اولین جلسه دادرسی در دعاوی مدنی، یکی از مهم‌ترین مراحل رسیدگی قضایی است که بسیاری از حقوق و تکالیف طرفین دعوا به آن گره خورده است. قانون آیین دادرسی مدنی، با تعیین این جلسه به‌عنوان نقطه‌ای کلیدی، بازه زمانی خاصی را برای طرح ایرادات، افزایش خواسته، دعوای متقابل، جلب ثالث و حتی اعتراض به بهای خواسته مشخص کرده است.
از سوی دیگر، عدم شناخت دقیق از مفهوم و آثار اولین جلسه دادرسی می‌تواند به تضییع حقوق یکی از طرفین، به‌ویژه خواهان یا خوانده منجر شود. به همین دلیل، در این مقاله تلاش شده است تا با تکیه بر مواد قانونی، آراء دیوان عالی کشور و نظریات حقوقی، به بررسی کامل شرایط تشکیل اولین جلسه، آثار حقوقی آن و حقوق طرفین در این مرحله بپردازیم. شناخت صحیح از این جلسه، برای هر فردی که درگیر یک دعوای حقوقی است، ضرورتی انکارناپذیر محسوب می‌شود.
تعریف جلسه اول دادرسی از منظر قانون و رویه قضایی
جلسه اول دادرسی، نقطه آغاز رسمی فرآیند رسیدگی قضایی محسوب می‌شود که بسیاری از تصمیمات مهم در بستر آن شکل می‌گیرد. با وجود اهمیت زیاد این جلسه، قانون آیین دادرسی مدنی تعریف صریح و واحدی از آن ارائه نداده و این مسئله باعث تفسیرهای مختلف از سوی دادگاه‌ها، حقوق‌دانان و رویه‌های قضایی شده است.
در ادامه به تعریف جلسه اول می پردازیم و حقوق دفاعی و قضایی متهم و شاکی طبق قانون در این مرحله بررسی خواهیم نمود.
📌 برداشت قانون و نظریه دیوان عالی کشور
هیأت عمومی دیوان عالی کشور در رأی اصراری شماره ۳۰۳۱ مورخ ۳/۱۰/۱۳۳۹ اعلام می‌کند:
«اولین جلسه دادرسی، جلسه‌ای است که موجبات قانونی طرح و استماع دعوای طرفین فراهم باشد؛ در صورتی که به هر دلیلی، این جلسه تجدید شود، جلسات بعدی جلسه اول محسوب نمی‌شود.»
به‌عبارت دیگر، صرف تعیین وقت از سوی دادگاه برای رسیدگی، جلسه را به «جلسه اول دادرسی» تبدیل نمی‌کند. بلکه وجود شرایط لازم برای طرح دعوی و پاسخگویی طرفین، شرط تحقق این عنوان است.
📌 نظر اداره حقوقی قوه قضاییه
اداره حقوقی در نظریه شماره ۵۰۱۵/۷ مورخ ۱۰/۶/۱۳۸۱ نیز تأکید می‌کند که:
«جلسه‌ای اولین جلسه دادرسی محسوب می‌شود که وقت رسیدگی به‌طور قانونی ابلاغ شده و رسیدگی عملاً آغاز شده باشد.»
اگر جلسه صرفاً جهت ابلاغ یا به علت عدم حضور طرفین تشکیل نشود، جلسه اول محسوب نخواهد شد.
🔍 تحلیل رویه و نظریه قضات نشست‌های قضایی
مطابق با نشست قضایی برگزار شده در استان مازندران (۱۳۷۹/۱۰/۱۱)، جلسه‌ای که از حیث قانونی «معدّ برای رسیدگی» باشد، جلسه اول تلقی می‌شود. این «معد بودن» به معنای تحقق یکی از شرایط زیر است:
-
حضور همه اصحاب دعوا در جلسه،
-
یا ابلاغ صحیح اخطاریه به همه طرفین،
-
یا وصول لوایح دفاعیه آنان.
در غیر این صورت، حتی اگر جلسه برگزار شود اما یکی از طرفین حضور نداشته یا دفاعیه ندهد، آن جلسه اولین جلسه دادرسی نخواهد بود.
شرایط تشکیل جلسه اول دادرسی و زمان پایان آن
جلسه‌ای در نظام دادرسی مدنی به‌عنوان «اولین جلسه دادرسی» شناخته می‌شود که نه‌تنها وقت آن به‌درستی تعیین و ابلاغ شده باشد، بلکه شرایط رسیدگی واقعی و قانونی نیز در آن فراهم باشد. درک دقیق این شرایط برای استفاده مؤثر از حقوق طرفین در دادرسی، بسیار حیاتی است.
📌 شرایط تشکیل جلسه اول دادرسی چیست؟
برای آنکه جلسه‌ای به‌عنوان اولین جلسه دادرسی شناخته شود، تحقق یکی از سه حالت زیر ضروری است:
-
حضور کلیه اصحاب دعوا یا وکلای آن‌ها در جلسه رسیدگی
-
ابلاغ صحیح اخطاریه به تمامی طرفین دعوا
-
وصول لوایح دفاعی از طرف غایب پیش از جلسه رسیدگی
در غیر این صورت، جلسه‌ای که فاقد یکی از این شرایط باشد، حتی اگر برگزار شود، از منظر قانونی «اولین جلسه» محسوب نمی‌گردد.
📌 چه زمانی اولین جلسه دادرسی به پایان می‌رسد؟
بر اساس تفسیر حقوق‌دانان و رویه دیوان عالی کشور، پایان اولین جلسه زمانی است که:
-
قاضی رسیدگی را پایان دهد و ختم جلسه را اعلام کند،
-
یا جلسه به علت عوامل خارجی (مانند بیماری قاضی، نقص پرونده، یا تقاضای تجدید) تجدید شود،
-
یا فرصت قانونی طرح حقوقی که مقید به «تا پایان جلسه اول» است سپری گردد.
بنابراین اگر جلسه‌ای برگزار شود اما مثلاً به دلیل طولانی شدن اظهارات خواهان، خوانده فرصت دفاع پیدا نکند، جلسه تمام نشده تلقی می‌شود و ادامه آن نیز در حکم جلسه اول خواهد بود.
⚖️ ملاک تشخیص جلسه اول چیست؟
ملاک اصلی، امکان واقعی استماع دعوا توسط قاضی و طرح دفاعیات از سوی طرفین است. به عبارت دیگر، صرف حضور فیزیکی در دادگاه یا ذکر عبارت “جلسه اول” در صورتجلسه کفایت نمی‌کند. دادگاه باید امکان قانونی برای ورود در ماهیت دعوا را داشته باشد؛ در غیر این صورت، عنوان جلسه اول بر آن جلسه صدق نمی‌کند.
تفاوت میان «تا اولین جلسه» و «تا پایان اولین جلسه» در آیین دادرسی مدنی
در بسیاری از مواد قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت اعمال برخی حقوق یا طرح برخی اقدامات حقوقی با اصطلاحاتی نظیر «تا اولین جلسه دادرسی» یا «تا پایان اولین جلسه دادرسی» بیان شده است. در نگاه نخست ممکن است این دو عبارت مترادف به نظر برسند، اما در واقع تفاوت ظریفی میان آن‌ها وجود دارد که آگاهی از آن برای طرفین دعوا حیاتی است.
📝 مفهوم «تا اولین جلسه دادرسی»
این عبارت معمولاً ناظر بر اقداماتی است که باید پیش از شروع رسیدگی در جلسه اول یا در نخستین دقایق آغاز آن انجام شوند. در واقع، فرصت این اقدامات با شروع رسیدگی به پایان می‌رسد.
نمونه بارز آن در بند ۴ ماده ۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است:
«در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست معین کرده و خوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نکرده، مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.»
در اینجا اگر خوانده قبل از آغاز رسیدگی در جلسه، اعتراض خود را مطرح نکرده باشد، دیگر نمی‌تواند به بهای خواسته ایراد بگیرد. بنابراین، این مهلت تا شروع بررسی ماهوی دعوا اعتبار دارد.
📝 مفهوم «تا پایان اولین جلسه دادرسی»
در مقابل، عبارتی که مهلت را تا پایان جلسه اول می‌داند، دامنه گسترده‌تری دارد و به طرفین اجازه می‌دهد اقدامات حقوقی موردنظر را تا لحظه ختم جلسه انجام دهند.
برای مثال در ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر شده است:
«ایرادات و اعتراضات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی به عمل آید، مگر اینکه سبب ایراد متعاقباً حادث شود.»
در اینجا خواهان یا خوانده می‌توانند تا انتهای جلسه، نسبت به مواردی چون عدم صلاحیت دادگاه، اهلیت طرف مقابل، یا سمت نماینده قانونی ایراد وارد کنند. بنابراین فرصت بیشتری برای بررسی شرایط پرونده و اتخاذ تصمیم وجود دارد.
📌 اهمیت تفکیک این دو اصطلاح
در عمل، تشخیص دقیق این تفاوت باعث می‌شود که حقوق طرفین از بین نرود. بسیاری از ایرادات شکلی یا حقوق قانونی، تنها در این بازه‌های زمانی امکان طرح دارند. در صورت غفلت، دادگاه مکلف نیست حتی به آن ایرادات رسیدگی کند (ماده ۹۰ ق.آ.د.م).
حقوق و تکالیف خواهان در جلسه اول دادرسی
خواهان، آغازگر دعوا و کسی است که با ارائه دادخواست به دادگاه، درخواست رسیدگی می‌کند. اما صرف طرح دعوا کافی نیست؛ خواهان باید با درک صحیح از حقوق و وظایف خود در اولین جلسه دادرسی، از فرصت‌های قانونی‌اش استفاده کند؛ چراکه بسیاری از این حقوق مقید به همین جلسه هستند.
📌 ۱. استرداد دادخواست قبل از اولین جلسه
مطابق بند الف ماده ۱۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می‌تواند تا شروع اولین جلسه دادرسی، دادخواست خود را مسترد کند. در این صورت دادگاه، قرار ابطال دادخواست صادر می‌نماید و دعوا بدون سابقه محسوب می‌شود.
📝 نکته: در صورت استرداد پس از اولین جلسه، خواهان باید رضایت خوانده را جلب کرده یا دادخواست جدید ارائه دهد که مستلزم پرداخت مجدد هزینه دادرسی است.
📌 ۲. افزایش خواسته، تغییر نحوه دعوی یا درخواست
مطابق ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، خواهان می‌تواند:
-
خواسته خود را در تمام مراحل کاهش دهد
-
اما افزایش خواسته یا تغییر نحوه دعوی (مثلاً از الزام به ایفای تعهد به مطالبه خسارت) تنها تا پایان اولین جلسه دادرسی مجاز است، به شرط آنکه:
-
با دعوای اصلی مرتبط باشد
-
و منشأ واحد داشته باشد
-
📌 ۳. طرح ایرادات و اعتراضات
اگرچه در ظاهر بیشتر ایرادات از سوی خوانده مطرح می‌شود، اما خواهان نیز می‌تواند مطابق مواد ۸۴ تا ۹۲ آیین دادرسی مدنی ایراداتی مانند عدم صلاحیت، اهلیت، سمت، مشروعیت خواسته، یا جزمی نبودن دعوا را مطرح کند.
این ایرادات باید تا پایان اولین جلسه دادرسی اعلام شوند. در غیر این صورت، دادگاه مکلف به بررسی آن‌ها نخواهد بود (ماده ۹۰).
📌 ۴. جلب شخص ثالث
چنانچه خواهان لازم بداند شخص ثالثی در جریان رسیدگی وارد شود، باید:
-
تا پایان اولین جلسه دادرسی دلایل جلب را به‌صورت شفاهی به دادگاه اعلام کند
-
ظرف سه روز از تاریخ جلسه، دادخواست کتبی جلب ثالث را به دادگاه تقدیم نماید
(ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی)
📌 ۵. ارائه اصول مستندات
بر اساس ماده ۹۶، خواهان مکلف است اصول اسنادی را که به آن‌ها استناد کرده در جلسه اول دادرسی همراه داشته باشد. اگر اسناد عادی ارائه نکند و مورد انکار یا تردید خوانده قرار گیرد و دعوا مستند به دلیل دیگری نباشد، قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود.
حقوق و تکالیف خوانده در جلسه اول دادرسی
خوانده به‌عنوان طرف مقابل دعوی در فرآیند دادرسی، دارای حقوق و مسئولیت‌های مشخصی است که بهره‌برداری از آن‌ها منوط به آگاهی و اقدام در محدوده زمانی مشخص، به‌ویژه تا پایان اولین جلسه دادرسی است. عدم بهره‌برداری به‌موقع، می‌تواند آثار مهمی در صدور رأی نهایی دادگاه داشته باشد.
📌 ۱. اعتراض به بهای خواسته
بر اساس بند ۴ ماده ۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده باید تا اولین جلسه دادرسی نسبت به بهای خواسته‌ای که خواهان تعیین کرده، اعتراض کند.
چنانچه این اعتراض قبل از شروع جلسه رسیدگی مطرح نشود، دادگاه ملزم به رسیدگی بر اساس همان مبلغ قیدشده در دادخواست خواهد بود.
📌 ۲. ایراد و اعتراض به دعوا
مطابق مواد ۸۴ تا ۹۲ و به‌ویژه ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده باید تا پایان اولین جلسه دادرسی ایرادات خود را نسبت به دعوا اعلام کند. این ایرادات شامل مواردی از قبیل:
-
عدم صلاحیت دادگاه
-
اهلیت نداشتن خواهان
-
عدم سمت نماینده حقوقی خواهان
-
مشروع نبودن مورد دعوا
-
ذی‌نفع نبودن خواهان
و… می‌باشد.
❗ اگر ایرادات تا پایان این جلسه مطرح نشوند، طبق ماده ۹۰، دادگاه الزامی به رسیدگی مستقل به آن‌ها نخواهد داشت.
📌 ۳. اقامه دعوای متقابل
بر اساس مواد ۱۴۱ و ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر خوانده بخواهد دعوایی علیه خواهان مطرح کند که منشأ واحدی با دعوای اصلی دارد یا با آن ارتباط کامل دارد، باید:
-
تا پایان جلسه اول دادرسی دادخواست دعوای متقابل را تقدیم کند
این دعوا در صورتی‌که شرایط قانونی داشته باشد، هم‌زمان با دعوای اصلی رسیدگی می‌شود.
📌 ۴. جلب ثالث
مطابق ماده ۱۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، خوانده نیز مانند خواهان می‌تواند شخص ثالثی را به دعوی جلب کند؛ مشروط به اینکه:
-
تا پایان جلسه اول دادرسی دلایل جلب را به دادگاه اعلام کند
-
ظرف سه روز پس از جلسه، دادخواست کتبی جلب را ارائه دهد
📌 ۵. تقاضای اخذ تأمین از اتباع خارجی
بر اساس ماده ۱۴۴ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر خواهان تبعه دولت خارجی باشد، خوانده ایرانی می‌تواند تا پایان جلسه اول دادرسی، تقاضای اخذ تأمین برای هزینه‌های احتمالی دعوی کند.
این تأمین برای تضمین هزینه دادرسی و حق‌الوکاله‌ای است که ممکن است خواهان خارجی به پرداخت آن محکوم شود.
📌 ۶. انکار، تردید یا ادعای جعلیت نسبت به اسناد خواهان
مطابق مواد ۲۱۷ و ۲۱۹، خوانده حق دارد اسناد ضمیمه دادخواست را:
-
انکار کند (نسبت به اسناد عادی منتسب به او)
-
تردید کند (نسبت به اصل یا اصالت نسخه)
-
یا ادعای جعلیت نماید
اما این اقدامات نیز باید تا اولین جلسه دادرسی انجام شوند؛ مگر آنکه دلایل جعلیت پس از آن کشف شود.
آثار قانونی جلسه اول دادرسی بر فرایند رسیدگی
اولین جلسه دادرسی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند دادرسی مدنی، آثار گسترده و تعیین‌کننده‌ای بر حقوق طرفین، ساختار رسیدگی، و نحوه صدور رأی دارد. این جلسه نه‌تنها بستری برای طرح ایرادات و تنظیم دفاعیات است، بلکه زمان‌بندی بسیاری از حقوق شکلی و حتی ماهوی را نیز مشخص می‌کند. شما می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال برای محاسبه آنلاین مهلت ها و مواعد قانونی برای موارد زیر استفاده نمایید.
✅ ۱. تعیین مهلت طرح ایرادات و اعتراضات
مطابق ماده ۸۷ قانون آیین دادرسی مدنی، کلیه ایرادات از جمله:
-
عدم صلاحیت دادگاه
-
نداشتن اهلیت
-
نبود سمت قانونی
-
تکرار دعوا
باید تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح شود. در غیر این صورت، دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوا نسبت به آن رأی صادر کند (ماده ۹۰).
✅ ۲. محدودیت زمانی برای تغییر یا افزایش خواسته
بر اساس ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگونه تغییر در نحوه دعوا یا افزایش خواسته:
-
باید با دعوای اصلی مرتبط و دارای منشأ واحد باشد
-
و تا پایان اولین جلسه دادرسی اعلام شود
در غیر این صورت، فقط کاهش خواسته در مراحل بعدی ممکن است.
✅ ۳. محدودیت زمانی برای استرداد دادخواست
استرداد دادخواست نیز تا قبل از اولین جلسه دادرسی مزایای ویژه‌ای دارد. مطابق بند الف ماده ۱۰۷:
-
استرداد پیش از اولین جلسه باعث صدور قرار ابطال دادخواست می‌شود
-
که برخلاف رد دعوا، اعتبار امر مختومه ایجاد نمی‌کند
✅ ۴. امکان طرح دعوای متقابل و جلب ثالث
اولین جلسه دادرسی، تنها فرصت برای طرح دعوای متقابل (ماده ۱۴۳) و اظهار دلایل جلب ثالث (ماده ۱۳۵) است. در این جلسه:
-
خوانده باید دلایل دعوای متقابل یا جلب را بیان کند
-
و سپس ظرف مهلت مقرر (معمولاً ۳ روز)، دادخواست لازم را تقدیم نماید
✅ ۵. ارائه اسناد اصلی و امکان ابطال دادخواست
طبق ماده ۹۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اگر خواهان اصول اسناد عادی خود را در جلسه اول ارائه نکند و اسناد مورد انکار یا تردید خوانده قرار گیرد، و دلیل دیگری برای دعوی وجود نداشته باشد، دادخواست باطل خواهد شد.
همچنین، اگر خوانده اصول اسناد خود را نیاورد، آن اسناد از عداد دلایل او خارج می‌شود.
✅ ۶. الزام به اخذ تأمین از اتباع بیگانه
مطابق ماده ۱۴۴، تنها تا پایان اولین جلسه دادرسی است که می‌توان از خواهان تبعه خارجی درخواست تأمین برای هزینه‌ها کرد.
در صورت فوت این مهلت، دادگاه دیگر نمی‌تواند وارد این درخواست شود.
پیامدهای غیبت، تجدید جلسه و عدم امکان استماع دعوا در جلسه اول
در ظاهر، جلسه اول دادرسی ممکن است صرفاً به‌عنوان یک تاریخ اداری تلقی شود؛ اما در واقعیت، نحوه برگزاری، حضور یا غیبت طرفین، و حتی امکان رسیدگی در آن جلسه، آثار حقوقی گسترده‌ای دارد. اگر شرایط قانونی تشکیل جلسه فراهم نباشد یا طرفین به دلایل مختلف حضور نداشته باشند، ممکن است عنوان «جلسه اول» بر آن جلسه صدق نکند.
📌 آیا جلسه‌ای که تشکیل می‌شود، الزاماً جلسه اول است؟
خیر. همان‌طور که رأی اصراری هیأت عمومی دیوان عالی کشور شماره ۳۰۳۱ تصریح می‌کند:
«اگر در جلسه دادرسی، موجبات قانونی استماع دعوی فراهم نباشد (مثلاً یکی از طرفین حاضر نباشد و لایحه‌ای هم نداده باشد)، آن جلسه، جلسه اول محسوب نمی‌شود.»
بنابراین، شرط جلسه اول بودن، فراهم بودن امکان رسیدگی واقعی به دعوی است.
📌 غیبت بدون عذر موجه چه اثری دارد؟
مطابق ماده ۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی:
-
عدم حضور هر یک از اصحاب دعوا یا وکلای آنان، مانع از رسیدگی و صدور رأی نیست.
-
اگر خواهان در جلسه حاضر نشود و حضور او برای اخذ توضیح ضروری باشد و امکان صدور رأی بدون آن وجود نداشته باشد، دادخواست باطل می‌شود.
اما اگر توضیحات خواهان لازم نباشد و با اطلاعات موجود بتوان رأی داد، غیبت باعث ابطال دادخواست نمی‌شود.
📌 تجدید جلسه دادرسی به چه معناست؟
گاهی جلسه به دلایلی تجدید می‌شود:
-
مثلاً به دلیل بیماری قاضی یا درخواست یکی از طرفین با عذر موجه
-
یا عدم ابلاغ صحیح اخطاریه به یکی از طرفین
در این صورت، جلسه‌ای که تجدید می‌شود، نخستین جلسه رسمی و واجد آثار جلسه اول محسوب نخواهد شد.
📝 تأثیر ناتمام ماندن جلسه بر ماهیت آن
اگر در جلسه اول، فقط خواهان فرصت ارائه اظهارات پیدا کند و دفاعیات خوانده به جلسه بعد موکول شود، جلسه بعدی نیز در حکم ادامه جلسه اول خواهد بود.
این نکته در نظریه اداره حقوقی و رأی دیوان عالی نیز تأیید شده است.
⚠️ اما اگر خوانده احضار شده ولی خود عمداً در جلسه حاضر نشود، چه می‌شود؟
در چنین حالتی، چون دادگاه امکان استماع دفاعیات را فراهم کرده اما خوانده از حق خود استفاده نکرده است، آن جلسه از نظر قانونی، اولین جلسه محسوب می‌شود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون خصوصیات اولین جلسه دادرسی و حقوق خواهان و خوانده را مشاهده می فرمایید:
❓ من احضاریه دادگاه گرفتم ولی نمی‌دانم جلسه اول دادرسی دقیقاً چی هست. باید چه مدارکی با خودم ببرم؟
✅ جلسه اول دادرسی، نخستین فرصت قانونی برای دفاع یا ارائه مدارک شماست. باید اصل مدارک و اسنادی را که در دادخواست یا لایحه اشاره کرده‌اید، همراه داشته باشید. اگر خواهان هستید، اصل اسناد ادعایی را ببرید و اگر خوانده هستید، اسناد دفاعی‌تان را هم آماده کنید. همچنین، کارت ملی، کپی برابر اصل مدارک، و هرگونه لایحه دفاعی ضروری است.
❓ اگر در جلسه اول دادرسی نتونم برم، چه اتفاقی می‌افته؟
✅ بستگی دارد شما خواهان هستید یا خوانده. اگر خواهان در جلسه اول حاضر نشود و حضورش برای اخذ توضیح ضروری باشد، ممکن است دادخواستش ابطال شود. اگر خوانده حاضر نشود، جلسه بدون او ادامه می‌یابد و ممکن است دادگاه رأی صادر کند؛ مگر اینکه غیبت موجهی داشته باشید یا قبلاً لایحه دفاعی ارسال کرده باشید.
❓ آیا می‌تونم در جلسه اول دادرسی خواسته‌ام رو تغییر بدم؟ اول خواستم الزام به انجام تعهد بود ولی حالا می‌خوام خسارت بخوام.
✅ بله، طبق ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، می‌توانید خواسته یا نحوه دعوا را تا پایان اولین جلسه دادرسی تغییر دهید؛ البته به‌شرطی که موضوع جدید با دعوای اصلی مرتبط باشد و منشأ یکسانی داشته باشد.
❓ من یک شاهد دارم ولی هنوز نتونستم بیارمش. می‌تونم تو جلسه اول از دادگاه بخوام جلسه رو عقب بندازه؟
✅ اگر حضور شاهد برای اثبات ادعای شما حیاتی باشد، می‌توانید در همان جلسه از دادگاه تقاضای تجدید جلسه برای احضار شاهد را مطرح کنید. دادگاه اگر تقاضای شما را موجه بداند، جلسه را تجدید می‌کند؛ اما این تضمینی نیست و بستگی به نظر قاضی دارد.
❓ خوانده در جلسه اول نیومد ولی لایحه هم نفرستاد. آیا دادگاه رأی می‌ده یا جلسه تجدید می‌شه؟
✅ اگر اخطاریه به‌درستی ابلاغ شده باشد و خوانده بدون عذر موجه نیامده و لایحه‌ای هم نفرستاده باشد، دادگاه جلسه را ادامه می‌دهد و می‌تواند رأی غیابی صادر کند؛ به‌شرط آنکه امکان صدور رأی بدون حضور او وجود داشته باشد.