بسیاری از زنان تصور می‌کنند که تنها در صورت طلاق می‌توانند مهریه خود را مطالبه کنند؛ اما این تصور نادرست است. مطابق قانون مدنی ایران، زن از لحظه عقد مالک مهریه است و می‌تواند هر زمان حتی در دوران زندگی مشترک نسبت به دریافت آن اقدام کند، بدون اینکه نیاز به جدایی از همسر یا حتی طرح دعوای طلاق داشته باشد. این امکان، تحت عنوان «درخواست مهریه بدون طلاق»، یکی از مهم‌ترین حقوق قانونی زوجه است که در سال‌های اخیر با توجه به تغییرات رویه‌ای و استفاده از سامانه‌های ثبت و ثنا، مسیر ساده‌تری نیز پیدا کرده است.
در این مقاله به‌طور جامع بررسی می‌کنیم که چگونه می‌توان بدون درخواست طلاق، مهریه را از همسر دریافت کرد. مراحل قانونی، هزینه‌ها، مدارک مورد نیاز، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، تفاوت مسیر دادگاه و اجرای ثبت، نحوه توقیف اموال، نقش وکیل، مدت زمان و حتی عواقب احتمالی خانوادگی و حقوقی این اقدام را بررسی خواهیم کرد. اگر شما هم در چنین شرایطی هستید یا قصد دارید بدون جدایی، حق قانونی خود را مطالبه کنید، این راهنما به زبان ساده برای شما نوشته شده است.
آیا زن می‌تواند بدون طلاق مهریه‌اش را بگیرد؟
یکی از سؤالات متداولی که در روابط خانوادگی مطرح می‌شود، این است که آیا زن حتماً باید طلاق بگیرد تا بتواند مهریه‌اش را مطالبه کند؟ پاسخ این سؤال هم ساده است و هم حقوقی؛ قانون پاسخ روشن و مثبتی به این موضوع داده است.
✅ مهریه، حق قانونی زن از لحظه عقد
بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن به محض وقوع عقد نکاح، مالک مهریه تعیین‌شده می‌شود. این مالکیت به‌گونه‌ای است که زن می‌تواند هرگونه تصرف قانونی بر مهریه‌اش داشته باشد؛ اعم از مطالبه، بخشش، صلح یا حتی واگذاری آن به دیگری. نکته مهم اینجاست که برای این مالکیت، نیازی به طلاق یا جدایی نیست.
بنابراین برخلاف تصور برخی افراد، زن می‌تواند بدون آن‌که زندگی مشترک خود را به پایان برساند، مهریه را اجرا بگذارد و اموال همسرش را توقیف کند. در واقع، مطالبه مهریه ربطی به نیت زن برای طلاق ندارد و نمی‌توان آن را تنها محدود به اختلافات یا جدایی دانست.
📌 تفاوت حق طلاق و حق مهریه
حق طلاق، به صورت سنتی در اختیار مرد قرار دارد، مگر اینکه در عقدنامه یا در شروط ضمن عقد به زن تفویض شده باشد. اما مهریه، حقی مستقل از طلاق است. حتی در مواردی دیده شده که زن پس از گرفتن مهریه، زندگی مشترک را ادامه داده و بازگشت به آرامش خانوادگی نیز امکان‌پذیر بوده است.
نکته: مهریه عندالمطالبه مطالبه‌پذیرتر است
در صورتی که نوع مهریه به‌صورت «عندالمطالبه» باشد، زن در هر زمان می‌تواند برای دریافت آن اقدام کند، بدون اینکه نیازی به اثبات توانایی مالی شوهر باشد. در مقابل، مهریه‌های «عندالاستطاعه» نیاز به اثبات استطاعت مالی زوج برای پرداخت دارند.
شرایط قانونی مطالبه مهریه بدون ثبت دادخواست طلاق
زن طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، از زمان عقد مالک مهریه است و برای دریافت آن نیازی به ثبت دادخواست طلاق ندارد. اگر مهریه از نوع عندالمطالبه باشد، زن می‌تواند بدون جدایی از همسر، از طریق دفترخانه یا دادگاه خانواده اقدام کرده و حتی اموال شوهر را توقیف کند. داشتن مدارک هویتی، عقدنامه و اطلاعات اموال زوج، برای شروع این فرآیند الزامی است. این روال دقیقا با عواقب عدم پرداخت مهریه بعد از طلاق یکسان است.
📌 شرط اصلی: عندالمطالبه بودن مهریه
یکی از مهم‌ترین شرایط برای دریافت مهریه بدون طلاق، نوع مهریه است. اگر مهریه از نوع عندالمطالبه باشد، زن در هر زمان می‌تواند آن را مطالبه کند و شوهر موظف به پرداخت است، مگر اینکه دادخواست اعسار ارائه دهد.
اما اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زوجه باید در دادگاه ثابت کند که شوهر توانایی پرداخت دارد؛ در غیر این صورت، امکان دریافت مهریه به تأخیر خواهد افتاد.
📌 اموال زوج باید قابل توقیف باشند
در مطالبه مهریه، قانون اجازه توقیف اموال شوهر را می‌دهد. اما نه همه اموال؛ بلکه فقط اموالی که جزء مستثنیات دین نیستند. برای مثال، وسایل ضروری زندگی، منزل مسکونی متعارف یا ابزار کار قابل توقیف نیستند.
بنابراین اگر زن قصد دریافت مهریه را دارد، باید اطلاعات درستی از دارایی‌های شوهر داشته باشد: ملک، خودرو، حساب بانکی، سهام، حقوق و حتی سهم‌الارث.
❗ بدون طلاق هم می‌توان توقیف گرفت
در رویه فعلی، مطالبه مهریه حتی بدون ارائه دادخواست طلاق نیز منجر به صدور اجرائیه و توقیف اموال می‌شود. درواقع، دادگاه یا اجرای ثبت، به ماهیت ازدواج کاری ندارد و تنها بر اساس اسناد (عقدنامه) و مستندات، اقدام می‌کند. البته این را در هم در نظر داشته باشید که دریافت مهریه نیز منجر به صدور طلاق نخواهد شد و در این شرایط زن می تواند مهریه را دریافت کند ولیکن مرد طلاق ندهد و این دو مبحث جداگانه ای می باشند.
روش‌های قانونی برای گرفتن مهریه بدون طلاق
زن می‌تواند بدون طلاق از همسر خود، مهریه‌اش را از دو طریق قانونی دریافت کند: ۱) مراجعه به دفترخانه و اجرای مهریه از طریق اداره ثبت؛ ۲) ثبت دادخواست مهریه در دادگاه خانواده. هر دو روش قانونی و معتبر هستند و بسته به شرایط مالی مرد و نوع مهریه، مسیر مناسب انتخاب می‌شود.
۱. اقدام از طریق اجرای ثبت؛ سریع، مستقیم، غیرترافعی
این روش در صورتی قابل اجراست که مهریه در عقدنامه رسمی ثبت‌شده در دفترخانه ازدواج تعیین شده باشد. در این روش حتی می توان اقدام به گرفتن مهریه بعد از طلاق نمود، بدون اینکه وارد پروسه دادگاه شوید.
📌 مراحل این روش به صورت خلاصه:
- مراجعه به دفترخانه ازدواج و ارائه اصل سند نکاحیه، شناسنامه و کارت ملی
- درخواست صدور اجرائیه بابت مهریه
- ارسال اجرائیه به اداره اجرای ثبت اسناد
- ابلاغ به زوج و تعیین ۱۰ روز مهلت پرداخت
- در صورت امتناع، توقیف رسمی اموال (خانه، خودرو، حساب بانکی و…)
✅ مزایا:
- بدون نیاز به دادگاه و طرح دعوا
- سرعت بیشتر در اجرا
- هزینه کمتر نسبت به دادرسی قضایی
- امکان توقیف مستقیم بدون رأی قضایی
❌ محدودیت‌ها:
- فقط برای مهریه‌هایی که در سند رسمی (عقدنامه دفترخانه) قید شده‌اند
- اگر شوهر اموالی به نام خود نداشته باشد، این مسیر مسدود می‌شود و باید از طریق دادگاه اقدام شود
۲. اقدام از طریق دادگاه خانواده؛ مخصوص موارد پیچیده یا اموال غیررسمی
اگر عقدنامه رسمی در دسترس نیست، یا زن از طریق اجرای ثبت به نتیجه نرسیده، می‌تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه ثبت کند.
📌 مراحل این روش به صورت خلاصه:
- ثبت‌نام در سامانه ثنا
- تنظیم دادخواست و ثبت آن در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
- ارجاع پرونده به دادگاه خانواده
- رسیدگی قاضی، صدور حکم و صدور اجرائیه
- ارجاع به اجرای احکام و شروع توقیف اموال
✅ مزایا:
- مناسب برای مواردی که شوهر، اموال غیررسمی یا منتقل‌شده دارد
- امکان دریافت حکم محکومیت زوج
- قابلیت پیگیری تخلفات مثل معامله به قصد فرار از دین
❌ محدودیت‌ها:
- زمان‌برتر از مسیر ثبت
- هزینه دادرسی بیشتر
- نیاز به حضور و پیگیری مداوم
مراحل قدم به قدم دریافت مهریه بدون نیاز به طلاق
برای اینکه زن بتواند بدون ثبت دادخواست طلاق، مهریه خود را مطالبه کند، باید طبق مراحل قانونی مشخص‌شده اقدام نماید. این مراحل ممکن است بسته به روش انتخاب‌شده (ثبت یا دادگاه) کمی متفاوت باشد، اما اصول کلی مشابه است. در ادامه به‌صورت گام‌به‌گام این مراحل را توضیح می‌دهیم.
1. ثبت‌نام در سامانه ثنا
اولین قدم برای ورود به فرآیند حقوقی، ثبت‌نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ قضایی) است. این سامانه بستری برای دریافت رسمی ابلاغیه‌ها از سوی دادگاه یا اجرای ثبت محسوب می‌شود.
برای ثبت‌نام، می‌توان به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرد یا به صورت آنلاین از طریق سایت eadl.ir اقدام نمود.
2. مراجعه به دفترخانه ازدواج (در صورت داشتن عقدنامه رسمی)
اگر مهریه در عقدنامه رسمی قید شده باشد، زن می‌تواند با در دست داشتن مدارک زیر به همان دفترخانه ازدواج مراجعه کند:
- اصل سند ازدواج
- کارت ملی و شناسنامه
- آدرس محل سکونت یا کار زوج
در این مرحله، زوجه باید فرم درخواست صدور اجرائیه مهریه را پر کند.
3. صدور اجرائیه و ابلاغ به زوج
پس از بررسی مدارک، دفترخانه اجرائیه رسمی صادر می‌کند و آن را برای زوج ارسال می‌کند. زوج از زمان ابلاغ ۱۰ روز فرصت دارد که:
- کل مهریه را پرداخت کند
- تقاضای تقسیط یا اعسار از مهریه دهد
- مالی برای پرداخت معرفی کند
در غیر این صورت، مرحله توقیف اموال آغاز می‌شود.
4. مراجعه به اداره اجرای ثبت یا دادگاه
در صورتی که زوج همکاری نکند، زوجه باید:
- اجرائیه صادرشده را به اداره اجرای ثبت تحویل دهد
- یا در روش دادگاهی، با ثبت دادخواست، از دادگاه خانواده حکم بگیرد
در هر دو مسیر، اگر زوج مالی به نام خود داشته باشد، می‌توان برای توقیف آن اقدام کرد.
5. توقیف اموال زوج
در این مرحله، زوجه می‌تواند اموال زیر را معرفی و توقیف کند:
- ملک مسکونی یا تجاری
- خودرو
- موجودی حساب‌های بانکی
- سهام، حقوق ماهانه یا سهم‌الارث
❗ اموالی مانند وسایل ضروری زندگی، ابزار کار و خانه متعارف، مستثنیات دین هستند و قابل توقیف نیستند.
6. ⏱ پیگیری اجرای حکم یا مزایده اموال
اگر زوج ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۶ ماه) بدهی را نپردازد یا مالی معرفی نشود، اموال توقیف‌شده مزایده شده و مهریه از محل فروش آن‌ها تأمین می‌شود. در صورت ادعای ناتوانی زوج، زن می‌تواند با ارائه دلایل، با درخواست اعسار یا تقسیط مخالفت کند.
هزینه‌های دریافت مهریه بدون طلاق (حق‌الاجرا و نیم‌عشر)
یکی از سؤالات مهمی که اغلب در زمان مطالبه مهریه بدون طلاق مطرح می‌شود، مربوط به هزینه‌های قانونی این فرآیند است. برخلاف تصور عمومی، دریافت مهریه رایگان نیست و زوجه باید با هزینه‌هایی مانند نیم‌عشر، حق‌الاجرا و حتی حق‌الوکاله وکیل مواجه شود.
✅ حق‌الاجرا در روش اجرای ثبت
اگر زن از طریق دفترخانه ازدواج و اداره ثبت اقدام کند، باید پس از توقیف اموال، درصدی از ارزش مهریه را به‌عنوان حق‌الاجرا پرداخت کند. این هزینه طبق قانون یک بیستم (۵٪) از مبلغ اجرای‌شده است.
📌 نکته مهم:
- اگر مرد در ۱۰ روز اول پس از ابلاغ اجرائیه، بدهی را پرداخت کند، هیچ حق‌الاجرایی از زن گرفته نمی‌شود.
- اگر پرداخت بعد از ۱۰ روز اما قبل از تنظیم صورت‌جلسه مزایده باشد، فقط ۲.۵٪ گرفته می‌شود.
مثال:
اگر زن مهریه‌ای معادل ۵۰۰ میلیون تومان مطالبه کند، و پرداخت بعد از ۱۰ روز صورت بگیرد، باید ۲۵ میلیون تومان به عنوان حق‌الاجرا بپردازد.
✅ نیم‌عشر در روش دادگاه خانواده
در صورتی که زن از طریق دادگاه خانواده اقدام کند و حکم قطعی صادر شود، پس از اجرای حکم باید نیم‌عشر دولتی پرداخت کند.
📌 نیم‌عشر چیست؟
«نیم‌عشر» معادل ۵ درصد از کل مبلغ مهریه وصول‌شده است که پس از پایان فرآیند اجرا، توسط زن پرداخت می‌شود.
مثال:
برای مهریه ۱۱۰ سکه (حدوداً 11 میلیارد تومان تومان)، نیم‌عشر دولتی چیزی حدود 550 میلیون تومان خواهد بود. برای محاسبه آنلاین مبلغ نیم عشر می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال به صورت رایگان استفاده نمایید.
💼 حق‌الوکاله وکیل مهریه
اگر زن بخواهد از خدمات وکیل پایه‌یک دادگستری استفاده کند، بسته به حجم پرونده، میزان مهریه، و مدت زمان پیگیری، باید مبلغی را به عنوان حق‌الوکاله بپردازد.
🔍 نکات کلیدی:
- بسیاری از وکلای متخصص مهریه، در صورت توقیف اموال، حق‌الوکاله را از محل وصول مهریه دریافت می‌کنند.
- هزینه‌ها معمولاً توافقی هستند و بر اساس تعرفه رسمی دادگستری یا قرارداد خصوصی تعیین می‌شود.
- برخی موسسات مشاوره حقوقی، اقساطی یا با تخفیف برای بانوان، خدمات ارائه می‌دهند.
مهریه بدون طلاق و توقیف اموال؛ چه اموالی قابل توقیف‌اند؟
یکی از کلیدی‌ترین مراحل در دریافت مهریه، توقیف اموال شوهر است. زن می‌تواند بدون طلاق، برای مهریه‌اش، اموال مرد را توقیف کند؛ اما این موضوع محدودیت‌هایی دارد. در این بخش بررسی می‌کنیم چه اموالی توقیف می‌شوند، چه چیزهایی مستثنی هستند و زن چگونه می‌تواند اموال مخفی یا منتقل‌شده را شناسایی کند.
✅ اموال قابل توقیف برای مهریه
زن می‌تواند بدون نیاز به طلاق، با استناد به عقدنامه و پس از صدور اجرائیه، برای توقیف این اموال اقدام کند:
- ملک مسکونی یا تجاری (در صورتی که منزل مرد جزو مستثنیات نباشد)
- خودرو (در صورتی که خودرو لوکس نباشد یا تنها وسیله حمل‌ونقل نباشد)
- موجودی حساب‌های بانکی
- حقوق و مزایای شغلی (حداکثر تا یک‌چهارم یا یک‌سوم حقوق)
- سهام و سرمایه‌گذاری‌ها
- سهم‌الارث و مطالبات مرد از دیگران
❌ مستثنیات دین: اموالی که توقیف نمی‌شوند
بر اساس ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، برخی اموال قابل توقیف نیستند:
📌 شامل:
- منزل مسکونی با ارزش متعارف و تنها سرپناه مرد
- خودرو معمولی در حد نیاز روزمره خانواده
- وسایل ضروری زندگی مانند یخچال، تلویزیون، اجاق‌گاز و…
- ابزار و وسایل کار حرفه‌ای یا شغلی مرد (مثلاً لپ‌تاپ برای برنامه‌نویس یا دستگاه جوش برای جوشکار)
📌 نکته:
اگر ثابت شود که مثلاً خانه یا خودرو لوکس یا غیرضروری است، با دستور دادگاه ممکن است توقیف شود. همچنین توجه داشته باشید که توقیف اموال در خارج از کشور نیز تقریبا امکان پذیر نمی باشد.
🔍 چگونه اموال شوهر را شناسایی کنیم؟
زن می‌تواند برای استعلام اموال از روش‌های زیر استفاده کند:
- پیگیری سابقه معاملات ملکی، شماره پلاک خودرو و حساب‌های بانکی از طریق اجرای ثبت
- درخواست استعلام ثبتی و بانکی از دادگاه در صورت اقدام قضایی
- استفاده از اطلاعات غیررسمی خانوادگی یا دوستانه در شناسایی اموال مخفی
- در صورت سوء‌نیت شوهر در انتقال اموال، می‌توان دادخواست معامله به قصد فرار از دین مطرح کرد
گرفتن مهریه چقدر زمان می‌برد؟ از ثبت تا اجرا
مدت زمان دریافت مهریه بستگی به روش انتخابی دارد. اگر از طریق اجرای ثبت اقدام شود و اموال زوج قابل شناسایی باشد، مهریه ممکن است در کمتر از ۲ ماه وصول شود. در روش دادگاهی، این روند معمولاً بین ۲ تا ۶ ماه طول می‌کشد؛ به‌ویژه اگر زوج درخواست اعسار یا تقسیط بدهد.
📌 روش اجرای ثبت: سریع‌تر و ساده‌تر
در این روش، زن از طریق دفترخانه ازدواج و اداره ثبت اقدام می‌کند. اگر مدارک کامل باشد و شوهر نیز اموالی به نام خود داشته باشد، فرآیند معمولاً ۲ تا ۴ هفته زمان می‌برد تا ابلاغ اجرائیه صادر شده و اقدامات توقیفی آغاز شود.
📍 در صورت عدم پرداخت، توقیف اموال و مزایده ممکن است بین ۱ تا ۳ ماه دیگر طول بکشد.
📍 در موارد ساده، این روش می‌تواند کمتر از ۲ ماه به دریافت کامل مهریه منتهی شود.
📌 روش دادگاه خانواده: طولانی‌تر اما کاربردی‌تر در شرایط پیچیده
اگر زن از طریق دادگاه اقدام کند، مدت زمان دریافت مهریه بیشتر خواهد بود. مراحل زیر باید طی شود:
-
ثبت دادخواست → ارجاع به شعبه → جلسه رسیدگی → صدور حکم → صدور اجرائیه → اجرای حکم
⏳ این روند معمولاً بین ۲ تا ۶ ماه طول می‌کشد.
⏳ در صورت اعتراض شوهر (مثلاً به‌دلیل اعسار یا تقسیط)، ممکن است زمان دادرسی بیشتر شود.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون درخواست مهریه بدون طلاق را مشاهده می فرمایید:
❓ من هنوز با شوهرم زندگی می‌کنم و قصد جدایی ندارم، اما به پول مهریه‌ام نیاز دارم. آیا می‌تونم بدون طلاق مهریه‌مو بگیرم؟
✅ بله، اگر مهریه شما عندالمطالبه باشد، می‌تونید حتی در حالی که زندگی مشترک ادامه دارد، مهریه‌تون رو مطالبه کنید. نیازی به طلاق نیست. می‌تونید از طریق دفترخانه ازدواج یا دادگاه، درخواست خودتون رو ثبت کنید و اگر همسر شما اموالی به نام خودش داشته باشه، قابل توقیفه.
❓ من مهریه‌ام رو اجرا گذاشتم ولی شوهرم گفت چون هنوز طلاق نگرفتیم، این کار غیرقانونیه! واقعاً باید اول طلاق بگیرم؟
✅ خیر، این تصور اشتباهه. قانون به زن اجازه داده که حتی بدون طلاق، مهریه‌اش رو مطالبه کنه. حق مهریه مستقل از طلاقه. اگر همسر شما از پرداخت امتناع کنه، می‌تونید از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، اموالش رو توقیف کنید—حتی بدون جدایی رسمی.
❓ چند ماه پیش درخواست مهریه بدون طلاق دادم ولی هنوز خبری نشده، طبیعیه؟ یا مشکلی پیش اومده؟
✅ بستگی به روش اقدام شما داره. اگر از طریق دادگاه اقدام کردید، زمان‌بر بودن طبیعیه و ممکنه چند ماه طول بکشه. اگر از طریق اجرای ثبت اقدام کردید، بهتره وضعیت پرونده‌تون رو با مراجعه به اداره ثبت پیگیری کنید یا از یک وکیل بخواید روند رو تسریع کنه. تأخیر بیش‌ازحد ممکنه به دلیل نقص مدارک یا عدم شناسایی اموال شوهر باشه.