود.
-
اسامی، شماره ملی و نشانی شهود باید ثبت گردد.
نمونه متن اقرارنامه رسمی (واگذاری ملک، دریافت وجه، اسقاط حق)
اقرارنامه‌های رسمی به دلیل اعتبار قانونی بالا و قابلیت استناد در مراجع قضایی، در بسیاری از معاملات و روابط حقوقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه، چند نمونه کاربردی و رایج از اقرارنامه‌های محضری را ارائه می‌دهیم که می‌توانند الگوی مناسبی برای تنظیم این اسناد در دفاتر اسناد رسمی باشند. همچنین، امکان دانلود این نمونه‌ها جهت استفاده عمومی فراهم شده است.
📄 نمونه اقرارنامه رسمی واگذاری ملک:
اینجانب آقا/خانم [نام کامل اقرارکننده] فرزند … به شماره ملی … و شناسنامه شماره … صادره از …، ساکن …، در کمال صحت و سلامت عقل و روان، با رضایت و اختیار کامل، بدین‌وسیله اقرار و اعتراف صریح و بی‌قید و شرط می‌نمایم:
اینکه ملک مورد نظر با مشخصات ذیل:
▫️ پلاک ثبتی: …
▫️ واقع در: بخش … شهرستان …،
▫️ دارای سند مالکیت رسمی شماره … دفتر …،
▫️ مساحت: … مترمربع،
را به موجب عقد بیع قطعی به آقای/خانم [نام خریدار] فرزند … به شماره ملی … واگذار نموده‌ام.تمامی مبلغ مورد معامله (ثمن معامله) به میزان … ریال / تومان را به صورت کامل و نقداً از خریدار دریافت نموده‌ام.
با این اقرار، هیچ‌گونه حق، ادعا، طلب، اختیار، دعوی یا اعتراضی نسبت به ملک واگذار شده نداشته و کلیه حقوق و اختیارات قانونی خود را نسبت به آن، اسقاط و ساقط می‌نمایم.
این سند با آگاهی کامل از مفاد آن و با قصد انشاء قانونی و بدون اکراه، تهدید یا اجبار، در حضور سردفتر و مأمور رسمی دولت امضا گردیده است.
✅ نکات حقوقی مهم:
- این اقرارنامه باید در حضور سردفتر و ترجیحاً در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شود و به صورت اقرار صریح باشد
- شهود الزامی نیستند اما وجود آن‌ها در پرونده‌های احتمالی می‌تواند مفید باشد.
- متن اقرارنامه را می‌توان بر حسب موضوع، مثلاً واگذاری صلحی یا هبه‌ای، با مشورت وکیل تنظیم کرد.
📄 نمونه اقرارنامه رسمی دریافت وجه:
اینجانب آقا/خانم [نام کامل اقرارکننده (مقترض)] فرزند … به شماره ملی … و شناسنامه شماره … صادره از …، ساکن …، در صحت و سلامت کامل عقل و با رضایت و اختیار کامل، اقرار و اعتراف می‌نمایم:
مبلغ … ریال / تومان (به عدد و حروف) را در تاریخ … / … / … از آقا/خانم [نام قرض‌دهنده یا مقرله] فرزند … به شماره ملی …، بابت قرض‌الحسنه دریافت نموده‌ام.
تعهد می‌نمایم که این مبلغ را تا تاریخ … / … / … به صورت کامل و نقداً به شماره حساب/کارت … بانک … به نام مقرله واریز نمایم.
در صورت تأخیر در بازپرداخت، متعهد می‌شوم که به ازای هر روز تأخیر، مبلغ … ریال به عنوان وجه التزام (خسارت تأخیر تأدیه) به مقرله پرداخت نمایم.
این اقرارنامه به صورت رسمی و در حضور سردفتر و مأمور رسمی دولت تنظیم شده و دارای آثار و اعتبار قانونی می‌باشد.
✅ نکات کلیدی:
- تعیین دقیق مبلغ، تاریخ بازپرداخت و وجه التزام ضروری است.
- در صورتی که بازپرداخت انجام نشود، این اقرارنامه به عنوان سند لازم‌الاجرا قابلیت پیگیری حقوقی دارد.
📄 نمونه اقرارنامه رسمی اسقاط حق
اینجانب آقا/خانم [نام کامل مقر] فرزند …، به شماره شناسنامه …، کد ملی …، صادره از …، ساکن …، با اختیار و اراده کامل و در کمال سلامت عقل و روان، بدین‌وسیله اقرار و اسقاط حق می‌نمایم:
در خصوص موضوع … (مثلاً: فروش قطعی یک دستگاه آپارتمان به نشانی … به موجب مبایعه‌نامه شماره … مورخ …)، هیچ‌گونه ادعا، طلب، حق اعتراض یا شکایت از هر حیث و به هر عنوان، اعم از حقوقی، مالی، اجرایی، ثبتی یا کیفری نسبت به خریدار / طرف معامله، آقای / خانم …، ندارم.
هرگونه حق مراجعه، طرح دعوا، شکایت، مطالبه یا مطالبه خسارت را در این خصوص، اکنون و برای همیشه از خود سلب و ساقط می‌نمایم.
این اقرارنامه در کمال اختیار، بدون اجبار، اکراه یا فریب، و با آگاهی کامل از آثار حقوقی آن تنظیم و امضا گردیده و متعهد به رعایت مفاد آن می‌باشم.
✅ نکات مهم:
- این نوع اقرارنامه، معمولاً پس از اتمام قرارداد، دریافت کامل وجه یا تحویل مورد معامله تنظیم می‌شود.
- اسقاط حق یک سند رسمی معتبر است و می‌تواند مانع پیگیری‌های بعدی از سوی مقر گردد.
ابطال اقرارنامه رسمی؛ در چه شرایطی ممکن است؟
ابطال اقرارنامه رسمی با وجود اعتبار بالای آن، تحت شرایطی خاص ممکن است انجام شود. طبق قوانین ایران، اقرارنامه رسمی (محضری) یکی از قوی‌ترین ادله اثبات دعواست و تنها در موارد خاص می‌توان آن را بی‌اعتبار دانست. در ادامه، مهم‌ترین شرایط و دلایل ابطال اقرارنامه رسمی را مرور می‌کنیم:
✅ ۱. فقدان شرایط قانونی صحت اقرار
اگر اقرارکننده (مُقر) هنگام تنظیم اقرارنامه:
- صغیر (زیر سن قانونی) باشد؛
- مجنون یا سفیه (فاقد شعور و درک کافی) باشد؛
- در حالت اجبار، اکراه یا تهدید قرار داشته باشد؛
- قصد و اراده جدی برای اقرار نداشته باشد (اقرار از روی شوخی یا بدون درک پیامد آن)؛
این اقرار نامعتبر بوده و قابل ابطال است.
✅ ۲. اثبات جعل یا دستکاری سند
اگر ثابت شود که:
- امضای مقر جعلی است؛
- متن اقرارنامه دستکاری شده یا بر خلاف توافق اصلی تنظیم شده است؛
- سند در غیاب مقر یا بدون اطلاع او تنظیم شده؛
در این صورت می‌توان از طریق دادگاه تقاضای ابطال اقرارنامه را مطرح کرد.
✅ ۳. اشتباه فاحش در موضوع اقرار
اگر مقر در اثر اشتباه اساسی در واقعیت یا در ماهیت موضوع، اقدام به اقرار کرده باشد، مثلاً:
- تصور کرده شخصی وارث است اما بعداً خلاف آن ثابت شده؛
- به اشتباه تصور کرده بدهکار است ولی بعداً بی‌نیازی به پرداخت ثابت شده؛در چنین حالتی، ممکن است دادگاه اقرار را بی‌اثر یا قابل ابطال بداند.
✅ ۴. تدلیس یا فریب هنگام تنظیم اقرار
اگر ثابت شود طرف مقابل مقر، با استفاده از:
- دروغ، کتمان واقعیت یا اطلاعات نادرست
- یا سوءاستفاده از ناآگاهی مقر او را به امضای اقرارنامه وادار کرده باشد، تدلیس و فریب اثبات‌شده می‌تواند منجر به ابطال اقرارنامه گردد.
✅ ۵. اقرار صوری برای فرار از دین یا ضرر زدن به اشخاص دیگر
مثلاً:
- شخصی برای جلوگیری از توقیف اموالش، به صورت صوری اقرار کند که ملک متعلق به همسر یا فرزندش است؛
- یا برای ضرر رساندن به طلبکاران، ادعا کند دارایی را به دیگری واگذار کرده است؛در این موارد اگر صوری بودن و قصد سوء استفاده ثابت شود، امکان ابطال وجود دارد.
⚖️ روند قانونی ابطال اقرارنامه
- تنظیم دادخواست ابطال اقرارنامه رسمی در دادگاه حقوقی
- اثبات یکی از دلایل فوق (با بینه، شهادت، کارشناسی، قرائن و امارات)
- صدور رأی دادگاه مبنی بر بطلان یا بی‌اعتباری سند
📝 نتیجه‌گیری
ابطال اقرارنامه رسمی کار آسانی نیست و نیازمند دلایل محکم و اثبات‌پذیر است. اگر اقرارنامه در حضور مأمور رسمی و با رعایت شرایط قانونی تنظیم شده باشد، اصل بر صحت آن است. اما در صورت وجود اکراه، جعل، اشتباه یا فریب، امکان طرح دعوای ابطال وجود دارد.
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون اقرار محضری را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است که به اختصار آورده شده است:
❓ من یک اقرارنامه محضری صادر کردم و اکنون پشیمان شده‌ام. چه کاری می‌توانم انجام دهم؟ به طرف مقابل گفتم اما نمی‌پذیرد.
✅ اقرارنامه محضری، سند رسمی و دارای اعتبار حقوقی است. صرف پشیمانی شما موجب لغو آن نمی‌شود. تنها در صورتی می‌توانید آن را باطل کنید که یا طرف مقابل رضایت دهد یا با حکم دادگاه و اثبات یکی از دلایل ابطال (مانند اکراه، اشتباه، جعل،…) نسبت به بی‌اعتباری آن اقدام نمایید.
❓ پس از 6 سال حکم جلب شخصی را گرفتم و اکنون به توافق رسیدیم. او تعهد محضری داده که در آینده دعوی نکند. آیا این تعهد در قالب اقرارنامه محضری معتبر است؟
✅ بله. اقرارنامه محضری حاوی تعهد عدم طرح دعوا سندی رسمی و معتبر است و می‌تواند در صورت نقض تعهد، مبنای شکایت و پیگیری قضایی قرار گیرد.
❓ با خانمی قرار ازدواج داشتم و برای راه‌اندازی کسب‌وکاری به او ۵۰ میلیون تومان دادم. بعد از مدتی سفته و اقرار محضری گرفتم اما اکنون او می‌گوید با تهدید از او گرفته‌ام. آیا با سفته و اقرار محضری می‌توانم او را محکوم کنم یا نیاز به رسید بانکی دارم؟
✅ در صورت نبود دلایل اثبات‌شده درباره اکراه یا تهدید، سفته و اقرارنامه محضری ادله قوی محسوب می‌شوند. نیازی به فیش بانکی نیست؛ اما در دادگاه بررسی می‌شود که آیا اقرار تحت فشار صورت گرفته یا خیر.
❓ همسرم چندین بار مرا از خانه بیرون کرده و می‌گوید اگر دوباره این کار را انجام دهد، یکصد سکه طلا به من خواهد داد. آیا این دست‌نوشته اعتبار حقوقی دارد؟
✅ این تعهد، اگر صرفاً دست‌نوشته عادی باشد، در صورت وجود امضا و تاریخ ممکن است قابل استناد باشد، اما برای اعتبار و اجرای قطعی آن، بهتر است در قالب یک اقرارنامه محضری یا سند رسمی تنظیم گردد.
❓ آیا اقرارنامه باید به صورت رسمی و محضری ثبت شود یا اگر بر روی سند عادی با امضای شهود و اقرارکننده ثبت شود، معتبر است؟
✅ اقرارنامه عادی نیز معتبر است، به‌ویژه اگر دارای امضای مقر، مقرله و شهود باشد. اما اقرارنامه رسمی (محضری) اعتبار بالاتری دارد و اجرای آن در مراجع قضایی آسان‌تر است.
❓ من بیماری لاعلاج دارم و در خواستگاری با آگاهی از این موضوع ازدواج کردیم. آیا لازم است مدرک محضری بگیریم که بعدها ادعای بی‌اطلاعی نکنند و من را به خاطر بیماری‌ام طلاق ندهند؟
✅ بله، برای پیشگیری از ادعای فریب در ازدواج یا ابطال نکاح به دلیل تدلیس، بهتر است اقرارنامه محضری از همسر و خانواده ایشان تنظیم شود که در آن به اطلاع کامل از بیماری شما اذعان کرده باشند. این سند در دادگاه بسیار مؤثر است.