آسیب‌های وارد شده به سر، از جمله شکستگی جمجمه یا نیاز به بخیه، از جدی‌ترین صدمات جسمانی محسوب می‌شوند که در قانون مجازات اسلامی برای آن‌ها دیه در نظر گرفته شده است. در سال ۱۴۰۴، با توجه به افزایش نرخ دیه و پیچیدگی‌های قانونی، دانستن جزئیات مربوط به دیه شکستگی سر و بخیه‌های ناشی از آن برای زیان‌دیدگان و حتی مقصران، اهمیت ویژه‌ای دارد.
دیه شکستگی سر در سال ۱۴۰۴
شکستگی سر یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آسیب‌های بدنی است که می‌تواند در پی تصادف، درگیری فیزیکی یا حوادث کاری ایجاد شود. در قانون مجازات اسلامی، برای شکستگی سر به‌ویژه در ناحیه جمجمه، دیه مشخصی تعیین شده است که در سال ۱۴۰۴ با توجه به نرخ جدید دیه کامل، مبلغ آن نیز به‌روزرسانی شده است.
📌 شکستگی سر از منظر قانون
بر اساس ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی، اگر شکستگی سر به استخوان جمجمه برسد اما جراحتی ایجاد نکند، در دسته جراحات «هاشمه» قرار می‌گیرد و دیه آن معادل ۱۰٪ دیه کامل انسان است.
- دیه کامل در سال ۱۴۰۴، معادل ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان اعلام شده است.
- بنابراین، دیه شکستگی سر (هاشمه) برابر با ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
اگر این شکستگی همراه با جابه‌جایی استخوان باشد، جراحت از نوع منقله محسوب شده و دیه آن برابر ۱۵٪ دیه کامل یعنی ۲۴۰ میلیون تومان خواهد بود. در موارد نادری که آسیب به کیسه مغز (مأمومه) برسد، دیه خونریزی مغزی یک‌سوم دیه کامل معادل ۵۳۳ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود.
❗ آیا در ماه‌های حرام دیه شکستگی سر بیشتر می‌شود؟
افزایش دیه (تغلیظ دیه) فقط در صورت فوت در ماه‌های حرام اعمال می‌شود. بنابراین، دیه شکستگی سر در ماه‌های حرام مثل سایر ماه‌ها محاسبه می‌شود و تغییری نمی‌کند.
دیه بخیه سر بر اثر شکستگی استخوان جمجمه
در بسیاری از موارد، شکستگی سر همراه با جراحتی است که نیاز به بخیه‌زدن دارد. این بخیه‌ها ممکن است ناشی از ترکیدن پوست بر اثر ضربه، پارگی ناشی از شکستگی، یا انجام عمل جراحی برای درمان شکستگی باشند. اما سؤال مهم این است که آیا این بخیه‌ها به‌تنهایی دیه دارند یا خیر؟
🔍 ملاک محاسبه دیه در بخیه سر چیست؟
برخلاف تصور عمومی، تعداد بخیه‌ها ملاک محاسبه دیه نیست. بلکه این عمق، شدت و محل جراحت است که تعیین‌کننده میزان دیه می‌باشد. به بیان دیگر، اگر بخیه‌ها ناشی از جراحت سطحی باشند، مشمول یکی از عناوین ماده ۷۰۹ قانون مجازات اسلامی می‌شوند. اما اگر بخیه ناشی از شکستگی جمجمه باشد، جراحت به‌عنوان هاشمه یا منقله شناخته شده و دیه آن طبق میزان شکستگی تعیین می‌شود.
✅ چند سناریوی رایج و نحوه پرداخت دیه
- بخیه ناشی از برش جراحی درمان شکستگی جمجمه: این مورد جزء فرآیند درمان است و اگر خود جراحت جداگانه محسوب نشود، معمولاً ارش تعلق نمی‌گیرد.
- بخیه ناشی از پاره شدن پوست در زمان شکستگی: اگر جراحت با خونریزی و پارگی پوست همراه باشد، مشمول دیه «دامیه» (۲٪ دیه کامل) یا «متلاحمه» (۳٪ دیه کامل) خواهد بود.
- بخیه‌های سطحی و بدون عمق زیاد: در این موارد، دیه‌ای تحت عنوان «حارصه» یا «دامیه» پرداخت می‌شود که از ۱٪ تا ۲٪ دیه کامل متغیر است.
⚠️ نکته مهم:
هیچ قانون مشخصی برای مقدار دیه به ازای هر بخیه واحد وجود ندارد. پزشکی قانونی میزان جراحت را بر اساس عمق، محل، نوع آسیب و آثار باقی‌مانده بررسی می‌کند و قاضی نیز بر اساس این نظر، دیه را تعیین می‌کند.
❓ آیا به ازای هر بخیه سر دیه جداگانه تعلق می‌گیرد؟
در قانون مجازات اسلامی، دیه بر اساس شدت و نوع جراحت تعیین می‌شود، نه تعداد بخیه‌ها. پزشکی قانونی نوع آسیب (مثل دامیه، متلاحمه یا موضحه) را مشخص می‌کند و قاضی بر اساس آن دیه را تعیین می‌نماید. هر بخیه به‌تنهایی دیه مجزا ندارد.
انواع جراحات سر و میزان دیه آن‌ها
جراحت‌های ناحیه سر، بسته به عمق، محل و میزان آسیب، دارای دیه‌های متفاوتی هستند. قانون مجازات اسلامی در ماده ۷۰۹، این جراحات را به شکل دقیق دسته‌بندی کرده و برای هرکدام درصدی از دیه کامل در نظر گرفته است. آگاهی از این دسته‌بندی به قربانیان و حتی متهمان کمک می‌کند تا نسبت به حقوق و تعهدات خود اطلاع کافی داشته باشند.
📌 دسته‌بندی جراحات سر و میزان دیه در سال ۱۴۰۴
-
حارصه (خراش پوست بدون خونریزی)
▫️ میزان دیه: ۱٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۱۶ میلیون تومان -
دامیه (جراحت با خونریزی)
▫️ میزان دیه: ۲٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۳۲ میلیون تومان -
متلاحمه (جراحت عمیق در گوشت)
▫️ میزان دیه: ۳٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۴۸ میلیون تومان -
سمحاق (جراحت تا پوست نازک روی استخوان)
▫️ میزان دیه: ۴٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۶۴ میلیون تومان -
موضحه (جراحتی که استخوان را نمایان می‌کند)
▫️ میزان دیه: ۵٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۸۰ میلیون تومان -
هاشمه (شکستگی استخوان بدون جابجایی)
▫️ میزان دیه: ۱۰٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۱۶۰ میلیون تومان -
منقله (شکستگی با جابجایی استخوان)
▫️ میزان دیه: ۱۵٪ دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۲۴۰ میلیون تومان -
مأمومه (جراحتی که به کیسه مغز برسد)
▫️ میزان دیه: یک‌سوم دیه کامل
▫️ مبلغ در سال ۱۴۰۴: ۵۳۳ میلیون تومان -
دامغه (پارگی کیسه مغز)
▫️ دیه مأمومه + ارش پارگی کیسه مغز
▫️ میزان ارش: توسط پزشکی قانونی و قاضی تعیین می‌شود.
مراحل قانونی دریافت دیه برای آسیب‌های ناحیه سر
برای دریافت دیه مربوط به شکستگی یا بخیه سر، صرف داشتن آسیب یا مدارک پزشکی کافی نیست. باید فرآیند قانونی مشخصی را طی کنید تا قاضی با استناد به نظر پزشکی قانونی، رأی به پرداخت دیه صادر کند. در ادامه، مراحل این روند به زبان ساده توضیح داده شده است.
📝 مرحله اول: مراجعه به پزشکی قانونی
پس از وقوع حادثه (تصادف، نزاع، سقوط و…) باید در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشکی قانونی مراجعه کنید.
- حداکثر مهلت پیشنهادی: ۷ روز پس از حادثه
- مدارک لازم: کارت ملی، شناسنامه، مدارک پزشکی، کروکی تصادف (در صورت وجود)، گزارش کلانتری یا بیمارستان
📝 مرحله دوم: تنظیم شکوائیه در دادسرا
با مدارک پزشکی، به دادسرای محل وقوع حادثه مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید.
- موضوع شکایت: ضرب و جرح عمدی، غیرعمدی یا مطالبه دیه
- هزینه دادرسی: بسته به مبلغ دیه بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۴
📝 مرحله سوم: ارجاع به پزشکی قانونی برای بررسی تکمیلی
در برخی موارد قاضی ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، مجدداً شما را به پزشکی قانونی ارجاع دهد. در این مرحله، درصد آسیب، نوع جراحت، و آثار باقی‌مانده به‌صورت رسمی اعلام می‌شود.
📝 مرحله چهارم: صدور رأی قضایی
قاضی دادگاه با استناد به نظریه پزشکی قانونی و سایر مستندات، رأی به پرداخت دیه (یا ارش) صادر می‌کند. اگر توافق بین طرفین نباشد، این رأی قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر است.
📝 مرحله پنجم: دریافت دیه از مقصر یا بیمه
در صورت تصادف رانندگی، دیه معمولاً از طریق بیمه شخص ثالث پرداخت می‌شود. اما در نزاع یا سوانح دیگر، این مبلغ را شخص مقصر پرداخت می‌کند. در صورت عدم پرداخت، امکان توقیف اموال یا تقاضای اجرای حکم وجود دارد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دیه شکستگی سر مطرح شده است:
❓ دیه شکستگی جمجمه در یک تصادف بدون خونریزی چقدر است؟
✅ مثلاً اگر شخصی در تصادف رانندگی دچار شکستگی در ناحیه جمجمه شود، حتی بدون خونریزی یا جراحت باز، پزشکی قانونی ممکن است آن را «هاشمه» تشخیص دهد. در سال ۱۴۰۴، دیه این نوع شکستگی ۱۰٪ دیه کامل است، یعنی معادل ۱۶۰ میلیون تومان. این مبلغ معمولاً از طرف بیمه شخص ثالث راننده مقصر پرداخت می‌شود.
❓ اگر پزشکی قانونی بخیه سر را جراحت سطحی تشخیص دهد، امکان اعتراض هست؟
✅ بله. تصور کنید پزشکی قانونی در گزارش اولیه جراحت را سطحی دانسته و فقط ۱٪ دیه برای آن در نظر گرفته است. اگر فرد آسیب‌دیده معتقد باشد عمق جراحت بیشتر بوده یا جای زخم باقی مانده، می‌تواند ظرف ۲۰ روز به نظر پزشکی قانونی اعتراض کرده و درخواست ارزیابی مجدد یا کارشناسی توسط پزشکی قانونی دوم را بدهد. قاضی می‌تواند بر این اساس رأی قبلی را تغییر دهد.
❓ آیا هر بخیه‌ای که روی سر زده می‌شود، دیه دارد؟
✅ لزوماً نه. فرض کنید فردی در یک نزاع کوچک دچار بریدگی سطحی در سر شده و برای احتیاط چند بخیه دریافت کرده است. اگر این جراحت صرفاً سطحی باشد و عمق زیادی نداشته باشد، طبق نظر پزشکی قانونی، ممکن است تنها ارش تعلق بگیرد یا دیه‌ای در حد «دامیه» یا «حارصه» پرداخت شود. در واقع، نوع جراحت مهم است، نه تعداد بخیه‌ها.