یکی از مهم‌ترین ابزارهای اثبات ادعا در نظام حقوقی ایران، شهادت شهود است. چه در دعاوی حقوقی و چه در پرونده‌های کیفری، حضور شهود واجد شرایط می‌تواند مسیر یک دعوا را به‌طور کامل تغییر دهد و نقش اساسی در تصمیم‌گیری قضات ایفا کند. اما اینکه چند شاهد برای اثبات جرم یا دعوای حقوقی نیاز است، یکی از سوالات پرتکراری است که ذهن بسیاری از شهروندان و حتی برخی از فعالان حقوقی را به خود مشغول کرده است.
بر اساس قوانین موجود، به‌ویژه قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی مدنی، تعداد، جنسیت و شرایط شهود در هر دعوا با توجه به ماهیت آن (مالی، غیر مالی، کیفری، حقوقی) متفاوت است. به‌عنوان مثال، در برخی از جرایم مانند زنا یا لواط، شهادت چهار مرد شرط لازم برای اثبات جرم است، در حالی که در برخی دعاوی مدنی، شهادت یک مرد و دو زن نیز کفایت می‌کند.
از آنجا که نادیده گرفتن شرایط و تعداد شهود می‌تواند منجر به رد دعوی یا عدم اثبات جرم شود، اطلاع از مقررات مرتبط با شهادت شهود برای هر فردی که قصد مراجعه به دادگاه دارد، ضروری است.
در این مقاله با نگاهی جامع و دقیق، به بررسی تعداد شهود لازم برای اثبات انواع دعاوی حقوقی و کیفری می‌پردازیم و بر اساس مواد قانونی به‌ویژه مواد ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی و ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، تکلیف این موضوع را به‌روشنی مشخص خواهیم کرد.
تعداد شهود در دعاوی کیفری چگونه تعیین می‌شود؟
در دعاوی کیفری، هدف از طرح دعوی، اثبات وقوع جرم و در نهایت اعمال مجازات کیفری نسبت به متهم است. بنابراین، ادله‌ای که در این نوع دعاوی به دادگاه ارائه می‌شود باید دارای قوت، شفافیت و قابلیت اثبات بالا باشد. یکی از مهم‌ترین این دلایل، شهادت شهود است. اما قانون‌گذار برای اثبات جرایم مختلف، حد نصاب مشخصی از تعداد و جنسیت شهود را تعیین کرده است.
📌 استناد به ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی
طبق ماده ۱۹۹ قانون مجازات اسلامی، تعداد شهود لازم برای اثبات جرایم مختلف، به شرح زیر است:
-
در کلیه جرایم به‌صورت کلی، شهادت دو مرد عادل کافی است.
-
در جرایم خاصی مانند زنا به عنف، لواط، تفخیذ و مساحقه، شهادت چهار مرد عادل الزامی است.
-
اگر جرم زنا از نوعی باشد که مجازات آن حدّ جلد، تراشیدن موی سر یا تبعید است، شهادت دو مرد و چهار زن عادل نیز کفایت می‌کند.
-
در صورتی که جرم زنا مشمول مجازات‌های سنگین‌تر باشد، برای اثبات آن شهادت سه مرد و دو زن عادل نیاز است.
-
در مواردی که تنها دو مرد و چهار زن عادل شهادت دهند، صرفاً حد شلاق ثابت می‌شود.
-
در جنایات منجر به دیه، شهادت یک مرد و دو زن عادل نیز برای اثبات جرم کافی است.
⚖️ اهمیت عدالت و شرایط شاهد در جرایم کیفری
تعداد شهود به تنهایی برای اثبات جرم کافی نیست. شاهد باید دارای شرایط قانونی باشد که در ماده ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی به آن‌ها اشاره شده است. به‌ویژه در جرایم زنا و لواط، شاهد باید صحنه جرم را مستقیماً مشاهده کرده باشد و اگر صرفاً بر اساس شنیده‌ها یا حدس و گمان شهادت دهد، این شهادت نه‌تنها فاقد ارزش است بلکه می‌تواند جرم قذف را برای شاهد به همراه داشته باشد.
❌ قاعده‌مندی در تعداد شهود؛ جلوگیری از اتهامات بی‌پایه
قانون‌گذار با در نظر گرفتن تعداد خاصی از شهود برای هر جرم، سعی دارد احتمال دروغ، تبانی و شهادت‌سازی را به حداقل برساند. به همین دلیل، در جرایم مهم و حساس، نصاب شهادت افزایش یافته و تنها در صورتی می‌توان فردی را محکوم کرد که تعداد شهود به نصاب مشخص‌شده قانونی برسد.
چه تعداد شاهد برای اثبات جرم لازم است؟
برای پاسخ به این سؤال که «چند شاهد برای اثبات جرم کافی است؟»، باید به نوع جرم و ماهیت مجازات آن توجه کرد. در قوانین ایران، به‌ویژه در قانون مجازات اسلامی، برای هر دسته از جرایم کیفری نصاب خاصی از شهود تعیین شده که در صورت رعایت شرایط، می‌تواند مبنای صدور حکم قرار گیرد.
✅ جرایم نیازمند شهادت دو مرد
در بسیاری از جرایم عمومی، از جمله سرقت، تهدید، ضرب و جرح، توهین و…، اگر مدعی‌العموم یا شاکی خصوصی بتواند دو مرد عادل را به‌عنوان شاهد معرفی کند، امکان اثبات جرم وجود خواهد داشت. این قاعده در مورد اکثر جرایم جزایی صادق است، مگر اینکه قانون نص خاصی برای آن پیش‌بینی کرده باشد.
✅ جرایم خاص نیازمند چهار شاهد مرد
برخی از جرایم مانند:
-
لواط
-
تفخیذ
-
مساحقه
فقط در صورتی قابل اثبات هستند که چهار مرد عادل به‌صورت مستقیم و حضوری صحنه جرم را مشاهده کرده باشند. در صورتی که این تعداد تکمیل نشود یا شاهدان نتوانند شهادت خود را اثبات کنند، شهادت آنان نه‌تنها پذیرفته نمی‌شود، بلکه ممکن است خودشان به جرم قذف (نسبت ناروا دادن) محکوم شوند.
✅ شهادت ترکیبی؛ دو مرد و چهار زن
در مواردی که مجازات جرم، حد شلاق، تبعید یا تراشیدن مو باشد، قانون اجازه داده است که دو مرد و چهار زن عادل نیز بتوانند به‌عنوان شهود برای اثبات جرم شهادت دهند. این ترکیب در جرایم خاص زنا پیش‌بینی شده و نیاز به عدالت و شرایط خاص شاهد دارد.
✅ شهادت سه مرد و دو زن
در شرایطی که مجازات جرم از نوع شدیدتر از شلاق باشد (مثلاً سنگسار)، قانون‌گذار نصاب شهادت را بالا برده و اعلام کرده است که در این حالت، شهادت سه مرد و دو زن عادل لازم است.
✅ جرایم قابل اثبات با یک مرد و دو زن
در جرایمی مانند جنایات غیر عمدی که موجب دیه است، می‌توان با ارائه شهادت یک مرد و دو زن عادل، دعوا را به اثبات رساند. به عبارت دیگر، در این موارد، قانون برای اثبات جرم، مبنای ساده‌تری در نظر گرفته و صرفاً به همان یک مرد و دو زن بسنده می‌شود.
📝 شهادت ناقص و تشخیص قاضی
در شرایطی که نصاب قانونی برای شهادت کامل نباشد (مثلاً فقط یک شاهد مرد یا دو زن بدون مرد)، این شهادت ممکن است به‌تنهایی ارزش اثباتی نداشته باشد. با این حال، قاضی می‌تواند با در نظر گرفتن سایر قرائن و امارات، علم قضایی خود را تکمیل کرده و بر آن اساس تصمیم‌گیری کند.
شرایط قانونی شهود در جرایم کیفری
صرف حضور شهود در دادگاه برای اثبات جرم کافی نیست؛ بلکه شاهد باید از نظر قانونی و شرعی، واجد شرایط مشخصی باشد تا ادله اثبات دعوی در امور کیفری محسوب شود. این شرایط در ماده ۲۰۰ قانون مجازات اسلامی و سایر مقررات مرتبط، به‌صورت صریح بیان شده‌اند.
شاهد باید عادل باشد؛ یعنی فردی که از گناه کبیره اجتناب می‌کند و به واجبات دینی پایبند است. عدالت در اینجا یک صفت درونی است که باید از رفتار بیرونی فرد نیز قابل تشخیص باشد. اگر عدالت شهود در دادگاه احراز نشود، شهادت آن‌ها پذیرفته نخواهد شد.
📌 مشاهده مستقیم و بی‌واسطه جرم
به‌ویژه در جرایمی مانند زنا و لواط، شاهد باید صحنه جرم را مستقیماً با چشمان خود دیده باشد. به بیان دیگر، شنیدن صدای مشکوک یا داشتن گمان و حدس به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند جایگزین شهادت مبتنی بر مشاهده عینی شود.
در صورتی که شاهد چنین ادعایی کند ولی صحنه را ندیده باشد، نه تنها شهادت او پذیرفته نمی‌شود بلکه ممکن است خود او به جرم قذف محکوم شود.
⚖️ توانایی ادای شهادت صحیح و بدون اجبار
شاهد باید:
-
عاقل و بالغ باشد
-
تحت فشار یا اجبار کسی نباشد
-
آگاهانه و از روی قصد شهادت دهد
-
نسبت به موضوع مورد شهادت اطلاع کامل و دقیق داشته باشد
اگر ثابت شود که شاهد به دلایلی مانند وابستگی، کینه، یا ترس شهادت داده، دادگاه می‌تواند از اعتبار شهادت او صرف‌نظر کند.
🔍 جرح و تعدیل شهود؛ ابزار قانونی طرفین دعوا
جرح شاهد به معنای زیر سؤال بردن شرایط قانونی یک شاهد است. مثلاً متهم می‌تواند ادعا کند که شاهد:
-
فاقد عدالت است
-
سابقه کیفری دارد
-
به او دشمنی شخصی دارد
در مقابل، تعدیل شاهد یعنی مدعی باید نشان دهد که شاهد دارای شرایط لازم است؛ مثلاً با آوردن گواهانی که عدالت شاهد را تأیید کنند.
❗ یادآوری خطر شهادت کذب
قاضی مکلف است پیش از اخذ شهادت، به شاهد هشدار دهد که شهادت خلاف واقع یا دروغ، جرم بوده و مجازات دارد.
بر اساس ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی، مجازات شهادت کذب عبارت است از:
- حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال
- یا جزای نقدی متناسب با مدت حبس
تعداد شهود لازم برای اثبات دعاوی حقوقی
در دعاوی حقوقی که معمولاً مربوط به اختلافات مالی یا روابط خصوصی بین اشخاص است، شهادت شهود نیز یکی از دلایل اثبات دعوی محسوب می‌شود. با این حال، برای آنکه شهادت در دعاوی مدنی اعتبار قانونی داشته باشد، قانون‌گذار در ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۲۷۷ همان قانون، حد نصاب و شرایطی را برای تعداد و جنسیت شهود در نظر گرفته است.
⚖️ دعاوی غیرمالی و اثبات با دو مرد عادل
در برخی دعاوی غیرمالی مانند:
-
اصل نکاح و رجوع در طلاق
-
مسلمان بودن
-
بلوغ و رشد
-
جرح و تعدیل شهود
-
عفو از قصاص
-
وکالت یا وصیت
قانون صراحتاً اعلام کرده که برای اثبات این موارد شهادت دو مرد عادل کافی است.
⚖️ دعاوی مالی و امکان اثبات با دو مرد یا یک مرد و دو زن
در دعاوی مالی، مانند:
-
بدهی (دین)
-
اجاره
-
خرید و فروش (بیع)
-
وقف و وصیت به نفع مدعی
-
غصب
-
جنایات خطایی و شبه عمد که موجب دیه است
امکان اثبات ادعا با شهادت دو مرد عادل یا یک مرد و دو زن عادل وجود دارد. این قاعده در بند (ب) ماده ۲۳۰ و ماده ۲۷۷ به‌روشنی بیان شده است.
✅ اثبات دعوای مالی در صورت نبود بینۀ شرعی
در صورتی که خواهان نتواند بینۀ شرعی (یعنی شاهدان به تعداد قانونی) ارائه دهد، قانون‌گذار در ماده ۲۷۷ آیین دادرسی مدنی این امکان را داده که:
-
با معرفی یک شاهد مرد یا دو زن
-
به همراه ادای سوگند توسط خواهان
تا به عنوان ادله اثبات دعوی در امور حقوقی محسوب شود. این ترکیب «شهادت + سوگند» به‌ویژه در شرایطی که اثبات ادعا سخت است یا دسترسی به شهود کافی وجود ندارد، بسیار راهگشاست.
📝 نکته مهم درباره گواهی زنان در دعاوی خاص
قانون به‌صراحت اشاره کرده که در برخی دعاوی که اطلاع از آن معمولاً در اختیار زنان است (مثل موارد پزشکی یا خانوادگی)، می‌توان با چهار زن یا دو مرد یا ترکیب یک مرد و دو زن، دعوی را اثبات کرد. این دعاوی شامل:
- ولادت
- رضاع (شیرخوارگی)
- بکارت
- عیوب داخلی زنان
می‌شود. این استثنا از باب تسهیل اثبات دعاوی‌ای است که حضور یا اطلاع زنان در آن بیشتر از مردان است.
دعاوی قابل اثبات با شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن
در قانون آیین دادرسی مدنی، شهادت دو مرد یا یک مرد و دو زن به‌عنوان یکی از راه‌های معتبر اثبات دعوی به رسمیت شناخته شده است. این ترکیب، در بسیاری از دعاوی مالی و حتی برخی دعاوی غیرمالی خاص کاربرد دارد. در ادامه به مهم‌ترین دعاوی‌ای که با این ساختار از شهادت قابل اثبات هستند می‌پردازیم.
✅ استناد به بند (ب) ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی
بر اساس این ماده:
«دعاوی مالی یا آنچه که مقصود از آن مال می‌باشد، از جمله دین، ثمن مبیع، معاملات، وقف، اجاره، وصیت به نفع مدعی، غصب، جنایات خطائی و شبه عمد که موجب دیه است، با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن قابل اثبات می‌باشند.»
بنابراین، در این نوع دعاوی نیازی به ارائه سند یا اقرار نیست و در صورت ارائه شهود با ترکیب قانونی، قاضی موظف به پذیرش آن است.
✅ دعاوی با موضوع نکاح
مطابق بند (د) ماده ۲۳۰، در دعوای مربوط به اصل نکاح نیز می‌توان از این ترکیب استفاده کرد:
«اصل نکاح، با گواهی دو مرد یا یک مرد و دو زن، اثبات می‌شود.»
با این حال باید توجه داشت که این حکم صرفاً ناظر بر اصل ازدواج است، نه جزئیاتی مانند نوع ازدواج (دائم یا موقت) یا شروط ضمن عقد.
📝 ترکیب گواهی و سوگند در صورت فقدان شهود کامل
در مواردی که فرد نتواند دو مرد یا یک مرد و دو زن برای شهادت فراهم کند، ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی این اجازه را می‌دهد که:
-
یک مرد یا دو زن
-
به همراه سوگند مدعی
برای اثبات دعوی به کار گرفته شود. در این حالت، ابتدا شاهد شهادت می‌دهد و سپس خواهان در حضور دادگاه سوگند یاد می‌کند.
📌 ویژگی‌های دعوایی که با این نوع شهادت قابل اثبات است:
-
دارای جنبه مالی یا مالی-شبه‌مالی باشد.
-
دعوی بین دو شخص حقیقی یا حقوقی باشد.
-
در حوزه روابط خصوصی اشخاص تعریف شود.
-
در آن، سایر ادله مانند سند یا اقرار وجود نداشته باشد.
دعاوی قابل اثبات با شهادت چهار زن یا ترکیب‌های خاص
در بسیاری از موارد، قانون‌گذار برای اثبات دعاوی و جرایمی که معمولاً اطلاع دقیق از آن‌ها در اختیار زنان است، ترکیب‌های خاصی از شهود را مجاز دانسته است. یکی از مهم‌ترین این موارد، اجازه اثبات دعوا با شهادت چهار زن یا ترکیب‌هایی همچون یک مرد و دو زن یا دو مرد است. این قاعده، نشان‌دهنده انعطاف قانون در راستای رعایت عدالت و واقعیت‌های اجتماعی است.
📌 استناد به بند (ج) ماده ۲۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی
بر اساس این بند:
«دعاوی که اطلاع بر آن‌ها معمولاً در اختیار زنان است؛ از قبیل ولادت، رضاع، بکارت، عیوب درونی زنان، با گواهی چهار زن، دو مرد، یا یک مرد و دو زن اثبات می‌شوند.»
این حکم، از جمله موارد استثنایی در حقوق ایران به شمار می‌رود که در آن شهادت چهار زن به‌تنهایی کفایت می‌کند، در حالی که در اکثر موارد دیگر، چنین امکانی وجود ندارد.
✅ دعاوی خاصی که با این ترکیب‌ها قابل اثبات هستند
دعاوی‌ای که معمولاً با زندگی خصوصی زنان و امور درونی بدن آن‌ها در ارتباط است و مردان معمولاً به آن‌ها دسترسی یا آگاهی ندارند، در این دسته قرار می‌گیرند:
-
اثبات ولادت (تولد)
-
رضاع (شیرخوارگی و اثبات محرمیت)
-
بکارت یا نبود آن
-
عیوب درونی خاص زنان
🔍 دلیل پذیرش گواهی چهار زن
در این‌گونه موارد، به دلیل طبیعت موضوع و جایگاه فرهنگی و اجتماعی زنان، عملاً امکان مشاهده مستقیم توسط مردان وجود ندارد. به همین دلیل، قانون‌گذار ترکیب‌هایی همچون:
-
چهار زن
-
یک مرد و دو زن
-
یا دو مرد
را برای اثبات این نوع دعاوی کافی دانسته است. در تمام این موارد:
-
شاهد باید عادل، بالغ، عاقل و بدون خصومت شخصی باشد.
-
اگر ترکیب شهود ناقص باشد یا شرایط شرعی آن رعایت نشود، قاضی ممکن است آن را فاقد ارزش اثباتی بداند.
اثبات دعاوی مالی با شهادت و سوگند
یکی از موضوعات کاربردی و بسیار مهم در دعاوی حقوقی، شرایطی است که مدعی نمی‌تواند شهود کافی مطابق با نصاب قانونی ارائه دهد. قانون‌گذار در این موارد، به‌ویژه برای دعاوی مالی، ترکیب شهادت ناقص + سوگند را به‌عنوان راه‌حل جایگزین پیش‌بینی کرده است.
📌 استناد به ماده ۲۷۷ قانون آیین دادرسی مدنی
طبق این ماده:
«در کلیه دعاوی مالی که به هر علت و سببی به ذمه تعلق می‌گیرد؛ از قبیل قرض، ثمن معامله، مال‌الاجاره، دیه جنایات، مهریه، نفقه، ضمان به تلف یا اتلاف و… چنانچه برای خواهان امکان اقامه بیّنه شرعی نباشد، می‌تواند با معرفی یک گواه مرد یا دو گواه زن به ضمیمه سوگند، ادعای خود را اثبات کند.»
✅ ترکیب شهادت + سوگند چگونه عمل می‌کند؟
-
شاهد (یک مرد یا دو زن) در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را مطابق با شرایط قانونی بیان می‌کند.
-
سپس، خواهان سوگند یاد می‌کند که آنچه ادعا کرده صحیح است.
-
اگر هر دو مرحله با موفقیت طی شود، ادعای خواهان اثبات‌شده محسوب می‌شود.
این روش زمانی به کار می‌رود که شهود بیشتری در دسترس نباشند یا مدرک مستندی برای اثبات دعوی وجود نداشته باشد.
⚖️ اهمیت و کاربرد این روش در پرونده‌های مالی
بسیاری از دعاوی مانند:
-
مطالبه مهریه
-
مطالبه طلب یا دین
-
اجرت‌المثل
-
کرایه املاک یا خودرو
-
خسارات ناشی از اتلاف اموال
در عمل، بدون قرارداد مکتوب یا سند رسمی انجام می‌شوند. در چنین مواردی، شهادت محدود یک یا دو گواه به همراه سوگند خواهان می‌تواند از تضییع حقوق وی جلوگیری کند.
❌ نکات مهم درباره این روش اثباتی
-
تنها در دعاوی مالی کاربرد دارد، نه غیرمالی.
-
ابتدا شاهد شهادت می‌دهد، سپس نوبت به سوگند خواهان می‌رسد.
-
اگر خواهان از ادای سوگند خودداری کند، دعوی وی رد می‌شود.
-
در مقابل، اگر خوانده نسبت به شهادت یا سوگند اعتراض داشته باشد، فقط در قالب جرح شاهد یا درخواست استماع مجدد امکان پیگیری دارد.
عدم حضور شاهدان در دادگاه و نحوه استماع شهادت
در بسیاری از پرونده‌های حقوقی و کیفری، ممکن است شهودی که برای اثبات دعوا معرفی شده‌اند، به دلایل موجهی نتوانند در دادگاه حاضر شوند. در چنین مواردی، قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری راهکارهایی برای استماع شهادت شهود در خارج از جلسه رسمی دادگاه پیش‌بینی کرده است تا روند دادرسی مختل نشود و حق افراد تضییع نگردد.
🔍 آیا حضور شاهد در دادگاه الزامی است؟
اصل بر این است که شاهد باید شخصاً در جلسه دادگاه حضور پیدا کند و در حضور قاضی، نسبت به موضوع مورد شهادت اظهارنظر نماید. این الزام به این دلیل است که:
-
قاضی بتواند رفتار، صداقت، و نحوه بیان شاهد را ارزیابی کند.
-
طرف مقابل بتواند سؤالاتی جهت جرح شاهد مطرح کند.
-
روند دادرسی شفاف و رو در رو باشد.
✅ راهکار قانونی برای عدم حضور شاهد
بر اساس قانون، در صورتی که یکی از شهود به دلایلی مانند بیماری، کهولت سن یا دلایل موجه دیگر قادر به حضور در دادگاه نباشد، قاضی می‌تواند دستور دهد که شهادت وی در محل دیگری مانند منزل، محل کار یا محل وقوع دعوا توسط یکی از قضات یا مأمورین دادگاه اخذ شود.
این امکان در موارد زیر اعمال می‌شود:
-
وضعیت خاص جسمی یا روحی شاهد
-
موانع قانونی برای حضور در جلسه
-
تشخیص دادگاه مبنی بر ضرورت استماع شهادت در محل دیگر
⚖️ نحوه اجرای استماع خارج از دادگاه
-
قاضی یا نماینده او به محل تعیین‌شده اعزام می‌شود.
-
شاهد با رعایت تشریفات قانونی، قسم می‌خورد و شهادت خود را ارائه می‌دهد.
-
صورتجلسه شهادت تنظیم می‌شود و به پرونده ضمیمه می‌گردد.
-
در جلسه بعدی دادگاه، قاضی و طرفین دعوا می‌توانند اظهارات ثبت‌شده را بررسی و در صورت لزوم جرح یا ارزیابی کنند.
در صورتی که شهادت خارج از دادگاه تحت نظر مقام قضایی، همراه با رعایت شرایط قانونی و با حضور عوامل دادرسی اخذ شود، این شهادت کاملاً معتبر و دارای اثر اثباتی است. اما اگر شهادت به‌صورت غیررسمی یا غیرقانونی و بدون حضور قاضی اخذ شده باشد، فاقد ارزش قانونی خواهد بود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون تعداد شهود در دعوی حقوقی و کیفری را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است:
❓ما با همسایه‌مان بر سر پارکینگ دچار مشاجره شدیم و خانم همسایه به من آسیب رساند. شکایت کردم و از پزشکی قانونی گواهی دریافت کردم. یکی از همسایه‌ها به نفع ما شهادت داد اما بقیه از شهادت دادن می‌ترسند. آیا یک شاهد در دادگاه کافی است؟
✅ خیر، یک شاهد به تنهایی برای اثبات جرم کافی نیست. در اکثر جرایم، حداقل دو شاهد مرد عادل لازم است. شما می‌توانید از دادگاه بخواهید سایر همسایگان را برای ادای شهادت احضار کند یا با استناد به مدارک دیگر از جمله گواهی پزشکی قانونی، فیلم، پیامک و… اثبات ادعا را تکمیل نمایید.
❓آیا اسامی شاهدین فقط در متن دادخواست کافی است یا باید در بخش خواندگان هم ذکر شود؟
✅ اسامی شهود باید در استشهادیه ضمیمه پرونده نوشته شوند و در متن دادخواست نیز قید گردند، اما نیازی به ذکر در بخش خواندگان نیست، چراکه شاهد خوانده دعوا محسوب نمی‌شود.
❓برای اعسار نفقه معوقه و مهریه، آیا شاهدین باید برای ثبت دادخواست امضا کنند و در دفتر خدمات قضایی حاضر شوند یا فقط در دادگاه حضور پیدا کنند؟
✅ شهود لازم نیست هنگام ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی حضور داشته باشند. فقط ذکر اسامی آنان در دادخواست کافی است و حضورشان در دادگاه برای ادای شهادت الزامی است.
❓از کسی که به من فحاشی و تهدید کرده و درگیری فیزیکی داشته، شکایت کردم. دادگاه از من شاهد خواست و فقط توانستم یک نفر را راضی به شهادت کنم. آیا تعداد شهود برای اثبات لازم است یا یک شاهد کافی است؟
✅ در بسیاری از جرایم، یک شاهد به‌تنهایی کافی نیست. البته قاضی می‌تواند بر اساس شهادت همان یک نفر، گواهی پزشکی قانونی، اظهارات طرفین و سایر شواهد و قرائن، علم قضایی حاصل کرده و تصمیم‌گیری نماید. هرچه تعداد شهود بیشتر و شرایط آنان قانونی‌تر باشد، اثبات جرم آسان‌تر خواهد بود.
❓یازده نفر مسلمان شیعه با میانگین سنی حدود شصت سال در دادگاه برای وقوع معامله‌ای در سال ۹۶ سوگند یاد کردند و گواهی آن‌ها مورد تایید دادگاه بدوی و تجدیدنظر قرار گرفت. اکنون پس از گذشت حدود هفت سال، شاکیان پرونده بدون ارائه مدرک جدید، مدعی شهادت کذب شاهدان شده‌اند. چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
✅ اگر شهادت کذب اثبات شود، طبق ماده ۶۵۰ قانون مجازات اسلامی، شاهد کاذب به حبس از سه ماه و یک روز تا دو سال محکوم خواهد شد. همچنین، رأی دادگاه که بر اساس شهادت دروغ صادر شده، با درخواست اعاده دادرسی قابل نقض است و در صورت وارد آمدن خسارت، می‌توان از شهود خاطی مطالبه ضرر و زیان کرد.