گواهینامه رانندگی یکی از اسناد هویتی و قانونی مهم در کشور است که به افراد اجازه می‌دهد به‌طور قانونی پشت فرمان بنشینند و در معابر عمومی رانندگی کنند. این مدرک همانند سایر اسناد رسمی، تحت نظارت قانونی صادر می‌شود و صدور آن تنها از طریق مراجع ذی‌صلاح مجاز است.
با این وجود، در سال‌های اخیر برخی افراد به دلایل مختلف از جمله ناتوانی در قبولی آزمون یا دور زدن مسیرهای قانونی، اقدام به تهیه گواهینامه‌های جعلی می‌کنند؛ موضوعی که قانونگذار برای آن مجازات‌های سنگینی پیش‌بینی کرده است. جعل گواهینامه نه‌تنها فرد جاعل را تحت تعقیب کیفری قرار می‌دهد، بلکه فردی که از این گواهینامه استفاده کند نیز با مجازات‌های قانونی روبرو خواهد شد. در این مقاله به بررسی کامل جرم جعل گواهینامه رانندگی، مجازات آن برای کارمندان و افراد عادی، نحوه شناسایی گواهینامه‌های جعلی و در نهایت روش طرح شکایت در این خصوص خواهیم پرداخت.
جرم جعل گواهینامه رانندگی چیست؟
یکی از جرایمی که در سال‌های اخیر در فضای مجازی و حتی در سطح جامعه گسترش یافته، جعل گواهینامه رانندگی است. این جرم می‌تواند به دو شکل جعل مادی یا جعل معنوی انجام شود و برای هر دو حالت، قانونگذار مجازات پیش‌بینی کرده است. جعل گواهینامه، هم به لحاظ خطراتی که برای امنیت جامعه به همراه دارد و هم به دلیل سلب اعتماد عمومی، در دسته جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی قرار می‌گیرد.
📌 تعریف جعل گواهینامه رانندگی
جعل گواهینامه به این معناست که فردی بدون داشتن مجوز قانونی، اقدام به ساخت، تغییر یا دستکاری گواهینامه رانندگی کند. این تغییر ممکن است به‌صورت دستکاری در مشخصات هویتی مانند نام یا تاریخ تولد، الحاق عکس دیگر یا تغییر تاریخ صدور باشد. حتی ساخت کامل یک گواهینامه بدون پشتوانه قانونی نیز مشمول جرم جعل خواهد بود.
📝 جعل مادی گواهینامه رانندگی
جعل مادی به تغییرات فیزیکی در سند اشاره دارد، از جمله خراشیدن، الحاق، سیاه کردن، پاک کردن یا تغییر محتوای گواهینامه به‌صورت دستی یا نرم‌افزاری. این نوع جعل در ماده 523 قانون مجازات اسلامی مورد اشاره قرار گرفته و به‌عنوان جرم شناخته می‌شود.
📝 جعل معنوی گواهینامه رانندگی
جعل معنوی زمانی اتفاق می‌افتد که کارمند یا مامور دولتی در فرآیند صدور گواهینامه، اطلاعات غیرواقعی را وارد کند یا اسناد را برخلاف واقع تنظیم نماید. بر اساس ماده 532 قانون مجازات اسلامی، این نوع جعل نیز جرم‌انگاری شده است.
🔍 هدف از جعل گواهینامه رانندگی
هدف اصلی بیشتر افرادی که به جعل گواهینامه روی می‌آورند، دور زدن مسیرهای قانونی آموزش و آزمون رانندگی است. گاهی افراد از این راه به دنبال سریع‌تر رسیدن به مجوز رانندگی هستند یا قصد دارند بدون مهارت و صلاحیت لازم، اقدام به رانندگی کنند. همچنین سخت شدن آزمون ها نیز در این رویه تاثیر گذار بوده که نسبت به قبل سخت گیرانه تر برگزار می شود.
مجازات جعل گواهینامه رانندگی توسط کارکنان دولت
جعل گواهینامه رانندگی توسط کارمندان دولت یکی از مصادیق جعل معنوی است که در قانون مجازات اسلامی به‌صراحت برای آن مجازات مشخص شده است. زمانی که کارمند یا مأمور دولت در حین انجام وظایف قانونی خود، به‌طور عمدی اطلاعات نادرست یا خلاف واقع را وارد گواهینامه می‌کند، مرتکب این جرم شده و با مجازات سنگین روبه‌رو خواهد شد.
📌 مصادیق جعل معنوی توسط کارمندان دولت
کارمند یا مأمور رسمی دولت زمانی مرتکب جعل معنوی می‌شود که:
- به‌طور عمدی اطلاعات اشتباه در گواهینامه وارد کند.
- اسناد مربوط به صدور گواهینامه را تحریف نماید.
- اطلاعات خلاف واقع در اسناد رسمی درج کند.
این رفتارها در قالب جعل معنوی شناخته می‌شود و در ماده 532 قانون مجازات اسلامی نیز به صراحت به آن اشاره شده است.
⚖️ مجازات پیش‌بینی‌شده در قانون برای کارکنان دولت
بر اساس ماده 532 قانون مجازات اسلامی:
هر یک از کارکنان دولت که در اجرای وظیفه خود در اسناد رسمی (از جمله گواهینامه رانندگی) مرتکب جعل یا تزویر شود، به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
- مجازات‌های اداری (اخراج، انفصال، توبیخ و…)
- جبران کلیه خسارات واردشده به اشخاص یا دستگاه‌های دولتی
- حبس تعزیری از یک تا پنج سال یا
- پرداخت جزای نقدی از ۵۰ میلیون ریال تا ۲۵۰ میلیون ریال
قانونگذار برای کارمندان دولت مجازات سخت‌تری در نظر گرفته است؛ چرا که این افراد باید نماد سلامت اداری باشند و ارتکاب چنین جرمی، اعتماد عمومی به ساختار اداری کشور را خدشه‌دار می‌کند.
مجازات جعل گواهینامه رانندگی توسط افراد عادی یا باندهای جاعل
در کنار کارکنان دولت، اشخاص عادی نیز ممکن است به طرق مختلف درگیر جرم جعل گواهینامه رانندگی شوند. جعل گواهینامه توسط افراد عادی معمولاً به‌صورت جعل مادی صورت می‌گیرد، یعنی شخص بدون هیچ‌گونه مجوز قانونی اقدام به ساخت گواهینامه یا تغییر در محتوای گواهینامه‌های معتبر می‌کند. این رفتار مصداق بارز جعل و مشمول مجازات قانونی است.
📌 ماده قانونی مرتبط با جعل توسط اشخاص عادی
ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی به‌طور مستقیم به این موضوع اشاره دارد. طبق این ماده، هر فردی که بدون آنکه کارمند دولت باشد، اقدام به جعل اسناد رسمی نظیر گواهینامه کند، مرتکب جرم شده و علاوه بر جبران خسارات وارده، با مجازات کیفری روبرو خواهد بود.
⚖️ مجازات قانونی برای افراد عادی
مطابق با ماده 533 قانون مجازات اسلامی، شخص عادی در صورت ارتکاب این جرم به یکی از مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:
- حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۳ سال
- جزای نقدی از ۵۰ میلیون ریال تا ۲۵۰ میلیون ریال
- الزام به جبران کلیه خسارات واردشده به اشخاص یا دستگاه‌های زیان‌دیده
📝 مصادیق رایج جعل توسط افراد عادی
- تهیه گواهینامه جعلی از طریق افراد سودجو و کلاهبردار
- تغییر مشخصات هویتی بر روی گواهینامه معتبر مانند نام یا تاریخ تولد
- چاپ کپی رنگی گواهینامه و ارائه آن به‌عنوان اصل
⚖️ مجازات برای باند های سازمان یافته جعل گواهینامه
اگر فردی به‌صورت باندی یا سازمان‌یافته اقدام به جعل انبوه گواهینامه رانندگی کند، علاوه بر مجازات‌های اصلی مربوط به جعل اسناد رسمی، مشمول مقررات تشدید مجازات جرایم سازمان‌یافته نیز خواهد شد.
مطابق ماده ۱۳۴ قانون مجازات اسلامی، در جرایم باندی، حرفه‌ای یا سازمان‌یافته، قاضی می‌تواند حداکثر مجازات قانونی را برای هر یک از جرایم در نظر بگیرد. همچنین اگر جعل همراه با کلاهبرداری سازمان‌یافته باشد، مجازات آن می‌تواند تا ۱۵ سال حبس یا حتی بیشتر افزایش یابد. در این موارد، ضبط اموال ناشی از جرم، محرومیت های اجتماعی و انفصال دائم از خدمات دولتی (در صورت کارمند بودن) نیز اعمال می‌شود
مجازات استفاده از گواهینامه جعلی رانندگی
گاهی افراد بدون آنکه شخصاً مرتکب جعل شده باشند، یعنی با علم به جعلی بودن، از گواهینامه جعلی استفاده می‌کنند. استفاده از این گواهینامه‌های جعلی نیز به‌عنوان یک جرم مستقل در قانون مجازات اسلامی شناخته شده و برای آن مجازات مشخصی در نظر گرفته شده است.
📌 ماده قانونی مربوط به استفاده از گواهینامه جعلی
بر اساس ماده 535 قانون مجازات اسلامی، هر شخصی که با علم و اطلاع از جعلی بودن سند، از آن استفاده کند، مرتکب جرم استفاده از سند مجعول شده و با مجازات قانونی روبرو خواهد شد. گواهینامه رانندگی نیز از مصادیق اسناد رسمی محسوب می‌شود و مشمول همین قانون است.
⚖️ مجازات استفاده از گواهینامه جعلی
مطابق قانون، شخصی که آگاهانه از گواهینامه جعلی استفاده کند، به یکی از مجازات‌های زیر محکوم خواهد شد:
-
حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۳ سال
-
جزای نقدی از ۵۰ میلیون ریال تا ۲۵۰ میلیون ریال
-
الزام به جبران خسارات وارده
📝 عواقب استفاده از گواهینامه جعلی
-
توقیف خودرویی که با آن رانندگی شده است.
-
عدم بهره‌مندی از حمایت بیمه در صورت بروز حادثه.
-
معرفی به مرجع قضایی و تحمل محکومیت کیفری.
-
در صورت تصادف منجر به فوت، می‌تواند حتی به اتهام قتل عمد منتهی شود، زیرا اساساً شخص فاقد صلاحیت رانندگی بوده است.
❌ نکته مهم درباره اثبات علم به جعلی بودن
برای تحقق این جرم، اثبات علم و آگاهی شخص به جعلی بودن گواهینامه الزامی است. اگر اثبات شود که فرد از جعلی بودن آن اطلاعی نداشته، موضوع می‌تواند تحت عنوان کلاهبرداری از وی بررسی شود، نه استفاده از سند مجعول.
نحوه کشف و شناسایی گواهینامه جعلی توسط پلیس
در سال‌های اخیر با هوشمندسازی سامانه‌های راهنمایی و رانندگی، کشف و شناسایی گواهینامه‌های جعلی برای پلیس بسیار آسان شده است. به همین دلیل استفاده از گواهینامه‌های جعلی، حتی اگر از نظر ظاهری کاملاً مشابه گواهینامه‌های واقعی باشند، در عمل بی‌فایده خواهد بود و دیر یا زود توسط پلیس کشف می‌شود.
📌 روش‌های شناسایی گواهینامه جعلی
پلیس راهور فراجا از روش‌های گوناگون برای استعلام اصالت گواهینامه استفاده می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
✅ استعلام سیستمی:
تمام گواهینامه‌های معتبر در سامانه راهور ثبت شده‌اند. به‌محض رؤیت یا استعلام گواهینامه، اطلاعات مالک، تاریخ صدور، نوع گواهینامه و سایر مشخصات در اختیار پلیس قرار می‌گیرد. عدم تطابق اطلاعات نشان‌دهنده جعلی بودن آن است.
✅ بررسی ظاهری توسط کارشناسان:
کارشناسان پلیس با توجه به استانداردهای چاپ، نوع فونت، رنگ و نوع کارت به‌سرعت می‌توانند گواهینامه‌های جعلی را تشخیص دهند.
✅ استفاده از سامانه‌های آنلاین:
در بسیاری از موارد مأموران راهنمایی و رانندگی در محل می‌توانند به‌صورت آنلاین و در لحظه اصالت گواهینامه را بررسی کنند.
📝 توصیه پلیس به شهروندان
پلیس راهور بارها اعلام کرده است که صدور گواهینامه خارج از روند قانونی، در هیچ شرایطی امکان‌پذیر نیست. هرگونه تبلیغ در فضای مجازی یا سایت‌های آگهی برای فروش گواهینامه بدون آزمون یا سریع، جعلی است. شهروندان در صورت مشاهده این موارد، می‌توانند موضوع را از طریق تماس با شماره ۱۱۰ اطلاع دهند.
مراحل شکایت و پیگیری جرم جعل گواهینامه رانندگی
افرادی که قربانی جعل گواهینامه رانندگی شده‌اند یا متوجه استفاده شخص دیگری از گواهینامه جعلی شده‌اند، می‌توانند از طریق مراجع قانونی نسبت به طرح شکایت اقدام کنند. شکایت از این جرم از طریق دادسرا و به استناد قوانین کیفری کشور قابل پیگیری است. مراحل قانونی شکایت از جرم جعل گواهینامه رانندگی به شرح زیر است:
✅ ثبت‌نام و احراز هویت در سامانه ثنا
شاکی ابتدا باید در سامانه ثنا به آدرس sana.adliran.ir ثبت‌نام کند و مراحل احراز هویت را طی کند. این کار می‌تواند به‌صورت حضوری در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا غیر حضوری انجام شود.
✅ تنظیم شکواییه و ثبت در دفاتر خدمات قضایی
پس از ثبت‌نام در ثنا، شاکی باید متن شکواییه را آماده کرده و با همراه داشتن مدارک لازم (اصل یا تصویر گواهینامه جعلی، گزارش پلیس، سایر مستندات) به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند. در این مرحله، شکواییه در سامانه ثبت شده و به دادسرای محل وقوع جرم ارسال می‌شود.
✅ بررسی و رسیدگی توسط دادسرا
دادسرا با تشکیل پرونده، ابتدا شاکی و سپس متهم را احضار می‌کند. در این مرحله دلایل و مستندات بررسی شده و در صورت کافی بودن ادله، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده به دادگاه کیفری دو ارسال می‌شود.
✅ صدور حکم دادگاه کیفری
دادگاه کیفری دو با دعوت از طرفین و بررسی دلایل، در صورت اثبات وقوع جرم، متهم را به مجازات قانونی جعل گواهینامه محکوم می‌کند. این رأی تا ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابلیت تجدیدنظر دارد.
📝 مدارک موردنیاز برای طرح شکایت
- تصویر یا اصل گواهینامه جعلی
- گزارش رسمی پلیس یا استعلام از راهور
- مدارک شناسایی شاکی
- مستندات اثبات ادعای جعل (گزارش استعلام، اظهارات شهود و…)
نمونه شکواییه جعل گواهینامه رانندگی
برای طرح شکایت کیفری در خصوص جرم جعل گواهینامه رانندگی، تنظیم یک شکواییه دقیق و قانونی اهمیت زیادی دارد. در این قسمت نمونه‌ای از متن شکواییه را مشاهده می‌کنید که می‌توانید برای ثبت شکایت در دفاتر خدمات قضایی از آن استفاده کنید.
ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب ناحیه …………
با سلام و احتراماینجانب …………….. فرزند …………… به نشانی ……………… به استحضار می‌رسانم:
مدتی پیش از طریق شخصی که خود را آشنا با امور صدور گواهینامه معرفی می‌کرد، مطلع شدم که می‌توان بدون نیاز به آزمون‌های سخت و صرفاً از طریق روابط قانونی، گواهینامه رانندگی واقعی و معتبر دریافت کرد. به دلیل سختی مراحل آزمون آیین‌نامه و مهارت و نداشتن اطلاعات کافی در خصوص قانونی یا غیرقانونی بودن این روش، به پیشنهاد وی اعتماد کرده و مبلغ …………… ریال نیز بابت این امر پرداخت نمودم.متأسفانه بعداً مشخص شد که این فرد، برخلاف ادعاهای اولیه، اقدام به جعل گواهینامه رانندگی کرده و مدرکی که به بنده تحویل داده جعلی بوده است. بنده هیچ‌گونه قصد مجرمانه یا آگاهی قبلی از جعلی بودن این مدرک نداشتم و صرفاً به امید دریافت گواهینامه قانونی، فریب این فرد را خورده‌ام.
اکنون با توجه به شرایط پیش‌آمده و عدم اطلاع قبلی اینجانب از غیرقانونی بودن موضوع و اعتماد نادرست به فرد مذکور، از آن مرجع محترم تقاضا دارم ضمن رسیدگی به موضوع، تخفیف لازم در مجازات احتمالی اینجانب در نظر گرفته شود.
همچنین در صورت لزوم برای معرفی شخص کلاهبردار و همکاری در شناسایی باندهای جعل و فروش گواهینامه جعلی، آماده همکاری کامل با مقام قضایی می‌باشم.
با احترام
نام و نام خانوادگی: ………………
شماره تماس: ………………
امضاء: ………………
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون جعل گواهینامه رانندگی و مجازات آن که توسط ایران لگال پاسخ داده شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ با سلام، شخصی که معافیت پزشکی به دلیل تشنج دارد، با پرداخت پول گواهینامه پایه یک جعلی دریافت کرده که در سیستم‌های دولتی ثبت شده است. چطور می‌توان جعلی بودن آن را ثابت کرد و مجازات این کار چیست؟
✅ برای اثبات جعلی بودن گواهینامه، لازم است استعلام از سامانه پلیس راهور یا بررسی کارشناسی مدارک انجام شود. اگر گواهینامه از مسیر قانونی صادر نشده باشد، جعلی محسوب می‌شود. طبق ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی، مجازات این جرم می‌تواند حبس از ۶ ماه تا ۳ سال یا جزای نقدی بین ۳ تا ۱۸ میلیون ریال باشد. استفاده از این گواهینامه نیز مجازات مشابه دارد.
❓ سلام، من پشت گواهینامه‌ام نوشته «رانندگی با سمعک» و یک کد دارد. به دلایلی می‌خواستم آن را مخدوش یا پاک کنم. آیا تغییر در محتویات گواهینامه جعل و غیرقانونی محسوب می‌شود؟
✅ بله، هرگونه تغییر در گواهینامه (اعم از محو، خراشیدن یا دستکاری) مصداق جعل مادی است و اگر به مراجع ارائه شود، مشمول دو جرم «جعل» و «استفاده از سند مجعول» خواهید شد.
❓ با سلام، وضعیت حقوقی گواهینامه خودرو یا پاسپورت منقضی شده چگونه است؟ اگر فردی یک گواهینامه یا پاسپورت منقضی شده پیدا کرده و عکس خود را روی آن بگذارد، آیا مرتکب جعل شده است؟
✅ بله، این اقدام جعل محسوب می‌شود. تغییر در اسناد هویتی حتی اگر منقضی شده باشند، جرم است و مجازات دارد.
❓ سلام، من در حال رانندگی با تریلی میکسر در شهر بودم که افسر جلوی من را گرفت و من مدارک نداشتم. بعداً صاحب ماشین یک عکس از گواهینامه به نام من به افسر ارائه داده است. اکنون دادگاه زنگ زده و می‌گویند جعل کرده‌اید. چه باید کنم؟
✅ لازم است در دادگاه حاضر شوید و تمامی توضیحات خود را ارائه دهید. اگر مشخص شود که گواهینامه ارائه‌شده جعلی بوده یا شما از آن آگاه بودید، ممکن است با اتهام جعل یا استفاده از سند مجعول مواجه شوید. مشورت با وکیل ضروری است.
❓ سلام، با فردی آشنا شدم که گفت با ده میلیون تومان گواهینامه بدون حضور می‌دهد. دو میلیون تومان به او دادم و اکنون می‌گوید اثر انگشت بدهید و کدی که می‌آید را برای ما بفرستید. آیا ممکن است مشکلی پیش بیاید؟
✅ بله، این موارد غالباً نوعی کلاهبرداری و جعل سازمان‌یافته است. دادن اثر انگشت یا کد شخصی ممکن است سوءاستفاده‌های قانونی و کیفری برای شما به‌همراه داشته باشد. توصیه می‌شود فوراً ارتباط را قطع کرده و موضوع را به پلیس گزارش دهید.
❓ همسر من حدود یک ماه پیش گواهینامه و کارت ماشینش را گم کرد و اعلام مفقودی نکرد. حالا کسی از آن کارت‌ها استفاده کرده و پلاک ماشین هم جعل شده است. چطور می‌توانیم ثابت کنیم که اگر آن شخص کاری کرده، تقصیر همسرم نیست؟
✅ در چنین مواردی، بهترین اقدام اعلام مفقودی رسمی مدارک است. هر چه زودتر این کار انجام شود، احتمال مسئولیت کیفری برای استفاده‌های احتمالی کاهش می‌یابد. مراجعه به پلیس و اخذ گواهی مفقودی و پیگیری حقوقی، الزامی است.