شکستگی فک یکی از صدمات مهم در پرونده‌های کیفری و تصادفات محسوب می‌شود، چرا که این عضو نقش مستقیم در جویدن، تکلم، تنفس و حتی زیبایی چهره دارد. قانون مجازات اسلامی برای این آسیب، دیه مشخصی در نظر گرفته که بسته به شدت شکستگی، محل آن (فک بالا یا پایین)، نوع درمان، بروز عوارض جانبی یا فلج‌شدگی، متغیر است.
در سال ۱۴۰۴، با افزایش مبلغ دیه کامل، مبالغ مرتبط با شکستگی فک نیز به‌مراتب بیشتر شده و در برخی موارد به بالای یک میلیارد تومان می‌رسد. در این مقاله، با بررسی دقیق نرخ دیه شکستگی فک بالا و پایین، دیه ترک‌خوردگی، جراحات سطحی، کبودی و حتی ارش ناشی از دررفتگی یا تورم فک، تصویری کامل از حقوق قانونی افراد آسیب‌دیده ترسیم خواهیم کرد.
دیه شکستگی فک و انواع آن در سال ۱۴۰۴
شکستگی فک، بسته به محل آن (بالا یا پایین) و شدت صدمه، مشمول دیه‌های متفاوتی در قانون مجازات اسلامی است. همچنین، عواملی مانند ترک‌خوردگی، خرد شدن استخوان یا نفوذ ضربه بدون شکستگی، در ارزیابی میزان دیه نقش مهمی دارند. در ادامه، انواع شکستگی فک را با استناد به مواد قانونی مربوطه و بر اساس نرخ دیه سال ۱۴۰۴ بررسی می‌کنیم:
🔍 دیه شکستگی فک بالا
فک بالا در دسته‌بندی آسیب‌های ناحیه سر و صورت قرار می‌گیرد و مطابق ماده ۶۳۳ قانون مجازات اسلامی، دیه آن مطابق با قواعد ماده ۷۰۹ محاسبه می‌شود. اگر استخوان فک بالا دچار شکستگی شود، این نوع آسیب «هاشمه» نام دارد.
- میزان دیه در سال ۱۴۰۴: شکستگی فک بالا برابر ۱۰٪ دیه کامل معادل ۱۶۰ میلیون تومان
💡 اگر این شکستگی بدون نقص درمان شود، ۲۰٪ از مبلغ دیه کسر شده و دیه نهایی ۱۲۸ میلیون تومان خواهد بود.
🔍 دیه شکستگی فک پایین
فک پایین به‌عنوان یک عضو دارای دیه مستقل در نظر گرفته می‌شود و قانون‌گذار برای شکستگی آن، محاسبات خاصی در نظر گرفته است.
شکستگی فک پایین (با درمان بی‌عیب):
مطابق ماده ۵۶۹، شکستگی استخوان مشمول ۱/۵ دیه آن عضو می‌شود. با توجه به اینکه فک پایین در صورت قطع کامل، دیه کامل دارد، شکستگی آن معادل ۲۰٪ دیه کامل است. یعنی در سال ۱۴۰۴، مبلغ دیه ۳۲۰ میلیون تومان خواهد بود.
اگر شکستگی بدون نقص درمان شود، دیه به ۲۵۶ میلیون تومان کاهش می‌یابد.
🔍 دیه ترک‌خوردگی و خرد شدن فک
ترک‌خوردگی و خرد شدن استخوان فک از نظر قانونی تفاوت‌های مشخصی دارند:
-
ترک‌خوردگی فک پایین طبق ماده ۵۶۹، ترک برابر با چهار پنجم دیه شکستگی همان عضو است یعنی ۴/۵ × ۳۲۰ میلیون = ۲۵۶ میلیون تومان
-
خرد شدن استخوان فک پایین: قانون برای خرد شدن استخوان، یک‌سوم دیه کامل فک را در نظر گرفته است. یعنی دیه = ۵۳۳ میلیون تومان در صورت درمان بدون عیب، این عدد به ۴۲۶ میلیون تومان کاهش پیدا می‌کند.
🔍 دیه نفوذ ضربه به استخوان فک
در مواردی که ضربه باعث شکستگی نشود، اما به داخل استخوان نفوذ کرده باشد، دیه خاصی برای آن پیش‌بینی شده است. نفوذ بدون شکستگی دیه معادل یک چهارم دیه شکستگی فک پایین دارد یعنی ¼ × ۳۲۰ میلیون = ۸۰ میلیون تومان
دیه در رفتگی فک و فلج فک
علاوه بر شکستگی، گاهی صدمات وارد شده به فک ممکن است منجر به در رفتگی مفصل یا حتی فلج شدن کامل فک شوند. قانون مجازات اسلامی برای این نوع آسیب‌ها نیز احکام جداگانه‌ای تعیین کرده است. در این بخش، به بررسی دیه در رفتگی و فلج فک در سال ۱۴۰۴ می‌پردازیم.
🔍 دیه دررفتگی فک
دررفتگی فک، بسته به اینکه عضو به طور کامل از کار افتاده یا قابل درمان باشد، مشمول دیه یا ارش متفاوتی است. بر اساس ماده ۵۷۱ قانون مجازات اسلامی:
- اگر دررفتگی فک باعث ازکارافتادگی کامل شود، مرتکب باید دو سوم دیه کامل آن عضو را بپردازد. با توجه به اینکه دیه فک پایین معادل دیه کامل است، دیه دررفتگی کامل برابر است با ۱,۰۶۶,۶۶۶,۶۶۶ تومان
- اگر دررفتگی بدون عیب درمان شود، دیه آن به چهار پنجمِ دو سوم دیه کامل کاهش می‌یابد.یعنی ۸۵۳,۳۳۳,۳۳۳ تومان
- اگر دررفتگی موجب ازکارافتادگی کامل نشود، قانون برای آن دیه معینی ندارد و پرداخت ارش با نظر قاضی الزامی خواهد بود.
🔍 دیه فلج شدن فک
فلج فک نیز از جمله آسیب‌هایی است که در ظاهر شکستگی ندارد اما در عملکرد فک اختلال جدی ایجاد می‌کند. ماده ۶۳۴ قانون مجازات اسلامی بیان می‌کند:
- فلج کامل فک پایین دیه آن برابر با دو سوم دیه کامل انسان است، یعنی ۱,۰۶۶,۶۶۶,۶۶۶ تومان
- اگر فک فلج شود و بعداً قطع گردد، دیه آن معادل یک‌سوم دیه کامل خواهد بود یعنی ۵۳۳,۳۳۳,۳۳۳ تومان
🔍 تفاوت دیه با ارش در این موارد
در مواردی که صدمه وارد شده به فک باعث آسیب جزئی، اختلال موقت یا کاهش کارایی بدون فلج کامل شود، قانون‌گذار مبلغ مشخصی تعیین نکرده است. در چنین مواردی:
- ارزیابی میزان آسیب توسط پزشکی قانونی انجام می‌شود
- مبلغ پرداختی تحت عنوان ارش توسط قاضی و بر اساس نظر کارشناس تعیین می‌گردد
بنابراین، دررفتگی جزئی یا فلج نسبی فک، مشمول دیه مقدر نیست، بلکه به تشخیص مرجع قضایی وابسته است.
دیه قطع شدن فک
قطع فک، شدیدترین نوع آسیب وارده به این ناحیه از بدن محسوب می‌شود و قانون‌گذار در قانون مجازات اسلامی برای آن دیه کامل یا نسبی تعیین کرده است. بسته به اینکه کدام بخش از فک (بالا یا پایین) قطع شود و آیا فک قبلاً فلج بوده یا نه، مبالغ دیه متفاوت خواهد بود. در این بخش به بررسی این موارد می‌پردازیم.
🔍 دیه قطع فک پایین
مطابق ماده ۶۲۹ قانون مجازات اسلامی، قطع کامل دو استخوان فک پایین که محل رویش دندان‌های پایین است، معادل دیه کامل انسان خواهد بود:
- دیه قطع کامل فک پایین در سال ۱۴۰۴معادل ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- اگر تنها یک سمت فک (راست یا چپ) قطع شود، دیه آن معادل نصف دیه کامل خواهد بود معادل ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
- اگر تنها بخشی از استخوان فک پایین قطع شود، میزان دیه به تناسب قسمت قطع‌شده محاسبه خواهد شد.
همچنین توجه داشته باشید که دیه آسیب به لب و یا دندان به صورت جداگانه محاسبه خواهد شد.
🔍 ارش قطع فک بالا
برخلاف فک پایین، برای قطع فک بالا، قانون مجازات اسلامی دیه‌ی معین تعیین نکرده است. طبق ماده ۶۳۲:
قطع یا از بین رفتن تمام یا بخشی از فک بالا، مشمول دیه مقدر نیست
در این حالت، قاضی بر اساس نظر کارشناس پزشکی قانونی، مبلغی را به عنوان ارش تعیین می‌کند. بنابراین دیه قطع فک بالا ارش دارد. مبلغ ارش ممکن است به اندازه‌ی دیه فک پایین یا حتی بیشتر باشد، اما بسته به نظر پزشکی قانونی و شرایط خاص پرونده متغیر است.
🔍 دیه قطع فک فلج
در صورتی که فک پیش از قطع شدن، فلج شده باشد، قانون‌گذار در ماده ۶۳۴ حکم جداگانه‌ای صادر کرده است. قطع فک فلج = یک‌سوم دیه کامل انسان یعنی مبلغی معادل ۵۳۳,۳۳۳,۳۳۳ تومان است.
دیه جراحت، کبودی و تورم فک
آسیب‌های وارده به فک همیشه به شکستگی یا قطع منتهی نمی‌شوند. در بسیاری از موارد، آسیب وارد شده به صورت زخم سطحی، کبودی، تغییر رنگ پوست یا تورم بروز پیدا می‌کند. قانون مجازات اسلامی برای هر یک از این موارد، بسته به عمق و اثر آسیب، دیه مشخصی در نظر گرفته یا آن را به عنوان ارش محاسبه می‌کند.
🔍 دیه جراحات حارصه، دامیه، موضحه و سایر زخم‌ها
بر اساس ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی، جراحاتی که در ناحیه سر و صورت از جمله فک به وجود می‌آیند، به صورت پلکانی طبقه‌بندی شده‌اند. میزان دیه در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
| نوع جراحت | شرح | درصد دیه کامل | مبلغ دیه ۱۴۰۴ |
|---|---|---|---|
| حارصه | خراش سطحی پوست فک بدون خونریزی | ۱٪ | ۱۶ میلیون تومان |
| دامیه | زخم کم‌عمق با خونریزی اندک | ۲٪ | ۳۲ میلیون تومان |
| متلاحمه | زخم عمیق داخل گوشت بدون آسیب به استخوان | ۳٪ | ۴۸ میلیون تومان |
| سمحاق | زخم تا سطح پوست روی استخوان | ۴٪ | ۶۴ میلیون تومان |
| موضحه | کنار رفتن پوست و آشکار شدن استخوان | ۵٪ | ۸۰ میلیون تومان |
| هاشمه | شکستگی استخوان فک بدون جراحت | ۱۰٪ | ۱۶۰ میلیون تومان |
| مُنَقَّله | شکستگی همراه با جابه‌جایی استخوان | ۱۵٪ | ۲۴۰ میلیون تومان |
🔍 دیه کبودی، سیاهی و سرخی فک
تغییر رنگ پوست فک به دنبال ضربه نیز در قانون مورد توجه قرار گرفته است. ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، دیه تغییر رنگ پوست را به‌صورت زیر تعیین می‌کند:
| نوع تغییر رنگ | درصد دیه کامل | مبلغ دیه در ۱۴۰۴ |
|---|---|---|
| سیاه شدن پوست فک | ۰/۶٪ | ۹,۶۰۰,۰۰۰ تومان |
| کبود شدن فک | ۰/۳٪ | ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان |
| سرخ شدن فک | ۰/۱۵٪ | ۲,۴۰۰,۰۰۰ تومان |
🔍 دیه تورم فک و ارش آن
تورم فک به معنی التهاب و بادکردگی ناشی از ضربه است. در قانون، برای تورم به‌طور خاص دیه مشخصی تعیین نشده است، اما ماده ۷۱۵ چنین بیان می‌کند:
صدمه‌هایی که موجب تورم بدن، سر یا صورت شود، ارش دارد.
بنابراین دیه تورم اعضای بدن در قانون ارش است پس تورم فک به‌تنهایی ارش داردو اگر تورم همراه با تغییر رنگ پوست باشد ارش + دیه تغییر رنگ تعلق می گیرد. ارش با توجه به نظر پزشکی قانونی و تشخیص قاضی تعیین می‌شود و مبلغ آن ممکن است نسبت به شدت تورم متغیر باشد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه شکستگی فک مطرح شده است:
❓در تصادف موتور با ماشین، فک دوستم دچار شکستگی شد ولی چون تصادف شدید بود، پلیس نتونست در محل کروکی بکشه. الان بیمه دیه نمی‌ده؟
✅ در چنین مواردی، عدم تنظیم کروکی در لحظه حادثه ممکنه دریافت دیه از بیمه را سخت‌تر کند، اما راه‌حل وجود دارد. باید به پلیس راهور منطقه مراجعه و درخواست کروکی تأخیری کنید. همچنین باید گزارش بیمارستان، اورژانس و پزشکی قانونی را ارائه دهید. اگر مقصر بودن راننده محرز شود، شرکت بیمه ملزم به پرداخت دیه خواهد بود.
❓ برادرم در اثر ضربه، فک بالاش ترک برداشته. پزشکی قانونی گفته ارش تعلق می‌گیره، ولی ما نمی‌دونیم ارش چقدر میشه و چطوری حساب می‌کنن؟
✅ ارش، برخلاف دیه، مبلغ مشخص قانونی نداره و به تشخیص کارشناس پزشکی قانونی و قاضی پرونده تعیین میشه. ارش ترک‌خوردگی فک بالا معمولاً با درنظر گرفتن شدت آسیب، طول درمان، تأثیر بر گفتار یا غذا خوردن و احتمال عوارض بعدی برآورد میشه. این عدد می‌تونه از ده‌ها میلیون تا چند صد میلیون تومان متغیر باشه.
❓ من موقع جراحی دندان عقل، بی‌حسی به فکم زدند ولی بعد از عمل، حس فکم کامل از بین رفته و حرکت نمی‌کنم. آیا این هم شامل دیه میشه؟
✅ بله، اگر پس از بررسی پزشکی قانونی مشخص شود که بی‌حسی یا بی‌حرکتی فک ناشی از قصور پزشکی بوده، پزشک مسئول پرداخت ارش یا دیه فلج فک خواهد بود. در صورتی که آسیب وارد شده باعث فلج کامل فک شده باشد، بر اساس ماده ۶۳۴، پزشک یا مرکز درمانی باید دو سوم دیه کامل پرداخت کند. اثبات رابطه بین بی‌حسی و خطای پزشکی، نیاز به نظر تخصصی پزشکی قانونی دارد.