در قوانین ایران، به‌ویژه در قانون مجازات اسلامی، برای هرگونه آسیب به اعضای بدن، از جمله ناحیه صورت، دیه مشخصی تعیین شده است. از میان این اعضا، بینی و چشم به دلیل قرارگیری در معرض مستقیم آسیب‌های فیزیکی، جایگاه ویژه‌ای در محاسبه دیه دارند. آسیب‌هایی مانند شکستگی بینی، کبودی زیر چشم، یا از بین رفتن پره‌های بینی، نه‌تنها از نظر زیبایی و روانی، بلکه از دیدگاه قانونی نیز مشمول دریافت دیه مشخص هستند.
در این مقاله، به‌صورت دقیق و با استناد به مواد قانونی و نرخ دیه مصوب سال ۱۴۰۴، به بررسی دیه شکستگی بینی، ارش ناشی از نقص پس از درمان، و دیه کبودی چشم می‌پردازیم. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان در اثر ضربه، دعوا یا تصادف دچار چنین آسیب‌هایی شده‌اید، این راهنما به شما کمک می‌کند تا با آگاهی کامل، از حقوق قانونی خود دفاع کنید.
دیه شکستگی بینی طبق قانون مجازات اسلامی
شکستگی بینی یکی از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که در نزاع، تصادف، سقوط یا ضربات فیزیکی ایجاد می‌شود. قانون مجازات اسلامی برای هر نوع آسیب به بینی، دیه مشخصی در نظر گرفته و بسته به شدت شکستگی، نحوه درمان و باقی ماندن عیب، میزان دیه متفاوت خواهد بود.
📝 شکستگی بدون عیب (قابل ترمیم کامل)
بر اساس ماده ۵۹۳ قانون مجازات اسلامی، اگر استخوان بینی شکسته شود ولی بدون هیچ‌گونه نقص و عیب درمان شود، دیه‌ای که به آسیب‌دیده تعلق می‌گیرد، معادل یک‌دهم دیه کامل انسان است.
📌 محاسبه در سال ۱۴۰۴:
- در ماه‌های عادی: ۱۶۰ میلیون تومان
- در ماه‌های حرام: ۲۱۳ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان
❌ شکستگی با عیب و نقص پس از درمان
اگر بینی پس از شکستگی به‌درستی جوش نخورد یا شکل آن تغییر کند (مثلاً انحراف یا کجی بماند)، این آسیب مشمول دیه کامل نیست، بلکه مشمول ارش می‌شود؛ یعنی قاضی با نظر پزشکی قانونی درصدی از دیه را به‌عنوان ارش مشخص می‌کند.
📌 در رویه، گاهی این ارش معادل ۴٪ دیه کامل تخمین زده شده که در سال ۱۴۰۴ حدود ۶۴ میلیون تومان در ماه عادی و ۸۵ میلیون تومان در ماه‌های حرام می‌باشد؛ اما این مبلغ قطعی نیست و به شرایط واقعی آسیب بستگی دارد.
⚖️ شکستگی با فساد یا از بین رفتن بینی
در صورتی که شکستگی به‌گونه‌ای باشد که باعث فساد و نابودی کل بینی شود، بر اساس ماده ۵۹۲ ق.م.ا، دیه آن برابر دیه کامل انسان است.
✅ یعنی در سال ۱۴۰۴:
- ماه عادی: ۱.۶ میلیارد تومان
- ماه‌های حرام: ۲.۱۳۳ میلیارد تومان
دیه کبودی چشم؛ تحلیل ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی
چشم به‌عنوان یکی از حساس‌ترین اعضای صورت، هم از نظر بینایی و هم زیبایی دارای اهمیت ویژه‌ای است. حتی کبودی یا تغییر رنگ پوست اطراف چشم نیز در قانون ایران مشمول پرداخت دیه یا به‌طور دقیق‌تر، ارش مقدر می‌شود. در این خصوص، ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.
📝 ماده ۷۱۴ چه می‌گوید؟
در ماده ۷۱۴ آمده است:
«هرگاه کسی باعث کبودی، سیاهی، سرخی یا زردی در صورت یا بدن دیگری شود، باید معادل درصدی از دیه کامل را بپردازد.»
برای کبودی یا سیاهی در صورت، قانون‌گذار سه‌هزارم دیه کامل (۰٫۰۰۳) را تعیین کرده است.
📌 محاسبه دیه کبودی چشم در سال ۱۴۰۴
از آن‌جایی که چشم بخشی از صورت محسوب می‌شود، کبودی آن دقیقاً مشمول همین سه‌هزارم می‌شود:
- در ماه عادی (با دیه ۱۶۰۰ میلیون تومان):
۰٫۰۰۳ × ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۴,۸۰۰,۰۰۰ تومان - در ماه حرام (با دیه ۲۱۳۳ میلیون تومان):
۰٫۰۰۳ × ۲,۱۳۳,۰۰۰,۰۰۰ = ۶,۳۹۹,۰۰۰ تومان
⚠️ تفاوت کبودی چشم با آسیب‌های دیگر
توجه داشته باشید:
- اگر کبودی چشم همراه با آسیب بینایی باشد، دیه به‌صورت مجزا محاسبه می‌شود.
- کبودی ساده و موقتی که با نظر پزشکی قانونی تشخیص داده شود، مشمول همین سه‌هزارم دیه است.
- تورم، خون‌مردگی یا تغییر رنگ شدید نیز ممکن است مشمول ارش شود، اگر در محدوده کبودی ساده قرار نگیرند.
شما می توانید با استفاده از محاسبه گر آنلاین دیه آسیب به چشم و بینی، میزان و مبلغ دیه را در حالت های متفاوت به صورت رایگان محاسبه نمایید.
دیه همزمان شکستگی بینی و کبودی چشم چقدر است؟
اگر شکستگی بینی بدون عیب باشد، معادل یک‌دهم دیه کامل و کبودی زیر چشم نیز سه‌هزارم دیه کامل در نظر گرفته می‌شود. بنابراین در سال ۱۴۰۴ مجموع دیه شکستگی بینی و کبودی چشم حدود ۱۶۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد بود. در مواردی که شکستگی با نقص همراه باشد یا کبودی شدید باشد، مبلغ دیه می‌تواند با نظر پزشکی قانونی به‌صورت ارش افزایش یابد.
📌 قاعده کلی: دیات جداگانه پرداخت می‌شوند
طبق اصول فقهی و قانون مجازات اسلامی، اگر آسیب‌های وارد شده به نواحی مختلف بدن، مستقل از یکدیگر باشند، دیه هر کدام به‌صورت جداگانه محاسبه و پرداخت می‌شود؛ مگر آنکه قانون خلاف آن را بیان کرده باشد.
🔍 بنابراین در مورد شکستگی بینی و کبودی چشم، هرکدام مشمول دیه جداگانه هستند:
- شکستگی بینی (مثلاً یک‌دهم دیه یا ارش)
- کبودی چشم (سه‌هزارم دیه کامل)
📝 آیا امکان جمع دیه و ارش وجود دارد؟
بله. اگر یکی از آسیب‌ها دیه مشخص قانونی نداشته باشد (مثل شکستگی همراه با عیب یا آسیب به پره بینی)، قاضی می‌تواند آن را ارش‌گذاری کرده و همراه با دیه سایر آسیب‌ها محاسبه کند.
نکته: پزشک قانونی نقش مهمی در تفکیک نوع آسیب‌ها دارد. اگر ثابت شود کبودی چشم و شکستگی بینی ناشی از یک ضربه واحد بوده‌اند ولی دارای آثار جداگانه‌اند، همچنان دیه‌ها تفکیک می‌شود.
ارش شکستگی بینی؛ زمانی که قانون عدد مشخص نمی‌دهد
برخی از آسیب‌ها به بینی، نه به‌گونه‌ای هستند که مشمول دیه کامل شوند و نه مشمول دیه ثابت مثل یک‌دهم. در این موارد، قانون از مفهومی به نام «ارش» استفاده می‌کند که نوعی دیه غیرمقدّر است و میزان ارش توسط قاضی و با نظر پزشکی قانونی تعیین می‌شود.
📌 چه زمانی ارش تعلق می‌گیرد؟
ارش معمولاً در موارد زیر تعلق می‌گیرد:
- وقتی شکستگی استخوان بینی با عیب و نقص ظاهری بهبود یابد ولی به حد فساد کامل نرسد.
- وقتی شکستگی به درستی جوش نمی‌خورد و شکل طبیعی بینی از دست می‌رود.
- زمانی که آسیب به نرمی یا غضروف‌های بینی وارد شود ولی قابل دسته‌بندی در دیه‌های مقدر نباشد.
📝 نحوه تعیین ارش در شکستگی بینی
در تعیین ارش، معیارهایی مانند موارد زیر در نظر گرفته می‌شوند:
- شدت آسیب و شکل ظاهری بینی پس از درمان
- تأثیر آسیب بر عملکرد تنفسی یا زیبایی فرد
- میزان درد و عوارض باقی‌مانده
- سن، شغل و وضعیت اجتماعی فرد آسیب‌دیده
🔍 قاضی پس از دریافت گزارش پزشکی قانونی، درصدی از دیه کامل را به‌عنوان ارش مشخص می‌کند. در بسیاری از پرونده‌ها، میزان ارش شکستگی بینی بین ۳ تا ۵ درصد دیه کامل تعیین می‌شود، اما این مقدار بسته به نوع آسیب می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد.
آیا از بین رفتن بویایی در اثر شکستگی بینی دیه جداگانه دارد؟
یکی از پیامدهای مهم و کمتر مورد توجه شکستگی بینی، از بین رفتن حس بویایی است. از آن‌جا که عصب بویایی از بخش فوقانی بینی عبور می‌کند، شکستگی شدید یا ضربات سنگین به این ناحیه می‌تواند باعث از بین رفتن کامل یا ناقص بویایی شود. در چنین شرایطی، این آسیب جداگانه بررسی شده و مشمول دیه مستقل برای از بین رفتن حس بویایی خواهد بود.
📝 دیه از بین رفتن کامل بویایی
بر اساس ماده ۵۷۶ قانون مجازات اسلامی، اگر فرد در اثر ضربه یا شکستگی بینی، به‌طور کامل حس بویایی خود را از دست بدهد، دیه‌ای معادل دیـه کامل انسان به او تعلق می‌گیرد.
✅ یعنی در سال ۱۴۰۴:
- ۱۶۰۰ میلیون تومان در ماه‌های عادی
- ۲۱۳۳ میلیون تومان در ماه‌های حرام
⚖️ دیه نقصان یا ضعف در بویایی
اگر بویایی به‌طور ناقص از بین برود یا کاهش شدیدی پیدا کند ولی به‌طور کامل از بین نرفته باشد، این وضعیت مشمول ارش خواهد بود. میزان ارش توسط دادگاه و با نظر پزشکی قانونی مشخص می‌شود و عدد ثابتی ندارد، ولی ممکن است در رویه قضایی بین ۳۰٪ تا ۵۰٪ دیه کامل تعیین شود.
📌 در این حالت:
-
ارش ممکن است بین ۴۸۰ تا ۸۰۰ میلیون تومان (در ماه‌های عادی) تعیین شود.
📌 نقش پزشکی قانونی در اثبات ارتباط شکستگی و بویایی
در بسیاری از پرونده‌ها، رابطه میان شکستگی بینی و از بین رفتن بویایی باید توسط پزشکی قانونی تأیید شود. اگر مشخص شود که از بین رفتن بویایی نتیجه مستقیم آسیب به بینی بوده، دیه بویایی به‌طور جداگانه به فرد تعلق می‌گیرد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون شکستگی بینی و کبودی چشم مطرح شده است:
❓در دعوا، هم بینی‌ام شکست و هم زیر چشمم کبود شد؛ دیه هر دو را می‌گیرم؟
✅ بله. طبق قانون، دیه هر آسیب جداگانه محاسبه می‌شود. در سال ۱۴۰۴، دیه کبودی زیر چشم ۴.۸ میلیون تومان (سه‌هزارم دیه) و شکستگی بینی (بدون نقص) ۱۶۰ میلیون تومان است که جمعاً ۱۶۴.۸ میلیون تومان می‌شود.
❓در اثر ضربه، بینی‌ام شکست و چشمم هم کبود شد اما آثار کبودی خیلی زود از بین رفت. باز هم دیه چشم تعلق می‌گیرد؟
✅ بله. حتی اگر کبودی زیر چشم بعد از چند روز محو شود، مبنای محاسبه دیه، گزارش پزشکی قانونی در روز معاینه است. اگر در زمان معاینه کبودی تشخیص داده شود، دیه آن (سه‌هزارم دیه کامل) باید پرداخت شود، حتی اگر آثار ظاهری بعداً برطرف شده باشند.
❓در تصادف بینی‌ام شکست و کبودی شدیدی هم زیر چشمم ایجاد شد. آیا باید برای هر دو جداگانه شکایت کنم؟
✅ خیر. نیازی به شکایت جداگانه برای هر آسیب نیست. در یک شکایت واحد، می‌توانید تقاضای بررسی تمام آسیب‌ها را داشته باشید. پزشکی قانونی آسیب‌ها را تفکیک می‌کند و قاضی برای شکستگی بینی و کبودی چشم دیه جداگانه تعیین می‌کند.