دریافت پروانه کار اتباع خارجی | مدارک، شرایط، هزینه ۱۴۰۴

در سال‌های اخیر، با افزایش حضور اتباع خارجی در ایران، موضوع اشتغال و دریافت پروانه کار برای این افراد به یکی از مسائل مهم حقوقی و اجرایی کشور تبدیل شده است. بر اساس قوانین کار جمهوری اسلامی ایران، هیچ تبعه خارجی بدون دریافت پروانه کار نمی‌تواند به‌طور رسمی در ایران مشغول به کار شود.

این الزام، نه‌تنها برای حفظ نظم بازار کار داخلی است، بلکه تضمین‌کننده حقوق کارگران خارجی نیز محسوب می‌شود. در این مقاله، به‌صورت جامع و گام‌به‌گام، با شرایط، مدارک، مراحل صدور، تمدید و حتی ابطال پروانه کار اتباع خارجی در سال ۱۴۰۴ آشنا می‌شوید.

پروانه کار اتباع خارجی چیست و چرا دریافت آن الزامی است؟

پروانه کار اتباع خارجی، مجوز رسمی برای اشتغال قانونی اتباع بیگانه در ایران است. این مجوز از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی صادر می‌شود و بدون آن، هیچ تبعه خارجی اجازه فعالیت شغلی در کشور را نخواهد داشت. الزام دریافت این پروانه، نه‌تنها از منظر امنیت شغلی و اقتصادی، بلکه به لحاظ رعایت حقوق قانونی کارگر و کارفرما اهمیت دارد.

❌ اشتغال بدون پروانه کار: غیرقانونی و جرم‌انگاری‌شده

بر اساس ماده ۱۲۰ قانون کار، هیچ تبعه خارجی حق اشتغال در ایران را ندارد و جریمه برای به کارگیری اتباع غیر مجاز در نظر گرفته شده مگر آنکه:

• روادید ورود با حق کار معین داشته باشد؛
• و پروانه کار از سوی وزارت کار دریافت کرده باشد.

در صورت تخلف از این قاعده، کارفرما مشمول جریمه و حتی مجازات حبس خواهد شد، و تبعه خارجی نیز در معرض اخراج و ممنوعیت اشتغال مجدد قرار می‌گیرد.

📌 اهمیت این مجوز برای اقامت و بهره‌مندی از خدمات

پروانه کار، شرط لازم برای:

• تمدید اقامت کاری اتباع
• بیمه تأمین اجتماعی
• دریافت کد یکتا اتباع
• استفاده از خدمات بانکی و رسمی کشور

به همین دلیل، دریافت این مجوز، نه فقط برای اشتغال، بلکه برای تثبیت حضور قانونی تبعه در کشور ضروری است.

شرایط صدور پروانه کار برای اتباع خارجی

برای صدور پروانه کار اتباع خارجی، صرف داشتن اقامت قانونی یا تمایل به اشتغال در ایران کافی نیست. قانون‌گذار، شرایطی چندمرحله‌ای و مشخص برای بررسی صلاحیت تبعه و تأیید کارفرما تعیین کرده است که رعایت آن‌ها الزامی است. این شرایط در دو دسته «عمومی» و «ویژه» قابل تقسیم‌بندی هستند.

شرایط عمومی برای دریافت پروانه کار

بر اساس ماده ۱۲۱ قانون کار، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تنها در صورتی با صدور پروانه کار برای اتباع خارجی موافقت می‌کند که:

• 🔍 در میان نیروهای داخلی، فردی با تخصص مشابه وجود نداشته باشد
  اولویت استخدام با اتباع ایرانی است و کارفرما باید اثبات کند که نیروی کار واجد شرایط در ایران موجود نیست.

• ✅ تبعه خارجی تخصص کافی برای شغل موردنظر داشته باشد
  داشتن مدارک تحصیلی، گواهینامه‌های فنی، و سوابق کاری معتبر الزامی است.

• 📘 امکان انتقال دانش به نیروی ایرانی وجود داشته باشد
  تخصص تبعه خارجی باید به‌گونه‌ای باشد که بتوان از آن برای آموزش یا جایگزینی نیروی داخلی در آینده استفاده کرد.

شرایط اختصاصی در موارد خاص (بر اساس ماده ۱۲۲)

وزارت کار می‌تواند در موارد خاص و بدون نیاز به تأیید هیأت فنی اشتغال، مستقیماً پروانه کار صادر کند. این موارد عبارتند از:

• تبعه خارجی‌ای که حداقل ۱۰ سال اقامت قانونی متوالی در ایران داشته باشد.
• اتباع بیگانه که با ایرانی ازدواج کرده اند؛
• مهاجرین کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و موافقت کتبی وزارت کشور و وزارت امور خارجه

شرط مهم: داشتن مدرک اقامتی معتبر

بدون داشتن یکی از مدارک معتبر اقامتی زیر، صدور پروانه کار ممکن نیست:

• گذرنامه با ویزای ورود با حق کار
• کارت آمایش (برای اتباع افغانستان)
• کارت هویت ویژه اتباع خارجی
• دفترچه پناهندگی دارای اعتبار

❌ در صورت نداشتن این مدارک یا منقضی بودن آن‌ها، فرآیند صدور پروانه کار متوقف شده و درخواست رد می‌شود.

چه کسانی از دریافت پروانه کار معاف هستند؟

اگرچه دریافت پروانه کار برای اغلب اتباع خارجی در ایران الزامی است، اما قانون کار در برخی موارد خاص، گروه‌هایی را از این الزام مستثنی کرده است. این معافیت‌ها به دلایل دیپلماتیک، توافقات بین‌المللی، یا اصول معامله متقابل اعطا می‌شوند.

✅ معافیت برای کارکنان مأموریت‌های دیپلماتیک و کنسولی

اتباع بیگانه‌ای که صرفاً در سفارتخانه‌ها، کنسولگری‌ها یا نمایندگی‌های رسمی دولت‌های خارجی فعالیت می‌کنند و وضعیت آنان از طریق وزارت امور خارجه ایران تأیید شده باشد، نیازی به دریافت پروانه کار ندارند.

📌 معافیت برای کارشناسان سازمان‌های بین‌المللی

افرادی که در خدمت نهادهایی مانند سازمان ملل متحد و سازمان‌های وابسته به آن در ایران هستند، در چارچوب مأموریت خود، از اخذ پروانه کار معاف‌اند؛ البته باید وضعیت اقامتی و مأموریتی آن‌ها رسماً ثبت شده باشد.

📝 خبرنگاران خارجی با شرط معامله متقابل

خبرنگاران خبرگزاری‌ها و مطبوعات خارجی، در صورتی که کشور متبوع‌شان برای خبرنگاران ایرانی شرایط متقابل را فراهم کرده باشد، می‌توانند بدون دریافت پروانه کار، فعالیت رسانه‌ای در ایران انجام دهند. تأیید فعالیت این افراد توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضروری است.

نکته مهم:

این معافیت‌ها صرفاً برای حوزه‌های کاری مشخص و افراد تأییدشده صادر می‌شوند. اگر فرد معاف‌شده، خارج از حوزه مأموریتی یا بدون هماهنگی رسمی اشتغال داشته باشد، مشمول قوانین عمومی کار و الزام به دریافت پروانه خواهد بود.

مدارک لازم برای دریافت پروانه کار اتباع خارجی (کارفرما و تبعه)

برای صدور پروانه کار، هم کارفرما و هم تبعه خارجی باید مدارک مشخصی را تهیه و به اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی ارائه دهند. این مدارک نشان‌دهنده هویت، تخصص، صلاحیت قانونی و شرایط کاری طرفین است. کامل بودن مدارک، یکی از عوامل تسریع در صدور مجوز محسوب می‌شود.

🧾 مدارک موردنیاز از سوی کارفرما

کارفرما چه شخص حقیقی باشد چه حقوقی، باید اسناد زیر را ارائه دهد:

📌 اشخاص حقیقی:

• کپی کارت ملی و شناسنامه

• پروانه کسب یا مجوز فعالیت معتبر

• درخواست رسمی صدور پروانه کار برای تبعه مشخص

📌 اشخاص حقوقی:

• کپی اساسنامه و آگهی تأسیس شرکت

• آخرین روزنامه رسمی (شامل تغییرات ثبتی)

• گواهی ثبت شرکت و مجوز فعالیت قانونی

• مدارک مالیاتی، کد اقتصادی، و آخرین لیست بیمه کارکنان

• درخواست مکتوب کارفرما + نامه اعلام عدم وجود نیروی ایرانی (در صورت نیاز)

🧾 مدارک موردنیاز از سوی تبعه خارجی

تبعه خارجی نیز باید اسنادی را ارائه کند که بیانگر هویت، اقامت، تخصص و آمادگی برای اشتغال قانونی در ایران باشد:

🪪 مدارک هویتی و اقامتی:

• گذرنامه معتبر با حداقل ۶ ماه اعتبار

• روادید ورود با حق کار

• تصویر تمام صفحات گذرنامه شامل مهر ورود به ایران

• در صورت داشتن کارت آمایش یا هویت ویژه: ارائه اصل و تصویر آن

📘 مدارک تحصیلی و حرفه‌ای:

• مدرک تحصیلی مرتبط با شغل (ترجمه رسمی شده)

• گواهینامه‌های فنی و حرفه‌ای در صورت نیاز

• رزومه کاری (به زبان فارسی یا انگلیسی)

⚕️ مدارک سلامت:

• گواهی سلامت پزشکی از مراکز مورد تأیید

• تأییدیه عدم ابتلا به بیماری‌های خاص (در صورت لزوم)

📑 سایر مدارک موردنیاز:

• فرم اطلاعات فردی و فرم اطلاعات شغلی (دو نسخه + عکس)

• ۵ قطعه عکس ۴×۳ جدید

• اصل فیش بانکی پرداخت هزینه صدور مجوز

• قرارداد کاری پیشنهادی با مشخصات کامل شغل، حقوق، مدت قرارداد و محل کار

📝 نکته مهم: برای مشاغل خاص مانند ورزشی، هوانوردی، نصب ماشین‌آلات صنعتی و موارد مشابه، ارائه مدارک حرفه‌ای تأیید شده توسط سازمان‌های تخصصی (مانند سازمان هواپیمایی یا وزارت ورزش) الزامی است.

مراحل صدور پروانه کار: از ثبت درخواست تا دریافت مجوز

دریافت پروانه کار برای اتباع خارجی فرآیندی رسمی و چندمرحله‌ای دارد که باید با دقت طی شود. این مراحل برای کارفرماها و متقاضیان شخصی متفاوت است، اما اصول کلی آن از طریق سامانه‌های رسمی وزارت کار انجام می‌گیرد.

گام اول: ثبت درخواست توسط کارفرما در سامانه EATBA

کارفرمایانی که قصد به‌کارگیری تبعه خارجی دارند باید ابتدا به سامانه جامع اشتغال اتباع خارجی به سامانه جامع اشتغال اتباع خارجی مراجعه و در آن ثبت‌نام کنند. پس از ورود، باید اطلاعات زیر را وارد نمایند:

• مشخصات شغلی و محل فعالیت

• اطلاعات تبعه خارجی (در صورت مشخص بودن)

• مدارک شناسایی و فعالیت شرکت یا فرد حقیقی

 پس از ثبت اولیه، یک کد رهگیری به کارفرما داده می‌شود که برای پیگیری مراحل بعدی الزامی است.

گام دوم: بارگذاری مدارک و تکمیل فرم‌ها

کارفرما باید مدارک خواسته‌شده شامل مدارک هویتی، مجوزها، فرم‌ها و اسناد مالیاتی را بارگذاری کند. تبعه خارجی نیز باید مدارک هویتی، اقامتی و تحصیلی خود را ارائه دهد. فرم‌های اطلاعات فردی و شغلی باید با دقت تکمیل و امضا شوند.

گام سوم: بررسی توسط اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی

اداره کار منطقه‌ای مربوطه درخواست را بررسی می‌کند. مواردی که در بررسی مدنظر قرار می‌گیرد شامل:

• مطابقت تخصص تبعه با شغل

• نبود نیروی ایرانی واجد شرایط

• صحت مدارک اقامتی و قانونی

در صورت وجود نقص، کارفرما ملزم به رفع نواقص در مهلت مشخص خواهد شد.

گام چهارم: دریافت تأییدیه‌ها و پرداخت هزینه

در برخی موارد (مثلاً مشاغل خاص یا تبعه کشورهای خاص)، تأییدیه از مراجع دیگر مانند وزارت کشور یا وزارت امور خارجه نیز لازم است.

✅ پس از دریافت تأیید، کارفرما موظف است هزینه صدور پروانه کار را پرداخت و فیش مربوطه را ارائه کند.

گام پنجم: صدور پروانه کار و تحویل به متقاضی

در صورت تأیید نهایی، پروانه کار با مدت اعتبار حداکثر یک سال صادر شده و از طریق کارفرما یا دفاتر کفالت به تبعه خارجی تحویل داده می‌شود. اطلاعات کامل مجوز (نام، تابعیت، نوع کار، مدت اعتبار و شماره فراگیر) در آن درج خواهد شد.

🏝 سامانه‌های منطقه آزاد (مثل کیش)

کارفرمایان فعال در مناطق آزاد مانند جزیره کیش باید درخواست خود را از طریق سامانه اختصاصی wp.kish.ir ثبت کنند. فرآیند مشابه سامانه سراسری است ولی مسیر جداگانه‌ای دارد.

هزینه صدور و تمدید پروانه کار اتباع خارجی در سال ۱۴۰۴

هزینه صدور پروانه کار اتباع خارجی در سال ۱۴۰۴ معادل ۸۰۰ هزار تومان و هزینه تمدید یا تغییر آن ۷۰۰ هزار تومان اعلام شده است. برای اتباع خارجی سرمایه‌گذار، تعرفه صدور سه‌ساله ۷۰۰ هزار تومان و تمدید آن ۵۰۰ هزار تومان می‌باشد. این مبالغ صرفاً مربوط به اصل مجوز بوده و هزینه‌های جانبی مانند ترجمه مدارک، گواهی سلامت و بیمه به‌صورت جداگانه محاسبه می‌شود. مجموع هزینه کل فرآیند ممکن است بین 5 الی 10 میلیون تومان متغیر باشد.

تعرفه رسمی سال ۱۴۰۴ برای صدور پروانه کار

مطابق آخرین گزارش‌های منتشر شده و رویه جاری در دفاتر اجرایی:

• هزینه صدور پروانه کار اولیه: ۸۰۰,۰۰۰ تومان
• هزینه تمدید یا تغییر پروانه کار: ۷۰۰,۰۰۰ تومان
• صدور پروانه کار سه‌ساله برای اتباع سرمایه‌گذار: ۷۰۰,۰۰۰ تومان
• تمدید سه‌ساله برای اتباع سرمایه‌گذار: ۵۰۰,۰۰۰ تومان

🔍 این مبالغ فقط مربوط به خود «پروانه کار» است و سایر هزینه‌های جانبی مانند ترجمه مدارک، بیمه، یا مشاوره حقوقی جداگانه دریافت می‌شود.

سایر هزینه‌های مرتبط که باید در نظر گرفته شوند

علاوه بر هزینه های رسمی، برخی از هزینه های جانبی مرتبط با دریافت پروانه کار اتباع خارجی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند:

📌 ۱. هزینه ترجمه رسمی مدارک:

• ترجمه رسمی هر مدرک: بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تومان

• تأیید وزارت خارجه یا سفارت: حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان

📌 ۲. هزینه گواهی سلامت:

• معاینات پزشکی از مراکز تأییدشده: ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان

📌 ۳. هزینه بیمه تأمین اجتماعی:

• طبق قانون، حدود ۲۳٪ از حقوق ماهانه کارگر خارجی به عنوان حق بیمه پرداخت می‌شود که بخشی از آن برعهده کارفرما است.

📌 ۴. هزینه مشاوره حقوقی (در صورت استفاده):

• بسته به پیچیدگی پرونده، بین ۱ تا ۵ میلیون تومان برای وکیل یا مشاور حرفه‌ای

📌 ۵. هزینه تمدید اقامت یا ویزا (در صورت نیاز):

• تمدید اقامت یا تغییر نوع ویزا: بین ۵۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون دریافت پروانه کار اتباع خارجی مطرح شده است:

❓ من یک تبعه افغان هستم که کارت آمایش دارم و چند سال است در یک کارگاه ساختمانی کار می‌کنم، اما هیچ‌وقت پروانه کار نگرفتم. آیا می‌توانم الان اقدام کنم؟

✅ بله، اگر کارت آمایش شما دارای اعتبار کافی باشد و کارفرمای فعلی‌تان هم آماده همکاری باشد، می‌توانید برای صدور پروانه کار اقدام کنید. کارفرما باید در سامانه جامع اشتغال اتباع خارجی (eatba.mcls.gov.ir) ثبت‌نام کرده و مدارک لازم را ارائه دهد. در صورت تأیید صلاحیت شما توسط اداره کار، پروانه با اعتبار یک‌ساله صادر خواهد شد. اگر بدون مجوز کار مشغول باشید، هم شما و هم کارفرما مشمول جریمه می‌شوید.

❓ من کارفرما هستم و تبعه‌ای را به‌صورت موقت برای بسته‌بندی کالا استخدام کرده‌ام. او کارت هویت ویژه دارد ولی هنوز پروانه کار ندارد. چه مدت فرصت دارم برای درخواست مجوز؟

✅ طبق قانون، شما فقط یک ماه پس از ورود تبعه به کشور یا شروع به کار وی فرصت دارید برای او درخواست صدور پروانه کار ثبت کنید. در غیر این‌صورت، مشمول جریمه نقدی و در صورت تکرار، مجازات کیفری خواهید شد. توصیه می‌شود در اولین فرصت وارد سامانه EATBA شوید و با تکمیل فرم‌ها و بارگذاری مدارک، فرآیند را آغاز کنید.

❓ من تبعه عراقی هستم و همسر ایرانی دارم. آیا باز هم باید پروانه کار بگیرم یا معاف هستم؟

✅ طبق ماده ۱۲۲ قانون کار، در صورتی که تبعه خارجی با همسر ایرانی ازدواج کرده باشد، وزارت کار می‌تواند بدون نیاز به تأیید هیأت فنی اشتغال پروانه کار صادر کند. اما این به معنای معافیت کامل نیست. شما همچنان باید برای دریافت مجوز اقدام کنید، ولی روند صدور برای شما ساده‌تر خواهد بود.