ازدواج موقت یا همان صیغه، یکی از نهادهای فقهی و قانونی در نظام حقوقی ایران است که گرچه برای بسیاری از افراد ناشناخته نیست، اما همچنان ابهامات زیادی در خصوص شرایط، احکام، و بهویژه جایگاه آن برای مردان متاهل وجود دارد. این نوع عقد، برخلاف ازدواج دائم، محدود به مدت زمانی مشخص و با مهریه معین منعقد میشود و از نظر شرعی کاملاً معتبر است. اما آیا یک مرد متاهل هم میتواند بهراحتی صیغه کند؟ قانون چه شرایطی را برای این موضوع در نظر گرفته است؟ آیا ثبت این نوع ازدواج الزامی است؟ و در صورت عدم ثبت چه عواقب حقوقی یا خانوادگی ممکن است رخ دهد؟
در این مقاله، با نگاهی جامع به شرایط صیغه موقت برای مردان متاهل، به بررسی زوایای فقهی، قانونی و اجتماعی این موضوع میپردازیم. اگر شما یا اطرافیانتان درگیر چنین تصمیمی هستید، مطالعه این مطلب میتواند دید روشنی از مسئولیتها، محدودیتها و تبعات ازدواج موقت در شرایط تاهل به شما بدهد.
شرایط صیغه موقت برای مرد متاهل از نگاه شرع و قانون
صیغه موقت برای مرد متاهل از نظر شرعی و قانونی بلامانع است، مشروط بر اینکه مهریه و مدت عقد مشخص باشد. قانون ایران منعی برای این نوع ازدواج قائل نشده، اما اگر باعث عسر و حرج همسر اول شود یا شرط عدم ازدواج مجدد در عقد دائم ذکر شده باشد، ممکن است تبعات حقوقی برای مرد بهدنبال داشته باشد. ثبت صیغه نیز در صورت بارداری زن، شرط ضمن عقد، یا توافق طرفین الزامی است.
⚖️ حکم شرعی ازدواج موقت برای مرد متأهل
در فقه امامیه، هیچ ممنوعیتی برای صیغه کردن مرد متاهل وجود ندارد. بر اساس منابع فقهی، مرد میتواند همزمان با داشتن همسر دائمی، با زن دیگری ازدواج موقت کند؛ مشروط بر اینکه تمامی شرایط صحت عقد رعایت شود. برخلاف ازدواج دائم که محدودیتهایی در تعدد زوجات دارد (حداکثر چهار زن دائم)، در ازدواج موقت بر خلاف شرایط ازدواج مجدد مرد متاهل چنین محدودیتی وجود ندارد؛ هرچند رعایت عدالت، توصیه مؤکد در این زمینه است.
با این حال، بسیاری از فقها تأکید دارند که مرد نباید به بهانه استفاده از این حکم شرعی، حقوق همسر دائمی خود را تضییع کند و از مسئولیتهای خانوادگی شانه خالی نماید.
⚖️ وضعیت قانونی صیغه برای مرد متأهل
از منظر قانون مدنی ایران و نیز قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱، ازدواج موقت برای مرد متاهل ممنوع و جرمانگاری نشده است. یعنی هیچ ماده قانونی وجود ندارد که صراحتاً بگوید مرد متاهل اجازه صیغه کردن ندارد یا باید حتماً رضایت همسر اول را بگیرد.
با این حال اگر زن و شوهر در عقد دائم، شرط عدم ازدواج مجدد را قید کرده باشند، مرد در صورت صیغه بدون اطلاع یا رضایت، تخلف از شرط کرده و زن میتواند تقاضای طلاق کند.
در صورتی که ازدواج موقت باعث ایجاد عسر و حرج برای زن اول شود (مثل آسیب روحی یا ترک انفاق)، زن میتواند با استناد به عسر و حرج درخواست فسخ نکاح دائم یا طلاق دهد.
⚠️ تضییع حقوق همسر اول و مسئولیت اخلاقی مرد
هرچند که نفس عقد موقت مجاز است، اما در بسیاری از موارد، مردان متأهل بدون در نظر گرفتن عواقب، اقدام به صیغه میکنند و این موضوع باعث فروپاشی زندگی قبلی، آسیب به فرزندان، و بحران اعتماد در خانواده میشود. باید توجه داشت که ازدواج موقت نباید بهانهای برای بیمسئولیتی مرد در قبال همسر دائم باشد.
مخفیکاری در اینگونه موارد اغلب باعث واکنش شدید همسر اول شده و حتی در مواردی منجر به جدایی یا اقدام قضایی میشود. مردی که بدون مدیریت و اطلاعرسانی شفاف اقدام به عقد موقت میکند، ریسک بالای فروپاشی زندگی خانوادگی را پذیرفته است.
احکام صیغه مرد متاهل و آثار حقوقی آن
ازدواج موقت، اگرچه از نظر شرعی و قانونی مجاز شمرده شده، اما احکام و آثار متفاوتی نسبت به ازدواج دائم دارد. این تفاوت ها بهویژه زمانی که مرد در حال تأهل است، میتواند مسائل حقوقی، مالی و خانوادگی متعددی را بهدنبال داشته باشد. در ادامه، به مهمترین آثار حقوقی و فقهی صیغه مرد متاهل میپردازیم.
📌 مهریه در ازدواج موقت
شرط صحت عقد تعیین مهریه، رکن اصلی صحت نکاح موقت است. در صورت وقوع رابطه زناشویی، کل مهریه به زن تعلق میگیرد. اگر مرد پیش از نزدیکی، مدت باقیمانده عقد را ببخشد، فقط نیمی از مهریه را باید بپردازد. همچنین امکان تعیین نحوه پرداخت (نقد، نسیه یا اقساط) با توافق طرفین وجود دارد.
📌 نفقه در عقد موقت
بر خلاف نکاح دائم، نفقه در عقد موقت الزامی نیست، مگر اینکه در عقد شرط شده باشد. اگر زن در عقد موقت شرط کند که نفقه به او تعلق بگیرد و مرد بپذیرد، نفقه لازمالاجرا خواهد بود. در غیر این صورت، مطالبه نفقه از سوی زن در نکاح موقت پذیرفته نمیشود.
📌 ارثبری و وضعیت فرزندان
زن و شوهر در عقد موقت از یکدیگر ارث نمیبرند، مگر اینکه در ضمن عقد چنین شرطی گذاشته شود (که محل اختلاف فقهی است). فرزند حاصل از نکاح موقت از پدر و مادر خود ارث میبرد. برای ثبت تولد و صدور شناسنامه، ارائه مدارک معتبر ازدواج موقت الزامی است.
📌 پایان ازدواج موقت و جدایی
پایان نکاح موقت به یکی از سه صورت است:
- انقضای مدت: پس از پایان زمان مشخصشده، عقد بهطور خودکار پایان مییابد.
- بذل مدت باقی مانده در عقد موقت: مرد میتواند با بخشیدن باقیمانده مدت، عقد را پیش از موعد خاتمه دهد.
- فوت یکی از طرفین: در صورت مرگ زن یا مرد، عقد منحل میشود.
در این نوع ازدواج، طلاق بهمعنای مصطلح وجود ندارد و احکام خاصی ندارد.
پیامد های حقوقی ازدواج موقت برای مردان متاهل
اگرچه از نظر شرعی و قانونی، عقد موقت برای مرد متأهل بلامانع است، اما این تصمیم میتواند پیامدهای سنگینی بر زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی داشته باشد. بسیاری از این پیامدها، نه از خود صیغه، بلکه از نحوه اجرای آن، پنهانکاری، عدم ثبت رسمی و نادیده گرفتن حقوق همسر اول ناشی میشود.
⚠️ عواقب خانوادگی و روانی صیغه مرد متاهل
- فروپاشی رابطه با همسر اول: در بسیاری از موارد، همسر اول پس از اطلاع از ازدواج موقت همسرش، دچار احساس خیانت و طرد شدگی میشود که ممکن است به طلاق، جدایی یا دعوای حقوقی منجر شود.
- آسیب به فرزندان: فرزندان مشترک ممکن است از نظر روحی و روانی آسیب ببینند و نسبت به پدر خود احساس بیاعتمادی و خشم پیدا کنند.
- درگیری و تعارض بین دو خانواده: خانواده همسر اول ممکن است واکنش منفی نشان دهند و جو متشنجی در خانواده ایجاد شود.
⚠️ تبعات اجتماعی و حیثیتی
در برخی محیط ها، بخصوص موقعیت های رسمی یا مذهبی، انجام صیغه پنهانی میتواند منجر به از دست رفتن اعتبار و اعتماد اجتماعی شود. جامعه معمولاً ازدواج موقت مرد متأهل را ناپسند میداند و همین مسئله میتواند موجب برچسب خوردن و قضاوت فرد شود.
⚠️ تبعات حقوقی احتمالی
- دعاوی خانوادگی از سوی همسر اول: اگر همسر دائم، شرط عدم ازدواج مجدد در عقدنامه داشته باشد یا بتواند عسر و حرج خود را اثبات کند، میتواند به استناد صیغه مجدد مرد، دادخواست طلاق بدهد.
- مشکلات اثباتی در صورت عدم ثبت رسمی: اگر صیغه ثبت نشود و فرزندی متولد شود یا اختلافی در مهریه یا نفقه ایجاد شود، اثبات رابطه زوجیت بسیار سخت خواهد بود.
- تعدد تعهدات مالی: مرد ممکن است ناخواسته درگیر پرداخت مهریههای متعدد، نفقه در صورت شرط، و هزینههای قانونی دیگر شود که بر توان اقتصادی او فشار وارد کند.
✅ مسئولیتپذیری پیش از عقد موقت
مردی که متأهل است، پیش از اقدام به صیغه باید:
- ارزیابی دقیقی از تبعات احتمالی انجام دهد.
- با همسر اول درباره شرایط خانوادگی شفاف باشد.
- عقد موقت را در صورت لزوم ثبت رسمی کند.
و در نهایت بداند که مسئولیتهای خانوادگی و اخلاقی او با صیغه از بین نمیروند، بلکه بیشتر میشوند.
شرایط و موارد الزام به ثبت ازدواج موقت یا صیغه
ثبت رسمی ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم، از نظر قانونی الزام عمومی ندارد؛ یعنی زوجین میتوانند بدون مراجعه به دفاتر رسمی، فقط با رعایت شرایط شرعی، عقد موقت را جاری کنند. با این حال، در مواردی خاص قانونگذار ثبت صیغه در دفترخانه را الزامی و اجباری دانسته است. در این بخش، با استناد به قانون حمایت از خانواده و رویههای حقوقی، این موارد را بررسی میکنیم.
📝 موارد الزام به ثبت صیغه موقت بر اساس قانون
طبق ماده ۲۱ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، در سه حالت ثبت ازدواج موقت در دفترخانه الزامی است:
-
باردار شدن زوجه در مدت عقد موقت: در صورت بارداری زن، ثبت صیغه برای صدور شناسنامه و احراز نسب قانونی فرزند الزامی است. در غیر این صورت، اثبات رابطه زوجیت دشوار شده و میتواند منجر به مشکلات حقوقی و خانوادگی شود.
-
توافق طرفین بر ثبت صیغه: اگر زن و مرد توافق کنند که ازدواج موقت را در دفترخانه ثبت کنند، این توافق الزامآور است و مرد موظف به انجام آن خواهد بود.
-
شرط ضمن عقد برای ثبت ازدواج موقت: اگر در زمان جاری شدن عقد شرط شود که صیغه در محضر ثبت شود، این شرط مانند سایر شروط ضمن عقد لازمالاجراست. خودداری از ثبت میتواند منجر به تعهدات حقوقی یا حتی دعوای الزام به ثبت شود.
⚖️ مجازات عدم ثبت صیغه در موارد الزامی
در صورتی که مرد از ثبت ازدواج موقت در موارد الزام قانونی خودداری کند، مشمول مجازات میشود:
- حبس تعزیری درجه هفت: بین ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس
- جزای نقدی درجه پنج: بین ۲۴ تا ۵۰ میلیون تومان
همچنین امکان محرومیت از حقوق اجتماعی برای مدت محدود وجود دارد.
📌 نکته مهم:
مسئولیت قانونی برای ثبت صیغه، در این موارد بهصراحت بر عهده زوج (مرد) گذاشته شده و زوجه نیازی به اثبات تقصیر ندارد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شرایط صیغه برای مرد متاهل مطرح شده است:
❓ همسرم بدون اطلاع من صیغه کرده، آیا میتوانم از او شکایت کنم یا طلاق بگیرم؟
✅ اگرچه ازدواج موقت مرد از نظر شرعی و قانونی جرم محسوب نمیشود، اما اگر شما در عقد دائم، شرط عدم ازدواج مجدد را گذاشته باشید یا صیغه باعث عسر و حرج شما (مثل آسیب روحی یا ترک نفقه) شده باشد، میتوانید با مراجعه به دادگاه خانواده، تقاضای طلاق یا اعمال شروط ضمن عقد را مطرح کنید.
❓ من متأهل هستم و قصد صیغه دارم، آیا باید به دفترخانه مراجعه کنم یا امکان آنلاین هم هست؟
✅ اگر قصد دارید عقد موقت را ثبت رسمی کنید، میتوانید به دفاتر رسمی ازدواج و طلاق مراجعه کنید یا از طریق سامانههای معتبر مانند “ثبت من” بهصورت آنلاین اقدام نمایید. ثبت رسمی بهویژه در صورت بارداری زوجه یا توافق بر ثبت، اهمیت دارد و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری میکند.
❓ اگر مردی بدون ثبت صیغه، با زن دیگری ازدواج موقت کند و فرزندی به دنیا بیاید، تکلیف چیست؟
✅ در صورت تولد فرزند از ازدواج موقت ثبتنشده، پدر موظف به اثبات زوجیت و پرداخت نفقه فرزند است. برای ثبت شناسنامه فرزند، باید رابطه پدر و مادر از طریق صیغهنامه رسمی یا سایر مدارک معتبر اثبات شود. ثبت رسمی صیغه از ابتدا میتواند این مشکلات را بهطور کامل پیشگیری کند.