نفقه یکی از حقوق مالی مهم در روابط خانوادگی است که قانون‌گذار برای حفظ کرامت زن و فرزند، ابزارهای حمایتی گوناگونی برای آن پیش‌بینی کرده است. در عمل، بسیاری از زنان یا مادران برای دستیابی به این حق ناگزیر از طرح دعوا در دادگاه می‌شوند. اما مهم‌ترین گام در این مسیر، تنظیم صحیح و دقیق دادخواست مطالبه نفقه است؛ امری که اگر با دقت و آشنایی با چارچوب حقوقی انجام شود، روند رسیدگی را تسهیل کرده و احتمال موفقیت را افزایش می‌دهد.
در این مقاله، مجموعه‌ای از نمونه‌های واقعی و کاربردی دادخواست نفقه ارائه می‌شود که متناسب با سناریوهای رایج مانند مطالبه نفقه زوجه و فرزند، نفقه ماهانه (جاریه)، نفقه گذشته، همراه با جلب نظر کارشناس یا تأمین خواسته تنظیم شده‌اند. این نمونه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که قابل استفاده در فرم‌های چاپی دادخواست یا ثبت اینترنتی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی باشند.
نفقه چیست و چه کسانی حق دریافت آن را دارند؟
نفقه عبارت است از کلیه هزینه‌های متعارف زندگی مانند خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث منزل، درمان، رفت‌وآمد و… که باید متناسب با شأن فرد باشد.
بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، پرداخت نفقه زوجه در ایام زوجیت بر عهده شوهر است و ترک انقاق بدون دلیل موجه، می‌تواند هم در قالب دعوای حقوقی و هم از طریق شکایت کیفری قابل پیگیری باشد.
همچنین نفقه فرزند تا زمانی که مستقل نشده، به عهده پدر و در نبود یا ناتوانی وی به عهده اجداد پدری و سایر اقربای واجب‌النفقه خواهد بود (ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی).
⚖️ نقش کارشناس در تعیین میزان نفقه
دادگاه زمانی که در خصوص میزان نفقه نظر مشخصی نداشته باشد، موضوع را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد. در نتیجه اگر خواهان در دادخواست خود تقاضای جلب نظر کارشناس را مطرح کند، این موضوع روند رسیدگی را روشن‌تر می‌کند و رأی صادره دقیق‌تر خواهد بود. در بسیاری از مواقع که درخواست تعدیل نفقه فرزند مطرح می شود، کارشناس می تواند موضوع را بررسی نماید.
📌 آیا می‌توان نفقه را همزمان با تأمین خواسته مطالبه کرد؟
بله. در صورت وجود نگرانی از اینکه خوانده اموال خود را منتقل کند یا از پرداخت سرباز زند، خواهان می‌تواند همزمان با دادخواست نفقه، تقاضای تأمین خواسته را نیز مطرح کند. در این حالت، دادگاه می‌تواند با اخذ خسارت احتمالی، دستور توقیف بخشی از اموال خوانده را تا زمان صدور حکم صادر نماید (ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی).
📝 نکاتی درباره تنظیم فرم دادخواست نفقه
- ستون خواسته: باید به‌صورت دقیق نوشته شود؛ مثل «مطالبه نفقه ایام گذشته با جلب نظر کارشناس» یا «مطالبه نفقه زوجه و فرزند».
- دلایل و منضمات: عقدنامه یا سند ازدواج، شناسنامه طرفین، گواهی تمکین (در صورت وجود)، مدارک هزینه، فاکتورهای درمانی، گواهی اشتغال نداشتن زن، یا مدارک تحصیلی فرزند.
- شرح ماوقع: توضیح ساده، مختصر و دقیق از وضعیت زندگی مشترک، میزان نفقه پرداخت‌نشده، و تاریخ‌هایی که خواهان قصد مطالبه آن‌ها را دارد.
نمونه دادخواست مطالبه نفقه با جلب نظر کارشناس
در بسیاری از موارد، زن یا مادر برای تعیین میزان نفقه، نیازمند ارجاع موضوع به کارشناس رسمی دادگستری است؛ چرا که میزان نفقه باید متناسب با شئونات خانوادگی، وضعیت مالی مرد و عرف محل زندگی باشد. در چنین شرایطی، حتماً باید در خواسته دادخواست عبارت «با جلب نظر کارشناس» قید شود تا دادگاه به این موضوع رسیدگی نماید.
متن نمونه دادخواست
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام؛
احتراماً به استحضار می‌رساند:اینجانب …………………… فرزند …………………… به نشانی ……………………………………، همسر خوانده آقای ………………… فرزند …………………… به نشانی …………………………………… می‌باشم. با وجود زندگی مشترک و تمکین کامل اینجانب، خوانده از پرداخت نفقه متعارف ماهیانه امتناع می‌نماید.
نظر به اینکه تعیین میزان دقیق نفقه مستلزم جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری می‌باشد، مستنداً به ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی و با توجه به مواد ۱۱۱۱ و ۱۱۱۳ همان قانون، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه ماهیانه با جلب نظر کارشناس از تاریخ …………………… لغایت …………………… و ایام آتی را دارم.
در صورت صلاحدید، صدور قرار کارشناسی و ارجاع امر به کارشناس رسمی خانواده جهت برآورد نفقه متناسب با شئونات خانوادگی اینجانب مورد استدعاست.
با تشکر
امضاء – تاریخ
⚖️ نکات کلیدی برای درج در سامانه ثنا یا فرم چاپی:
- خواسته: مطالبه نفقه ایام گذشته و جاریه با جلب نظر کارشناس
- دلایل و منضمات: سند ازدواج – شناسنامه – گواهی تمکین (در صورت لزوم) – فاکتورهای هزینه‌ها (در صورت وجود)
- توضیحات تکمیلی: درخواست صدور قرار کارشناسی جهت تعیین میزان نفقه
نمونه دادخواست مطالبه نفقه زوجه و فرزند
در بسیاری از موارد، زوجه همزمان با خود، قصد مطالبه نفقه فرزند یا فرزندان مشترک را نیز دارد. در چنین شرایطی، می‌توان در یک دادخواست مشترک، نفقه زوجه و نفقه فرزند را مطالبه کرد. همچنین با توجه به جرم بودن عدم پرداخت نفقه، می توان از نظر کیفری نیز برای این موضوع اقدام نمود. البته باید توجه داشت که نفقه زوجه و نفقه اولاد، هر کدام مبانی قانونی و دلایل اثباتی مستقل دارند؛ اما مانعی برای طرح همزمان آن‌ها در یک دعوا وجود ندارد.
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام و احترام؛اینجانب ………………… فرزند ………………… به نشانی ……………………………………، همسر قانونی خوانده آقای ………………… فرزند ………………… به نشانی …………………………………… هستم. از این رابطه مشترک، یک فرزند/دو فرزند به نام/نام‌های ………………… (تاریخ تولد: …………………) حاصل شده است.
با وجود استمرار رابطه زوجیت و ایفای وظایف زناشویی از سوی اینجانب، خوانده از پرداخت نفقه متعارف زندگی خودداری نموده و همچنین هیچ‌گونه وجهی بابت مخارج فرزند مشترک تأدیه نکرده است.
نظر به اینکه تأمین هزینه‌های زندگی زوجه و فرزند طبق مواد ۱۱۰۶، ۱۱۰۷ و ۱۱۹۹ قانون مدنی بر عهده زوج می‌باشد، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه معوقه و جاری زوجه و فرزند از تاریخ ………………… تا ………………… و ماه‌های آتی مورد استدعاست.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
⚖️ نکات مهم برای درج در فرم دادخواست
خواسته: مطالبه نفقه زوجه و نفقه فرزند (گذشته و آینده)
دلایل و منضمات:
- عقدنامه یا سند ازدواج
- شناسنامه فرزند/فرزندان مشترک
- گواهی تولد یا مدارک تحصیلی (در صورت نیاز)
- مستندات تمکین و هزینه‌های زندگی
نمونه دادخواست مطالبه نفقه جاریه (نفقه ماهیانه)
نفقه جاریه به نفقه‌ای اطلاق می‌شود که مربوط به مخارج متعارف روزمره در زمان حال یا آینده است. بسیاری از زوجه‌ها در حین ادامه زندگی مشترک یا هنگام جدایی موقت، صرفاً نفقه جاریه را مطالبه می‌کنند، بدون آنکه وارد دعاوی پیچیده‌تر نظیر طلاق یا نفقه معوقه شوند. توجه داشته باشید که در شرایطی خاص بعد از طلاق نفقه به زن تعلق می گیرد که در مطلب مربوط به آن بررسی شده است. در حالت کنونی، خواهان صرفاً خواستار دریافت نفقه ماهانه از زمان ثبت دادخواست تا زمانی‌ست که موضوع تغییر کند.
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام و احترام؛اینجانب ………………… فرزند ………………… ساکن …………………………………… با خوانده دعوا آقای ………………… فرزند …………………، به نشانی …………………………………… رابطه زوجیت قانونی دارم. علیرغم زندگی مشترک و تمکین قانونی، ایشان از پرداخت نفقه متعارف ماهیانه خودداری نموده و این امر موجب مشکلات معیشتی گردیده است.
نظر به اینکه پرداخت نفقه جاریه (از زمان ثبت دادخواست به بعد) از وظایف قانونی زوج محسوب می‌شود و استمرار آن ضرورت دارد، مستنداً به مواد ۱۱۰۶ و ۱۱۰۷ قانون مدنی، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه جاریه ماهانه از تاریخ تقدیم دادخواست به بعد مورد استدعاست.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
📌 نکات حقوقی برای درج در دادخواست
نوع خواسته: مطالبه نفقه جاریه (نفقه ماهیانه زوجه از تاریخ ثبت دادخواست)
دلایل و منضمات:
- سند ازدواج
- گواهی تمکین (در صورت اختلاف طرفین)
- فاکتورهای زندگی یا عرف منطقه (در صورت وجود)
توضیح تکمیلی: نفقه جاریه از زمان ثبت دادخواست به بعد محاسبه می‌شود، مگر اینکه خواهان تاریخ خاصی را مشخص کرده باشد.
نمونه دادخواست مطالبه نفقه گذشته و آینده
در مواردی که زوج برای مدت طولانی از پرداخت نفقه خودداری کرده و زوجه نیز قصد دارد علاوه بر نفقه معوقه، نفقه ماه‌های آتی را نیز دریافت کند، می‌تواند در یک دادخواست واحد، مطالبه نفقه ایام گذشته و نفقه آینده را مطرح کند. این نوع دادخواست، هم ماهیت مالی دارد و هم به دلیل امکان طولانی بودن مدت، نیازمند تعیین دقیق بازه زمانی است.
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام و احترام؛اینجانب ………………… فرزند ………………… به نشانی ……………………………………، همسر دائم خوانده آقای ………………… فرزند …………………، به نشانی …………………………………… می‌باشم. از تاریخ ………………… تا کنون، با وجود استمرار رابطه زوجیت و تمکین کامل از سوی اینجانب، ایشان از پرداخت نفقه ماهیانه خودداری نموده‌اند.
لذا با استناد به مواد ۱۱۰۶، ۱۱۰۷ و ۱۱۱۱ قانون مدنی، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه ایام گذشته از تاریخ ………………… تا تاریخ ………………… و نفقه جاریه از تاریخ دادخواست به بعد تا زمان اجرای حکم مورد استدعاست.
در صورت صلاحدید، ارجاع موضوع به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه متناسب با وضعیت مالی خوانده و شئونات اینجانب، مورد تقاضا می‌باشد.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
⚖️ نکات کاربردی برای تنظیم دادخواست در دفاتر خدمات قضایی
خواسته: مطالبه نفقه معوقه و جاریه با جلب نظر کارشناس
دلایل و مستندات:
سند ازدواج
شناسنامه زوجه
گواهی عدم پرداخت نفقه یا اظهارنظر کارشناس
گواهی تمکین (در صورت وجود اختلاف)
توضیحات مهم:
- در صورت ارائه فاکتورهای هزینه، می‌توان به‌صورت عددی نیز مبلغ مورد مطالبه را ذکر کرد.
- چنانچه خواهان تقاضای تأمین خواسته نیز داشته باشد، می‌تواند در همین دادخواست ذکر کند.
نمونه دادخواست مطالبه نفقه فرزند توسط مادر
مطالبه نفقه فرزند، طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی، ابتدا بر عهده پدر است و در صورت عدم پرداخت، امکان پیگیری حقوقی وجود دارد. در حالتی که فرزند صغیر است یا امکان حضور در دادگاه را ندارد، مادر می‌تواند به‌عنوان قیم یا دارنده حضانت، دادخواست مطالبه نفقه فرزند را مطرح نماید. در این نوع دادخواست، خواسته به‌صراحت باید از جانب فرزند عنوان شود و مادر در جایگاه نماینده قانونی وی قرار گیرد.
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام و احترام؛اینجانب ………………… فرزند ………………… به نشانی ……………………………………، به‌عنوان ولی قانونی / دارنده حضانت فرزند صغیرم ………………… (متولد …………………)، با خوانده دعوا آقای ………………… فرزند ………………… به نشانی …………………………………… دارای رابطه زوجیت سابق می‌باشم.
نظر به اینکه خوانده از پرداخت نفقه فرزند مشترک خودداری نموده و این موضوع موجب اختلال در تامین نیازهای اولیه زندگی فرزندم گردیده، با استناد به ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی و سایر مقررات مربوطه، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه فرزند صغیر از تاریخ ………………… تا تاریخ ………………… و همچنین ماه‌های آتی را دارم.
در صورت صلاحدید، ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه متناسب با سن، نیازهای متعارف و شرایط مالی خوانده مورد تقاضاست.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
📌 نکات مهم برای تنظیم دادخواست:
- سمت خواهان: ولی قانونی / دارنده حضانت
- خواسته: مطالبه نفقه فرزند صغیر
منضمات و مدارک مورد نیاز:
- شناسنامه مادر و فرزند
- مدارک دال بر حضانت یا قیمومت
- گواهی عدم پرداخت نفقه
- مدارک مربوط به هزینه‌های تحصیلی برای دریافت نفقه فرزند، درمانی و معیشتی
توضیح تکمیلی: در صورتی که پدر نفقه چندین ماه را پرداخت نکرده باشد، حتماً بازه زمانی دقیق مطالبه ذکر شود.
نمونه دادخواست مطالبه نفقه همراه با تأمین خواسته
در مواردی که زوجه یا مادر نگران است که خوانده (معمولاً زوج یا پدر فرزند) پس از اطلاع از طرح دعوا، اموال خود را منتقل کرده یا از پرداخت نفقه خودداری کند، می‌تواند همزمان با دادخواست نفقه، تقاضای تأمین خواسته را نیز مطرح کند. هدف از این درخواست، توقیف فوری اموال خوانده به میزان نفقه‌ی مطالبه‌شده، پیش از صدور حکم نهایی است.
این موضوع بر اساس ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی قابل پیگیری است و دادگاه می‌تواند پس از دریافت خسارت احتمالی، اقدام به صدور قرار تأمین نماید.
ریاست محترم شعبه … دادگاه خانواده …
با سلام و احترام؛اینجانب ………………… فرزند ………………… به نشانی ……………………………………، زوجه خوانده آقای ………………… فرزند ………………… به نشانی …………………………………… هستم. ایشان از تاریخ ………………… از پرداخت نفقه ماهیانه خودداری کرده و هیچ‌گونه وجهی بابت هزینه‌های جاری زندگی اینجانب پرداخت ننموده‌اند.
نظر به اینکه ادامه این وضعیت موجب عسر و حرج اینجانب گردیده و از طرفی، بیم نقل و انتقال اموال و تضییع حق وجود دارد، لذا با استناد به مواد ۱۱۰۶، ۱۱۰۷ قانون مدنی و ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای صدور حکم به پرداخت نفقه ایام گذشته و جاریه و تأمین خواسته به میزان خواسته از اموال خوانده را دارم.
با تقدیم احترام
امضاء – تاریخ
⚖️ نکات اجرایی برای درج در دادخواست:
خواسته:
- مطالبه نفقه ایام گذشته و جاریه
- صدور قرار تأمین خواسته
دلایل و مدارک لازم:
- سند ازدواج
- شناسنامه زوجه
- گواهی عدم پرداخت نفقه
- معرفی اموال قابل توقیف (در صورت اطلاع)
نکته مهم: صدور قرار تأمین خواسته معمولاً منوط به تودیع «خسارت احتمالی» از سوی خواهان است؛ این مبلغ توسط دادگاه تعیین می‌شود و به حساب دادگستری واریز می‌گردد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون نمونه دادخواست مطالبه نفقه را مشاهده می فرمایید:
❓ من برای نفقه فرزندم دادخواست داده‌ام ولی شوهر سابقم ادعا می‌کند که خودش به بچه خرجی داده؛ آیا باز هم دادگاه به من نفقه می‌دهد؟
✅ اگر پدر بتواند با فیش واریز یا سند معتبر نشان دهد که نفقه را مستقیم به فرزند یا خرج او پرداخت کرده، دادگاه ممکن است نفقه ماه‌های پرداخت‌شده را نپذیرد. اما اگر این پرداخت‌ها غیرمستند باشد یا از طریق مادر هزینه نشده باشد، معمولاً نفقه همچنان قابل مطالبه است. همچنین اگر فرزند خردسال باشد، پرداخت باید با اطلاع یا رضایت مادرِ دارنده حضانت انجام شده باشد.
❓ آیا می‌توانم بدون حضور وکیل، خودم دادخواست نفقه تنظیم کنم و در دفتر خدمات قضایی ثبت کنم؟
✅ بله، دادخواست مطالبه نفقه از جمله دعاوی ساده‌ای است که نیازی به وکیل ندارد. شما می‌توانید با داشتن مدارک لازم (مثل سند ازدواج و شناسنامه) به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه و شخصاً دادخواست را ثبت کنید. نمونه‌هایی که در این مقاله آمده، به‌راحتی قابل استفاده در همین مسیر هستند.
❓ اگر همسرم هیچ مال رسمی نداشته باشد، آیا می‌توانم همزمان با مطالبه نفقه، تأمین خواسته هم بگیرم؟
✅ در صورتی که بتوانید مالی از خوانده معرفی کنید (مثلاً خودرو، حساب بانکی یا ملکی که به نام او ثبت شده)، دادگاه می‌تواند قرار تأمین صادر کند. اما اگر او هیچ‌گونه مال شناسایی‌شده نداشته باشد، امکان تأمین خواسته عملاً دشوار خواهد شد. با این حال، همچنان دادگاه به اصل دعوای نفقه رسیدگی خواهد کرد و در صورت صدور حکم، می‌توانید پیگیر اجرای آن از طریق توقیف دارایی‌های بعدی شوید.