مجازات جرم خرید گوشی سرقتی یا بدون کارتن با اطلاع یا عدم آن

در سال‌های اخیر با رشد قیمت گوشی‌های هوشمند و افزایش مشکلات اقتصادی، بازار خرید گوشی‌های کارکرده و دست دوم رونق گرفته است. همین موضوع سبب شده تا زمینه برای وقوع جرایمی نظیر خرید و فروش گوشی‌های سرقتی فراهم شود؛ جرایمی که نه‌تنها ابعاد مالی دارند، بلکه می‌توانند عواقب کیفری جدی برای خریدار به همراه داشته باشند.

قانون مجازات اسلامی به‌صراحت این رفتار را جرم‌انگاری کرده و برای آن مجازات‌هایی در نظر گرفته است. اما آیا همیشه خرید گوشی دست دوم به معنای ارتکاب جرم است؟ در این مقاله به‌صورت جامع، به بررسی جرم خرید گوشی سرقتی، شرایط تحقق آن، مواد قانونی مرتبط، نحوه اثبات بی‌گناهی خریدار و اقدامات قانونی پس از کشف سرقتی بودن گوشی خواهیم پرداخت.

خرید گوشی سرقتی؛ ناآگاهی یا جرم؟

خرید گوشی سرقتی یکی از موضوعاتی است که ممکن است هر فردی ناخواسته با آن مواجه شود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند اگر ندانسته گوشی دزدی بخرند، مجرم نیستند؛ اما آیا قانون هم همین نظر را دارد؟ پاسخ به این سوال مستقیماً با نیت، آگاهی خریدار و شرایط معامله در ارتباط است.

در شرایط اقتصادی فعلی، خرید گوشی دست دوم برای بسیاری از افراد انتخابی مقرون‌به‌صرفه به شمار می‌رود. اما پشت این انتخاب، خطری جدی پنهان است: خرید گوشی‌ای که در واقع دزدی بوده و بدون اطلاع خریدار به او فروخته شده است. ناآگاهی در این زمینه، در همه شرایط باعث تبرئه نمی‌شود و گاهی می‌تواند مجازات کیفری به همراه داشته باشد.

⚖️ مسئولیت قانونی خریدار؛ نیت و قرائن

طبق ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی، اگر فردی با علم به سرقتی بودن یک مال – از جمله گوشی تلفن همراه – اقدام به خرید یا معامله آن کند، مرتکب جرم شده و قابل مجازات است. اما قانون تنها به علم مستقیم خریدار اکتفا نکرده، بلکه وجود «قرائن اطمینان‌آور» نیز می‌تواند علیه خریدار به‌عنوان نشانه آگاهی تلقی شود.

نکته:
قیمت غیرمتعارف، فقدان جعبه و فاکتور خرید، فروشنده مشکوک یا مکان نامعتبر برای معامله، همگی می‌توانند به‌عنوان قرائن اطمینان‌آور در نظر گرفته شوند.

✅ وقتی ناآگاهی پذیرفته می‌شود

در صورتی که خریدار بتواند اثبات کند که از دزدی بودن گوشی بی‌اطلاع بوده و دلایل منطقی و قابل قبول برای این ادعا ارائه دهد، از مجازات معاف خواهد شد. با این حال، باز هم موظف است گوشی را به مالک اصلی آن بازگرداند و برای دریافت پول خود از فروشنده، اقدام حقوقی کند.

 شرایط مجرمانه بودن خرید گوشی

خرید گوشی دست دوم، عملی رایج در جامعه امروز است. اما آیا همیشه خریدار گوشی کارکرده، با ریسک کیفری مواجه است؟ پاسخ این سؤال بستگی کامل به شرایط معامله، محل خرید، آگاهی خریدار و نشانه‌های موجود دارد. در این بخش به بررسی دقیق شرایطی می‌پردازیم که خرید گوشی می‌تواند جرم تلقی شود.

⚖️ بررسی ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی

ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی تصریح می‌کند:
«هر کس با علم و اطلاع یا با وجود قرائن اطمینان‌آور مبنی بر این‌که مال در نتیجه سرقت به‌دست آمده، آن را تحصیل یا مخفی یا معامله کند، به حبس از شش ماه تا سه سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌شود.»

این ماده نشان می‌دهد که صرف خرید گوشی دزدی، جرم نیست؛ بلکه تنها زمانی جرم خواهد بود که:

خریدار علم و آگاهی نسبت به مسروقه بودن داشته باشد، یا شرایط ظاهری و شواهد، احتمال دزدی بودن را بسیار بالا نشان دهد.

📌 چه شرایطی خرید گوشی را «مجرمانه» می‌کند؟

1. خرید از افراد یا مکان‌های مشکوک
   اگر خریدار از دلالان ناشناس یا مکان‌هایی که معروف به خرید و فروش کالای مسروقه‌اند خرید کند، این رفتار می‌تواند قرینه‌ای برای علم او باشد.

2. قیمت غیرعادی و بسیار پایین‌تر از بازار
   فروش گوشی با قیمت بسیار ارزان بدون دلیل منطقی، یکی از نشانه‌هایی است که باید شک خریدار را برانگیزد. بی‌توجهی به این موضوع ممکن است به منزله پذیرش ریسک قانونی تلقی شود.

3. فقدان مدارک یا بسته‌بندی کامل گوشی
   نداشتن جعبه، فاکتور خرید، کابل، شارژر یا نبود انتقال مالکیت در سامانه همتا می‌تواند علامتی برای سرقتی بودن کالا باشد.

4. رفتار نامتعارف فروشنده
   فروشنده‌ای که از ارائه اطلاعات دقیق، انتقال مالکیت، یا ثبت گوشی در همتا طفره می‌رود، می‌تواند فردی مظنون تلقی شود.

5. عدم وجود کارتن گوشی
   عمده این گوشی ها، آیفون هایی هستند که رجیستر نشده اند و ثبت مالکیت آن ها انجام نشده و به همین دلیل خرید آن ها دارای ریسک بالایی است.

✅ وقتی خرید گوشی جرم نیست

اگر خریدار کاملاً بی‌اطلاع از سرقتی بودن گوشی باشد و خرید را در شرایطی انجام داده باشد که ظاهراً مشکلی نداشته است، و بتواند این موضوع را برای قاضی اثبات کند، مسئولیتی متوجه او نیست. البته در این حالت:

• باید گوشی را به مالک اصلی بازگرداند

• و برای مطالبه وجه پرداختی، علیه فروشنده شکایت کند

خطر خرید گوشی بدون کارتن

در بسیاری از پرونده‌های مربوط به خرید گوشی سرقتی، نبود جعبه (کارتن) و متعلقات گوشی یکی از دلایل اصلی ایجاد سوءظن نسبت به اصل معامله بوده است علی الخصوص در شرایط کنونی که برخی از گوشی های آیفون به صورت رجیستر نشده در حال استفاده می باشند و در این حالت که انتقال یا ثبت مالکیت نیز انجام نمی شود ریسک خرید گوشی های بدون کارتن بسیار بالاست و خطر سرقتی بودن آنها وجود دارد.

جعبه گوشی معمولاً حاوی شماره سریال (IMEI)، فاکتور و سایر اطلاعات هویتی محصول است که نبود آن می‌تواند مانعی برای تطبیق و استعلام قانونی باشد.

⚠️دلایل ریسک خرید گوشی های بدون کارتن

• جلوگیری از استعلام واقعی وضعیت رجیستری گوشی
• حذف آثار مالکیت قبلی و پنهان کردن مشخصات واقعی گوشی
• سخت‌تر شدن اثبات اصالت گوشی در صورت بروز شکایت
• ثبت نشدن مالکیت برای گوشی های آیفون به علت قانونی نبودن واردات آن ها

✅ اگر فروشنده ادعا می‌کند کارتن را گم کرده، باید دلیل منطقی و مستندی ارائه دهد. در غیر این صورت، بهتر است از انجام معامله صرف‌نظر کنید یا آن را با دقت بیشتر و همراه با سایر مدارک معتبر مانند فاکتور خرید یا انتقال رسمی مالکیت انجام دهید.

بررسی ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی درباره خرید مال مسروقه

ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی یکی از مواد کلیدی در حوزه جرائم مربوط به اموال سرقتی است. این ماده نه‌تنها به جرم خرید گوشی دزدی اشاره دارد، بلکه معامله، تحصیل یا حتی مخفی‌کردن مال مسروقه را نیز جرم می‌داند. در ادامه به بررسی دقیق مفاد این ماده و تفسیر حقوقی آن می‌پردازیم.

📌 متن ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی چیست؟

«هرکس با علم و اطلاع یا با وجود قرائن اطمینان‌آور مبنی بر اینکه مال در نتیجه ارتکاب سرقت به‌دست آمده است، آن را به نحوی از انحا تحصیل، مخفی یا قبول نماید یا مورد معامله قرار دهد، به حبس از شش ماه تا سه سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»

بر اساس این ماده، قانون‌گذار چهار نوع رفتار را جرم‌انگاری کرده است:

1. تحصیل مال مسروقه

2. مخفی کردن مال مسروقه

3. پذیرفتن یا قبول آن

4. معامله مال سرقتی (خرید یا فروش)

📝 اهمیت «علم» و «قرائن اطمینان‌آور» در تحقق جرم

در این ماده، علم قطعی خریدار یا وجود نشانه‌های ظاهری مبنی بر دزدی بودن مال، برای تحقق جرم کافی است. یعنی اگر حتی فرد نداند که مال دزدی است، ولی نشانه‌هایی واضح و منطقی وجود داشته باشد و او با بی‌توجهی از کنار آن بگذرد، باز هم قانون او را مجرم تلقی می‌کند.

مثال:
خرید گوشی از دست‌فروش ناشناس با قیمتی بسیار پایین‌تر از نرخ بازار، یا معامله در مکان‌هایی که به فروش اجناس دزدی معروف هستند، از نظر قانون می‌تواند نشان‌دهنده آگاهی ضمنی خریدار باشد.

❗ اگر خرید گوشی سرقتی، تبدیل به حرفه شود…

در پایان ماده ۶۶۲ تصریح شده که اگر شخصی خرید و فروش مال مسروقه را به‌عنوان حرفه خود قرار دهد، حداکثر مجازات برای او در نظر گرفته می‌شود. این یعنی فردی که بارها در چنین معاملاتی حضور داشته یا به‌صورت سیستماتیک با گوشی‌های دزدی معامله می‌کند، شدیدترین مجازات این ماده شامل حالش می‌شود:
سه سال حبس و ۷۴ ضربه شلاق

مجازات قانونی خریدار گوشی دزدی بر اساس سوء نیت یا بی‌اطلاعی

مجازات خرید گوشی سرقتی تنها به خود عمل خرید محدود نمی‌شود، بلکه نیت خریدار و شرایط خرید نیز تأثیر مستقیمی بر میزان مجازات دارد. در قانون مجازات اسلامی، تفاوت روشنی میان کسی که آگاهانه گوشی دزدی می‌خرد و کسی که از این موضوع بی‌اطلاع بوده است، وجود دارد.

⚖️ مجازات اصلی: حبس و شلاق

مطابق ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی، اگر فردی با علم و آگاهی یا حتی با وجود قرائن مشهود نسبت به دزدی بودن گوشی اقدام به خرید کند، با مجازات‌های زیر مواجه خواهد شد:

• حبس از ۶ ماه تا ۳ سال

• تا ۷۴ ضربه شلاق

این مجازات با توجه به شرایط و سابقه کیفری متهم، توسط قاضی تعیین می‌شود. در مواردی که خریدار سابقه‌دار باشد یا خرید گوشی دزدی حرفه‌ او تلقی شود، قاضی موظف است حداکثر مجازات را اعمال کند.

✅ مجازات در صورت بی اطلاعی

اگر خریدار بتواند در دادگاه ثابت کند که:

• هیچ اطلاع قبلی از سرقتی بودن گوشی نداشته
• گوشی را از فروشگاهی معتبر یا فروشنده‌ای قابل اعتماد تهیه کرده
• قیمت و شرایط خرید عادی و منطقی بوده است

در این صورت از مسئولیت کیفری معاف خواهد شد. با این حال، وی ملزم به:

• استرداد گوشی به صاحب اصلی
• و طرح دعوا علیه فروشنده برای استرداد وجه پرداختی خواهد بود.

❌ مواردی که بی‌اطلاعی پذیرفته نمی‌شود

گاهی خریدار ادعا می‌کند از دزدی بودن گوشی مطلع نبوده است، اما مواردی مانند زیر قیمت بودن گوشی، نداشتن کارتن و لوازم جانبی، خرید از فروشنده‌ای بدون هویت روشن، یا محل مشکوک معامله می‌تواند ادعای بی‌اطلاعی را زیر سؤال ببرد.

در چنین مواردی، دادگاه ممکن است این نشانه‌ها را به‌عنوان قرائن اطمینان‌آور تلقی کرده و ادعای بی‌اطلاعی خریدار را نپذیرد.

اقدامات قانونی پس از فهمیدن سرقتی بودن گوشی خریداری‌شده

گاهی افراد پس از خرید گوشی دست دوم متوجه می‌شوند که گوشی سرقتی بوده است. در چنین شرایطی، ناآگاهی اولیه خریدار ممکن است از او سلب مسئولیت کیفری کند، اما اگر اقدامات قانونی لازم را در زمان مناسب انجام ندهد، در معرض اتهام قرار خواهد گرفت.

📌 قدم اول: بررسی مشخصات گوشی و استعلام قانونی

اگر نسبت به سرقتی بودن گوشی شک کرده‌اید، نخستین اقدام، بررسی مشخصات فنی و قانونی آن است. برای این منظور:

• کد ۱۵ رقمی IMEI گوشی را از جعبه، تنظیمات یا با شماره‌گیری *#06# به‌دست آورید.

• سپس این کد را در سامانه همتا یا سامانه همیاب ۲۴ استعلام بگیرید.

• در صورت نمایش هشدار سرقتی بودن، ادامه استفاده از گوشی را متوقف کنید.

❗ گزارش فوری به کلانتری یا پلیس آگاهی

به‌محض اطلاع از سرقتی بودن گوشی:

• موضوع را به نزدیک‌ترین کلانتری محل سکونت اطلاع دهید.

• گوشی را تحویل دهید تا به عنوان مال مسروقه ثبت شود.

• در صورت امکان، مشخصات فروشنده، محل خرید و مدارک مربوط به معامله را ارائه کنید.

✅ ثبت شکایت علیه فروشنده برای استرداد وجه

پس از تحویل گوشی به مراجع قضایی، می‌توانید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، شکایتی با عنوان «فروش مال مسروقه» ثبت کنید. در متن شکایت:

• به ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی استناد کنید.

• درخواست مجازات فروشنده و استرداد مبلغ پرداختی را داشته باشید.

نکته حقوقی:

در این مرحله، شما از خریدار متهم به خریدارِ متضرر تبدیل می‌شوید و قانون از شما حمایت می‌کند، به شرط آن‌که سوء نیتی در خرید نداشته باشید و بلافاصله پس از آگاهی از موضوع، اقدام کرده باشید.

فروش گوشی سرقتی؛ جرمی مشابه خرید آن

در قانون مجازات اسلامی، فروش گوشی دزدی به اندازه خرید آن، جرم محسوب می‌شود. بسیاری از افراد تصور می‌کنند تنها خریدار گوشی سرقتی مجرم است، اما در واقع فروشنده نیز در صورتی که از دزدی بودن گوشی اطلاع داشته باشد یا خودش سارق باشد، به مجازات کیفری محکوم خواهد شد.

⚖️ فروش مال مسروقه طبق ماده ۶۶۲ قانون مجازات اسلامی

در ماده ۶۶۲ قانون، صرفاً کلمه «خرید» نیامده است بلکه عبارت «معامله مال مسروقه» به‌کار رفته که شامل هر نوع خرید و فروش، مبادله یا انتقال مالکیت می‌شود. بنابراین:

• فروش گوشی سرقتی جرم است

• و در صورت اثبات علم فروشنده به سرقتی بودن گوشی، مجازات کیفری قطعی خواهد بود

📌 شرایطی که فروشنده مجرم شناخته می‌شود

فروشنده در موارد زیر مسئولیت کیفری دارد:

• اگر خود او سارق باشد و مستقیماً گوشی را فروخته باشد

• اگر بدون دزدیدن گوشی، از سرقتی بودن آن اطلاع داشته و با این حال آن را معامله کرده باشد

• اگر گوشی را از منابع مشکوک خریده و بدون بررسی به دیگری فروخته باشد

✅ مجازات فروشنده گوشی دزدی

همانند خریدار آگاه، فروشنده نیز به مجازات‌های زیر محکوم می‌شود:

• حبس از شش ماه تا سه سال

• تا ۷۴ ضربه شلاق

اگر فروش اموال سرقتی به‌عنوان شغل یا حرفه فروشنده شناخته شود، دادگاه موظف است حداکثر مجازات ممکن را اعمال کند.

نکته مهم:

فروش مال دزدی حتی اگر با ادعای بی‌اطلاعی همراه باشد، در صورتی که شواهد علیه فروشنده باشد (مثل قیمت غیرعادی، فقدان اصالت کالا یا سابقه معاملات مشکوک)، می‌تواند منجر به محکومیت شود.

راه‌های پیشگیری از خرید گوشی دزدی و نکات کلیدی رجیستری

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. در حوزه خرید گوشی‌های دست دوم نیز بهترین راه برای اجتناب از اتهام خرید مال مسروقه، رعایت احتیاط‌های قانونی و فنی قبل از انجام معامله است. در این بخش، مهم‌ترین نکاتی را بررسی می‌کنیم که می‌توانند خریدار را از درگیر شدن در پرونده کیفری حفظ کنند.

✅ از فروشگاه‌های معتبر یا افراد قابل اعتماد خرید کنید

• ترجیحاً گوشی را از فروشگاه‌های رسمی، نمایندگی‌ها یا فروشندگان دارای مجوز خریداری کنید.

• اگر قصد خرید از فروشنده شخصی دارید، اطمینان حاصل کنید که فرد مورد اعتماد یا آشنا باشد و امکان پیگیری قانونی وجود داشته باشد.

🧩 بررسی جعبه و متعلقات گوشی

• وجود جعبه اصلی گوشی، فاکتور خرید، دفترچه راهنما و لوازم جانبی می‌تواند نشانه‌ای از اصالت کالا باشد.

• اگر فروشنده مدعی گم شدن جعبه است، دلیل قابل قبولی برای آن ارائه دهد.

📱 استعلام اصالت گوشی با کد IMEI

پیش از خرید:

• کد ۱۵ رقمی IMEI گوشی را با شماره‌گیری *#06# به‌دست آورید.

• آن را در سامانه همتا (hamta.ntsw.ir) یا سامانه همیاب ۲۴ وارد کنید تا وضعیت رجیستری و گزارش سرقت بررسی شود.

📝 انتقال مالکیت رسمی گوشی در سامانه همتا

• بعد از خرید، حتماً از فروشنده بخواهید در سامانه همتا انتقال مالکیت را به نام شما انجام دهد.

• اگر فروشنده از این کار طفره رفت، احتمال سرقتی بودن گوشی بسیار بالاست.

❌ از خرید گوشی‌های «بدون کارتن» یا با قیمت وسوسه‌انگیز خودداری کنید

• قیمت پایین و غیرمنطقی، یکی از هشدارهای مهم برای خریدار است.

• گوشی‌هایی که بدون کارتن، از طریق دلالان یا فروشندگان ناشناس عرضه می‌شوند، بیشترین ریسک قانونی را دارند.

سوالات متداول

در ادامه این بخش سوالات متداول پیرامون خرید گوشی دزدی را مشاهده می فرمایید که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است:

❓چند ماه پیش یک گوشی پیدا کردم تا بدانم سالم است یا نه، سیمکارتم را در آن گذاشتم. پس از اطمینان از سالم بودنش، بیش از یک ماه در همان محل دنبال صاحب گوشی گشتم و پرس‌وجو کردم، اما نتوانستم مالکش را پیدا کنم. اکنون پیامکی دریافت کرده‌ام که صاحب گوشی اعلام سرقت کرده و باید به دادیاری مراجعه کنم. لطفاً راهنمایی کنید چه کنم.
✅ اگرچه نیت شما احتمالاً خیرخواهانه بوده، اما استفاده از گوشی بدون اجازه صاحب آن می‌تواند مصداق تصرف غیرقانونی یا حتی سرقت تلقی شود، به‌ویژه اگر شکایتی مطرح شده باشد. بهتر است با حضور در دادیاری، ماجرا را به‌طور کامل شرح دهید و مدارک یا شهود مربوط به تلاش برای یافتن مالک را ارائه کنید. همکاری با مرجع قضایی در این مرحله نقش مهمی در تصمیم نهایی دارد.

❓یک گوشی خریدم که فروشنده کارتن نداشت و گفت انتقال مالکیت می‌دهد. انتقال مالکیت به نام من انجام شد، اما بعد از استعلام از سامانه همیاب متوجه شدم که گوشی به عنوان سرقتی ثبت شده است. آیا مشکلی برایم پیش نمی‌آید اگر از این گوشی استفاده کنم؟
✅ بله، اگر گوشی سرقتی باشد حتی با وجود انتقال مالکیت، ممکن است تحت پیگرد قانونی قرار گیرید. توصیه می‌شود استفاده از گوشی را متوقف کرده و موضوع را به کلانتری یا پلیس آگاهی اطلاع دهید. این کار نشان می‌دهد که سوء نیت نداشته‌اید و پیگیر حقوقی ماجرا هستید.

❓یک گوشی جاوا قدیمی خریداری کردم که هنگام خرید سریالش را چک کردم و قانونی بود. فروشنده گفت کارتن را گم کرده و گوشی دزدی نیست. بعداً کسی گوشی را به عنوان مال گمشده شناخت و من هم گوشی را به او تحویل دادم. حالا از من شکایت کرده‌اند. چه باید کنم؟
✅ اگر گوشی را به صاحب اصلی بازگردانده‌اید، اقدام مثبتی انجام داده‌اید، اما برای اثبات حسن نیت خود، باید مدارکی مانند شاهد، رسید خرید، یا تصاویر دوربین‌های محل معامله را ارائه کنید. در این مرحله، جلب رضایت شاکی نیز به شما کمک زیادی در صدور قرار منع تعقیب خواهد کرد.

❓یک سال پیش از سایت دیوار گوشی خریدم. کارتن و سریال آن با هم مطابقت داشتند و در سایت همتا مشکلی نبود. اما چون به فروشنده اعتماد کردم، انتقال مالکیت را بعداً انجام ندادم. اکنون تماس گرفتند که گوشی سرقتی بوده و باید به کلانتری مراجعه کنم. چه کنم که مالم از دست نرود؟
✅ در صورت اثبات بی‌اطلاعی از سرقتی بودن گوشی، احتمال معافیت از مسئولیت کیفری وجود دارد. بهتر است مستندات خرید (اسکرین‌شات آگهی، چت با فروشنده، رسید واریز وجه) را جمع‌آوری کرده و به کلانتری ارائه دهید. سپس می‌توانید با ثبت شکایت حقوقی از فروشنده، وجه پرداختی خود را مطالبه نمایید.

❓یک گوشی خریدم و مبلغ را به صورت کارت به کارت و باقی را با چکی که مربوط به یکی از مشتریانم بود، پرداخت کردم. فروشنده گفت کارتن گوشی را نگه می‌دارد تا چک پاس شود، اما حالا چک را برگشت زده و می‌گوید چون پاس نشده گوشی را اعلام سرقت می‌کند. آیا گوشی سرقتی محسوب می‌شود و من متهم هستم؟
✅ در این حالت گوشی سرقتی محسوب نمی‌شود، زیرا معامله‌ای بین شما و فروشنده انجام شده و مبنای آن پرداخت وجه بوده است. با این حال، بهتر است برای جلوگیری از سوءاستفاده یا اتهام نادرست، مدارک پرداخت‌ها را حفظ کرده و در صورت لزوم، موضوع را به مراجع قضایی اطلاع دهید.