در زندگی مشترک، سکونت زیر یک سقف نماد اصلی پیوند زوجین است؛ اما گاهی این «خانه مشترک» به محل تنش، ترس یا حتی ناامنی تبدیل می‌شود. در این شرایط، یکی از سؤالات پرتکرار و مهم زنان این است: «اگر خانه به نام من باشد، می‌توانم شوهرم را از خانه بیرون کنم؟» یا «آیا اگر اجاره‌نامه به نام من باشد، می‌توانم مانع ورود او شوم؟».
این پرسش‌ها معمولاً زمانی مطرح می‌شوند که شرایط زندگی به بن‌بست رسیده یا امنیت روانی و جانی زن به خطر افتاده است. قانون در این موارد چه می‌گوید؟ آیا مالکیت یا اجاره به‌تنهایی کافی است؟ این مقاله به‌صورت دقیق، کاربردی و بر اساس رویه‌های قضایی و نظریات حقوقی، پاسخ این دغدغه‌ها را ارائه می‌دهد.
اگر خانه به نام زن باشه می‌تونه مرد رو بیرون کنه؟
اگر سند رسمی خانه به نام زن باشد، از نظر حقوقی او مالک ملک محسوب می‌شود و می‌تواند از ورود شوهر به خانه جلوگیری کند. اما چون اصل در قانون، زندگی مشترک است، در صورتی که شوهر نسبت به اخراج اعتراض داشته باشد، باید از دادگاه حکم بگیرد. در مواردی مانند خشونت یا تهدید، زن می‌تواند با حکم قانونی شوهر را از خانه خارج کند.
در بسیاری از مشاوره‌های حقوقی، دیده می‌شود که زنی مالک رسمی ملک است یا حتی خانه را خودش خریده اما سند به نام او نیست. از طرف دیگر، شوهر نیز به‌واسطه رابطه زوجیت، مدعی است که حق دارد در خانه‌ای که محل زندگی مشترک شان بوده باقی بماند. اینجا تعارضی بین «حق مالکیت زن» و «حق سکونت شوهر» ایجاد می‌شود که حل آن، به بررسی دقیق‌تر مواد قانونی و رویه قضایی نیاز دارد.
⚖️ در یک نگاه: قانون چه می‌گوید؟
بر اساس ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی، زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکونت داشته باشد مگر اینکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد. اما اگر خانه‌ای که زن در آن زندگی می‌کند به نام خودش باشد، از نظر قانون مدنی، مالک محسوب می‌شود و می‌تواند درباره استفاده از ملک تصمیم بگیرد.
در چنین شرایطی، اگر زن به دلایل موجهی همچون خشونت، تهدید، یا اختلافات شدید تصمیم به جلوگیری از ورود شوهر بگیرد، در برخی پرونده‌ها، مراجع قضایی از مالکیت زن حمایت کرده‌اند و ممانعت او را از ورود شوهر، «ممانعت از حق» ندانسته اند.
با این حال، قضاوت در این‌باره همواره وابسته به شرایط پرونده، مدارک موجود، و دلایل زن برای ممانعت از ورود است.
اصول کلی قانون: حق سکونت مشترک، تمکین و اختیار تعیین مسکن
برای درک بهتر پاسخ قانونی به سؤال «آیا زن می‌تواند شوهرش را از خانه بیرون کند؟»، باید ابتدا اصول بنیادینی را بشناسیم که بر نظام حقوق خانواده در ایران حاکم‌اند. یکی از مهم‌ترین این اصول، لزوم سکونت مشترک زوجین و حق تعیین مسکن توسط شوهر است.
⚖️ ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی و مفهوم تمکین
طبق ماده ۱۱۱۴ قانون مدنی:
«زن باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی نماید، مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.»
این ماده به‌صورت پیش‌فرض، اختیار انتخاب محل سکونت را به شوهر داده است، مگر اینکه در عقدنامه یا توافق جداگانه، این حق به زن واگذار شده باشد. اگر زوجه بدون دلیل موجه از سکونت در منزل تعیین‌شده توسط شوهر امتناع کند، این موضوع ممکن است موجب طرح دعوای نشوز شود.
در نتیجه، حتی اگر خانه به نام زن باشد، قانون اصل را بر هم‌زیستی زوجین در منزل مشترک می‌گذارد. اما استثناهایی نیز در نظر گرفته شده‌اند.
📌 سکونت جداگانه و استثنائات قانونی
زن می‌تواند در برخی موارد از سکونت با شوهر خودداری کند، از جمله:
- اگر سکونت در منزل موجب خطر جانی، مالی یا شرافتی برای زن شود (عسر و حرج)
- اگر شوهر به تعهدات خانوادگی خود (مانند نفقه، امنیت، احترام و…) پایبند نباشد
- اگر شوهر رفتار خشونت‌آمیز یا غیرقابل‌تحمل داشته باشد
در این شرایط، زن می‌تواند از دادگاه درخواست اجازه برای ترک منزل یا تهیه مسکن مستقل کند. اما این امر نیاز به اثبات شرایط غیرعادی و دلایل موجه دارد. در نتیجه، حق مالکیت زن بر خانه، در تعارض با حق سکونت مشترک و تمکین قرار می‌گیرد. به همین دلیل، در عمل هر دو طرف نیازمند مراجعه به دادگاه و دریافت حکم قانونی برای حل این تعارض هستند.
وقتی سند خانه به نام زن است؛ حدود اختیارات زوجه
وقتی زن مالک رسمی خانه باشد (از طریق خرید، ارث، هبه، یا انتقال از سوی شوهر)، از نظر قانونی، اختیار تصرف در ملک را دارد و می‌تواند تصمیم بگیرد که چه کسی در آن خانه ساکن شود یا نه، کارشناسان تأکید کرده‌اند که:
اگر زن مالک عین خانه باشد، می‌تواند حتی قفل خانه را عوض کند و شوهر را راه ندهد، مگر آنکه شوهر بتواند از طریق دادگاه، حکم الزام به بازگشت به منزل مشترک بگیرد. در اغلب موارد، ممانعت زن از ورود شوهر به خانه‌ای که خودش مالک آن است، ممانعت از حق تلقی نمی‌شود؛ چون شوهر در ملک هیچ حق عینی یا سندی ندارد.
📌حدود اختیارات زن در این موضوع
اما باید دقت کرد حق مالکیت زن در حوزه حقوق مدنی معتبر است، اما در حوزه خانواده، شوهر می‌تواند با طرح دعوای تمکین یا الزام به سکونت مشترک، موانعی برای این اقدام زن ایجاد کند.
حتی اگر زن بتواند موقتاً مانع ورود شوهر شود، ممکن است شوهر با مراجعه به دادگاه خانواده، حکم ورود مجدد به منزل مشترک را مطالبه کند؛ به‌ویژه اگر مدعی باشد که بدون دلیل موجه از خانه اخراج شده است. در صورت وجود خشونت، تهدید یا عسر و حرج، زن می‌تواند از دادگاه حکم منع ورود یا دستور موقت اخراج شوهر را دریافت کند؛ این حالت بهترین و قانونی‌ترین مسیر است.
اگر قرارداد اجاره خانه را به نام زن باشد چه می شود؟
در بسیاری از خانواده‌ها، زوجین در خانه‌ای زندگی می‌کنند که مالک آن شخص ثالثی است و فقط یکی از آن‌ها به عنوان مستأجر رسمی در قرارداد اجاره ذکر شده است. حال اگر قرارداد اجاره به نام زن تنظیم شده باشد، این سؤال پیش می‌آید که آیا زن می‌تواند با استناد به این قرارداد، مانع از سکونت شوهر در آن خانه شود یا حتی او را از خانه بیرون کند؟
🔍 اگر قرارداد خونه اجاره را به نام زن باشد، می‌تواند مرد را از خانه بیرون کند؟
پاسخ از نظر حقوقی مثبت است، اما با ملاحظاتی. در قرارداد اجاره، کسی که به عنوان مستأجر معرفی می‌شود، از نظر قانونی مالک منافع ملک است، یعنی فقط او حق بهره‌برداری و سکونت در آن را دارد. بنابراین:
اگر اجاره نامه به نام زن باشد، او اختیار قانونی دارد که مشخص کند چه کسی در ملک سکونت کند. از نگاه حقوقی، اگر شوهر بدون رضایت زوجه در ملک بماند، ممکن است عمل او تصرف بدون مجوز یا مزاحمت تلقی شود. در چنین حالتی، زن می‌تواند با مراجعه به کلانتری یا دادگاه، از شوهر شکایت کند یا مانع ورود او شود، به‌خصوص اگر اختلافات شدید یا تهدیدی برای امنیت وجود داشته باشد.
با این حال، باید توجه داشت در زندگی زناشویی، قانون اصل را بر سکونت مشترک می‌گذارد و اگر زن بدون دلیل موجه مرد را از خانه بیرو کند، ممکن است از نظر خانوادگی متهم به نشوز یا ترک زندگی مشترک شود.
همچنین مرد می‌تواند از دادگاه تقاضای الزام به بازگشت به منزل یا حتی طرح دعوای ممانعت از حق کند، هرچند در عمل اثبات آن به نفع او ساده نیست، چون اجاره‌نامه سندی محکم برای زوجه است.
📌نتیجه: اجاره‌نامه‌ای که به نام زن باشد، ابزار قانونی نسبتاً قوی برای کنترل محل سکونت است، اما استفاده از آن برای اخراج شوهر بدون حکم قضایی می‌تواند تبعات خانوادگی و حقوقی در پی داشته باشد. بهترین راه، ترکیب مستندات ملکی با حکم قانونی است.
اخراج شوهر از منزل در صورت خشونت، تهدید و عسر و حرج
گاهی موضوع بیرون کردن مرد از خانه، صرفاً به مالکیت یا قرارداد اجاره مربوط نمی‌شود؛ بلکه ریشه در خشونت خانگی، تهدید، تحقیر یا شرایط غیرقابل تحمل برای زن دارد. در چنین مواردی، قانون حمایت خانواده، ابزارهای مشخص و فوری برای حمایت از زنان در نظر گرفته است که می‌تواند حتی منجر به صدور حکم منع ورود شوهر به منزل شود.
🔍 مصادیق قانونی اخراج شوهر: از خشونت تا عسر و حرج
مواردی که می‌تواند باعث صدور حکم خروج شوهر از منزل شود، عبارت‌اند از:
- خشونت فیزیکی: ضرب و شتم، آسیب جسمی، یا تهدید به آسیب.
- خشونت روانی یا کلامی: تهدید به قتل، توهین‌های مکرر، تحقیر شدید یا کنترل افراطی.
- عسر و حرج یعنی زن به طور منطقی نتواند ادامه زندگی را تحمل کند؛ مانند اعتیاد شدید، بیماری روانی خطرناک، سوءرفتار مکرر یا بدگمانی افراطی.
در این موارد، زن می‌تواند با ثبت شکایت کیفری یا ارائه دادخواست مدنی، از دادگاه بخواهد دستور موقت منع ورود شوهر به منزل را صادر کند. این حکم، غالباً از طریق قرار نظارت قضایی یا دستور موقت در شعب بازپرسی صادر می‌شود و شوهر تا زمان بررسی کامل پرونده، حق ورود یا نزدیک شدن به خانه و حتی گاهی به همسر و فرزندان را نخواهد داشت.
🔍 مستندات لازم برای دریافت حکم منع ورود شوهر
برای موفقیت در اخذ این حکم، ارائه مدارک زیر ضروری است:
- گزارش رسمی پلیس ۱۱۰ از وقوع درگیری یا تهدید
- صورت‌جلسه کلانتری
- گواهی پزشکی قانونی مبنی بر ضرب و جرح یا آسیب
- شهادت شهود یا همسایگان
- پیامک‌ها یا پیام‌های تهدیدآمیز و مستندات دیجیتال
در صورت ارائه این مدارک، احتمال صدور حکم فوری منع ورود بسیار بالاست و حتی بدون نیاز به جلسات دادرسی، قاضی می‌تواند به استناد همین شواهد، دستور لازم را صادر کند.
⚠️ نکته مهم
دستور منع ورود یا اخراج شوهر از خانه، صرفاً به معنای پایان زندگی مشترک نیست. در بسیاری از موارد، این دستور به عنوان اقدام احتیاطی برای حفظ امنیت زوجه و فرزندان صادر می‌شود و ممکن است حتی با صدور رأی طلاق یا سازش طرفین لغو شود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون این موضوع که اگر خانه به نام زن باشد می تواند شوهر را بیرون کند یا خیر مطرح شده است:
❓همسرم به من توهین می‌کنه و تهدیدم می‌کنه؛ چون سند خونه به نام خودمه، می‌تونم به تنهایی از خونه بیرونش کنم؟
✅ بله، اگر سند رسمی ملک به نام شماست، شما مالک قانونی هستید و می‌توانید از ورود افراد بدون اجازه جلوگیری کنید. اما چون همسرتان شریک زندگی شماست، بهتر است برای جلوگیری از تنش‌های قضایی، ابتدا درخواست دستور منع ورود یا نظارت قضایی از دادگاه بدهید تا اقدام شما پشتوانه قانونی داشته باشد، به‌ویژه اگر تهدیدها جدی یا مکرر باشند.
❓ خانه اجاره‌ای‌ست ولی قرارداد اجاره فقط به نام من (زن) بسته شده. شوهرم چند روزه منو کتک زده و تهدید کرده. می‌تونم اجازه ندم برگرده خونه؟
✅ بله، در این شرایط دو امتیاز قانونی دارید،اول اینکه به عنوان مستأجر قانونی، حق منافع ملک با شماست و اجازه دارید تعیین کنید چه کسی ساکن شود یا نه. دوم، در صورت وجود تهدید یا خشونت، می‌توانید با شکایت رسمی و گزارش پلیس و مراجعه به پزشکی قانونی، درخواست حکم منع ورود شوهر به خانه را از مرجع قضایی داشته باشید. حتماً مدارک را جمع‌آوری کنید.
❓ خونه رو خودم خریدم ولی چون همسرم تحت فشارم گذاشت، سند رو به اسم خودش زدم. الان می‌خوام از خونه بندازمش بیرون، چکار می‌تونم بکنم؟
✅ در حال حاضر چون سند رسمی ملک به نام همسرتان است، شما از نظر قانونی مالک محسوب نمی‌شوید و نمی‌توانید او را به‌صورت مستقیم از خانه بیرون کنید. اما اگر شرایط زندگی برای شما خطرناک یا غیرقابل تحمل شده، می‌توانید با اثبات عسر و حرج یا خشونت خانگی، از دادگاه بخواهید حکم اخراج او را صادر کند یا برای شما مسکن جداگانه تعیین شود.