جرم تهمت دزدی؛ انواع، مجازات، نحوه شکایت و اعاده حیثیت

تهمت زدن، به‌ویژه زمانی‌ که موضوع آن سرقت باشد، نه‌تنها رفتاری ناپسند و غیراخلاقی است، بلکه ممکن است پیامدهای کیفری و حقوقی جدی نیز در پی داشته باشد. در نظام حقوقی ایران، تهمت دزدی زیرمجموعه‌ای از جرم «افترا» به شمار می‌رود و در صورت تحقق شرایط قانونی، با مجازات‌هایی چون حبس و شلاق مواجه می‌شود. اهمیت این جرم زمانی دوچندان می‌شود که بدانیم وارد کردن چنین اتهامی به شخصی بی‌گناه می‌تواند آبرو، اعتبار و آینده اجتماعی و شغلی او را نابود کند.

از این رو، قانون‌گذار به صراحت در مواد مختلف قانون مجازات اسلامی، به تعریف و جرم‌انگاری تهمت دزدی پرداخته و راهکارهایی را نیز برای اعاده حیثیت قربانیان این اتهام در نظر گرفته است. در این مقاله، با نگاهی جامع به تعریف، ارکان، مجازات، راه‌های اثبات و نحوه شکایت از جرم تهمت دزدی می‌پردازیم و به سوالات پر‌تکرار در این زمینه نیز پاسخ خواهیم داد.

جرم تهمت دزدی چیست؟

تهمت دزدی یکی از مصادیق صریح افترا در قانون ایران است که به معنای نسبت دادن ناروا و بی‌اساس جرم سرقت به شخصی دیگر می‌باشد. این اتهام ممکن است به صورت شفاهی، کتبی یا حتی عملی صورت گیرد و در هر حالت، در صورت ناتوانی شخص نسبت‌دهنده در اثبات ادعای خود، جرم تلقی شده و مجازات مشخصی خواهد داشت.

📌 تعریف افترا و تفاوت آن با سایر جرایم توهین‌آمیز

در حقوق جزا، افترا به معنای نسبت دادن جرمی به دیگری بدون ارائه دلیل و مدرک قانونی است، به‌گونه‌ای که حیثیت و آبروی وی خدشه‌دار شود. این جرم از خانواده توهین به‌شمار می‌رود، اما با این تفاوت که در توهین معمولی، صرفاً به کار بردن الفاظ تحقیرآمیز و بی‌احترامی جرم تلقی می‌شود، در حالی‌که در افترا، ارتکاب جرم خاصی به فرد نسبت داده می‌شود، مثل سرقت، کلاهبرداری یا حتی قتل.

برخلاف توهین، افترا جنبه خاص‌تری دارد؛ چرا که نسبت دادن «رفتاری مجرمانه» عنصر محوری آن است. قانون‌گذار این رفتار را نه‌تنها غیراخلاقی، بلکه تهدیدی برای نظم عمومی و حیثیت افراد دانسته و برای آن مجازات پیش‌بینی کرده است.

📌 انواع افترا: افترای ساده و افترای عملی

افترا در نظام حقوقی ایران به دو شکل عمده تقسیم می‌شود که هر دو می‌توانند در قالب «تهمت دزدی» تحقق یابند:

🔹 افترای ساده

مطابق ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، هر کس از طریق وسایل مختلف مانند اوراق چاپی، روزنامه، نطق در مجامع یا هر وسیله‌ی دیگر، صراحتاً جرمی را به دیگری نسبت دهد، بدون اینکه توانایی اثبات آن را داشته باشد، مرتکب جرم افترا شده است. اگر کسی به‌صورت علنی و بدون مدرک به دیگری بگوید «تو دزد هستی» یا «مالی را سرقت کردی» و این موضوع در یک محفل یا رسانه‌ای مطرح شود، مشمول این نوع افترا خواهد شد.

🔹 افترای عملی

بر اساس ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی عمداً ابزار یا شیء مجرمانه‌ای را در وسایل، منزل یا محل کار دیگری قرار دهد و با این کار، زمینه تعقیب کیفری او را فراهم کند، مرتکب «افترای عملی» شده است. مثلاً کسی طلا یا اموال گمشده‌ای را در کیف همکارش می‌گذارد و سپس او را به دزدی متهم می‌کند. در صورتی که در نهایت بی‌گناهی فرد متهم ثابت شود، فرد افترا زننده با مجازات شدیدتری روبه‌رو خواهد شد.

مجازات قانونی جرم تهمت دزدی

در صورت تهمت و افترا زدن به دیگران، به‌ویژه نسبت دادن جرم سرقت بدون دلیل و مدرک، از منظر قانون مجازات اسلامی عملی مجرمانه تلقی شده و برای آن مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است. شدت مجازات نیز با توجه به نحوه ارتکاب افترا (ساده یا عملی) متفاوت خواهد بود.

📌 مجازات افترای ساده (ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی)

مطابق ماده ۶۹۷ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، اگر شخصی از طریق نوشتار، گفتار یا هر وسیله‌ی ارتباطی دیگری، به‌طور صریح و بدون دلیل موجه، دیگری را به ارتکاب جرم سرقت متهم کند و در نهایت نتواند این ادعا را در دادگاه ثابت نماید، مرتکب افترای ساده شده است.

مجازات افترای ساده عبارت است از:

• حبس از ۱۵ روز تا ۶ ماه (با توجه به قانون کاهش مجازات حبس تعزیری)

• یا تا ۷۴ ضربه شلاق

• یا ترکیبی از هر دو، بسته به نظر قاضی

نکته قابل توجه اینکه اگر افترا موجب اجرای حد شود (مانند قذف)، مجازات آن مطابق مقررات حد خواهد بود، نه تعزیر.

📌 مجازات افترای عملی (ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی)

طبق ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که شخصی به قصد متهم کردن فردی دیگر، اقدام به جاسازی یا مخفی کردن اموال، اشیاء یا وسایلی کند که ظاهر آن‌ها نشان از ارتکاب جرم دارد، و این عمل موجب شود که آن فرد بی‌گناه مورد تعقیب قضایی قرار گیرد، ولی در نهایت برائت وی اثبات گردد، مرتکب افترای عملی شده است.

مجازات افترای عملی عبارت است از:

• حبس از ۳ ماه تا ۱۸ ماه

• یا تا ۷۴ ضربه شلاق تعزیری

• یا هر دو مورد به تشخیص دادگاه

📌 تأثیر قانون کاهش مجازات حبس بر مجازات افترا

در سال‌های اخیر، قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در ایران تصویب شده که موجب تغییر و تعدیل برخی مجازات‌ها شده است. بر اساس این قانون، حبس‌های کوتاه‌مدت در مواردی مانند افترا کاهش یافته و در بسیاری موارد، قضات تمایل بیشتری به استفاده از مجازات‌های جایگزین دارند.

با این حال، نباید تصور کرد که تهمت دزدی بی‌اهمیت تلقی می‌شود. برعکس، در مواردی که این اتهام به شخصیت اجتماعی یا شغلی قربانی لطمه وارد کرده باشد، دادگاه ممکن است همچنان حداکثر مجازات را اعمال کند.

ارکان تشکیل‌دهنده جرم تهمت دزدی

برای اینکه عملی در قالب «جرم تهمت دزدی» مورد پیگرد قانونی قرار گیرد، باید سه رکن اصلی در آن وجود داشته باشد: رکن قانونی، رکن مادی و رکن معنوی. در غیاب هر یک از این ارکان، عنوان مجرمانه از عمل انتزاع نمی‌شود و نمی‌توان فرد را به دلیل تهمت دزدی مجازات کرد.

⚖️ رکن قانونی: مواد ۶۹۷ و ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی

رکن قانونی هر جرم، همان نص صریح قانون است که جرم‌انگاری را مشخص می‌کند. در مورد تهمت دزدی، این رکن در ماده ۶۹۷ (افترای ساده) و ماده ۶۹۹ (افترای عملی) قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) دیده می‌شود. این مواد به صراحت اعلام می‌کنند که نسبت دادن جرم بدون اثبات آن، جرم است. بنابراین، هرگاه کسی دیگران را به ارتکاب جرم سرقت متهم کند ولی نتواند این اتهام را اثبات نماید، قانون آن را به‌عنوان جرم افترا شناسایی کرده است.

⚖️ رکن مادی: گفتار، نوشتار یا رفتار عملی

عنصر مادی به رفتار قابل مشاهده و عینی اشاره دارد که جرم بر آن مبتنی می‌شود. در جرم تهمت دزدی، این عنصر ممکن است شکل‌های مختلفی به خود بگیرد:

• بیان صریح اتهام دزدی در جمع یا رسانه‌ها

• نوشتن این اتهام در فضای مجازی یا روزنامه‌ها

• ارسال پیامک یا ایمیل حاوی اتهام سرقت

• یا در مورد افترای عملی، جاسازی عمدی مال مسروقه در وسایل شخص دیگر

برای مثال، اگر شخصی با ارسال یک پیامک بنویسد «تو اون طلاها رو دزدیدی» و نتواند در دادگاه این ادعا را ثابت کند، این عمل یک مصداق از رکن مادی جرم تهمت دزدی است.

نکته مهم: تنها داشتن نیت مجرمانه برای تحقق جرم کافی نیست، بلکه باید رفتار فیزیکی یا گفتاری مشخصی نیز رخ دهد.

⚖️ رکن معنوی: قصد آگاهانه برای آسیب زدن

عنصر معنوی به نیت و قصد مرتکب مربوط می‌شود. در جرم تهمت دزدی، این نیت باید مشخص و مخرب باشد. یعنی شخص باید عمداً و با علم به نادرست بودن ادعای خود، جرم سرقت را به دیگری نسبت دهد. صرف بدبینی یا گمان، بدون سوءنیت کافی نیست.

از طرفی، اگر شخصی بدون اطلاع از نادرست بودن یک خبر، صرفاً آن را نقل کند، و بتواند حسن‌نیت خود را ثابت نماید، ممکن است از مسئولیت کیفری مبرا باشد. ولی اگر ثابت شود که با هدف تخریب شخصیت، بدنامی یا انتقام‌گیری، اتهام سرقت را بیان کرده است، عنصر معنوی جرم نیز تحقق یافته و مجازات بر اساس قانون اعمال می‌شود.

راه‌های اثبات جرم تهمت دزدی

برای رسیدگی قضایی به جرم تهمت دزدی، تنها ادعای شاکی کافی نیست. قانون‌گذار برای هر نوع دعوای کیفری، شرایط خاصی برای ارائه دلایل در نظر گرفته است. در جرم افترا به‌ویژه نسبت دادن سرقت، اثبات جرم از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چرا که بدون وجود مدارک و شواهد معتبر، دادگاه نمی‌تواند حکمی به نفع شاکی صادر کند. بنابراین، شناخت راه‌های اثبات این جرم برای پیگیری موفق پرونده ضروری است.

📝 راه‌های قانونی برای اثبات افترا

بر اساس ماده ۱۶۰ قانون آیین دادرسی کیفری، ادله اثبات جرم شامل موارد زیر است:

• اقرار متهم: اگر شخصی که اتهام سرقت را وارد کرده، در جریان تحقیقات یا در دادگاه به کذب بودن ادعای خود اعتراف کند، این اقرار به‌عنوان قوی‌ترین دلیل، موجب اثبات جرم افترا می‌شود.

• شهادت شهود: حضور شهود عینی که بتوانند شهادت دهند شخصی صراحتاً و در حضور دیگران، دیگری را به دزدی متهم کرده، یکی از رایج‌ترین دلایل اثبات جرم تهمت است. شهادت باید مستند، بدون ابهام و همراه با ذکر زمان، مکان و محتوا باشد.

• علم قاضی: در صورتی که قاضی از طریق بررسی اسناد، گفته‌های طرفین، محتوای پیام‌ها یا گزارش کارشناسی به یقین برسد که افترا واقع شده، می‌تواند بر اساس علم خود رأی صادر کند. این نوع استدلال معمولاً در پرونده‌هایی که سند مستقیم در دست نیست، نقش کلیدی دارد.

• دلایل دیجیتالی: در دنیای امروز، پیامک‌ها، پیام‌های شبکه‌های اجتماعی، صدا و فیلم‌های ضبط‌شده نیز از جمله مستندات مهم محسوب می‌شوند. اگر پیامک یا صدای ضبط‌شده‌ای در آن اتهام دزدی مطرح شده باشد، می‌توان آن را ضمیمه شکایت کرد.

• اسناد کتبی یا تصویری: اگر تهمت در قالب نامه، اعلامیه، ایمیل یا حتی در روزنامه و وب‌سایت منتشر شده باشد، این مستندات قابل استناد در دادگاه هستند و می‌توانند مبنای صدور رأی قرار گیرند.

❌ محدودیت استفاده از سوگند و قسامه در جرم تهمت دزدی

در قانون مجازات اسلامی، سوگند و قسامه از جمله ادله شرعی اثبات جرم هستند که بیشتر در جرایم حدود، قصاص و دیه مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما:

• تهمت دزدی از جمله جرایم تعزیری است؛ یعنی میزان مجازات و روش رسیدگی آن را قانون مشخص کرده، نه شرع. بنابراین، اثبات آن از طریق سوگند و قسامه ممکن نیست.

• به عنوان مثال، در جرمی مانند قتل عمد، در صورت نبود شاهد و اقرار، قسامه قابل اجراست. ولی در تهمت دزدی، فقط باید از طریق ادله عقلی و تجربی (اقرار، شهادت، علم قاضی، مستندات) اقدام کرد.

🔍ضرورت اثبات بی‌گناهی پیش از شکایت از افترا

بر اساس رویه قضایی و تصریح مواد قانونی، برای اینکه بتوان از شخص تهمت‌زننده شکایت کرد، ابتدا باید بی‌گناهی خود در پرونده اصلی سرقت اثبات شود. یعنی باید از دادگاه قرار منع تعقیب یا حکم برائت دریافت کرده باشید. تا زمانی که شما هنوز در مظان اتهام سرقت باشید یا حکم قطعی برائت نگرفته باشید، نمی‌توان به‌صورت رسمی فرد تهمت‌زننده را به جرم افترا تحت تعقیب قرار داد.

تهمت دزدی کارفرما به کارگر، به همسر و پیامکی

جرم تهمت دزدی گاه نه در محافل عمومی، بلکه در بستر روابط نزدیک و روزمره مانند محل کار یا خانواده رخ می‌دهد. این نوع تهمت‌ها اغلب بدون سند و در فضای احساسی مطرح می‌شوند، اما آثار حقوقی و روانی عمیقی دارند. بسیاری از افراد قربانی این اتهام‌ها، بدون اطلاع از حق قانونی خود، از پیگیری آن صرف‌نظر می‌کنند؛ درحالی‌که قانون، حتی در فضای خصوصی نیز از حیثیت افراد حمایت می‌کند.

⚖️ تهمت دزدی کارفرما به کارگر

یکی از پرتکرارترین مصادیق این جرم در روابط شغلی است. گاه کارفرما بدون ارائه هیچ مدرک مستندی، کارگر یا کارمند خود را به سرقت متهم می‌کند؛ مثلاً ادعا می‌شود وجهی از صندوق مفقود شده و مقصر، کارگر است. در این موارد:

• اگر کارگر بی‌گناه باشد و بتواند از طریق اسناد، شاهد یا سایر ادله، تبرئه شود؛

• و اگر مشخص شود کارفرما آگاهانه و بدون مدرک، این اتهام را وارد کرده است؛

کارگر می‌تواند شکایت کیفری افترا تنظیم کند و در صورت محکومیت کارفرما، او با مجازات قانونی مواجه خواهد شد. علاوه بر آن، در صورت ورود خسارت معنوی یا مادی، امکان طرح دعوای مطالبه خسارت نیز وجود دارد.

⚖️ مجازات تهمت دزدی به همسر

در زندگی زناشویی نیز گاه روابط به حدی متشنج می‌شود که یکی از زوجین، دیگری را به دزدی متهم می‌کند؛ مثلاً در هنگام طلاق یا اختلاف مالی، یکی مدعی می‌شود که دیگری مدارک، اموال یا وجوهی را ربوده است. در این خصوص:

• قانون هیچ استثنایی برای تهمت‌زننده قائل نیست، حتی اگر همسر فرد باشد.

• اگر ادعای سرقت در دادگاه مطرح شود و سپس بی‌اساس بودن آن مشخص گردد، شخص متهم‌کننده می‌تواند تحت پیگرد کیفری قرار گیرد.

• برخی دادگاه‌ها در این موارد، ضمن بررسی دعوای افترا، دستور اعاده حیثیت نیز صادر می‌کنند.

⚖️ تهمت دزدی با پیامک: آیا پیامک دلیل قانونی است؟

در بسیاری از پرونده‌ها، تهمت دزدی از طریق پیامک یا پیام‌رسان‌ها مثل واتساپ، تلگرام یا دایرکت اینستاگرام مطرح می‌شود. این پرسش پیش می‌آید که آیا چنین پیام‌هایی از نظر قانونی قابل استناد هستند؟

پاسخ مثبت است، به شرط آنکه:

• هویت فرستنده به‌وضوح مشخص باشد (مثلاً شماره تلفن با نام و مشخصات ثبت شده مطابقت داشته باشد)

• پیام ذخیره و به صورت پرینت رسمی ارائه شود (از طریق گزارش کارشناسی پلیس فتا یا دفاتر الکترونیکی قضایی)

• محتوای پیام حاوی اتهام صریح دزدی باشد، نه صرفاً گمانه‌زنی یا طعنه

در چنین حالتی، پیامک می‌تواند به عنوان یکی از ادله اثبات جرم افترا در دادگاه مطرح شود.

اعاده حیثیت در پی تهمت دزدی

وقتی شخصی به ناحق به ارتکاب جرم دزدی متهم می‌شود، و در نهایت در فرآیند قضایی تبرئه می‌گردد، این حق را دارد که برای بازگرداندن آبرو و حیثیت آسیب‌دیده خود اقدام کند. قانون‌گذار در چنین مواردی، امکان اعاده حیثیت کیفری و مدنی را فراهم کرده است. هدف از اعاده حیثیت، ترمیم لطمه‌های معنوی، اجتماعی و حقوقی است که در نتیجه اتهام ناروا بر فرد وارد شده است.

📌 تعریف اعاده حیثیت در قانون

اعاده حیثیت به‌طور کلی به معنای بازگرداندن اعتبار اجتماعی و حقوقی فردی است که به‌نادرست متهم به جرمی شده و سپس بی‌گناهی او اثبات شده است. این مفهوم در دو بعد مطرح می‌شود:

• اعاده حیثیت قضایی (ماده ۵۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری): اگر فردی به جرم افترا محکوم شود، شاکی می‌تواند تقاضای اعاده حیثیت رسمی کند؛ به‌ویژه اگر تهمت موجب آسیب به موقعیت شغلی، اجتماعی یا خانوادگی وی شده باشد.

• اعاده حیثیت رسانه‌ای یا اجتماعی: اگر تهمت به‌صورت علنی یا رسانه‌ای مطرح شده باشد (مثلاً در شبکه‌های اجتماعی)، متهم‌زده می‌تواند با حکم دادگاه، تقاضای انتشار تکذیبیه یا عذرخواهی رسمی از تهمت‌زننده نماید.

📌 چگونه پس از تبرئه می‌توان اعاده حیثیت کرد؟

برای اقدام به اعاده حیثیت، ابتدا باید یکی از این شرایط وجود داشته باشد:

• صدور قرار منع تعقیب در مرحله تحقیقات مقدماتی

• صدور حکم قطعی برائت توسط دادگاه کیفری

پس از اثبات بی‌گناهی، فرد می‌تواند طی مراحل زیر، برای اعاده حیثیت اقدام کند:

1. ثبت دادخواست یا شکایت مجدد با عنوان افترا یا اعاده حیثیت در دفاتر خدمات قضایی

2. ارائه مستندات مربوط به تبرئه و آثار سوء تهمت (مانند اخراج از کار، لطمه به حیثیت، طلاق، ترک روابط خانوادگی و…)

3. درخواست جبران خسارت معنوی یا الزام به عذرخواهی رسمی در صورت وقوع تهمت در فضای عمومی

در بسیاری از پرونده‌ها، دادگاه با استناد به ماده ۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری، ضمن رسیدگی به جرم افترا، درباره جبران خسارات معنوی نیز تصمیم‌گیری می‌کند.

چالش‌های اثبات بی‌گناهی در برابر تهمت دزدی

یکی از دشوارترین موقعیت‌هایی که افراد بی‌گناه ممکن است در آن قرار گیرند، زمانی است که به ناحق به ارتکاب سرقت متهم می‌شوند. گرچه اصل «برائت» یکی از مهم‌ترین اصول حقوق کیفری در ایران است، اما در عمل، اثبات بی‌گناهی در برابر اتهام ناروا، به‌ویژه اتهام دزدی، با چالش‌های متعددی همراه است.

🔍 مثال‌هایی از پرونده‌های واقعی و مشکلات اثبات

پرونده‌های بسیاری در دادگاه‌ها وجود دارند که در آن‌ها افراد تنها به‌دلیل خصومت شخصی، رقابت شغلی یا اختلافات خانوادگی با اتهام دزدی روبه‌رو شده‌اند. در یکی از این موارد، کارمندی پس از اختلاف با مدیر خود، به دزدی از صندوق شرکت متهم شد. در نهایت مشخص شد هیچ سندی برای ادعا وجود ندارد و کارمند تبرئه شد، اما تا پیش از صدور حکم نهایی، آبرو، جایگاه شغلی و روان او به‌شدت آسیب دیده بود.

در چنین مواردی، حتی پس از اثبات بی گناهی در سرقت نیز ممکن است بازگشت فرد به موقعیت سابق دشوار یا حتی غیرممکن باشد.

🔍 اهمیت اصل برائت در حقوق ایران

اصل برائت به این معناست که هر فرد تا زمانی که جرم او اثبات نشده باشد، بی‌گناه تلقی می‌شود. این اصل در اصل ۳۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز به‌صراحت آمده است. همچنین در ماده ۴ قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه مکلف شده است که تفسیر قوانین کیفری را به‌نفع متهم انجام دهد.

با این وجود، در فرهنگ عمومی جامعه، گاه تنها شنیدن یک اتهام کافی است تا دیدگاه منفی علیه فرد شکل بگیرد، حتی اگر بعداً تبرئه شود. این تناقض میان حمایت قانونی و آسیب اجتماعی، از جمله چالش‌های اصلی قربانیان تهمت دزدی است.

🔍 دفاعیات مؤثر در برابر اتهام بی‌اساس

برای اثبات بی گناهی در سرقت و مقابله با یک اتهام بی‌اساس، به‌ویژه اتهام دزدی، برخی راهکارهای حقوقی مؤثر وجود دارد:

• ارائه اسناد و شواهد مثبت: مانند گزارش حضور و غیاب، ویدئوی دوربین مداربسته، فیش‌های بانکی یا شهادت شهود
• درخواست کارشناسی فنی یا حسابرسی در صورت اتهام سرقت مالی در محل کار. برای محاسبه هزینه های کارشناسی می توانید از ابزار محاسبه گر ایران لگال به صورت رایگان استفاده نمایید.
• استفاده از دفاعیات حقوقی ساختارمند توسط وکیل متخصص

در بسیاری از موارد، توان دفاعی فرد متهم در مراحل ابتدایی رسیدگی می‌تواند مانع از ادامه روند قضایی و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود افراد در مواجهه با چنین اتهاماتی، صرفاً به گفتار شفاهی اکتفا نکنند و حتماً از مشاوره وکلای آگاه استفاده کنند.

مراحل شکایت از تهمت دزدی و اعاده حیثیت

اگر شخصی به شما به ناحق اتهام سرقت وارد کرده باشد و شما در روند قضایی بی‌گناهی خود را اثبات کرده‌اید، می‌توانید علیه آن فرد به دلیل افترا طرح شکایت کنید. این شکایت همانند سایر شکایات کیفری، روندی مشخص دارد که باید به‌درستی طی شود تا نتیجه قانونی حاصل گردد.

📝 تنظیم شکواییه در دفاتر خدمات قضایی

اولین گام برای پیگیری جرم تهمت دزدی، تنظیم شکواییه است. شما باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایت‌نامه‌ای با عنوان «شکایت از جرم افترا یا تهمت دزدی» ثبت کرده و اطلاعات لازم را به‌دقت وارد نمایید. در این مرحله، ضمیمه‌کردن مدارک و مستندات اثبات‌کننده تبرئه و همچنین مدارک دال بر تهمت‌زدن طرف مقابل الزامی است.

• قرار منع تعقیب یا حکم قطعی برائت باید در پرونده باشد.

• اگر تهمت دزدی از طریق پیامک، سخنرانی، نوشته یا شهادت افراد زده شده، مستندات مربوطه ضمیمه شکواییه گردد.

📝 رسیدگی در دادسرا و صدور کیفرخواست

پس از ثبت شکایت، موضوع به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع داده می‌شود. مقام قضایی دادسرا (بازپرس یا دادیار) وظیفه دارد:

1. مدارک را بررسی کند

2. از طرفین تحقیق به عمل آورد

3. در صورت نیاز، شهود را احضار کند

4. مستندات فنی (پیامک، صدا، تصویر) را به کارشناسی ارجاع دهد

در صورتی‌که قاضی دادسرا به این نتیجه برسد که تهمت وارد شده و بی‌گناهی شاکی قبلاً اثبات شده است، برای متهم کیفرخواست صادر می‌کند و پرونده را جهت صدور حکم به دادگاه ارسال می‌کند.

📝 رسیدگی نهایی در دادگاه و صدور حکم

پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری دو ارجاع می‌شود. در این مرحله:

• زمان جلسه رسیدگی به طرفین ابلاغ می‌شود

• طرفین می‌توانند شخصاً یا با حضور وکیل در جلسه شرکت کنند

• اظهارات طرفین، شهادت شهود و مستندات بررسی می‌شود

• دادگاه پس از پایان دادرسی، در صورت احراز وقوع جرم، حکم به محکومیت متهم به یکی از مجازات‌های افترا (حبس، شلاق یا هر دو) صادر می‌کند

در صورت عدم اثبات سوء نیت متهم، یا نبود شواهد کافی، ممکن است حکم برائت برای او صادر شود.

نمونه شکایت تهمت دزدی (افترا و اعاده حیثیت)

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان …
با سلام و احترام

اینجانب:
نام و نام خانوادگی شاکی: [نام کامل]
نام پدر: [نام پدر شاکی]
شماره ملی: [کد ملی شاکی]
شغل: [شغل شاکی]
نشانی محل سکونت: [آدرس دقیق و کد پستی]

به استحضار می‌رساند:

خوانده / مشتکی‌عنه:
نام و نام خانوادگی متهم: [نام فرد تهمت‌زننده]
نشانی محل سکونت / کار: [در صورت امکان]

در تاریخ …، مشتکی‌عنه به صورت علنی و در حضور چند نفر از اهالی/کارمندان/خویشاوندان، اینجانب را به سرقت / دزدی یک مال / وجه نقد / شیء با ارزش متهم نمود، در حالی‌که هیچ‌گونه دلیل یا مدرک قانونی ارائه نکرد. این اتهام ناروا موجب خدشه به حیثیت، آبرو، آرامش روانی و آسیب به موقعیت شغلی/اجتماعی اینجانب گردید.

بر اساس ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، انتساب جرم بدون دلیل به دیگری، مشمول جرم افترا می‌گردد. همچنین اینجانب موفق به اثبات بی‌گناهی خود در پرونده مرتبط شده‌ام که مستندات آن به پیوست تقدیم می‌گردد.

دلایل و مستندات:

1. رونوشت حکم برائت / قرار منع تعقیب

2. شهادت شهود حاضر در صحنه

3. پرینت پیامک‌ها / اسکرین‌شات از شبکه‌های اجتماعی

4. اظهارات شاهدان / اقرار طرف مقابل در پیام‌رسان

 درخواست:

1. تعقیب کیفری مشتکی‌ عنه به اتهام افترا و نشر اکاذیب

2. اعمال مجازات قانونی وفق مواد ۶۹۷ یا ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی

3. اعاده حیثیت رسمی به موجب ماده ۵۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری

4. جبران خسارت‌های مادی و معنوی ناشی از این اتهام کذب

با تشکر
امضا – تاریخ

سوالات متداول

در ادامه این بخش سوالات متداول پیرامون جرم تهمت دزدی و مجازات آن را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:

❓اگر کسی به دیگری تهمت دزدی و خیانت در امانت بزند و نتواند آن را ثابت کند، چه جریمه نقدی یا جزایی برای شخص تهمت‌زننده وجود دارد؟

✅ در صورتی که مشخص شود اتهام ناروا بوده و به حیثیت فرد مقابل لطمه زده است، مرتکب می‌تواند طبق قانون مجازات اسلامی به حبس از یک ماه تا یک سال، تا ۷۴ ضربه شلاق یا هر دو محکوم شود. این مجازات‌ها برای صیانت از آبرو و کرامت افراد در جامعه پیش‌بینی شده‌اند. در صورتی که افترا به‌صورت علنی یا در فضای مجازی صورت گرفته باشد، دادگاه ممکن است احکام شدیدتری صادر کند.

❓یکی از همسایگان که با من مشکل داشت، به من تهمت دزدی زد. من او را تهدید کردم که اعاده حیثیت می‌کنم و شاهد هم دارم. آیا می‌توانم اقدام کنم؟

✅ بله، شما می‌توانید شکایت خود را تحت عنوان افترا و اعاده حیثیت مطرح کنید. با این شرط که شاهدان به‌طور دقیق شهادت دهند که تهمت مطرح‌شده نادرست و بی‌اساس بوده است. تنها ادعای لفظی کافی نیست؛ بلکه باید مدارک و شواهد عینی ارائه شود. در صورت اثبات، شخص تهمت‌زننده با مجازات قانونی مواجه خواهد شد.

❓اگر فردی که از او طلبکار هستم به من تهمت ناروایی زده و من او را تاکنون ندیده‌ام، اگر از او شکایت کنم چه مجازاتی دارد؟

✅ بسته به نوع تهمت مطرح‌شده، موضوع می‌تواند تحت عنوان‌هایی چون افترا، تهدید، توهین یا قذف در دادگاه مطرح شود. اینکه آیا این فرد شما را حضوری دیده یا نه، مانعی برای پیگیری نیست؛ ملاک، وقوع جرم و وجود دلایل کافی برای اثبات آن است. مجازات نهایی بستگی به تشخیص دادگاه و مدارک ارائه‌شده دارد.

❓اگر کسی به من در پیام‌رسان روبیکا تهمت دزدی زده و بعد پیام‌ها را حذف کرده باشد، آیا می‌توانم برای ادعای حیثیت شکایت کنم؟ آیا دادگاه دستور پرینت پیام‌ها را می‌دهد؟

✅ بله، امکان پیگیری وجود دارد. شما می‌توانید از طریق دفاتر خدمات قضایی شکایت خود را ثبت کنید. دادگاه در صورت نیاز و وجود دلایل اولیه کافی، ممکن است دستور دهد پیام‌های حذف‌شده از سرور پیام‌رسان (مانند روبیکا) بازیابی شوند. همکاری پلیس فتا و کارشناسان فناوری در این زمینه نقش مهمی دارد.

❓فردی به خاطر 1000 دلار به من تهمت دزدی زده و پس از گذشت 20 روز نتوانسته آن را ثابت کند. چگونه می‌توانم برای ادعای حیثیت از او شکایت کنم؟

✅ اگر موفق شده‌اید بی‌گناهی خود را اثبات کنید (مثلاً با صدور قرار منع تعقیب یا حکم برائت)، می‌توانید علیه او به اتهام افترا شکایت کیفری طرح کنید. فرایند شکایت شامل ارائه مستندات لازم و دفاعیات در دادگاه خواهد بود. نتیجه پرونده به کیفیت مستندات شما و تشخیص دادگاه بستگی دارد، اما در صورت اثبات، متهم با مجازات کیفری مواجه می‌شود.

❓یک نفر به من به خاطر اختلافات مالی تهمت دزدی، کلاهبرداری و فحش‌های رکیک زده و تهدید کرده که عکس‌های خصوصی‌ام را افشا می‌کند. آیا این موارد جرم‌های جداگانه محسوب می‌شوند یا یک جرم واحد؟

✅ این موارد هر یک جرم مستقل محسوب می‌شوند و به‌صورت جداگانه قابل شکایت هستند. اتهام دزدی و کلاهبرداری تحت عنوان افترا، استفاده از الفاظ رکیک به عنوان توهین و تهدید به افشای عکس خصوصی به عنوان تهدید و نقض حریم خصوصی قابل پیگیری است. هریک از این جرایم دارای مجازات خاص خود هستند و دادگاه با بررسی جزئیات هر مورد، حکم جداگانه صادر خواهد کرد.