برای بسیاری از زنان و مردان، طرح یا دفاع از دعوای مهریه با این پرسش آغاز می‌شود: دادگاه مهریه چند جلسه دارد؟ پاسخ این سؤال، برخلاف تصور عموم، عدد مشخص و ثابتی نیست. در برخی پرونده‌ها، همه‌چیز در همان جلسه اول ختم می‌شود؛ اما در مواردی دیگر، مسیر رسیدگی از چندین جلسه دادگاه عبور می‌کند. این تفاوت، به عوامل متعددی بستگی دارد: از نحوه ابلاغ و مدارک طرفین گرفته تا طرح ادعای اعسار، اعتراض به نظر کارشناس، غیبت یکی از طرفین یا حتی ورود پرونده به مرحله تجدیدنظر.
در این مقاله، سعی داریم با زبانی ساده و دقیق، روند رسیدگی به مهریه را تشریح کنیم و عواملی را که در طولانی شدن یا کوتاه شدن روند دادرسی مؤثرند بررسی نماییم.
دادگاه مهریه چند جلسه است؟
تعداد جلسات دادگاه مهریه عدد مشخصی ندارد و بستگی به شرایط پرونده دارد. اگر مدارک کامل باشد و زوج دفاع خاصی نداشته باشد، معمولاً در همان جلسه اول حکم صادر می‌شود. اما در صورت طرح دعوای اعسار، اعتراض، نیاز به کارشناسی یا نقص در ابلاغ، ممکن است ۲ تا چند جلسه برگزار شود.
در حالتی که زوج به دادگاه نیاید، و لایحه دفاعیه هم ارائه ندهد، قاضی می‌تواند حکم غیابی صادر کند. این روند رسیدگی را به فقط یک جلسه محدود می‌کند؛ البته امکان واخواهی بعدی توسط زوج نیز وجود دارد که ممکن است جلسه جدیدی را شکل دهد.
از سوی دیگر، چنانچه دفاعیات زوج شامل ادعای عدم توانایی پرداخت، اعسار، یا تقسیط مهریه باشد، یا مدارک زوجه ناقص باشد، معمولاً بیش از یک جلسه برای رسیدگی نیاز خواهد بود.
🔍 به‌طور کلی می‌توان گفت:
- در حالت ساده، معمولاً ۱ جلسه کافی است
- در حالت پیچیده، بسته به شرایط، بین ۲ تا ۴ جلسه نیز رایج است
- در صورت ورود به تجدیدنظر یا واخواهی، ممکن است به ۵ جلسه یا بیشتر نیز برسد
تفاوت تعداد جلسات در دو مسیر مطالبه مهریه: اجرای ثبت یا دادگاه خانواده
وقتی زن برای دریافت مهریه اقدام می‌کند، دو مسیر اصلی پیش رو دارد: اجرای ثبت اسناد رسمی یا دادگاه خانواده. این انتخاب تأثیر زیادی بر تعداد جلسات و مدت زمان رسیدگی دارد. هرکدام از این مسیرها ساختار خاص خود را دارد و ممکن است روند دادرسی را کوتاه یا طولانی کند.
📌 اجرای ثبت: بدون جلسه دادگاه، ولی زمان‌دار
در این روش، زوجه با استناد به سند رسمی ازدواج (عقدنامه)، از طریق اداره ثبت درخواست صدور اجرائیه می‌کند. روند اجرای ثبت، اداری است و اصولاً جلسه دادگاه ندارد. پس از صدور اجرائیه، شوهر موظف است ظرف ۱۰ روز برای پرداخت یا معرفی مال اقدام کند. اگر مالی معرفی نشود، توقیف اموال یا اقدامات قانونی بعدی انجام می‌شود. اما اگر ظرف ۶ ماه مهریه به نتیجه نرسد، زوجه می‌تواند انصراف داده و به دادگاه مراجعه کند.
⚖️ دادگاه خانواده: نیازمند جلسه رسیدگی قضایی
اگر زن مستقیماً از طریق دادگاه خانواده اقدام کند، روند به‌صورت ترافعی است. در این روش، حداقل یک جلسه رسیدگی برگزار می‌شود. اگر خوانده (شوهر) دفاع خاصی نداشته باشد و زوجه مدارک کاملی داشته باشد، همان جلسه اول ممکن است منجر به صدور حکم شود. ولی در صورت بروز دفاعیات، نقص مدارک، یا در صورت ارجاع به کارشناس، جلسات بیشتری نیاز خواهد بود.
نکته مهم 🔍
از مهر ۱۴۰۳، الزام قانونی برای شروع از اجرای ثبت حذف شده و زن می‌تواند مستقیماً به دادگاه مراجعه کند. بنابراین این انتخاب، اکنون بیشتر به استراتژی و شرایط پرونده بستگی دارد تا اجبار قانونی.
جلسه اول دادگاه مهریه: چه اتفاقی می‌افتد و چه مدارکی لازم است؟
جلسه اول در دعوای مهریه، نقطه شروع رسیدگی قضایی و فرصتی برای طرفین است تا ادعاها و دفاعیات خود را مطرح کنند. بسیاری از پرونده‌های مهریه در همین جلسه اول تعیین تکلیف می‌شوند، به‌ویژه اگر مدارک کامل باشد و دفاع خاصی وجود نداشته باشد.
اگر زوج در جلسه اول ادعای اعسار یا ناتوانی در پرداخت مهریه کند، دادگاه به او فرصت می‌دهد دادخواست اعسار جداگانه بدهد. این موضوع به معنی تشکیل جلسه جدید برای رسیدگی به اعسار خواهد بود.
⚖️ روند جلسه اول دادگاه مهریه
در این جلسه، قاضی ابتدا هویت طرفین را احراز کرده و بررسی می‌کند که ابلاغ‌ها به‌درستی انجام شده‌اند یا نه. اگر زوج یا وکیل او حاضر باشد، فرصت دفاع دارد. اگر هم غیبت کرده باشد ولی ابلاغ قانونی انجام شده باشد، قاضی می‌تواند حکم غیابی صادر کند.
زوجه باید بتواند وجود رابطه زوجیت و استحقاق مهریه را اثبات کند. سند رسمی ازدواج (عقدنامه) معمولاً برای اثبات این امر کافی است. اگر زوج بدهی را انکار نکند یا لایحه دفاعیه نداده باشد، دادگاه می‌تواند در همین جلسه به صدور حکم اقدام کند.
📝 مدارک مهم برای جلسه اول
- اصل یا کپی رسمی سند ازدواج (عقدنامه)
- کارت ملی و شناسنامه زوجه
- در صورت مراجعه به وکیل، وکالت‌نامه رسمی
- فرم دادخواست تنظیم‌شده و ثبت‌شده در دفاتر خدمات قضایی
- آدرس دقیق زوج جهت ابلاغ (در سامانه ثنا)
چه عواملی باعث طولانی‌شدن رسیدگی و افزایش تعداد جلسات مهریه می‌شود؟
اگرچه در بسیاری از پرونده‌های مهریه، جلسه اول می‌تواند تعیین‌کننده باشد، اما گاهی اوقات پرونده‌ها وارد روندهای پیچیده‌ای می‌شوند که رسیدگی را به جلسات بعدی می‌کشاند. این عوامل می‌توانند حقوقی، فنی یا حتی ناشی از رفتار طرفین پرونده باشند.
🔍 نقص در ابلاغ یا آدرس اشتباه
اگر آدرس اعلام‌شده زوج در سامانه ثنا نادرست باشد یا ابلاغ به‌درستی انجام نشود، دادگاه مجبور به تجدید جلسه می‌شود. گاهی اوقات نیاز به انتشار ابلاغ از طریق روزنامه رسمی هم هست که این موضوع زمان‌بر خواهد بود.
🔍 ناقص بودن مدارک زوجه
نبودن اصل عقدنامه یا ارائه کپی غیر رسمی، مشخص نبودن مبلغ مهریه، یا عدم درج دقیق خواسته در دادخواست، همگی می‌توانند مانع رسیدگی سریع شوند و دادگاه را مجبور کنند جلسه بعدی تعیین کند.
⚖️ دفاع زوج و ادعای اعسار یا عندالاستطاعه بودن
اگر زوج ادعا کند توانایی پرداخت مهریه را ندارد، باید دادخواست اعسار بدهد. این دادخواست جلسات جداگانه‌ای به خود اختصاص می‌دهد. همچنین، اگر زوج ادعا کند مهریه عندالاستطاعه بوده، بررسی این ادعا زمان‌بر و مستلزم مدارک و بررسی‌های بیشتر است. به عنوان مثال زوج ممکن است شهودی را برای این موضوع معرفی کند و به همین دلیل در جلسه دیگری قاضی بخواهد سوالاتی را از شهود اعسار مطرح نماید.
⚖️ ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری
در مواردی که زوج یا زوجه درخواست تبدیل بخشی از سکه‌ها به وجه نقد را مطرح کنند، یا اختلافی درباره محاسبه ارزش روز سکه وجود داشته باشد، دادگاه پرونده را به کارشناس مالی ارجاع می‌دهد. این روند شامل تعیین وقت، دریافت نظر کارشناسی و مهلت اعتراض به آن است که مجموعاً چند هفته تا چند ماه زمان می‌برد.
📌 غیبت طرفین و صدور حکم غیابی
اگر یکی از طرفین در جلسه حضور نیابد و همچنین لایحه دفاعیه یا توضیحی ارسال نکرده باشد، دادگاه می‌تواند حکم غیابی صادر کند. اما اگر بعداً آن شخص واخواهی کند، باید جلسه جدیدی برای بررسی واخواهی تشکیل شود که روند را طولانی می‌کند.
📌 سایر موانع دفتری و اداری
- تأخیر در ارجاع پرونده به شعبه
- بار کاری زیاد قاضی یا شعبه
- تأخیر در دریافت نتیجه استعلام‌ها (مانند استعلام از ثبت اسناد یا بانک مرکزی)
سوالات متداول
در این بخش از مقاله سوالات متداول پیرامون جلسات دادگاه مهریه مطرح شده است:
❓اگر در جلسه اول دادگاه شوهر نیاید، پرونده در همان جلسه تمام می‌شود؟
✅ اگر ابلاغ قانونی (مثلاً از طریق سامانه ثنا) انجام شده باشد و شوهر در جلسه حاضر نشود یا لایحه‌ای ارائه نکند، قاضی می‌تواند حکم غیابی صادر کند. در این صورت ممکن است پرونده در همان جلسه اول بسته شود. اما اگر بعداً شوهر واخواهی کند، جلسه جدیدی برای رسیدگی به واخواهی تشکیل می‌شود.
❓اگر زوج در جلسه اول بگوید توان پرداخت مهریه را ندارد، چند جلسه دیگر طول می‌کشد؟
✅ در این حالت، شوهر باید دادخواست اعسار بدهد و معمولاً یک جلسه جداگانه برای رسیدگی به آن تشکیل می‌شود. اگر شهود آماده باشند و مدارک کامل ارائه شود، ممکن است همان جلسه برای صدور رأی کافی باشد. اما در صورت ایراد یا غیبت شهود، احتمال دارد جلسات بیشتری نیاز شود.
❓ما همه مدارک را آماده داریم و شوهر هم مهریه را قبول دارد؛ آیا فقط یک جلسه کافی است؟
✅ بله، در چنین شرایطی اگر طرفین در جلسه حضور داشته باشند، قاضی می‌تواند در همان جلسه اول رأی بدهد. اگر زوج بخواهد مهریه را تقسیط کند و زوجه هم با آن موافق باشد، با تنظیم صورت‌جلسه توافق، پرونده همان‌جا بسته می‌شود.