در نظام حقوقی ایران، افراد برای تعیین تکلیف اموال خود پس از مرگ یا حتی در زمان حیات، ابزارهای متعددی در اختیار دارند که هر یک ویژگی‌ها و آثار حقوقی خاص خود را دارند. دو مورد از رایج‌ترین این ابزارها، «وصیت‌نامه» و «صلح عمری» هستند. بسیاری از مردم تفاوت دقیق این دو را نمی‌دانند و در مواردی تصور می‌کنند که هردو یک هدف را دنبال می‌کنند؛ در حالی که از منظر حقوقی، نوع مالکیت، زمان اجرای تعهدات، نحوه انتقال اموال و حتی آثار مالیاتی آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.
صلح عمری، به‌عنوان یک قرارداد حقوقی لازم، امکان انتقال مالکیت در زمان حیات را فراهم می‌سازد، در حالی‌که وصیت‌نامه، تنها پس از فوت موصی اثر پیدا می‌کند. علاوه بر این، محدودیت‌هایی نظیر امکان وصیت فقط تا یک‌سوم دارایی‌ها در وصیت‌نامه وجود دارد، اما در صلح عمری چنین قیدی نیست. این تفاوت‌های بنیادین باعث شده‌اند که در بسیاری از موارد، اشخاص ترجیح دهند به‌جای تنظیم وصیت‌نامه، اقدام به عقد صلح عمری کنند تا از بروز اختلاف میان ورثه یا بی‌اعتباری بخشی از تصمیماتشان جلوگیری نمایند.
در این مقاله، با بررسی دقیق مفاهیم، شرایط، آثار حقوقی و مالی، به مقایسه‌ی کامل صلح عمری با وصیت‌نامه می‌پردازیم تا مخاطبان بتوانند آگاهانه‌ترین تصمیم را در خصوص انتقال اموال خود اتخاذ کنند.
صلح عمری چیست؟
صلح عمری یکی از قراردادهای حقوقی مهم در قانون مدنی ایران است که امکان انتقال مالکیت مال به دیگری را در زمان حیات، با حفظ حق استفاده برای مصالح (شخص واگذار کننده) فراهم می‌سازد. این نوع عقد، به دلیل ماهیت خاص خود، میان ابزارهای مدیریت و انتقال دارایی جایگاه ویژه‌ای یافته و مزایایی نسبت به سایر نهادها از جمله وصیت‌نامه دارد.
✅ تعریف حقوقی صلح عمری
در اصطلاح حقوقی، صلح عمری به قراردادی گفته می‌شود که طی آن مالک یک مال اعم از منقول یا غیرمنقول، مالکیت مال را به دیگری (متصالح) منتقل می‌کند، اما شرط می‌گذارد که تا زمان حیات خود از منافع آن بهره‌مند باشد. به‌عبارت دیگر، شخص مصالح، مالکیت مال را واگذار می‌کند، ولی حق انتفاع از آن تا پایان عمرش برای او باقی می‌ماند.
📌 نحوه اجرای صلح عمری در عمل
در عمل، صلح عمری به شکل رسمی و از طریق تنظیم سند در دفترخانه اسناد رسمی منعقد می‌شود. مصالح و متصالح با حضور در دفترخانه، مفاد قرارداد را امضا می‌کنند و مالکیت به متصالح انتقال می‌یابد. با این حال، حق استفاده (سکونت، اجاره، بهره‌برداری) از مال برای مصالح محفوظ می‌ماند. این نوع قرارداد، بیشتر در خصوص اموال غیرمنقول مانند خانه، مغازه، زمین یا ویلا کاربرد دارد.
🔍 مثال کاربردی از صلح عمری در ملک
فرض کنید پدری مالک یک واحد مسکونی است. او تصمیم دارد این خانه را به فرزندش منتقل کند، اما می‌خواهد تا آخر عمرش در آن خانه زندگی کند یا آن را اجاره دهد. در چنین شرایطی، بهترین گزینه، تنظیم قرارداد صلح عمری است. پدر با این عقد، مالکیت خانه را به فرزند واگذار می‌کند اما همچنان از خانه استفاده می‌نماید. پس از فوت او، مالکیت کامل (اعم از عین و منافع) به فرزند منتقل می‌شود.
وصیت‌نامه چیست و چه کاربردی دارد؟
وصیت‌نامه یکی از ابزارهای مهم در نظام حقوقی و فقه اسلامی برای تعیین تکلیف نسبت به اموال و امور شخصی پس از فوت است. نگارش وصیت‌نامه علاوه بر اینکه یک اقدام عقلانی و پیشگیرانه در برابر اختلافات احتمالی وراث محسوب می‌شود، از منظر دینی نیز عملی مستحب و مورد تأکید است.
✅ تعریف وصیت و وصیت‌نامه در فقه و حقوق
وصیت در فقه و حقوق به معنای انتقال مال یا تعیین تکلیف در مورد آن، برای زمان پس از مرگ وصیت‌کننده (موصی) است. این انتقال می‌تواند به نفع فرد خاصی (موصی‌له)، یا جهت انجام کار معینی باشد. انواع وصیت نامه رسمی یا عادی سندی است که شخص در آن، خواسته‌ها و تصمیمات خود را درباره اموال، دیون، فرزندان صغیر یا امور شخصی‌اش برای پس از مرگ بیان می‌کند.
📌 اهداف و اهمیت وصیت‌نامه
نوشتن وصیت‌نامه در بسیاری از موارد می‌تواند از بروز اختلافات میان ورثه جلوگیری کرده و مسیر قانونی انتقال دارایی را شفاف نماید. اهداف کلیدی وصیت‌نامه عبارت‌اند از:
- تعیین دقیق تکلیف اموال پس از فوت
- تعیین سرپرست برای فرزندان صغیر یا محجور
- اجرای امور دینی و شخصی (مانند پرداخت دیون، سفارش به نیکی با افراد خاص، اجرای حج نیابی و…)
- جلوگیری از نزاع‌های خانوادگی در تقسیم ارث
⚖️ محدودیت‌های قانونی در تنظیم وصیت‌نامه
در قانون مدنی ایران، وصیت فقط تا یک‌سوم از اموال متوفی بدون نیاز به اجازه ورثه نافذ است. اگر وصیت‌نامه شامل بیش از ثلث دارایی‌ها باشد، اجرای آن منوط به رضایت ورثه خواهد بود. به عبارت دیگر، فرد نمی‌تواند با وصیت‌نامه، تمام دارایی‌اش را به شخص یا نهادی واگذار کند، مگر آن‌که ورثه در این خصوص رضایت دهند. همچنین از آنجا که وصیت یک عمل حقوقی یک‌طرفه (ایقاع) محسوب می‌شود، تا پیش از فوت وصیت‌کننده، هر لحظه قابل عدول، تغییر یا باطل کردن است.
مقایسه زمان اثرگذاری صلح عمری و وصیت‌نامه
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های میان صلح عمری و وصیت‌نامه، زمان آغاز اثر حقوقی آن‌هاست. این تفاوت، تأثیر مستقیم بر نحوه مدیریت اموال، نحوه کنترل وارثان بر دارایی، و نیز تصمیم‌گیری برای انتخاب بهترین ابزار حقوقی دارد.
🔍 زمان شروع اثر حقوقی در وصیت‌نامه
وصیت‌نامه تنها پس از فوت فرد موصی اثر حقوقی پیدا می‌کند. یعنی تا زمانی که وصیت‌کننده زنده است، مفاد وصیت‌نامه نه‌تنها قابل اجرا نیست بلکه فاقد هرگونه اعتبار اجرایی قطعی است. وصیت، ماهیتی معلق دارد و تحقق آن منوط به وقوع مرگ است. این ویژگی به وصیت‌کننده اجازه می‌دهد تا آخرین لحظات عمر خود در تصمیماتش بازنگری کند و وصیت را تغییر داده یا باطل کند.
⏳ زمان اثرگذاری در صلح عمری
در مقابل، صلح عمری از لحظه تنظیم و ثبت قرارداد، واجد آثار حقوقی است. به محض امضای صلح‌نامه، مالکیت مال به متصالح (گیرنده مال) منتقل می‌شود و صرفاً حق استفاده (انتفاع) برای مصالح باقی می‌ماند. به بیان دیگر، صلح عمری یک عقد لازم و نافذ است که بلافاصله پس از انعقاد، قابل استناد است و دیگر نیازی به وقوع فوت برای اجرای مفاد آن نیست.
📌 تفاوت در ضمانت اجرا
در صلح عمری، متصالح از همان لحظه عقد، صاحب رسمی مال محسوب می‌شود؛ اما در وصیت، حتی اگر در دفترخانه ثبت شده باشد، تا پیش از مرگ موصی، هیچ‌کس نمی‌تواند به استناد آن حقی مطالبه کند. بنابراین، اگر فردی بخواهد در زمان حیات خود مالکیت را قطعی کند ولی همچنان حق بهره‌برداری را برای خود نگه دارد، صلح عمری انتخاب مناسب‌تری خواهد بود.
تفاوت در نحوه انتقال مالکیت در صلح عمری و وصیت
نحوه انتقال مالکیت در صلح عمری و وصیت‌نامه از جهات مختلف با یکدیگر تفاوت دارند. این تفاوت‌ها از نظر حقوقی اهمیت زیادی دارند، چرا که تعیین‌کننده‌ی میزان کنترل، قابلیت برگشت، و زمان بهره‌برداری طرفین از مال می‌باشند.
✅ انتقال قطعی در صلح عمری
یکی از پرسشهای رایج این است که آیا در صلح عمری سند مالکیت منتقل می شود؟ برای پاسخ باید گفت که در صلح عمری، انتقال مالکیت از نوع قطعی و لازم است. یعنی به محض امضای قرارداد و ثبت آن، مالکیت قانونی مال به متصالح منتقل می‌شود.
با این حال، مصالح در متن قرارداد برای خود حق انتفاع را تا پایان عمر محفوظ می‌دارد. این بدین معناست که مصالح می‌تواند از مال استفاده کند، در آن سکونت داشته باشد یا آن را اجاره دهد؛ اما دیگر حق فروش یا انتقال مالکیت به فرد دیگر را ندارد، مگر با اجازه یا شرایط خاص پیش‌بینی‌شده در قرارداد.
📌 انتقال معلق در وصیت‌نامه
در وصیت‌نامه، مالکیت به صورت معلق و مشروط به فوت وصیت‌کننده است. موصی تا لحظه‌ی مرگ، صاحب کامل مال محسوب می‌شود و می‌تواند در آن تصرف کند، آن را بفروشد، ببخشد یا حتی وصیت خود را تغییر دهد. انتقال مالکیت تنها پس از فوت او، و آن‌هم با رعایت محدودیت‌های قانونی (مثلاً محدود به یک‌سوم دارایی) انجام می‌شود.
📌 تفاوت در اراده طرفین
صلح عمری یک عقد است و نیاز به اراده دو طرف (مصالح و متصالح) دارد. اما وصیت‌نامه یک ایقاع (عمل حقوقی یک‌طرفه) است و صرفاً با اراده‌ی موصی شکل می‌گیرد. در صلح، پذیرش طرف مقابل (ایجاب و قبول) الزامی است؛ اما در وصیت، تا زمانی که موصی زنده است، اراده‌ی او کافی است و نیازی به تأیید فوری از سوی موصی‌له نیست.
📌 مالکیت در ظاهر و واقع
در صلح عمری، از نظر قانونی، متصالح بلافاصله مالک عین مال می‌شود و مصالح صرفاً حق انتفاع دارد. اما در وصیت‌نامه، تا قبل از فوت، هم در ظاهر و هم در واقع، مالکیت همچنان با موصی باقی می‌ماند. این تمایز باعث می‌شود که در زمان حیات مصالح، مال صلح‌شده تحت شمول ارث قرار نگیرد، در حالی که مالی که وصیت شده، همچنان در شمار ماترک فرد خواهد بود.
مزایای صلح عمری نسبت به وصیت‌نامه
با توجه به ساختار اجرایی و ماهیت حقوقی متفاوت، صلح عمری در مقایسه با وصیت‌نامه، مزایای قابل توجهی دارد. بسیاری از افراد با شناخت این مزایا، ترجیح می‌دهند از صلح‌نامه عمری برای انتقال دارایی خود استفاده کنند تا هم اراده‌شان دقیق‌تر اجرا شود و هم از مشکلات احتمالی پس از فوت جلوگیری گردد.
✅ استفاده از منافع مال تا پایان عمر
در صلح عمری، مصالح می‌تواند علی‌رغم واگذاری مالکیت، همچنان از منافع مال بهره‌برداری کند. به عنوان مثال، فردی که ملک خود را به فرزندش صلح کرده است، می‌تواند تا پایان عمرش در آن ملک سکونت داشته باشد، آن را اجاره دهد یا حتی از عواید آن استفاده نماید؛ در حالی که در وصیت‌نامه، چنین امکانی وجود ندارد.
✅ کاهش اختلافات میان وراث
یکی از دغدغه‌های مهم پس از فوت افراد، اختلاف میان ورثه در خصوص تقسیم ارث است. صلح عمری با تعیین دقیق تکلیف مال در زمان حیات، از بروز این اختلافات جلوگیری می‌کند. چون مالکیت مال پیش از فوت به شکل رسمی منتقل شده است، دیگر جایی برای مناقشه یا اعتراض بین وراث باقی نمی‌ماند.
✅ عدم نیاز به تنفیذ وراث
در وصیت‌نامه، اگر مقدار وصیت بیشتر از یک‌سوم دارایی باشد، اجرای آن منوط به رضایت و تنفیذ ورثه است. اما در صلح عمری چنین محدودیتی وجود ندارد. مصالح می‌تواند تمام اموال خود را بدون نیاز به اجازه یا تأیید هیچ‌کسی، به دیگری منتقل کند.
✅ کاهش مالیات و هزینه‌های انتقال
در بسیاری از موارد، صلح عمری از نظر مالیاتی به‌صرفه‌تر از ارث یا حتی فروش اموال است. مالیات نقل و انتقال در صلح عمری معمولاً کمتر از مالیات بر ارث است، به‌ویژه در مواردی که ارزش دارایی بالاست. این مسئله، به‌ویژه در کشورهایی با نرخ بالای مالیات بر ارث، انگیزه‌ای جدی برای استفاده از صلح عمری ایجاد کرده است.
✅ امکان تعیین شرط فسخ
در صورتی که مصالح نسبت به آینده نگران باشد یا احتمال تغییر تصمیم داشته باشد، می‌تواند در متن صلح‌نامه شرط فسخ قید کند. به این ترتیب، اگر متصالح از شروط تخلف کند یا اتفاق خاصی رخ دهد، مصالح می‌تواند به استناد همان شرط، عقد را فسخ و مالکیت را به خود بازگرداند. چنین اختیاری در وصیت‌نامه به‌صورت عملی وجود ندارد.
✅ انتقال مالکیت به نوه‌ها
در مواردی که فرزند متوفی پیش از او فوت کرده باشد، طبق قانون، نوه‌ها سهم‌الارث مستقیم نمی‌برند. اما اگر پدربزرگ یا مادربزرگ از طریق صلح عمری مالی را به فرزند خود منتقل کرده باشند، و آن فرزند فوت کرده باشد، آن مال به وراث آن فرزند (یعنی نوه‌ها) می‌رسد.
شما می توانید با استفاده از ابزار حقوقی ایران لگال به صورت رایگان محاسبه آنلاین سهم الارث را انجام دهید و در شرایط مختلف از ارث بری وراث اطلاع یابید تا بتوانید تصمیم بگیرید که از میان صلح عمری و وصیت نامه کدام یک برای شما مطلوب تر است.
مهم‌ترین تفاوت‌های صلح عمری با وصیت در جدول
برای تصمیم‌گیری آگاهانه میان استفاده از صلح عمری یا وصیت‌نامه، شناخت تفاوت‌های بنیادین این دو نهاد حقوقی بسیار ضروری است. در این بخش، این تفاوت‌ها به‌صورت خلاصه و در قالب یک جدول مقایسه‌ای و توضیحی ارائه می‌شوند تا تصویر روشنی از نقاط تمایز هرکدام ارائه شود.
| موضوع مقایسه | صلح عمری | وصیت‌نامه |
|---|---|---|
| ماهیت حقوقی | عقد لازم (نیازمند ایجاب و قبول) | ایقاع (یک‌طرفه و قابل رجوع) |
| زمان اثرگذاری | از زمان تنظیم قرارداد | فقط پس از فوت وصیت‌کننده |
| انتقال مالکیت | قطعی و بلافاصله (با حفظ منافع برای مصالح) | معلق به زمان فوت |
| حق استفاده از مال | برای مصالح تا زمان مرگ محفوظ می‌ماند | موصی تا زمان مرگ مالک کامل است |
| امکان فسخ | اصولاً غیرقابل فسخ، مگر با شرط ضمن عقد | کاملاً قابل رجوع تا زمان مرگ |
| محدودیت در میزان مال | محدودیتی ندارد؛ امکان انتقال تمام اموال وجود دارد | فقط تا یک‌سوم دارایی‌ها معتبر است مگر با رضایت وراث |
| نیاز به تنفیذ ورثه | ندارد | دارد، در صورتی که بیش از ثلث وصیت شده باشد |
| اعتبار رسمی و قضایی | در صورت ثبت در دفترخانه، سند رسمی معتبر است | در صورت تنظیم رسمی، معتبر است اما همچنان معلق به فوت می‌ماند |
| اثرگذاری بر تقسیم ارث | مال صلح‌شده از ماترک خارج می‌شود و مشمول ارث نیست | اموال موضوع وصیت، بخشی از ماترک تلقی می‌شوند |
| مالیات و هزینه‌های انتقال | معمولاً کمتر و به‌صرفه‌تر | معمولاً شامل مالیات بر ارث می‌شود |
شرایط و ویژگی‌های تنظیم صلح عمری
برای آن‌که یک قرارداد صلح عمری معتبر، نافذ و قابل استناد باشد، باید شرایط قانونی خاصی در آن رعایت شود. این شرایط، هم در راستای حفظ حقوق طرفین قرارداد است و هم موجب جلوگیری از بروز مشکلات حقوقی یا بطلان قرارداد در آینده می‌شود.
🔹 اهلیت و رضایت طرفین
اولین شرط صحت صلح عمری، اهلیت قانونی طرفین است. یعنی مصالح و متصالح باید عاقل، بالغ و رشید باشند. علاوه بر این، هر دو طرف باید با رضایت کامل و بدون اجبار یا اکراه وارد قرارداد شوند. هرگونه اثبات اجبار، اشتباه یا فریب می‌تواند باعث بی‌اعتباری صلح‌نامه شود.
🔹 مشروعیت هدف قرارداد
مفاد صلح‌نامه نباید مخالف قانون، نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشد. به‌عنوان مثال، صلح برای استفاده از مالی که موضوع آن مال نامشروع یا غیرقانونی است (مانند مواد مخدر یا درآمد نامشروع)، باطل و غیرقابل استناد خواهد بود.
🔹 مشخص بودن موضوع صلح
مال مورد صلح باید به‌صورت دقیق در قرارداد تعیین شود. این شامل مشخصات کامل ملک (مثل شماره پلاک ثبتی، موقعیت، مساحت و…) یا سایر اموال (مانند حساب بانکی، سهام، خودرو و…) است. همچنین باید ذکر شود که صلح مربوط به عین مال است یا فقط به منافع آن تعلق دارد.
🔹 ثبت رسمی قرارداد
یکی از الزامات بسیار مهم در صلح عمری، ثبت رسمی آن در دفاتر اسناد رسمی است. این اقدام، موجب اعتبار قانونی سند، قابلیت استناد در مراجع قضایی، و جلوگیری از اختلافات بعدی خواهد شد. صلح‌نامه شفاهی یا غیررسمی ممکن است از نظر حقوقی مشکل‌ساز باشد، خصوصاً در مورد اموال غیرمنقول.
🔹 شفافیت در تعهدات و شرایط
قرارداد باید کاملاً شفاف باشد و تمام شروط، تعهدات و حقوق طرفین در آن ذکر شود. از جمله موارد مهم، می‌توان به ذکر شرط فسخ، حفظ حق انتفاع برای مصالح، نحوه استفاده از ملک، محدودیت‌های انتقال بعدی توسط متصالح، و نحوه پرداخت مالیات یا عوارض اشاره کرد.
🔹 امکان شرط فسخ برای مصالح
گرچه صلح عمری عقدی لازم است و در حالت عادی قابل فسخ نیست، اما مصالح می‌تواند در زمان تنظیم قرارداد، شرط فسخ را به‌نفع خود در متن صلح‌نامه درج کند. در این صورت، اگر شرایطی که در قرارداد ذکر شده محقق شود (مثلاً سوءرفتار متصالح یا تغییر در وضعیت شخصی مصالح)، وی می‌تواند قرارداد را به‌صورت یک‌طرفه فسخ کند.
آیا می‌توان صلح عمری را در وصیت‌نامه نوشت؟
در برخی موارد افراد تصور می‌کنند می‌توانند ضمن وصیت‌نامه، با درج عباراتی خاص، آثار عقد صلح عمری را نیز محقق کنند. اما از منظر حقوقی، چنین فرضی نیازمند بررسی دقیق است، چراکه درج صلح در وصیت‌نامه الزاماً به معنای تحقق یک قرارداد صلح کامل نیست.
📌 امکان درج صلح در متن وصیت‌نامه
بله، از نظر شکلی، فرد می‌تواند در متن وصیت‌نامه خود عباراتی درباره صلح یک مال به نفع دیگری درج کند. مثلاً بنویسد: «این‌جانب خانه‌ام واقع در… را به فرزندم صلح کرده‌ام مشروط به استفاده تا پایان عمرم.» اما باید دانست که تا زمانی که این صلح‌نامه به‌عنوان یک قرارداد مستقل، با ایجاب و قبول و شرایط قانونی تنظیم نشده باشد، درج آن در وصیت‌نامه تنها در حد یک وصیت خواهد بود و آثار حقوقی کامل عقد صلح را نخواهد داشت.
⚖️ اعتبار حقوقی صلح مندرج در وصیت‌نامه
صلح‌نامه‌ای که در قالب وصیت‌نامه نگارش شده و در آن تشریفات لازم عقد صلح رعایت نشده باشد (یعنی ایجاب و قبول کتبی، رضایت طرف مقابل، و ثبت رسمی)، از نظر حقوقی به‌عنوان وصیت تلقی می‌شود. این یعنی:
-
تنها تا سقف یک‌سوم اموال معتبر است، مگر وراث مازاد را تنفیذ کنند؛
-
قابل رجوع توسط وصیت‌کننده تا لحظه مرگ است؛
-
فاقد ویژگی‌های عقد لازم (مثل الزام‌آوری و غیرقابل فسخ بودن) می‌باشد.
⚠️ تفاوت در آثار اجرایی
در صلح عمری واقعی، به‌محض انعقاد قرارداد و ثبت آن، انتقال مالکیت انجام می‌شود و متصالح دارای حق قانونی نسبت به مال می‌شود. اما در صلحی که در قالب وصیت نوشته شده، تمام آثار حقوقی آن معلق به مرگ موصی و پذیرش وراث است. بنابراین اگر فرد قصد دارد مالکیت قطعی، بدون محدودیت ثلث و بدون نیاز به تنفیذ وراث برقرار شود، باید حتماً صلح‌نامه رسمی تنظیم نماید، نه صرفاً درج آن در وصیت‌نامه.
جمع‌بندی: کدام بهتر است؟ صلح عمری یا وصیت‌نامه؟
انتخاب میان صلح عمری و وصیت‌نامه، بستگی مستقیم به اهداف، شرایط خانوادگی، نوع اموال و میزان اعتماد میان طرفین دارد. هر دو ابزار، راهکارهای مشروع و قانونی برای انتقال مالکیت یا تعیین تکلیف در خصوص اموال شخص پس از فوت هستند، اما در ساختار، آثار و محدودیت‌ها با یکدیگر تفاوت‌های چشمگیری دارند.
اگر فردی بخواهد در زمان حیات خود، تکلیف اموالش را به‌صورت قطعی، بدون وابستگی به تأیید وراث، مشخص کند و در عین حال از منافع آن اموال تا پایان عمر استفاده نماید، صلح عمری گزینه‌ای مطمئن‌تر، با آثار حقوقی قوی‌تر و ریسک کمتر است. این روش، نه‌تنها جلوی اختلافات وراث را می‌گیرد، بلکه امکان مدیریت بهتر دارایی‌ها را نیز فراهم می‌سازد.
اما اگر هدف صرفاً تعیین تکلیف برای بخشی از اموال (مثلاً یک سوم) پس از فوت باشد، یا شخص هنوز تصمیم قطعی نگرفته باشد، وصیت‌نامه ابزاری ساده‌تر و قابل انعطاف‌تر است که می‌توان آن را هر زمان تغییر داد یا لغو کرد.
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون صلح عمری و وصیت نامه که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ آیا می‌توان در متن صلح عمری وصیت را هم گنجاند؟
✅ منع قانونی برای گنجاندن وصیت در متن صلح عمری وجود ندارد، اما به دلیل پیچیدگی‌های حقوقی و احتمال تداخل آثار حقوقی، این اقدام توصیه نمی‌شود مگر با مشورت دقیق حقوقی.
❓ صلح عمری را چگونه باید تنظیم کرد تا وراث متصالح در صورت فوت هر یک از طرفین صلح از ملک مورد صلح ارث ببرند؟
✅ وراث متصالح در صورت فوت وی، به‌عنوان قائم‌مقام قانونی او شناخته می‌شوند و سهم‌الارث او را دریافت می‌کنند. بنابراین در تنظیم صلح‌نامه، بهتر است انتقال مالکیت و حق انتفاع به‌صورت دقیق و شفاف، همراه با ذکر تکلیف در صورت فوت متصالح یا مصالح، تنظیم شود.
❓ صلح عمری بهتر است یا هبه؟ آیا با فوت یکی از طرفین، صلح باطل می‌شود؟
✅ هبه (بخشش) اصولاً قابل رجوع است مگر در موارد خاص، اما صلح عمری یک عقد لازم و غیرقابل رجوع تلقی می‌شود. با فوت یکی از طرفین، صلح عمری باطل نمی‌شود مگر اینکه در قرارداد شرط خاصی برای این حالت ذکر شده باشد.
❓ اگر بخواهم اموالم بعد از مرگم به فرزندم برسد، کدام یک به نفع فرزندم است: صلح عمری یا روال عادی ارث؟
✅ در حالت عادی، تنها نسبت به یک‌سوم اموال می‌توانید وصیت داشته باشید و باقی‌مانده بر اساس قانون ارث تقسیم می‌شود. اما با استفاده از صلح عمری، می‌توانید تمام اموال را در زمان حیات به نفع فرزندتان منتقل کنید و اطمینان حاصل کنید که پس از مرگ، مالک آن خواهد شد.
❓ پدرم فوت شده و خانه‌ای داشتیم که مادرم آن را به نام من زد. اما می‌خواهم تا مادرم زنده است خانه برای او باشد و بعد از آن مال من شود. آیا می‌توان تعهد محضری داد؟
✅ بهترین روش برای چنین شرایطی، استفاده از صلح عمری است. در این حالت، ملک به‌صورت رسمی به شما منتقل می‌شود ولی مادرتان تا پایان عمر، حق استفاده و سکونت در آن را خواهد داشت.
❓ برای اینکه فرزندخوانده‌ام بعد از مرگم مالک خانه‌ام شود، صلح عمری بهتر است یا وصیت تملیکی؟
✅ صلح عمری گزینه مناسب‌تری است؛ زیرا برخلاف وصیت که در صورت نبود رابطه وراثت ممکن است با مشکلاتی روبه‌رو شود، صلح عمری با ایجاد یک انتقال رسمی در زمان حیات، مالکیت را بدون نیاز به ارث یا تایید وراث تثبیت می‌کند.