یکی از مسائل پرتکرار و چالش‌برانگیز پس از طلاق، عدم پرداخت مهریه توسط شوهر است. بسیاری از زنان تصور می‌کنند که با پایان زندگی مشترک، دریافت مهریه آسان خواهد بود، اما در عمل با مقاومت، امتناع یا حتی پنهان‌کاری طرف مقابل مواجه می‌شوند. این موضوع نه‌تنها مشکلات مالی، بلکه آسیب‌های روحی نیز به‌همراه دارد.
قانون به صراحت اعلام می‌کند که مهریه حقی مستقل است و با طلاق از بین نمی‌رود. اما راه‌های قانونی دریافت آن، ضمانت‌اجراهای عدم پرداخت، شرایط اعسار، توقیف اموال، و حتی بازداشت شوهر، همگی نکاتی هستند که باید دقیق شناخته شوند. در این مقاله به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که در صورت عدم پرداخت مهریه بعد از طلاق چه اقداماتی باید انجام داد، چه قوانینی حاکم است، و چگونه می‌توان با کم‌ترین هزینه و بیش‌ترین سرعت به حقوق قانونی خود رسید.
عدم پرداخت مهریه بعد از طلاق؛ راهکارهای قانونی چیست؟
اگر مرد بعد از طلاق از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می‌تواند از طریق دادگاه خانواده یا اجرای ثبت، اقدام قانونی کند. توقیف اموال، ممنوع‌الخروجی و حتی صدور حکم جلب از جمله ضمانت اجراهای قانونی در صورت عدم پرداخت مهریه هستند.
🔍 مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
اولین و مهم‌ترین روش، ارائه دادخواست مطالبه مهریه در دادگاه خانواده است. زن می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست خود را ثبت و روند دادرسی را آغاز کند. این دادخواست ممکن است پس از طلاق، در قالب اجرا از طریق دادگاه یا به‌عنوان بخشی از حقوق مالی باقی‌مانده مطرح شود. حتی اگر تکلیف مهریه در طلاق توافقی مشخص نشده باشد، زن امکان دریافت مهریه بعد از طلاق توافقی را هم دارد.
مدارک لازم برای ثبت دادخواست مهریه شامل عقدنامه (یا رونوشت آن)، شناسنامه، کارت ملی و در صورت وجود، اطلاعات اموال مرد است. پس از ارجاع پرونده به شعبه خانواده، مرد مکلف می‌شود در جلسه دادرسی حاضر شده و پاسخ دهد.
⚖️ مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
اگر مهریه در سند رسمی نکاحیه ثبت شده باشد (که در ازدواج‌های رسمی چنین است)، زن می‌تواند بدون نیاز به شکایت یا دادخواست، مستقیماً از طریق اداره اجرای ثبت اسناد اقدام کند.
📌 نکته: پس از صدور اجرائیه توسط اداره ثبت، مرد موظف است ظرف ۱۰ روز مفاد سند (پرداخت مهریه) را اجرا کند یا مالی معرفی نماید. در غیر این صورت، فرآیند توقیف اموال مرد بابت مهریه، ممنوع‌الخروجی و سایر اقدامات قانونی آغاز می‌شود.
✅ کدام روش بهتر است؟
اگر زن به دارایی‌های مرد دسترسی دارد یا اطلاعات دقیقی از آن‌ها در دست دارد، مسیر اجرای ثبت سریع‌تر خواهد بود. اما در مواردی که لازم است درباره مالکیت یا ادعای بخشش مهریه دفاع شود، دادگاه خانواده مسیر مطمئن‌تری است. در هر دو حالت، مشورت با وکیل خانواده به شدت توصیه می‌شود.
اگر مرد مهریه را بعد از طلاق ندهد، چه می‌شود؟
پس از طلاق، مرد همچنان موظف به پرداخت مهریه است و هیچ‌گونه توافق شفاهی یا خودداری یک‌جانبه نمی‌تواند این مسئولیت قانونی را از بین ببرد. در صورتی که مرد از پرداخت مهریه پس از طلاق امتناع کند، قانون برای حمایت از حقوق زن ابزارهای متعددی در اختیار او قرار داده است تا بتواند حق خود را استیفا کند.
🔍 توقیف اموال مرد برای وصول مهریه
اولین و مؤثرترین اقدام، توقیف اموال مرد است. زن می‌تواند در مرحله اجرای حکم، لیست اموال منقول و غیرمنقول شوهر (مانند حساب بانکی، خودرو، ملک، سهام و…) را به دادگاه معرفی کرده و تقاضای توقیف کند.
📌 نکته مهم: برخی اموال مانند خانه‌ای که تنها سرپناه مرد است، وسایل ضروری زندگی، ابزار کار و برخی اقلام دیگر جزو مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نیستند.
🚫 ممنوع‌الخروجی مرد
در صورتی که مرد از پرداخت مهریه خودداری کرده و مالی هم معرفی نکند، زن می‌تواند از دادگاه درخواست ممنوع‌الخروجی او را بدهد. این اقدام تا زمان پرداخت بدهی یا ارائه تضمین معتبر ادامه خواهد داشت.
📝 صدور حکم جلب در صورت عدم پرداخت
اگر مهریه زن کمتر یا مساوی ۱۱۰ سکه باشد و مرد توانایی پرداخت داشته باشد ولی نپردازد، با درخواست زن، حکم جلب برای او صادر خواهد شد. در صورتی که مرد تقاضای اعسار نداده باشد یا اعسارش رد شده باشد، بازداشت قانونی خواهد شد.
⚖️ مبنای قانونی این ضمانت‌اجراها، ماده ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی است که بر اساس آن، شخص بدهکار در صورت عدم اجرای حکم و ناتوانی در اثبات اعسار، به زندان معرفی می‌شود.
❗ جرم انتقال مال برای فرار از مهریه
برخی مردان برای فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به نام دیگران می‌کنند. طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، این اقدام جرم فرار از دین محسوب می‌شود و مرتکب ممکن است به حبس تعزیری یا جزای نقدی محکوم شود.
چه اموالی از مرد برای مهریه قابل توقیف نیست؟
اگرچه زن برای دریافت مهریه می‌تواند تقاضای توقیف اموال مرد را داشته باشد، اما قانون در راستای حفظ حداقل امکانات معیشتی بدهکار، برخی از اموال را غیرقابل توقیف دانسته است. این اموال تحت عنوان مستثنیات دین شناخته می‌شوند و حتی برای پرداخت مهریه هم قابل توقیف نیستند. آشنایی با این موارد، هم برای زنان و هم برای مردان اهمیت بالایی دارد.
⚖️ مستثنیات دین یعنی چه؟
مستثنیات دین به مواردی گفته می‌شود که با وجود بدهی فرد (مثل مهریه)، قانون اجازه نمی‌دهد این اموال توقیف شوند و یا به مزایده گذاشته شوند، زیرا داشتن این اموال برای زندگی عادی و ادامه معیشت بدهکار ضروری تلقی شده است.
✅ مهم‌ترین مستثنیات دین در پرونده‌های مهریه
بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، این موارد شامل:
- منزل مسکونی متعارف (در حد شأن و نیاز خانوار)
- اثاثیه ضروری زندگی (یخچال، اجاق گاز، فرش، تخت و…)
- لباس و لوازم شخصی متعارف
- ابزار و وسایل مورد نیاز شغل بدهکار
- کتاب و وسایل تحصیلی یا علمی در حد نیاز
- مقداری از آذوقه یا مواد غذایی متناسب با مصرف متعارف خانواده
📌 برای مثال: اگر مرد تنها یک خانه دارد و آن خانه در حد معمول و غیرتجملی است، قابل توقیف برای مهریه نیست. اما اگر دو ملک داشته باشد یا خانه‌ای لوکس داشته باشد، خانه دوم یا ملک تجملاتی قابل توقیف خواهد بود.
📝 چگونه می‌توان به توقیف اشتباه اعتراض کرد؟
اگر مرد ادعا کند که مالی که توقیف شده جزو مستثنیات دین است، می‌تواند اعتراض خود را به دادگاه یا اجرای ثبت اعلام کند. در این صورت، دادگاه بررسی می‌کند که آیا آن مال قابل توقیف بوده یا خیر.
❗ بار اثبات متعارف بودن مال با مرد است. یعنی او باید نشان دهد که آن مال واقعاً ضروری و در حد شأن عرفی زندگی‌اش است.
تقسیط مهریه بعد از طلاق؛ وقتی مرد ادعای اعسار دارد
در بسیاری از موارد، مرد پس از طلاق و در مواجهه با دادخواست مطالبه مهریه، اعلام می‌کند که توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد. در چنین شرایطی، تنها راهکار قانونی برای او، ارائه دادخواست اعسار است. این موضوع می‌تواند مسیر دریافت مهریه را برای زن پیچیده‌تر کند، اما به هیچ وجه مانع کامل وصول آن نیست.
📌 اعسار از پرداخت مهریه یعنی چه؟
بر اساس قانون، هر کس نتواند بدهی قطعی خود را پرداخت کند، می‌تواند از دادگاه درخواست اعسار از پرداخت مهریه کند که وضعیت مالی او بررسی شود. اگر دادگاه پس از بررسی مدارک و شواهد، به این نتیجه برسد که مرد واقعاً ناتوان از پرداخت یکجای مهریه است، با تقسیط مهریه موافقت می‌کند.
📄 مدارک مورد نیاز برای اعسار
برای اثبات اعسار، مرد باید مدارک زیر را ارائه دهد:
- استشهادیه کتبی از حداقل دو شاهد درباره وضعیت مالی
- لیست اموال و دارایی‌های خود
- مدارکی مبنی بر بدهی‌های موجود، میزان درآمد، مستندات شغلی
- اجاره‌نامه منزل (در صورت مستأجر بودن) و قبوض خدماتی
⚖️ نکته: اگر مرد هیچ‌کدام از این مدارک را ارائه ندهد یا مدارک وی غیرقابل قبول باشد، در اینصورت دادگاه اعسار مهریه را رد خواهد کرد و او باید تمام مهریه را پرداخت کند.
🔍 مراحل رسیدگی به اعسار
- ثبت دادخواست اعسار در مهلت قانونی (معمولاً ظرف ۳۰ روز از ابلاغ اجرائیه)
- تشکیل جلسه دادرسی برای رسیدگی به ادعا
- بررسی اظهارات شهود، مدارک مالی و پاسخ زن
- صدور حکم دادگاه در مورد پذیرش یا رد اعسار
🧾 تقسیط مهریه چگونه انجام می‌شود؟
در صورت پذیرش اعسار، دادگاه میزان پیش‌قسط، تعداد اقساط و مبلغ هر قسط را تعیین می‌کند. برای مثال:
🔹 پیش‌قسط: ۱۰ سکه
🔹 اقساط ماهانه: هر ماه یک سکه بهار آزادی
📌 در صورتی که مرد حتی اقساط تعیین‌شده را هم پرداخت نکند، زن می‌تواند بار دیگر درخواست جلب یا توقیف اموال را ارائه دهد.
بهترین راهکار عملی برای دریافت مهریه بعد از طلاق
دریافت مهریه بعد از طلاق، گرچه یک حق قانونی و مسلم برای زن است، اما در عمل ممکن است با چالش‌های زیادی همراه باشد؛ از امتناع مرد از پرداخت گرفته تا طرح اعسار یا حتی پنهان‌کردن اموال. با وجود این، قانون ابزارهای متعددی برای استیفای این حق در اختیار زن قرار داده و اگر با آگاهی و برنامه‌ریزی عمل شود، می‌توان این مسیر را با موفقیت طی کرد.
✅ راهکارهای عملی پیشنهادی برای زنان:
-
از مشورت با وکیل غافل نشوید.
تجربه و دانش یک وکیل خانواده می‌تواند روند را تسهیل کند، جلوی اشتباهات حقوقی را بگیرد و زمان رسیدن به نتیجه را کاهش دهد. -
روش مناسب مطالبه مهریه را انتخاب کنید.
اگر عقدنامه رسمی دارید و از اموال مرد اطلاع دارید، مسیر اجرای ثبت سریع‌تر است؛ در غیر این صورت، دادگاه خانواده گزینه دقیق‌تری است. -
در صورت امتناع مرد، اقدامات قانونی را آغاز کنید:
-
توقیف اموال (به‌جز مستثنیات دین)
-
ممنوع‌الخروجی
-
صدور اجراییه و حتی حکم جلب در موارد خاص
-
-
در برابر ادعای اعسار دفاع کنید.
اگر مطمئن هستید مرد توان مالی دارد در جلسه دادگاه اعسار مهریه دفاع کنید، با استناد به شواهد، مدارک و استعلام‌های بانکی، ادعای اعسار او را رد کنید تا دادگاه حکم تقسیط صادر نکند. -
به‌دنبال توافق هوشمندانه هم باشید.
گاهی توافق بر سر تقسیط مهریه یا دریافت مال معادل آن (مثلاً خودرو یا ملک) سریع‌تر و کاربردی‌تر از دعوا و دادرسی طولانی است.
📌 به یاد داشته باشید مهریه، حق مسلم زن است و هیچ‌گونه محدودیت زمانی برای مطالبه آن وجود ندارد. با هوشیاری، استفاده از ابزارهای قانونی و کمک گرفتن از متخصص، این حق قابل پیگیری و وصول است
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون عدم پرداخت مهریه بعد از طلاق را مشاهده می فرمایید:
❓اگر بعد از طلاق، مهریه‌ام را نگرفته باشم و شوهرم هیچ مالی نداشته باشد، باید چکار کنم؟
✅ اگر همسر سابق شما هیچ مالی به نام خودش ندارد، می‌تواند برای عدم پرداخت مهریه ادعای اعسار کند. شما در این حالت باید تلاش کنید تا با مدارک، شهود یا استعلام، توان مالی او را اثبات کرده و مانع از پذیرش اعسار شوید. در غیر این صورت، دادگاه مهریه را قسط‌بندی می‌کند. توصیه می‌شود از یک وکیل کمک بگیرید تا راه‌های کشف اموال و دفاع در برابر اعسار را دقیق پیگیری کند.
❓من بعد از طلاق توافقی مهریه‌ام را بخشیدم، ولی الان پشیمانم. آیا می‌تونم مهریه رو پس بگیرم؟
✅ اگر بخشش مهریه در طلاق توافقی به‌صورت رسمی و در قالب سند معتبر در دادگاه یا دفترخانه ثبت شده باشد، امکان رجوع از آن وجود ندارد. اما اگر فقط به‌صورت شفاهی یا بدون سند رسمی مهریه را بخشیده‌اید و عین مهریه (مثل سکه یا خودرو) هنوز نزد همسر سابق شما باقی مانده، در برخی شرایط می‌توانید رجوع کنید. بررسی دقیق مدارک و نحوه بخشش مهریه در این‌جا تعیین‌کننده است.
❓شوهر سابقم اعسار گرفته ولی حتی اقساط مهریه رو هم نمی‌ده؛ می‌تونم دوباره اقدام کنم؟
✅ بله. اگر مرد با وجود صدور حکم تقسیط، اقساط مهریه را پرداخت نکند، شما می‌توانید با مراجعه مجدد به دادگاه، درخواست لغو حکم تقسیط و صدور حکم جلب یا توقیف اموال بدهید. در این حالت، دادگاه بررسی می‌کند که آیا مرد عمداً از پرداخت شانه خالی کرده و در صورت احراز، ضمانت‌اجراهای سنگین‌تری اعمال می‌شود.