در زندگی شهرنشینی، یکی از رایج‌ترین چالش‌ها، تحمل رفتارهای مزاحم همسایگان است. سر و صدای بیش از حد، برگزاری مهمانی‌های شبانه، یا بازی پر سر و صدای کودکان، می‌تواند آرامش ساکنین را سلب کند. بسیاری از افراد نمی‌دانند که آیا می‌توانند از همسایه خود شکایت کنند یا خیر، و اگر بله، باید به کجا مراجعه کنند؟ قوانین ایران در این زمینه صراحت دارد و ساکنین می‌توانند از مسیرهای قانونی برای احقاق حقوق خود اقدام کنند.
در این مقاله، ضمن بررسی مبانی قانونی، نحوه شکایت از سر و صدای همسایه، مراحل قانونی، مدارک مورد نیاز و همچنین نقش پلیس ۱۱۰ را به‌طور کامل توضیح خواهیم داد.
آیا شکایت از همسایه به‌دلیل سروصدا امکان‌پذیر است؟
در پاسخ به این سؤال که «آیا می‌توان از همسایه به دلیل سر و صدا شکایت کرد؟» باید گفت: بله. قوانین ایران به‌صراحت حق افراد برای برخورد با مزاحمت‌های صوتی را به رسمیت شناخته است. هرچند که سکونت در منزل شخصی، حقی مسلم برای هر شهروند است، اما این حق، مطلق نیست و نباید باعث سلب آرامش دیگران شود.
❌ چهار دیواری، اختیاری نیست!
برخی تصور می‌کنند که «چهار دیواری اختیاری» به معنای آزادی کامل در تصرف ملک شخصی است؛ اما این تعبیر با موازین قانونی همخوانی ندارد. اصل ۴۰ قانون اساسی و ماده ۱۳۲ قانون مدنی، تصریح می‌کنند که هیچ‌کس حق ندارد از حقوق خود به گونه‌ای استفاده کند که موجب آسیب به دیگران شود. بنابراین اگر فردی در منزل شخصی خود، با سر و صدای بلند یا رفتارهای آزاردهنده، موجب سلب آسایش همسایگان شود، مسئولیت قانونی دارد و تحت پیگرد قرار می‌گیرد.
🔍 چه نوع سر و صدایی قابل پیگرد قانونی است؟
قانون، ملاک شکایت را «نامتعارف بودن صدا» و «سلب آسایش عمومی» قرار داده است. به‌طور معمول، موارد زیر می‌تواند مبنای شکایت قرار گیرد:
- برگزاری مهمانی‌های شبانه با موسیقی بلند، خصوصاً در ساعات استراحت؛
- استفاده از ابزار پرصدا مانند مته و چکش در ساعت‌های نامناسب (مثلاً بعد از ۱۰ شب)؛
- فریاد زدن، مشاجره‌های بلند، یا حرکات پر سروصدا در مشاعات ساختمان؛
- پارس مداوم سگ در راهرو یا حیاط مشترک؛
- بازی شدید و مکرر کودکان در زمان استراحت سایر ساکنان.
اما سر و صدای معمولی مانند صحبت کردن یا رفت‌وآمد در طول روز، تا زمانی که «عرفاً» مزاحم تلقی نشود، موضوع شکایت نخواهد بود.
مبنای قانونی شکایت از سر و صدای همسایه
برای اینکه شکایت از همسایه به دلیل سر و صدا جنبه قانونی پیدا کند، باید به پشتوانه قوانین موجود در ایران استناد کرد. قانون‌گذار در قوانین مدنی، مجازات اسلامی و آیین‌نامه‌های مرتبط با آپارتمان‌نشینی، مقررات روشنی در خصوص حفظ آرامش عمومی و احترام به حقوق همسایگان تصویب کرده است.
⚖️ ماده ۱۳۲ قانون مدنی
مطابق این ماده:
«کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود، مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا دفع ضرر از خود باشد.»
این ماده در عمل به این معناست که اگر ساکن یک واحد مسکونی رفتاری انجام دهد که باعث آسیب روحی، جسمی یا ناراحتی برای دیگران شود، مانند ایجاد سر و صدای شدید، مسئولیت دارد و امکان شکایت علیه او وجود دارد. مهم‌ترین نکته در اینجا «تضرر غیرمتعارف» همسایه است.
⚖️ ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی
این ماده در فصل تعزیرات آمده و بیان می‌کند:
«هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد، موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد، یا مردم را از کسب و کار باز دارد، به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
در صورتی که مزاحمت صوتی همسایه به حدی باشد که آسایش عمومی ساکنان یا نظم ساختمان را مختل کند، مشمول این ماده می‌شود و فرد مزاحم، تحت تعقیب کیفری قرار خواهد گرفت.
⚖️ ماده ۵۹ آیین‌نامه آپارتمان‌نشینی
یکی از مقررات صریح مربوط به ساختمان‌های مسکونی، رعایت سکوت در ساعات خاص است. طبق این ماده:
«در میهمانی‌های شب‌های غیرتعطیل، بعد از ساعت ۲۲ و در شب‌های تعطیل، بعد از ساعت ۲۴، رعایت سکوت کامل در ساختمان الزامی است.»
در نتیجه، پخش موسیقی بلند، صدای مهمان‌ها، یا انجام تعمیرات پرصدا در این بازه‌های زمانی، از مصادیق تخلف و مزاحمت به شمار می‌رود.
⚖️ اصل ۴۰ قانون اساسی
قانون اساسی ایران نیز در اصل ۴۰ بر ممنوعیت اضرار به غیر تأکید دارد:
«هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.»
بر اساس این اصل، هیچ فردی حتی در چارچوب مالکیت شخصی، مجاز نیست به گونه‌ای رفتار کند که باعث سلب آرامش یا ضرر دیگران شود؛ بنابراین سر و صدای آزاردهنده همسایه، با این اصل مغایرت دارد و قابل پیگیری قانونی است.
چه زمانی می‌توان با پلیس ۱۱۰ تماس گرفت؟
یکی از سؤالات رایج در شکایت‌های مربوط به آزار صوتی همسایه‌ها این است که: «آیا می‌توان برای سر و صدای همسایه با پلیس ۱۱۰ تماس گرفت؟» پاسخ این است که در شرایط خاص و به‌ویژه در صورت وقوع مزاحمت جدی و مستمر، تماس با ۱۱۰ کاملاً قانونی و قابل استناد است. اما باید توجه داشت که حدود مداخله پلیس، مشخص و محدود است.
🔍 حدود و محدودیت‌های پلیس در برخورد با مهمانی‌های شبانه
بسیاری از شکایت‌ها مربوط به برگزاری مهمانی‌های پر سر و صدا در ساعات پایانی شب است. در این موارد، می‌توان با پلیس ۱۱۰ تماس گرفت و موضوع را گزارش داد. معمولاً پس از اعلام آدرس، گشت کلانتری به محل اعزام می‌شود، از ساکنان توضیح می‌خواهد و در صورت لزوم تذکر کتبی یا شفاهی می‌دهد و صورتجلسه تنظیم می‌کند.
اما نکته مهم این است که:
- پلیس بدون حکم قضایی حق ورود به داخل منزل را ندارد.
- تنها در مواردی مانند جرم مشهود (درگیری، تهدید، ضرب و جرح) یا با دستور مقام قضایی، پلیس اجازه ورود دارد.
- صرف وجود صدای بلند موسیقی یا حضور مهمان، موجب ورود پلیس به منزل نمی‌شود.
بنابراین اگر شما از صدای مهمانی شبانه همسایه ناراحت هستید، پلیس فقط می‌تواند تذکر دهد یا صورتجلسه تنظیم کند، اما نه مهمانی را تعطیل می‌کند و نه اجازه ورود به خانه دارد؛ مگر اینکه جرم مشهود یا عوامل امنیت اخلاقی درگیر باشند.
🔍 تفاوت مزاحمت اخلاقی با مزاحمت صوتی
در پرونده‌های امنیتی، مانند مصرف مشروبات، رفتارهای منافی عفت یا برهم زدن نظم عمومی به شکلی شدید، واحدهای ویژه پلیس مثل امنیت اخلاقی وارد عمل می‌شوند و می‌توانند با دستور قاضی وارد واحد مسکونی شوند. اما در شکایت‌های صرفاً صوتی (مثلاً صدای موزیک بلند)، این موضوع صدق نمی‌کند و رسیدگی در چارچوب‌های محدودتری انجام می‌گیرد.
صورتجلسه پلیس ۱۱۰ می‌تواند به‌عنوان یک سند مهم در شورای حل اختلاف یا دادگاه مورد استفاده قرار گیرد، به‌خصوص اگر مزاحمت‌ها ادامه‌دار باشد.
مراحل ثبت شکایت قانونی علیه همسایه پر سروصدا
اگر با تذکر مستقیم، اظهارنامه یا دخالت مدیر ساختمان، مزاحمت صوتی همسایه برطرف نشد، نوبت به استفاده از مسیر رسمی و ثبت شکایت قانونی می‌رسد. در این بخش، مراحل کامل طرح شکایت را مرحله‌به‌مرحله بررسی می‌کنیم.
🔍 ثبت شکوائیه در دفاتر خدمات قضایی
اولین اقدام، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت شکوائیه است. این شکایت می‌تواند با عنوان‌هایی مانند «سلب آسایش عمومی»، «مزاحمت از طریق سر و صدای نامتعارف» یا «اخلال در نظم عمومی» تنظیم شود. در تنظیم این شکوائیه باید مدارک اولیه مانند موارد زیر پیوست شود:
- اظهارنامه ارسالی قبلی (در صورت وجود)
- استشهادیه محلی از همسایگان
- فایل صوتی یا ویدیویی مستند از مزاحمت
- صورتجلسه کلانتری یا گزارش پلیس ۱۱۰ (در صورت وجود)
⚖️ ارجاع به شورای حل اختلاف
مطابق رویه قضایی، در قدم اول این شکایت به شورای حل اختلاف ارجاع می‌شود. هدف از این مرحله، میانجی‌گری و تلاش برای صلح و سازش میان طرفین است. شورا معمولاً دو تا سه جلسه با حضور طرفین برگزار می‌کند و در صورت رضایت شاکی و رفع مزاحمت، پرونده مختومه می‌شود.
اگر شکایت منجر به سازش نشود، شورای حل اختلاف، پرونده را به دادسرا ارسال می‌کند.
🔍 پیگیری در دادسرا و دادگاه کیفری
در دادسرا، بازپرس پرونده را بررسی می‌کند و اگر وقوع مزاحمت و سلب آسایش عمومی را محرز بداند، قرار جلب به دادرسی صادر خواهد شد. در صورت تأیید دادستان، کیفرخواست تنظیم شده و پرونده به دادگاه کیفری دو ارجاع می‌شود.
در این مرحله:
- متهم (همسایه مزاحم) احضار می‌شود؛
- دادگاه مستندات، شهادت‌ها، و مدارک ضبط‌شده را بررسی می‌کند؛
- در صورت اثبات، حکم صادر خواهد شد.
در صورتی که دادسرا جرم را احراز نکند، ممکن است قرار منع تعقیب صادر شود.
مجازات مزاحمت ناشی از سر و صدا
اگر رفتار آزاردهنده همسایه از حد عرف فراتر رفته و منجر به سلب آسایش عمومی شود، طبق قانون، این عمل می‌تواند جرم تلقی شده و برای فرد مزاحم مجازات کیفری در نظر گرفته شود. مجازات این نوع مزاحمت در قانون مجازات اسلامی آمده است و دادگاه‌ها نیز در آراء متعدد به آن استناد کرده‌اند.
📌 مجازات بر اساس ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی
این ماده به‌صراحت اعلام می‌کند:
«هرکس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیرمتعارف یا تعرض به افراد، موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد، به حبس از سه ماه تا یک سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
بر اساس این ماده، اگر رفتار مزاحم (از جمله سروصدای زیاد، موسیقی بلند، مهمانی‌های شبانه یا فحاشی و درگیری) به‌گونه‌ای باشد که نظم ساختمان یا محله را مختل کند، مشمول این ماده شده و شاکی می‌تواند از دادگاه تقاضای اجرای مجازات کیفری کند.
🔸 نکته مهم: در عمل، دادگاه‌ها ممکن است در مرتبه اول، از مجازات‌هایی مانند تعهد کتبی، تذکر، یا اخطار رسمی استفاده کنند. اما در موارد تکرار مزاحمت یا اثبات رفتار شدید، حکم حبس یا شلاق نیز صادر می‌شود.
⚖️ نمونه آراء صادر شده در دادگاه‌ها
برخی نمونه‌های واقعی از آراء دادگاه نشان می‌دهد که قاضی با استناد به ماده ۶۱۸، فرد مزاحم را محکوم به حبس تعزیری، شلاق تعلیقی، یا رفع فوری مزاحمت کرده است. به‌عنوان مثال:
- در یک پرونده، همسایه‌ای به دلیل پخش مکرر موسیقی بلند در نیمه شب، پس از دریافت دو اظهارنامه و تنظیم صورتجلسه پلیس، توسط دادگاه به حبس سه ماه تعزیری با تعلیق یک‌ساله محکوم شد.
- در پرونده‌ای دیگر، فردی که به‌طور مستمر با داد و فریاد و درگیری لفظی در راهرو ساختمان موجب اذیت سایر ساکنین شده بود، به پرداخت جزای نقدی و تعهد برای عدم تکرار مزاحمت محکوم گردید.
مدارک لازم برای اثبات سروصدای آزاردهنده
یکی از مهم‌ترین ارکان موفقیت در شکایت از همسایه به دلیل سر و صدا، جمع‌آوری مدارک و مستندات کافی است. اگر ادعای شما فقط بر پایه ادراک شخصی باشد و شاهد یا مدرکی ارائه ندهید، احتمال رد شدن شکایت در مراحل اولیه بسیار بالاست. در ادامه، مهم‌ترین مدارکی که می‌توانید برای اثبات مزاحمت صوتی استفاده کنید را معرفی می‌کنیم:
📌 شهادت شهود (استشهادیه محلی)
اگر چند نفر از ساکنان دیگر ساختمان نیز متوجه مزاحمت صوتی شده‌اند، می‌توانید از آن‌ها استشهادیه کتبی بگیرید. این فرم باید شامل مشخصات کامل شهود، تاریخ و ساعت وقوع مزاحمت، و نوع صدا باشد.
مزیت: اگر چندین واحد آپارتمانی مشابه شما شکایت داشته باشند، اعتبار این شهادت‌ها نزد شورای حل اختلاف یا دادگاه بالا خواهد بود.
📌 صوت و تصویر (ضبط صدا یا ویدئو)
ضبط صدای مزاحم، خصوصاً در ساعات غیرمتعارف، یکی از قوی‌ترین ادله در دعاوی سلب آسایش است. کافی است با گوشی موبایل خود، زمان‌هایی که همسایه ایجاد سر و صدای زیاد می‌کند را ضبط کرده و ذخیره نمایید.
مثال: صدای موزیک بسیار بلند در نیمه‌شب یا فریاد و درگیری‌های مکرر.
نکته مهم: فیلم‌برداری یا ضبط صدا باید از فضاهای مشترک یا داخل واحد خودتان انجام شود؛ فیلم‌برداری مخفیانه از داخل واحد دیگر ممکن است خلاف حریم خصوصی باشد.
📌 گزارش و صورتجلسه پلیس
در صورت تماس با ۱۱۰ و حضور مأمور، اگر صورتجلسه رسمی تنظیم شود، این مدرک در دادگاه بسیار معتبر خواهد بود. حتی اگر فقط تذکر داده شود، می‌توانید نام مأمور و شماره کلانتری را یادداشت کنید تا بعدها از طریق پلیس +۱۰ یا دادسرا پیگیری شود.
📌 اظهارنامه ارسالی
اگر پیش از شکایت، اظهارنامه‌ای به همسایه ارسال کرده‌اید که در آن تذکر داده‌اید، نسخه آن را همراه با رسید ثبت یا کد پیگیری ضمیمه پرونده کنید. این مدرک نشان می‌دهد که شما ابتدا قصد مصالحه داشتید.
📌 گزارش‌های مدیر ساختمان
اگر مدیر ساختمان یا هیأت‌مدیره به همسایه خاطی تذکر داده و از آن صورتجلسه تهیه کرده‌اند یا پیام مکتوبی ثبت شده، این موارد نیز قابل استناد است. همچنین اگر رفتاری بر خلاف تصویب مجمع عمومی آپارتمان صورت گرفته است، مانند ممنوعیت بالا بردن صدای موسیقی بعد از ساعات مشخص، این موارد می تواند به عنوان گزارش ضمیمه شود.
🔍 سایر شواهد
- تصاویر پیامک یا یادداشت‌های اعتراضی
- مکاتبات با سامانه 137 شهرداری (در صورتی که مزاحمت عمومی باشد)
- گزارش پزشکی (در مواردی که مزاحمت باعث آسیب روانی یا اختلال خواب شده باشد)
شکایت از سر و صدای بچه‌های همسایه؛ از عرف تا قانون
یکی از سوالات پرتکرار در میان ساکنان آپارتمان‌ها این است که آیا می‌توان از سروصدای بچه‌های همسایه شکایت کرد؟ این موضوع از آن جهت چالش‌برانگیز است که در مرز میان «حق طبیعی کودکان برای بازی» و «حق سایر ساکنان برای آرامش» قرار می‌گیرد. در چنین مواردی، مبنای تشخیص، عرف، شدت مزاحمت و تکرار آن است.
🔹 در چه مواردی شکایت از کودکان پذیرفته می‌شود؟
قانون به‌طور مستقیم به بازی کودکان اشاره نکرده، اما اصل کلی این است که اگر صدای بازی یا گریه کودک، از حدود عرفی خارج شود و باعث سلب آسایش مکرر دیگران گردد، امکان شکایت وجود دارد.
🔹 شرایطی که امکان شکایت وجود دارد:
- بازی و دویدن شدید و پر صدا در راهرو، پشت‌بام یا مشاعات
- جیغ‌زدن مداوم کودک در ساعاتی مانند ظهر یا نیمه‌شب
- کشیدن وسایل سنگین توسط کودک در طبقه بالا به شکل مکرر
- بی‌توجهی والدین به تذکرات همسایه‌ها یا مدیر ساختمان
در این موارد، اگر تذکرهای اولیه، گفت‌وگو، و اظهارنامه نتیجه ندهد، می‌توان از همان مسیرهای قانونی پیش‌گفته (اظهارنامه، تماس با پلیس، شکایت در شورای حل اختلاف یا دادگاه) استفاده کرد.
🔹 اهمیت بررسی عرفی بودن مزاحمت
نکته‌ای که در همه منابع حقوقی بر آن تأکید شده این است که ملاک قضاوت در این نوع شکایات، عرف اجتماعی است.
مثلاً:
- گریه کوتاه‌مدت کودک یا بازی در بعدازظهرهای عادی، معمولاً در عرف مزاحمت تلقی نمی‌شود.
- اما اگر یک واحد مسکونی روزها و شب‌ها به طور مداوم با صدای کودک، فریاد یا دویدن پر سروصدا همراه باشد، این موضوع از عرف خارج شده و قابل پیگیری است.
در چنین مواردی، بهتر است شاکی برای پیشگیری از تنش، ابتدا از گفت‌وگوی محترمانه و مشاوره با مدیر ساختمان استفاده کند و در صورت تداوم مزاحمت، مدارک لازم (مثل فایل صوتی، استشهادیه یا گزارش پلیس) را برای شکایت رسمی فراهم نماید.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکایت از همسایه بخاطر سر و صدا مطرح شده است:
❓همسایه ما هر شب تا ساعت ۲ نصفه‌شب مهمانی می‌گیرد و موسیقی پخش می‌کند. با پلیس ۱۱۰ تماس گرفتم اما فقط تذکر دادند و تغییری نکرد. باید چه کار کنم؟
✅ در چنین شرایطی، چون تذکر پلیس تأثیری نداشته، می‌توانید با مدارک (مثل صوت ضبط‌شده، صورتجلسه پلیس، یا استشهادیه همسایگان) به دفتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکایتی با عنوان «سلب آسایش عمومی» تنظیم کنید. ابتدا پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می‌شود و در صورت عدم سازش، به دادسرا و سپس دادگاه کیفری ارسال خواهد شد. همچنین قبل از طرح شکایت رسمی، ارسال اظهارنامه قضایی به همسایه مزاحم توصیه می‌شود.
❓طبقه بالای ما خانواده‌ای با دو کودک خردسال زندگی می‌کنند. بچه‌ها صبح زود شروع به دویدن می‌کنند و خواب ما را مختل کرده‌اند. آیا می‌توانم شکایت کنم؟
✅ اگر سر و صدای کودکان شدید، مکرر و خارج از عرف باشد و باعث سلب آرامش سایر ساکنان شود، می‌توانید موضوع را از طریق مدیر ساختمان، اظهارنامه، و در صورت لزوم شکایت رسمی پیگیری کنید. البته توصیه می‌شود ابتدا موضوع را دوستانه با والدین کودک مطرح کرده و در صورت بی‌توجهی، از مسیرهای قانونی استفاده نمایید. اثبات شدت مزاحمت از طریق فایل صوتی یا شهادت دیگر همسایگان اهمیت زیادی دارد.
❓اگر در مهمانی همسایه صدای موزیک خیلی بلند باشد ولی رفتار مجرمانه‌ای نبینیم، پلیس می‌تواند وارد خانه شود و مهمانی را تعطیل کند؟
✅ خیر. طبق قانون، پلیس بدون حکم قضایی یا وقوع جرم مشهود، حق ورود به منزل را ندارد. در صورتی که صرفاً صدای موسیقی یا جمعیت بلند باشد، پلیس فقط می‌تواند تذکر بدهد یا صورتجلسه تنظیم کند. برای ورود به خانه، باید یا رضایت صاحبخانه وجود داشته باشد یا جرمی جدی مانند مصرف مواد، مشروبات الکلی یا رفتارهای منافی عفت در حال وقوع باشد که نیازمند مداخله پلیس امنیت اخلاقی و مجوز قضایی است.