حوادث ناشی از کار | مسئولیت کارفرما، دیه، بیمه و نحوه شکایت

حوادث ناشی از کار یکی از پرتکرارترین و پرچالش‌ترین دعاوی در حوزه روابط کار است که پیامدهای حقوقی، مالی، بیمه‌ای و حتی کیفری متعددی برای کارگر، کارفرما و سازمان‌های ذی‌ربط به همراه دارد. در حالی که کار، بستر اصلی تأمین معاش نیروی انسانی جامعه است، بروز حادثه در محیط کار می‌تواند صدمات جسمی، روحی و حتی فوت نیروی کار را به دنبال داشته باشد و به همین دلیل، نظام حقوقی ایران تدابیر ویژه‌ای برای حمایت از کارگران و الزام کارفرمایان به رعایت اصول ایمنی و بهداشت کار در نظر گرفته است.

براساس قوانین کار، تأمین اجتماعی، و مجازات اسلامی، هر حادثه‌ای که در جریان انجام وظیفه یا به‌مناسبت آن برای کارگر رخ دهد، تحت عنوان «حادثه ناشی از کار» شناخته می‌شود و مسئولیت‌های قانونی خاصی را برای کارفرما ایجاد می‌کند. این مسئولیت می‌تواند شامل پرداخت دیه، ارش، مستمری، یا حتی تعقیب کیفری باشد. از سوی دیگر، تقصیر احتمالی کارگر، نقش بیمه، و نحوه پیگیری حقوقی نیز از نکات مهم و تخصصی در دعاوی مربوط به این حوادث است. در این مقاله، با نگاهی جامع و تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف حقوقی حوادث ناشی از کار می‌پردازیم.

تعریف حادثه ناشی از کار و معیارهای تشخیص آن

حادثه ناشی از کار از منظر حقوقی، هر رویدادی است که در حین انجام وظایف شغلی یا به‌مناسبت آن برای کارگر اتفاق بیفتد و منجر به آسیب جسمی، روانی یا فوت وی شود. این تعریف نه‌تنها شامل زمان حضور کارگر در محل کار است، بلکه گاه وقایع خارج از کارگاه نیز تحت شرایطی مشمول این عنوان می‌شود.

✅ تعریف قانونی در قانون تأمین اجتماعی

مطابق ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی:

«حادثه ناشی از کار، حادثه‌ای است که در حین انجام وظیفه و به‌سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد.»

در تبصره همین ماده نیز مواردی نظیر‌ رفت‌وآمد بین منزل و محل کار، مأموریت شغلی و شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط نیز در حکم حادثه ناشی از کار تلقی شده‌اند. این شمول گسترده، دایره حمایت‌های قانونی را تقویت می‌کند. حال اگر به هر دلیل و بر خلاف قانون کارفرما شخص حادثه دیده را بیمه نکرده باشد، علاوه بر جریمه بیمه نکردن کارگر، کماکان مشمول جبران خسارات وارده نیز می باشد.

🔍 تفاوت حادثه در حین کار و در مسیر رفت‌وآمد

حوادث ناشی از کار را می‌توان در سه دسته کلی طبقه‌بندی کرد:

• حادثه در محل کار: مانند افتادن از داربست، برق‌گرفتگی، برخورد با ماشین‌آلات و…
• حادثه در مسیر خانه تا محل کار: مشروط بر آنکه مسیر عرفی طی شده باشد. خروج از مسیر متعارف ممکن است این حمایت را از بین ببرد.
• حادثه در مأموریت کاری یا آموزش اجباری: حتی اگر در محل غیر از کارگاه اصلی رخ دهد، مشمول تعریف قانونی است. تعریف کارگاه در قانون کار، محلی است که کارگر به درخواست کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند.

⚠️ نقش عرف و تشخیص هیئت‌های کارشناسی

در عمل، تشخیص اینکه حادثه واقعاً ناشی از کار بوده یا خیر، نیاز به بررسی فنی و کارشناسی دارد. این تشخیص معمولاً توسط کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار، گزارش بازرس کار و نهایتاً هیئت‌های تشخیص و حل اختلاف انجام می‌شود. ملاک‌هایی همچون زمان وقوع حادثه، موقعیت مکانی، رابطه علّی میان وظایف شغلی و حادثه، و گزارش فوری به اداره کار، از مهم‌ترین معیارهای اثبات هستند.

❌ استثنائات و موارد خروج از شمول

در مواردی که کارگر برخلاف مقررات ایمنی، عمداً خود را در معرض خطر قرار دهد یا در حین انجام کار، مرتکب تخلفاتی مانند مصرف مواد مخدر یا ترک محل کار شده باشد، ممکن است حادثه از شمول قانونی خارج شود، مگر آنکه قصور کارفرما در آموزش یا نظارت نیز احراز شود.

مسئولیت کارفرما در حوادث ناشی از کار: از قانون تا رویه قضایی

کارفرما در برابر سلامت و ایمنی کارگران مسئولیت قانونی، قراردادی و اخلاقی دارد. قانونگذار با هدف پیشگیری از حوادث و حمایت از کارگران در قانون کار، الزاماتی برای کارفرمایان تعیین کرده و در صورت وقوع حادثه، مسئولیت‌هایی را متوجه آنان می‌داند که گاه تا سطح مسئولیت کیفری نیز پیش می‌رود.

✅ الزامات قانونی کارفرما در رعایت اصول ایمنی و بهداشت

مطابق ماده ۹۱ قانون کار:

«کارفرمایان مکلف‌اند وسایل و امکانات لازم را برای حفظ سلامت کارگران در اختیار آنان قرار دهند و آموزش‌های لازم را نیز ارائه نمایند.»

همچنین در ماده ۹۵ آمده است:

«در صورت وقوع حادثه ناشی از عدم رعایت مقررات ایمنی، مسئولیت آن متوجه کارفرما یا مسئول مربوطه خواهد بود.»

این مواد، مبنای اصلی مسئولیت قانونی کارفرما در قبال حوادث ناشی از کار به‌شمار می‌روند.

⚠️ مسئولیت مدنی کارفرما در پرداخت خسارت

در صورت بروز حادثه، اگر قصور یا تقصیر کارفرما در رعایت موارد ایمنی، تهیه ابزار مناسب، نظارت یا آموزش کارکنان احراز شود، کارفرما ملزم به جبران خسارات وارد بر کارگر خواهد بود. این خسارات شامل مواردی مانند هزینه‌های درمان، دیه، ارش، ازکارافتادگی یا حتی مستمری بازماندگان در صورت فوت است.

دادگاه‌ها معمولاً در تعیین مسئولیت مدنی، به مواردی همچون گزارش بازرس اداره کار، نظریه کارشناس ایمنی و گزارش کمیته فنی توجه ویژه دارند.

🛡️ مواردی که مسئولیت از کارفرما سلب می‌شود

در برخی موارد، اگر کارفرما تمامی الزامات ایمنی را رعایت کرده باشد، آموزش‌های لازم را داده و تجهیزات ایمن را فراهم کرده باشد، ولی کارگر با سهل‌انگاری یا تخلف شخصی باعث بروز حادثه شود، مسئولیت کارفرما ممکن است کاهش یابد یا به‌طور کامل منتفی شود. با این حال، بار اثبات این موضوع بر عهده کارفرماست.

📚 نمونه آراء قضایی درباره مسئولیت کارفرما

• در یکی از آرای دادگاه بدوی، کارفرما به پرداخت دیه کامل محکوم شد، زیرا محل کار فاقد حفاظ ایمنی برای ماشین‌آلات بود و آموزش کافی به کارگر داده نشده بود.

• در رأی دیگری، دادگاه با توجه به ارائه مستندات ایمنی توسط کارفرما و تخلف شخصی کارگر، مسئولیت را از کارفرما سلب و فقط مسئولیت بیمه را احراز نمود.

این رویه‌ها نشان می‌دهد که دادگاه‌ها در تعیین مسئولیت کارفرما، بررسی عمیق و چندجانبه‌ای انجام می‌دهند و صرف وقوع حادثه دلیلی بر محکومیت کارفرما نیست، بلکه احراز رابطه‌ی علّی میان حادثه و قصور کارفرما ضروری است.

تقصیر کارگر در حادثه و تأثیر آن بر میزان مسئولیت و غرامت

در بسیاری از دعاوی مربوط به حوادث ناشی از کار، این پرسش مطرح می‌شود که اگر خود کارگر در وقوع حادثه مقصر باشد، آیا همچنان کارفرما مسئول است؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی مفهوم تقصیر، تحلیل فقهی و حقوقی آن، و بررسی رویه قضایی در تعیین میزان مسئولیت طرفین است.

⚖️ مفهوم تقصیر در فقه و حقوق

تقصیر در فقه اسلامی به‌معنای تخطی از وظایف یا عدم رعایت احتیاط لازم است. در حقوق مدنی ایران نیز تقصیر به‌عنوان یکی از ارکان مسئولیت مدنی شناخته شده و شامل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی یا غفلت از انجام وظیفه است. در دعاوی حوادث کار، چنانچه اثبات شود که کارگر با بی‌احتیاطی یا عدم رعایت اصول ایمنی موجب حادثه شده، ممکن است در میزان غرامت یا مسئولیت کارفرما تأثیرگذار باشد.

📌 تقصیر کارگر و تأثیر آن بر میزان غرامت

تقصیر کارگر ممکن است در سه سطح بررسی شود:

1. تقصیر کامل و عمدی: در صورتی که کارگر آگاهانه و عمداً برخلاف اصول ایمنی اقدام کند (مثلاً دست بردن در دستگاه روشن یا استفاده‌نکردن از وسایل ایمنی)، ممکن است تمام یا بخش زیادی از مسئولیت از دوش کارفرما برداشته شود.

2. تقصیر نسبی یا مشترک: در بسیاری از پرونده‌ها، دادگاه تشخیص می‌دهد که هر دو طرف، یعنی کارفرما و کارگر، در بروز حادثه نقش داشته‌اند. در این حالت، ممکن است مسئولیت میان آن‌ها تقسیم شود یا میزان غرامت کاهش یابد.

3. تقصیر غیرمؤثر یا حداقلی: اگر تقصیر کارگر ناچیز و در حد سهل‌انگاری غیرمؤثر تشخیص داده شود، تأثیری در مسئولیت کارفرما نخواهد داشت و تمام دیه یا خسارت از وی یا بیمه مطالبه می‌شود.

📂 رویه قضایی در برخورد با تقصیر کارگر

• در رأیی از دیوان عدالت اداری، کارگری که بدون هماهنگی با سرپرست از دستگاه استفاده کرده بود، ۵۰٪ مسئول شناخته شد و کارفرما ملزم به پرداخت نیمی از دیه شد.

• در رأی دیگری، با وجود اینکه کارگر کلاه ایمنی نپوشیده بود، ولی دادگاه به دلیل عدم آموزش کافی و نبود نظارت مستمر توسط کارفرما، او را همچنان مقصر اصلی شناخت و مسئولیت کامل را متوجه کارفرما نمود.

این آراء نشان می‌دهند که در دعاوی حوادث کار، وجود تقصیر کارگر لزوماً منجر به رفع مسئولیت از کارفرما نمی‌شود؛ بلکه باید رابطه دقیق علت و معلولی میان حادثه و اقدامات هریک بررسی گردد.

فرآیند حقوقی پیگیری حوادث ناشی از کار

پس از وقوع یک حادثه ناشی از کار، کارگر (یا در صورت فوت، بازماندگان او) می‌توانند از مسیرهای حقوقی مختلف برای مطالبه خسارات، دیه، مستمری یا سایر حقوق قانونی خود اقدام نمایند. این فرآیند نیازمند آگاهی کامل از مراجع صالح، نوع دادخواست، مدارک موردنیاز و مراحل رسیدگی است.

✅ مراجع صالح برای رسیدگی به دعاوی حوادث کار

بر حسب نوع خسارت و مرجع خواسته، سه مسیر عمده پیش روی زیان‌دیده قرار دارد:

1. اداره کار (هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف): اگر دعوا مربوط به اختلافات کارگر و کارفرما در خصوص رابطه استخدامی، حقوق و مزایای ناشی از حادثه و قطع همکاری باشد.

2. دادگاه حقوقی: برای مطالبه دیه، ارش، خسارات مالی یا اثبات تقصیر کارفرما در صورت بروز صدمه یا فوت کارگر.

3. دادسرای عمومی (کیفری): در صورت بروز صدمات شدید، نقص عضو یا فوت کارگر و وجود شواهدی از بی‌احتیاطی، سهل‌انگاری یا ترک فعل مجرمانه از سوی کارفرما (مواد ۲۹۵ و ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی).

📑 مراحل تنظیم و تقدیم دادخواست حقوقی

کارگر یا بازماندگان او باید با در دست داشتن مدارک لازم، به مراجع ذی‌صلاح مراجعه و دادخواست رسمی ارائه دهند. مهم‌ترین مراحل عبارت‌اند از:

1. جمع‌آوری مدارک و مستندات:

   • گزارش بازرسی اداره کار

   • نظریه کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار

   • گزارش اورژانس یا پزشکی قانونی

   • قرارداد کار و فیش حقوقی (برای احراز رابطه کار)

2. تنظیم دادخواست یا شکوائیه:

   • در دعاوی حقوقی: مطالبه دیه، ارش، هزینه درمان

   • در دعاوی کیفری: شکایت از کارفرما بابت صدمات جسمی یا مرگ ناشی از تقصیر

3. رسیدگی توسط مرجع صالح و صدور رأی

   • در هیأت تشخیص: رأی بدوی قابل اعتراض در هیأت حل اختلاف

   • در دادگاه: دادرسی عادی با امکان تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان

⚠️ اهمیت زمان و مقررات شکلی

تاخیر در اعلام حادثه، عدم گزارش رسمی، یا نداشتن یکی از انواع قرارداد کار مکتوب ممکن است روند رسیدگی را با چالش مواجه کند. طبق قانون، بهتر است حادثه حداکثر ظرف ۳ روز کاری به اداره کار و بیمه اطلاع داده شود. همچنین اثبات رابطه استخدامی به‌صورت مستمر و تابع، نقش کلیدی در موفقیت دعوا دارد.

دیه، ارش و جبران خسارت در حوادث ناشی از کار

یکی از مهم‌ترین پیامدهای حقوقی حوادث ناشی از کار، بحث جبران خسارت جسمی یا فوتی واردشده به کارگر است. این جبران می‌تواند به شکل دیه، ارش، هزینه‌های درمان، یا مستمری ازکارافتادگی و فوت باشد که بسته به نوع آسیب و نقش تقصیر، از سوی کارفرما، بیمه یا هر دو تأمین می‌شود.

⚖️ تفاوت دیه و ارش در نظام حقوقی ایران

• دیه: مبلغ معینی است که شرع و قانون برای صدمات مشخص مانند شکستگی، قطع عضو، یا فوت تعیین کرده‌اند. میزان آن هر سال توسط قوه قضائیه اعلام می‌شود.
• ارش: جبران خساراتی است که در قانون برای آن دیه مشخص تعیین نشده ولی به حکم دادگاه و نظر پزشکی قانونی برآورد می‌شود، مانند پارگی رباط یا زخم بدون جای مشخص قانونی.

در دعاوی حوادث کار، اگر صدمه مشمول دیه باشد، طبق جدول دیات پرداخت می‌شود؛ ولی در صدمات خاص یا ترکیبی، ارش تعیین می‌گردد.

🕒 مهلت پرداخت دیه در حوادث کار چگونه تعیین می‌شود؟

زمان پرداخت دیه در حوادث ناشی از کار بستگی به نوع تقصیر و ماهیت حادثه دارد. اگر حادثه در نتیجه قصور کارفرما باشد، معمولاً به‌عنوان جرم شبه‌ عمد محسوب شده و مهلت پرداخت دیه، دو سال قمری از تاریخ وقوع حادثه تعیین می‌شود. در جرائم عمدی، این مهلت یک سال قمری و در خطای محض سه سال قمری است، مگر اینکه طرفین توافق دیگری داشته باشند.

📑 نحوه مطالبه دیه و ارش از کارفرما یا بیمه

مطالبه دیه از چند مسیر ممکن است:

1. از کارفرما: در صورتی که حادثه ناشی از تقصیر، بی‌احتیاطی یا عدم رعایت مقررات ایمنی توسط کارفرما باشد (ماده ۹۵ قانون کار).

2. از بیمه مسئولیت مدنی کارفرما: اگر کارفرما بیمه‌نامه مسئولیت داشته باشد، شرکت بیمه طبق شرایط قرارداد موظف به جبران دیه است.

3. از سازمان تأمین اجتماعی: اگر تقصیر کارفرما احراز نشود، بیمه تأمین اجتماعی مستمری یا غرامت را پرداخت می‌کند، ولی دیه را مستقیماً نمی‌پردازد.

📌 مستندات قانونی پرداخت دیه و ارش

• مواد ۲۹۵، ۳۰۱، ۳۲۲ قانون مجازات اسلامی: درباره انواع ضمان و مسئولیت جبران خسارت بدنی

• ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی: درباره غرامت دستمزد و مستمری ازکارافتادگی ناشی از حادثه کار

• ماده ۹۵ قانون کار: الزام کارفرما به جبران خسارت در صورت عدم رعایت مقررات ایمنی

⚠️ نکات مهم در تعیین میزان دیه و ارش

• تشخیص میزان صدمه بر عهده پزشکی قانونی است.

• دادگاه بر اساس نظر پزشکی، دیه یا ارش را به درصدی از دیه کامل تعیین می‌کند.

• اگر کارگر قبل از صدور حکم فوت کند، ورثه قانونی وی (طبق انحصار وراثت) مستحق دریافت دیه یا ادامه دعوا هستند.

• در صورت تعدد آسیب (مثلاً شکستگی همراه با ازکارافتادگی جزئی)، دیه‌ها قابل جمع‌اند.

نقش بیمه تأمین اجتماعی در جبران خسارات ناشی از کار

سازمان تأمین اجتماعی به‌عنوان نهاد بیمه‌گر قانونی در ایران، نقش محوری در حمایت از کارگران در برابر حوادث ناشی از کار ایفا می‌کند. این حمایت‌ها مبتنی بر مقررات قانون تأمین اجتماعی و آیین‌نامه‌های اجرایی آن است و شامل غرامت، مستمری، هزینه‌های درمانی و ازکارافتادگی می‌شود.

✅ حمایت‌های اصلی سازمان تأمین اجتماعی در حوادث کار

طبق ماده ۶۶ قانون تأمین اجتماعی، در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، سازمان موظف به پرداخت موارد زیر است:

1. غرامت دستمزد ایام بیماری یا استراحت پزشکی
   اگر کارگر دچار صدمه شود و به تشخیص پزشک معالج نیاز به استراحت داشته باشد، از روز چهارم حادثه، غرامت معادل ۶۶.۶۷٪ مزد روزانه به وی پرداخت می‌شود. همچنین حق بازگشت به کار پس از پایان زمان پزشکی برای کارگر محفوظ خواهد ماند.

2. مستمری ازکارافتادگی جزئی یا کلی ناشی از کار
   اگر آسیب وارده منجر به کاهش دائم توان کاری شود، سازمان بسته به درصد ازکارافتادگی، مستمری دائمی پرداخت می‌کند.

3. پرداخت هزینه‌های درمان و توانبخشی
   تمامی هزینه‌های بیمارستانی، جراحی، دارو، وسایل کمک‌پزشکی (مانند پروتز، عصا، ویلچر) در مراکز طرف قرارداد رایگان یا با ارجاع پزشک قابل بازپرداخت است.

4. مستمری بازماندگان در صورت فوت کارگر
   در صورت فوت کارگر بر اثر حادثه ناشی از کار، مستمری به همسر، فرزندان، والدین تحت تکفل، یا سایر واجدان شرایط طبق قانون پرداخت می‌شود.

⚠️ شرط اصلی برخورداری از مزایای بیمه‌ای

• رابطه استخدامی باید رسمی و مشمول بیمه باشد.

• حادثه باید در حین انجام کار یا به‌سبب آن رخ داده باشد.

• حادثه باید در مهلت قانونی (حداکثر سه روز کاری) به شعبه تأمین اجتماعی گزارش شود.

عدم ارائه گزارش یا عدم بیمه‌پردازی کارفرما می‌تواند موجب محرومیت از مزایا شود؛ در این صورت، کارگر باید از طریق دادگاه برای احقاق حق خود اقدام کند.

📄 نقش کمیته تشخیص و بازرس تأمین اجتماعی

بازرسان بیمه پس از وقوع حادثه، وظیفه دارند گزارشی از نحوه بروز حادثه، میزان تقصیر طرفین و مستندات موجود تهیه کنند. این گزارش مبنای اصلی تصمیم سازمان برای پرداخت مزایا است.

در موارد اختلاف یا اعتراض، کمیته‌های پزشکی و هیأت‌های تجدیدنظر سازمان مرجع رسیدگی خواهند بود.

مسئولیت کیفری ناشی از حوادث کار

در کنار مسئولیت مدنی و بیمه‌ای، در برخی موارد بروز حادثه ناشی از کار ممکن است برای کارفرما یا مسئول ایمنی کارگاه، تبعات کیفری نیز در پی داشته باشد. به‌ویژه در مواقعی که حادثه منجر به فوت یا نقص عضو شدید شده و قصور یا تخلف کارفرما در رعایت مقررات ایمنی محرز باشد.

⚖️ مبنای قانونی مسئولیت کیفری در حوادث کار

دو ماده مهم از قانون مجازات اسلامی، مبنای اصلی برای پیگرد کیفری حوادث کار محسوب می‌شوند:

• ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی: هرگاه شخصی در اثر بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت یا عدم رعایت نظامات دولتی موجب فوت یا آسیب به دیگری شود، مسئول بوده و با توجه به شرایط، به دیه و حتی مجازات حبس محکوم می‌شود.

• ماده ۶۱۴ قانون مجازات اسلامی: اگر صدمه جسمی شدید بر اثر سهل‌انگاری یا رفتار پرخطر ایجاد شود و سلامت یا جان فردی در معرض آسیب جدی قرار گیرد، حبس از ۲ تا ۵ سال پیش‌بینی شده است.

📌 ارکان تحقق جرم در حوادث کار

برای تحقق مسئولیت کیفری کارفرما، وجود ارکان زیر ضروری است:

1. وجود رابطه کارگر و کارفرما

2. وقوع حادثه منجر به صدمه یا فوت

3. احراز تقصیر کارفرما (مانند نبود حفاظ، نبود آموزش ایمنی، اجبار به استفاده از دستگاه معیوب)

4. رابطه علیت میان تقصیر و حادثه

اگر هر چهار رکن فوق احراز شود، دادسرای عمومی با تنظیم کیفرخواست، پرونده را به دادگاه کیفری ارسال می‌کند.

🧾 مجازات‌های کیفری ممکن

• حبس تعزیری در صورت وقوع فوت یا نقص عضو با قصور کارفرما

• پرداخت دیه (در کنار یا به‌جای حبس، بسته به شرایط)

• محرومیت شغلی یا ممنوعیت از ادامه فعالیت کارگاهی در صورت تکرار تخلف ایمنی

دادگاه می‌تواند در صورت اثبات حسن‌نیت کارفرما و رعایت اکثر مقررات ایمنی، مجازات حبس را به جزای نقدی یا تعلیق تبدیل کند.

📂 نمونه رویه‌های قضایی

• در یک رأی صادره از دادگاه کیفری تهران، کارفرما به دلیل نبود حفاظ روی دستگاه پرس و فوت کارگر، به ۳ سال حبس و پرداخت دیه محکوم شد.
• در رأی دیگری، با ارائه گواهی ایمنی و آموزش مستمر به کارگران، دادگاه مسئولیت کیفری را منتفی دانست و فقط شرکت بیمه را مسئول پرداخت دیه اعلام کرد.

تحلیل نمونه آراء دادگاه‌ها در دعاوی ناشی از حوادث کار

بررسی رویه قضایی در دعاوی مربوط به حوادث کار، نقش مهمی در درک معیارهای عملی دادگاه‌ها در ارزیابی تقصیر، تعیین میزان مسئولیت و صدور رأی دارد. این آراء به وکلا و مشاوران حقوقی کمک می‌کند تا از نقاط قوت و ضعف دعاوی مطلع شوند و با مستندات قوی‌تری به دفاع یا مطالبه بپردازند.

⚖️ رأی شماره ۱۲۶۰ شعبه ۲۶ دادگاه تجدیدنظر تهران – مسئولیت مدنی مطلق کارفرما

در این پرونده، کارگری در حین استفاده از دستگاه برش صنعتی دچار قطع انگشت شد. کارفرما مدعی شد که تجهیزات ایمنی کامل بوده و تقصیر از کارگر بوده است. اما با توجه به اینکه:

• دستگاه فاقد سیستم خاموشی اضطراری بود

• آموزش کافی مستند نشده بود

• گزارش بازرسی ایمنی تأییدکننده نقص ایمنی بود

دادگاه تجدیدنظر با رد دفاعیات کارفرما، وی را به پرداخت ۵۰٪ دیه و ارش و مابقی را بر عهده شرکت بیمه گذاشت.

🧾 رأی شعبه ۱۰۱ کیفری قم – مسئولیت کیفری کارفرما

در حادثه‌ای دیگر، کارگری هنگام نظافت محوطه به درون چاه سقوط کرد و فوت شد. کارفرما ادعا داشت که ورود به آن محوطه جزو وظایف کارگر نبوده است. اما:

• محوطه فاقد حفاظ و علائم هشداردهنده بود

• مدیریت مجموعه نسبت به خطرآفرینی آگاه بوده

• در پرونده قبلاً تذکر ایمنی صادر شده بود

دادگاه با استناد به ماده ۲۹۵ قانون مجازات اسلامی، کارفرما را مقصر دانست و به ۲ سال حبس تعزیری و پرداخت دیه کامل محکوم کرد.

📌 رأی دیوان عدالت اداری – تقصیر نسبی کارگر

در رأیی از هیأت عمومی دیوان عدالت، کارگری که بدون هماهنگی و در زمان استراحت از نردبانی معیوب بالا رفته بود، دچار سقوط و آسیب شدید شد. با توجه به:

• نبود دستور مستقیم کارفرما

• سهل‌انگاری در استفاده از وسیله نامطمئن

• وجود مستندات ایمنی نسبی در کارگاه

دیوان رأی دادگاه بدوی مبنی بر محکومیت کامل کارفرما را نقض و رأی به تقصیر ۵۰-۵۰ طرفین صادر کرد.

نمونه دادخواست مطالبه دیه ناشی از حادثه کار

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان

با سلام

اینجانب:

نام و نام خانوادگی خواهان:
فرزند:
شماره ملی:
نشانی:
تلفن تماس:

در مقام طرح دعوا علیه:

نام خوانده (شخص حقیقی یا حقوقی):
نشانی خوانده:

موضوع دادخواست:
مطالبه دیه ناشی از حادثه کار و الزام به پرداخت خسارات بدنی

شرح ماجرا:

احتراماً به استحضار می‌رساند که اینجانب در تاریخ در محل کار واقع در حین انجام وظیفه دچار حادثه گردیده و بر اثر آن دچار صدمات جسمی جدی شدم. مطابق گزارش پزشکی قانونی و گزارش بازرسی اداره کار، علت حادثه فقدان تجهیزات ایمنی، نبود نظارت کافی و نقص در وسایل کار بوده است.

با توجه به اینکه کارفرما در رعایت اصول ایمنی کوتاهی کرده و مسئول مستقیم بروز این حادثه می‌باشد و همچنین با استناد به قوانین مربوط، از جمله ماده 95 قانون کار و مواد 295 و 322 قانون مجازات اسلامی، از آن مقام محترم تقاضای صدور حکم به شرح زیر را دارم:

خواسته:

1. الزام خوانده به پرداخت دیه شرعی مطابق نظر پزشکی قانونی

2. مطالبه کلیه خسارات ناشی از حادثه از جمله هزینه‌های درمان

3. مطالبه هزینه دادرسی، حق‌الوکاله و سایر هزینه‌های قانونی

دلایل و مستندات:

گزارش پزشکی قانونی
گزارش بازرسی اداره کار
گواهی بیمارستان
تصویر قرارداد کار
عکس محل حادثه
شهادت شهود (در صورت نیاز)

با احترام

امضاء خواهان
تاریخ:

سوالات متداول

در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون حوادث ناشی از کارگر و حقوق کارگر را مشاهده می فرمایید که در قالب مشاوره حقوقی تلفنی مطرح شده است:

❓ سلام، جواب پزشکی قانونی برای حوادث حین کار اثبات نشده، اما رابطه سببیت بین فعل زیان‌بار و آسیب‌دیده برقرار بوده است. سوابق بیمه تأمین اجتماعی و استراحت پزشکی توسط کمیسیون پزشکی بررسی شده است. لطفاً توضیح مختصری ارائه دهید.

✅ اگر رابطه سببیت بین حادثه و آسیب واردشده تأیید شود، حتی در صورت فقدان گزارش اولیه پزشکی قانونی، می‌توان از مسیرهای حقوقی دیگر مانند نظریه کمیسیون پزشکی، سوابق درمان و بیمه‌پردازی برای اثبات حادثه بهره برد. توصیه می‌شود برای دفاع مؤثر از یک وکیل متخصص در دعاوی کار بهره بگیرید.

❓ من شاغل شرکتی هستم و برای رفع خرابی به روستاهایی با فاصله ۲۰ کیلومتری از محل کار با وسیله نقلیه شرکت می‌روم. اگر در مسیر یا حین کار اتفاقی برایم بیفتد که باعث ازکارافتادگی یا فوت شود، آیا حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود؟

✅ بله، حوادثی که در حین مأموریت اداری و کاری به وقوع بپیوندد، حتی خارج از محل اصلی کارگاه، جزء حوادث ناشی از کار محسوب می‌شود. توصیه می‌شود مدارک مأموریت و گزارش اعزام را، حتی به صورت غیرسیستمی، نگهداری و مستند کنید.

❓ من از پرسنل آتش‌نشانی هستم و در حین انجام وظیفه از بالای ماشین آتش‌نشانی افتاده و فتق‌ام پاره شده. کمیسیون پزشکی گفت این عارضه جزو حوادث ناشی از کار نیست. آیا این مسئله صحیح است؟

✅ اگر حادثه در حین انجام وظیفه اتفاق افتاده باشد، اصل بر شمول آن به عنوان حادثه ناشی از کار است؛ مگر اینکه کمیسیون پزشکی اثبات کند عارضه مربوط به بیماری قبلی و بی‌ارتباط با شغل بوده است. در صورت اعتراض، می‌توانید از طریق هیئت‌های تجدیدنظر و دیوان عدالت اداری پیگیری نمایید.

❓ من در راه‌آهن کار می‌کردم و روز عید فطر مجبور شدیم با ماشین همکار برگردیم و در مسیر دچار حادثه شدیم. آیا این حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود؟

✅ در صورتی که استفاده از وسیله شخصی همکار به علت شرایط کاری یا نبود وسیله رسمی شرکت بوده باشد، این حادثه نیز می‌تواند در حکم حادثه ناشی از کار تلقی شود. تشخیص نهایی با بررسی عرف کارگاه، دلایل مأموریت و گزارش بازرسی اداره کار است.

❓ در حین کار دچار بیرون‌زدگی دیسک کمر (L3، L4، L5) شدم. آیا می‌توانم شکایت کنم و غرامت بگیرم؟

✅ بله. چنانچه حادثه در حین انجام وظیفه و در شرایط کاری رخ داده باشد و این موضوع در گزارش پزشکی و اداره کار مستند شده باشد، می‌توانید از طریق دادخواست حقوقی یا پیگیری بیمه تأمین اجتماعی برای دریافت غرامت اقدام کنید.

❓ مسئولیت پرداخت حقوق حوادث ناشی از کار با چه کسی است؟

✅ مسئولیت جبران خسارت اولیه و دیه در درجه اول بر عهده کارفرما و در صورت داشتن بیمه مسئولیت، شرکت بیمه است. پرداخت مستمری و غرامت درمانی نیز بر عهده سازمان تأمین اجتماعی است؛ مشروط بر آنکه کارگر بیمه شده باشد.