در دنیای امروز که سبک زندگی شهری و آپارتماننشینی بهسرعت در حال گسترش است، نقش سرایدار در حفظ نظم، امنیت و نگهداری ساختمانها بیش از گذشته اهمیت یافته است. سرایدار نهتنها مسئول نظافت و حفاظت فیزیکی از ساختمان است، بلکه با حضور دائمی خود میتواند ضامن آسایش ساکنان نیز باشد.
با توجه به حجم بالای مسئولیتها، آگاهی از حقوق قانونی سرایداران برای هر دو طرف، هم کارفرما و هم سرایدار ضروری است. این مقاله با تکیه بر قوانین جاری کشور، آییننامهها و رویههای حقوقی، به بررسی جامع حق و حقوق سرایدار در ساختمانهای مسکونی، بهویژه سرایداران ۲۴ ساعته، خواهد پرداخت.
قوانین مربوط به استخدام سرایدار در ساختمانهای مسکونی
با افزایش تعداد واحدهای مسکونی در ساختمانهای چندطبقه، قانونگذار برای حفظ نظم و نگهداری مناسب ساختمان، استخدام سرایدار را در مواردی الزامی دانسته است. مقررات این حوزه بیشتر در قانون تملک آپارتمانها و آییننامههای مصوب مرتبط دیده میشود.
⚖️ تعریف قانونی سرایدار و جایگاه شغلی او
بر اساس عرف و همچنین مقررات مرتبط با آپارتماننشینی، سرایدار فردی است که برای انجام مجموعهای از وظایف مستمر و مشخص در محیط ساختمان مسکونی استخدام میشود. این فرد ممکن است در محل ساختمان سکونت داشته باشد یا فقط در ساعات مشخصی در آن حضور داشته باشد. نوع رابطه استخدامی او از نوع رابطه کارگر و کارفرما است و مشمول قانون کار جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
📌 الزامات قانونی استخدام سرایدار
بر اساس ماده 12 آییننامه اجرایی قانون تملک آپارتمانها و اصلاحیههای آن، در ساختمانهایی که بیش از ده واحد مسکونی دارند، استخدام سرایدار یک الزام قانونی است. در این حالت، مدیر یا مدیران ساختمان موظف هستند برای نگهداری و اداره امور مشاعات از قبیل تأسیسات عمومی، نظافت، نگهبانی و خدمات مرتبط، فردی را به عنوان سرایدار بهکار گیرند.
⚖️ نقش مجمع عمومی مالکان در انتخاب سرایدار
- انتخاب و استخدام سرایدار توسط مدیر ساختمان انجام میشود، اما این موضوع باید با اطلاع و تأیید مجمع عمومی ساختمان صورت گیرد.
- در صورت نبود توافق جمعی، حداقل سه مالک یا بیش از ۵۰٪ مساحت اختصاصی واحدها میتوانند اقدام به تصویب استخدام سرایدار کنند.
📝 قراردادهای سرایداری؛ اجاره یا استخدام؟
در بسیاری از مجتمعهای مسکونی، به دلیل سکونت سرایدار در واحد مخصوص، رابطه کاری با سرایدار ممکن است همزمان جنبه استخدامی و اجارهای داشته باشد:
- در این شرایط، با سرایدار قرارداد اجاره برای واحد سرایداری منعقد میشود.
- در قرارداد قید میشود که سرایدار به ازای سکونت رایگان یا با مبلغی تخفیفخورده، موظف به انجام وظایف مشخص شده در آییننامه مجتمع خواهد بود.
🔍 ضرورت داشتن شرایط صلاحیت عمومی
بر اساس بسیاری از اساسنامههای داخلی مجتمعها، برای اشتغال به شغل سرایداری، شرایط زیر ضروری است:
- مرد و ترجیحاً متأهل با حداکثر یک فرزند، یا مجرد بالای ۵۰ سال
- ارائه گواهی عدم سوء پیشینه
- داشتن گواهی سلامت جسمی و روانی
- نداشتن اعتیاد یا مصرف دخانیات
- معرفی ضامن معتبر همراه با چک تضمینی
بررسی حقوق و مزایای قانونی سرایدار بر اساس قانون کار
سرایدار ساختمان، صرفنظر از اینکه در قالب قرارداد شفاهی، کتبی، اجارهای یا استخدامی مشغول به کار باشد، از منظر قانون کار جمهوری اسلامی ایران مشمول حمایتهای قانونی و برخوردار از حقوق کارگری است. این موضوع در مواد مختلف قانون کار بهصراحت بیان شده و توسط مراجع رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما نیز اجرا میشود.
مطابق ماده ۲ قانون کار، هر شخصی که در قبال دریافت مزد، برای کارفرما کار انجام دهد، کارگر محسوب میشود؛ بنابراین، سرایدار نیز از این تعریف مستثنا نیست. کارفرما میتواند شخصیت حقیقی (مثلاً مدیر ساختمان یا هیئتمدیره) یا شخصیت حقوقی (شرکت مدیریت ساختمان) باشد.
📌 مهمترین حقوق قانونی سرایدار طبق قانون کار عبارتند از:
- دریافت حقوق ماهیانه مطابق با مصوبه شورای عالی کار:
سرایدار حق دارد دستمزد خود را بر اساس حداقل دستمزد مصوب سالانه و متناسب با نوع کار دریافت کند. - حق بیمه و کد کارگاهی:
بر اساس ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرما مکلف است سرایدار را نزد سازمان تأمین اجتماعی بیمه کرده و لیست بیمه ماهانه را ارائه دهد. - حق عیدی و پاداش پایان سال:
سرایدار همانند سایر مشمولین قانون کار، مستحق دریافت عیدی بر اساس ماده واحده قانون عیدی مصوب ۱۳۷۰ است. - سنوات و پاداش پایان خدمت:
مطابق ماده ۲۴ قانون کار، کارفرما موظف است برای هر سال سابقه خدمت، یک ماه حقوق به عنوان سنوات به سرایدار بپردازد. - مرخصی سالانه و جمعآوری مرخصیهای استفادهنشده:
سرایدار حق دارد حداقل یک ماه مرخصی سالانه با حقوق داشته باشد و در صورت استفادهنکردن، مبلغ معادل آن را دریافت کند. - اضافهکاری، نوبتکاری و شبکاری:
در صورت فعالیت بیشتر از ۴۴ ساعت در هفته یا کار در شب و ایام تعطیل، سرایدار مستحق دریافت اضافهکار و حق شبکاری به میزان مشخصی است (حداقل ۳۵٪ برای شبکاری و ۴۰٪ برای اضافهکاری). - امکانات و ابزار ایمنی:
تهیه ابزار و لباس کار، دستکش، چراغقوه یا تجهیزات ایمنی بر عهده کارفرماست و از وظایف قانونی محسوب میشود.
📝 سرایداری بدون قرارداد
حتی در صورت نداشتن قرارداد مکتوب، اگر ارتباط کار و مزدی میان طرفین اثبات شود (مثلاً از طریق شهادت ساکنان، پیامکها، رسید پرداختها و …) سرایدار میتواند نزد اداره کار شکایت کرده و تمام حقوق خود را مطالبه کند.
سرایداری ۲۴ ساعته؛ وظایف، محدودیتها و حقوق قانونی
سرایدار ۲۴ ساعته یکی از رایجترین اشکال استخدام در مجتمعهای بزرگ مسکونی و تجاری است. در این نوع همکاری، سرایدار بهصورت مداوم در محل ساختمان سکونت دارد و در تمام ساعات شبانهروز آماده انجام وظایف محوله است. این نوع خدمت، تعهد بالایی را میطلبد و به همان میزان نیز مستلزم توجه دقیق به حقوق قانونی فرد شاغل است.
⚖️ وضعیت قانونی سرایدار ۲۴ ساعته
بر اساس آییننامه ماده ۱۹۰ قانون کار و نظریههای مراجع حل اختلاف، کار تماموقت و مستمر بهصورت ۲۴ ساعته با سکونت در محل کار، صرفاً در صورتی قانونی تلقی میشود که ساعات کاری واقعی مشخص باشد و استراحت شبانه و روزانه در نظر گرفته شود. در غیر این صورت، کارفرما با شکایت و جریمه قانونی بابت تخلف از سقف ساعات کار مواجه میشود.
📌 وظایف مشخصشده برای سرایدار ۲۴ ساعته
- حضور مداوم در محل ساختمان برای نگهبانی و پاسخگویی شبانهروزی
- نظافت مشاعات و رسیدگی به وضعیت عمومی ساختمان در ساعات روز
- پاسخگویی به امور اضطراری در ساعات غیراداری (نشت، قطع برق، حوادث آسانسور و…)
- نظارت بر ورود و خروج افراد و خودروها
- رسیدگی به تاسیسات در صورت لزوم
❌ محدودیتها و اشکالات در اشتغال بهصورت ۲۴ ساعته
- طبق قانون کار، اشتغال پیوسته بدون مرز زمانی مشخص، خلاف قانون است؛
- کارگر (سرایدار) باید ساعات مشخص کاری داشته باشد (حداکثر ۸ ساعت در روز یا ۴۴ ساعت در هفته) و ساعات استراحت از آن تفکیک شود؛
- تعیین دستمزد ثابت بدون محاسبه اضافهکار، شبکاری، و ایام تعطیل، در صورت شکایت، موجب محکومیت کارفرما خواهد شد.
📝 نکته حقوقی مهم:
سرایدارانی که بهصورت ۲۴ ساعته در محل ساختمان حضور دارند و در واحد سرایداری ساکن هستند، باید در قرارداد کاریشان میزان ساعت کار واقعی و ساعات استراحت قید شود. همچنین، باید روشن باشد که کدام ساعات مشمول کار بوده و بابت کدام ساعات دستمزد دریافت میشود.
🔍 حقوق سرایدار ۲۴ ساعته چگونه محاسبه میشود؟
برای سرایداران مقیم ساختمان، معمولاً از یکی از روشهای زیر استفاده میشود:
- حقوق ثابت و قابلقبول (مثلاً ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان) که شامل تمامی مزایا باشد؛
- یا تعیین دقیق ساعات کار و اعمال تمامی مزایای اضافهکاری، شبکاری، تعطیلکاری، نوبتکاری و … بهصورت جداگانه.
در هر دو صورت، بیمه اجباری و عیدی و سنوات پایان سال، باید پرداخت شود.
شرایط بیمه و قرارداد سرایدار طبق آییننامهها و قانون کار
یکی از مهمترین جنبههای حقوقی در روابط میان مدیر ساختمان یا هیئتمدیره و سرایدار، تنظیم قرارداد قانونی و بیمهکردن کارگر است. عدم رعایت این اصول، هم از نظر قانونی قابل پیگیری است و هم میتواند موجب بروز اختلافات پرهزینه در آینده شود.
⚖️ آیا سرایدار مشمول بیمه است؟
بله، طبق ماده ۱۴۸ قانون کار، کارفرمایان (در اینجا، مدیر یا هیئتمدیره ساختمان) موظفاند کارگران را بیمه کنند و سهم مربوط به بیمه را به همراه فهرست ماهانه به سازمان تأمین اجتماعی ارائه دهند. این الزام شامل سرایدار تماموقت، پارهوقت، نگهبان ثابت و حتی مستخدم موقت نیز میشود.
جریمه بیمه نکردن کارگر در 3 حالت محاسبه می شود، اول تاخیر در پرداخت بیمه، عدم پرداخت بیمه شخصی که در لیست بیمه وجود دارد و سوم به طور کل بیمه نکردن کارگر که جریمه می تواند از 2 الی 100 درصد بسته به شرایط باشد. برای محاسبه میزان جریمه و همچنین استفاده از ابزار محاسبه آنلاین برای این کار می توانید به مطلب میزان جریمه بیمه نکردن کارگر مراجعه نمایید و کلیه حالات را به صورت رایگان محاسبه نمایید.
📌 مزایای بیمه تأمین اجتماعی برای سرایدار
- برخورداری از حق درمان رایگان
- پوشش بیمه بیکاری در صورت اخراج قانونی
- امکان استفاده از مرخصی استعلاجی و زایمان
- تعلق سابقه بازنشستگی و امکان استفاده از مستمری
- دریافت غرامت ازکارافتادگی یا حق سنوات بازنشستگی
📝 آیا سرایداری بدون بیمه امکانپذیر است؟
در عمل، برخی ساختمانها با سرایدار بدون قرارداد مکتوب یا بدون بیمه همکاری میکنند. اما باید دانست که این موضوع:
- خلاف قانون است؛
- در صورت شکایت سرایدار، کارفرما (مدیر یا مدیران ساختمان) به پرداخت جریمه و بیمه معوق محکوم خواهند شد؛
- مراجع حل اختلاف معمولاً به نفع سرایدار رای صادر میکنند اگر شواهد کار کردن او محرز شود.
🔍 الزام به صدور کد کارگاهی توسط تأمین اجتماعی
اگر مدیر یا هیئتمدیره ساختمان بخواهند سرایدار را بیمه کنند، باید از سازمان تأمین اجتماعی کد کارگاهی دریافت کنند. دریافت این کد برای ساختمانهای بزرگ امری رایج است و مسئولیت آن بر عهده مدیر رسمی ساختمان خواهد بود.
محاسبه دقیق حقوق و مزایای سرایدار در سال ۱۴۰۴
مطابق مصوبه جدید شورای عالی کار، حداقل پایه حقوق ماهیانه در سال ۱۴۰۴ برابر با ۱۰۳٬۹۰۹٬۶۸۰ ریال تعیین شده است. در نظر داشته باشید که از نظر قانونی شما باید طبق شرایط زیر اقدام به پرداخت دستمزد ماهانه به صورت حداقل نمایید اما اگر توافق شما در ازای در اختیار گذاشتن مسکن به گونه ای دیگر است باید در قرارداد اجاره مشخص شود. همچنین:
- حداقل دستمزد روزانه: ۳,۴۶۳,۶۵۶ ریال؛
- حق مسکن ماهیانه: ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال؛
- بن کارگری (کمکهزینه اقلام مصرفی): ۲۲٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال؛
- حق اولاد برای هر فرزند: ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ ریال؛
- پایه سنوات ماهانه: ۲٬۸۲۰٬۰۰۰ ریال (معادل روزانه ۹۴٬۰۰۰ ریال)
✅ مثال محاسبه برای سرایداری شاغل با سابقه و یک فرزند
(بدون توجه به کسر بیمه و مالیات):
آیتم | مقدار (ریال) |
---|---|
پایه حقوق | ۱۰۳٬۹۰۹٬۶۸۰ |
بن کارگری | ۲۲٬۰۰۰٬۰۰۰ |
حق مسکن (قابل حذف یا تهاتر) | ۹٬۰۰۰٬۰۰۰ |
حق اولاد (یک فرزند) | ۱۰٬۳۹۰٬۹۶۸ |
پایه سنوات (یک سال) | ۲٬۸۲۰٬۰۰۰ |
جمع ناخالص ماهیانه | ۱۴۶٬۱۲۰٬۶۴۸ |
حق مسکن برخلاف حقوق پایه و بن کارگری، در برخی موارد قابل حذف یا تهاتر است، بهویژه وقتی محل سکونت توسط کارفرما در اختیار کارگر (در اینجا سرایدار) قرار میگیرد. این موضوع در قوانین بهصراحت نیامده، اما رویههای رایج اداره کار و مراجع حل اختلاف آن را در قالب «توافق ضمنی» بین طرفین میپذیرند. در نتیجه از مبلغ فوق می تواند کسر شود که نزدیک به 13 میلیون و 700 هزار تومان خواهد شد.
🌙 فوقالعاده ساعات خاص
- اضافهکاری ساعتی: حدود ۶۶۱٬۵۴۴ ریال برای هر ساعت
- حق شبکاری: حقوق ساعتی + 35%
- حق نوبتکاری: بسته به نوع شیفت، حدود ۱۰٪ تا ۱۵٪ از حقوق ماهانه
- حق جمعهکاری: حقوق ساعتی + 40%
تکالیف کارفرما و مدیر ساختمان در قبال حقوق سرایدار
در چارچوب قانون کار و آییننامه تملک آپارتمانها، مدیر یا هیئتمدیره ساختمان که به عنوان کارفرما شناخته میشوند، دارای مسئولیتهای مشخصی در قبال سرایدار هستند. این مسئولیتها شامل پرداخت بهموقع حقوق، ثبت بیمه، تأمین محل سکونت (در صورت توافق)، و رعایت ضوابط قانونی مربوط به اخراج، مرخصی، و ساعات کار است.
⚖️ مدیر ساختمان به عنوان کارفرما؛ چه وظایفی دارد؟
-
تنظیم قرارداد کاری معتبر با ذکر مدت، وظایف، حقوق و محل خدمت
-
پرداخت بهموقع حقوق، عیدی، سنوات و سایر مزایا
-
ثبت و پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی بر اساس کد کارگاهی
-
اعلام دقیق ساعت کاری و روزهای مرخصی سرایدار
-
رسیدگی به شکایات احتمالی ساکنین و رعایت شأن شغلی سرایدار
📌 در صورت اخراج یا ترک کار سرایدار چه باید کرد؟
در صورت اخراج، سرایدار حق دارد بر اساس مفاد قرارداد و قانون کار، مزایای پایان خدمت شامل:
-
حق سنوات (یک ماه حقوق به ازای هر سال سابقه)
-
عیدی معادل دو ماه حقوق پایه
-
مانده مرخصی استفادهنشده
-
مزایای بیمهای و مستندات اشتغال
را دریافت نماید.
در ماده ۴۴ اساسنامههای ساختمانی آمده:
«در صورت عدم رضایت مدیر از عملکرد سرایدار، وی موظف است حداکثر ظرف ۱۵ روز سوئیت را تخلیه کند، در غیر این صورت موضوع از طریق مراجع قانونی و اجرای چک تضمینی پیگیری خواهد شد.»
📝 اقدامات قانونی در صورت اختلاف:
اگر میان مدیر ساختمان و سرایدار اختلافی پیش آید، مرجع رسیدگی، اداره کار محل ساختمان است. سرایدار میتواند با:
-
ارائه مدارک اشتغال (شهادت ساکنین، رسیدها، پیامکها و …)
-
و ثبت دادخواست شکایت از کارفرما نسبت به مطالبه حقوق خود اقدام کند.
هیأتهای تشخیص و حل اختلاف بهطور معمول از حقوق کارگر دفاع میکنند، مگر اینکه اثبات شود که قصور یا تخلفی از سوی وی صورت گرفته است.
موارد اختلاف و طرح شکایت سرایدار در مراجع قانونی
سرایداری مانند هر رابطهی کاری دیگر ممکن است با اختلافاتی همراه باشد. گاهی کارفرما (مدیر ساختمان یا هیئتمدیره) به تعهدات خود پایبند نیست یا سرایدار نیز از انجام وظایفش قصور میورزد. در چنین مواردی قانون کار بهصراحت فرآیند رسیدگی را تعیین کرده و امکان طرح شکایت در مراجع قانونی وجود دارد.
⚖️ مراجع صالح برای رسیدگی به شکایات سرایدار
- ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی شهرستانها
- هیأت تشخیص و هیأت حل اختلاف قانون کار
- سازمان تأمین اجتماعی (در مواردی مانند بیمه و سابقه)
📌 سرایدار در چه مواردی میتواند شکایت کند؟
-
عدم پرداخت حقوق یا پرداخت کمتر از حداقل دستمزد قانونی
-
عدم بیمهپردازی توسط مدیر ساختمان
-
فسخ غیرقانونی قرارداد
-
عدم پرداخت عیدی، سنوات، مرخصی و سایر مزایا
-
بیاحترامی، تهدید یا رفتار خلاف شأن انسانی در محل کار
-
اخراج بدون پرداخت حقوق و مزایای متعلقه
📝 مدارک و شواهد لازم برای اثبات رابطه کاری
حتی اگر قرارداد مکتوبی در میان نباشد، سرایدار میتواند با ارائه مدارکی مانند:
-
شهادت ساکنین یا مدیر قبلی
-
رسیدهای پرداخت حقوق
-
پیامکها، تصاویر حضور در محل کار
-
فرم بیمه یا مکاتبات اداری
-
کارت ورود و خروج یا لیستهای ثبت حضور
رابطه کاری خود را اثبات کرده و از مراجع قانونی درخواست رسیدگی کند.
🔍 نکته مهم حقوقی
مطابق ماده ۲ قانون کار، وجود قرارداد کتبی الزام نیست؛ صرف وجود رابطه «کار در برابر مزد» برای شمول حمایتهای قانونی کافی است. لذا سرایدارانی که بدون قرارداد رسمی مشغول به کار بودهاند نیز میتوانند در صورت اخراج یا تضییع حقوق خود به اداره کار مراجعه و شکایت کنند.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون حق و حقوق سرایداری عادی و سرایدار 24 ساعته را مشاهده می فرمایید که توسط ایران لگال پاسخ داده شده است:
❓ من مدت یازده سال سرایدار نمایشگاههای بینالمللی هستم و چون ساختمان سرایداری ندارند، آیا میتوانم مطالبه حق سرایداری نمایم؟
✅ بله. شما میتوانید با مراجعه به اداره کار، حقوق و مزایای قانونی خود مانند عیدی، سنوات، اضافهکاری و بیمه را مطالبه کنید. ثبتنام در سامانه روابط کار و تنظیم دادخواست تخصصی برای این منظور ضروری است.
❓ آیا سرایداری که بیش از یک فرزند دارد و شغل اصلیاش گچکاری است، اما بعد از ساعات کاری به امور آپارتمان رسیدگی میکند و در اتاق سرایداری زندگی میکند، دارای حقوق و مزایا است؟
✅ اگر برای انجام امور ساختمان توافق یا قرارداد مشخصی وجود دارد، شما مشمول دریافت حقوق و مزایا خواهید بود. حتی در صورت نبود قرارداد مکتوب، امکان مطالبه حقوق بر اساس شواهد و عرف کاری وجود دارد.
❓ سلام، حقوق یک سرایدار با یک فرزند چقدر است؟
✅ میزان دقیق حقوق سرایدار با یک فرزند بستگی به عوامل مختلفی دارد، اما حق اولاد به عنوان یکی از مزایای قانونی در محاسبه حقوق لحاظ میشود. در سال ۱۴۰۴ این مبلغ حدود ۱٬۰۳۹٬۰۰۰ تومان برای هر فرزند است.
❓ من سرایدار یک مجتمع مسکونی هستم و حقوقم کمتر از قانون کار است. به دلیل اینکه مسکن به من دادهاند، میگویند حق مسکن به من تعلق نمیگیرد. آیا میتوانند این کار را انجام دهند؟
✅ ارائه مسکن ممکن است در محاسبه نهایی حقوق لحاظ شود، اما بهمعنای حذف کامل حق مسکن نیست. شما میتوانید از طریق اداره کار نسبت به تعیین دقیق حقوق و طرح دعوی اقدام کنید.
❓ من شش سال است که سرایدار یک ساختمان پنج طبقه هستم و صاحبکارم قصد دارد من را بیرون کند. آیا اگر به اداره کار شکایت کنم، حقوقی به من تعلق میگیرد؟
✅ بله. در صورت پایان همکاری، کارفرما موظف است تمامی حقوق قانونی شما از جمله سنوات، عیدی، مرخصی مانده، و دیگر مزایا را پرداخت کند. مراجعه به اداره کار بهترین مسیر پیگیری است.
❓ ما یک مجتمع مسکونی ۳۰ واحدی هستیم که سرایدار ما با خانوادهاش در یک سوئیت ۲۲ متری زندگی میکند و بیمه و حقوق طبق قانون کار دریافت میکند. آیا ادعای او برای حق مسکن درست است؟
✅ خیر. وقتی محل سکونت سرایدار در همان ساختمان و بهعنوان بخشی از قرارداد در اختیار او قرار گرفته، دیگر حق مسکن جداگانه به وی تعلق نمیگیرد مگر آنکه در قرارداد چیز دیگری ذکر شده باشد.