یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های حقوقی والدینی که تصمیم به جدایی می‌گیرند یا زندگی مشترکشان دچار تنش شده، مسئله‌ی «ملاقات با فرزند» است. چه در دوران پیش از طلاق و چه پس از آن، حق ملاقات فرزند نه‌تنها یک امتیاز برای والدین بلکه ضرورتی برای رشد عاطفی و روانی کودک محسوب می‌شود.
در این مقاله تلاش کرده‌ایم تا با زبانی ساده و دقیق، به تمامی جوانب قانونی، اجرایی و قضایی حق ملاقات با فرزند بپردازیم؛ از ملاقات قبل از طلاق گرفته تا دستور موقت، ضمانت اجرا، محدودیت‌های قانونی و جایگاه مصلحت طفل در تصمیم‌گیری‌های قضایی. این راهنما به والدینی که با چالش‌های حضانت و دیدار با فرزند مواجه‌اند کمک می‌کند تا ضمن آشنایی با حقوق قانونی خود، بهترین تصمیم را برای حفظ آرامش فرزندشان اتخاذ کنند.
مفهوم حق ملاقات فرزند در حقوق ایران
در نظام حقوقی ایران، «حق ملاقات با فرزند» یکی از حقوق بنیادین والدینی است که حضانت فرزند به آنها واگذار نشده است. این حق نه‌تنها به والد تعلق دارد، بلکه در واقع پاسخی به نیاز عاطفی کودک برای حفظ پیوند با هر دو والد است.
📝 تعریف قانونی و ماهیت حق ملاقات
حق ملاقات، به معنای امکان دیدار و گذراندن زمان مشخص با فرزندی است که تحت حضانت والد دیگر قرار دارد. مطابق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی، در صورتی که والدین کودک در یک منزل سکونت نداشته باشند، هر یک از آنها که حضانت با او نیست، حق ملاقات با فرزند را دارد. شرایط حضانت فرزند در دوران طلاق نیز بر اساس سن و جنسیت دختر یا پسر مشخص می شود.
این ماده، یکی از مهم‌ترین اصول حمایتی در زمینه روابط والد-فرزند پس از جدایی یا طلاق است و در کنار آن، سایر قوانین مانند قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱ نیز ضوابط دقیق‌تری در خصوص نحوه اعمال این حق پیش‌بینی کرده‌اند.
🔍 اهداف قانونی از شناسایی حق ملاقات
- حفظ پیوند عاطفی کودک با هر دو والد
- پیشگیری از آسیب‌های روانی ناشی از قطع ارتباط با یکی از والدین
- جلوگیری از تبدیل کودک به ابزار فشار والدین بر یکدیگر
- تضمین مشارکت متعادل والدین در رشد فرزند، حتی پس از طلاق
📌 نکاتی مهم در خصوص جایگاه این حق در نظام حقوقی ایران
-
حق ملاقات فقط محدود به دوران پس از طلاق نیست؛ اگر والدین جدا از هم زندگی می‌کنند، حتی بدون وقوع طلاق، این حق قابل مطالبه است.
-
علاوه بر والدین، بستگان نزدیک مانند پدربزرگ و مادربزرگ نیز می‌توانند طبق قانون، درخواست ملاقات با کودک را داشته باشند.
-
قانون‌گذار با تأکید بر «مصلحت طفل» تلاش کرده است میان آزادی والدین در دیدار با کودک و سلامت روانی و جسمی او، تعادلی منطقی برقرار کند.
حق ملاقات فرزند قبل از طلاق: شرایط و مقررات قانونی
در بسیاری از موارد، زوجین پیش از آنکه روند طلاق را آغاز کنند، به‌صورت جداگانه زندگی می‌کنند. در چنین شرایطی که هنوز به‌طور رسمی طلاق صورت نگرفته، مسئله‌ی ملاقات با فرزند همچنان به عنوان یک حق قانونی برای والد فاقد حضانت قابل مطالبه است. قانون در این خصوص سکوت نکرده و سازوکار مشخصی برای آن تعیین کرده است.
در صورتی که بین والدین بر سر ملاقات با کودک توافقی حاصل نشود، مرجع صالح برای رسیدگی به این اختلاف، «دادگاه خانواده» خواهد بود. بر اساس قوانین حمایت خانواده، والد غیرحضانت‌دار می‌تواند با ارائه دادخواست رسمی به دادگاه، خواستار تعیین زمان و مکان ملاقات فرزند شود.
🔍نکات مهم برای حق ملاقات
-
زمان مراجعه: نیازی به صدور حکم طلاق یا گواهی عدم سازش نیست؛ جدایی فیزیکی والدین کفایت می‌کند.
-
نوع دعوا: این درخواست در قالب «دادخواست ملاقات فرزند» تنظیم می‌شود و به دادگاه خانواده تقدیم می‌گردد.
-
فوریت موضوع: دادگاه می‌تواند در صورت ضرورت، دستور موقت مبنی بر ملاقات فوری صادر کند.
❌ ممانعت از ملاقات پیش از طلاق
در صورتی که والد دارای حضانت، از ملاقات طرف مقابل با فرزند جلوگیری کند، این رفتار می‌تواند مبنای قانونی برای صدور دستور موقت یا حتی دخالت کیفری در آینده شود. طبق قوانین موجود، ممانعت از دیدار فرزند نه تنها تخلف از قانون است، بلکه می‌تواند آثار منفی بر روند دادرسی داشته باشد.
🔍 مصادیق مشمول ملاقات قبل از طلاق:
- جدا شدن فیزیکی والدین به دلیل اختلافات خانوادگی
- جدایی زوجین در زمان دادرسی طلاق
- اقامت مادر و فرزند در شهری متفاوت از پدر (یا بالعکس)
- سکونت یکی از والدین نزد خانواده خود به‌طور موقت
حق ملاقات فرزند پیش از طلاق، گامی مهم در حمایت از روابط خانوادگی و جلوگیری از آسیب‌های عاطفی به کودک در دوران بحران است. قانون تلاش کرده است تا با تسهیل فرآیند مطالبه این حق، امنیت روانی کودک و والد غیرحضانت‌دار را حفظ کند.
شرایط حضانت کودک در دوران طلاق با کیست؟
در دوران طلاق، یعنی زمانی که زن و شوهر هنوز به‌طور رسمی از یکدیگر جدا نشده‌اند ولی زندگی مشترکشان عملاً خاتمه یافته است، وضعیت حضانت فرزند و حق ملاقات یکی از مسائل حساس و پرتنش است. قانون برای جلوگیری از بروز بی‌نظمی و تضییع حقوق والدین و کودک، ضوابط مشخصی برای حضانت و ملاقات در این دوره تعیین کرده است.
📝 حضانت فرزند تا زمان صدور حکم طلاق
تا زمانی که حکم رسمی طلاق صادر نشده و حضانت به یکی از والدین سپرده نشده باشد، در عمل حضانت با والدینی است که کودک نزد او زندگی می‌کند، اما قانون برای سنین مختلف، ترتیب مشخصی در نظر گرفته است:
| سن کودک | مسئول حضانت قانونی | حق ملاقات با فرزند |
|---|---|---|
| حضانت پسر و دختر تا ۷ سالگی | مادر | پدر می‌تواند درخواست ملاقات دهد |
| حضانت پسر بین ۷–۱۵ سالگی | پدر | مادر می‌تواند درخواست ملاقات دهد |
| دختر بین ۷–۹ سالگی | پدر | مادر می‌تواند درخواست ملاقات دهد |
| بعد از بلوغ شرعی برای دختر و پسر | تصمیم با خود فرزند است | ملاقات اختیاری می‌شود |
📌 سن بلوغ شرعی در قوانین ایران:
-
پسران: ۱۵ سال تمام قمری
-
دختران: ۹ سال تمام قمری
در این مقاطع، کودک از شمول «حضانت اجباری» خارج می‌شود و در بیشتر موارد، خودش تصمیم می‌گیرد با کدام یک از والدین زندگی کند یا اصلاً مایل به ملاقات با چه کسی هست.
🔍 نکات مهم حضانت در دوران طلاق:
- تا پیش از طلاق رسمی، امکان مراجعه به دادگاه خانواده برای تعیین وضعیت حضانت موقت وجود دارد.
- هرگونه ممانعت از ملاقات فرزند توسط والد دارای حضانت، می‌تواند مبنای صدور دستور موقت قضایی شود.
- والدی که حضانت فرزند با او نیست، می‌تواند از طریق دادخواست «ملاقات فرزند» یا «دستور موقت ملاقات» اقدام کند.
- حتی اگر فرزند نزد مادر یا پدر زندگی کند، طرف مقابل حق قانونی دیدار با فرزند را دارد.
🛑 آیا می‌توان در دوران طلاق حضانت را تغییر داد؟
بله. اگر یکی از والدین ادعا کند که دیگری صلاحیت اخلاقی، تربیتی یا روانی لازم را برای نگهداری از کودک ندارد، می‌تواند با ارائه دلایل مستند، تقاضای تغییر حضانت را به دادگاه خانواده ارائه دهد. در این موارد، قاضی با در نظر گرفتن مصلحت طفل تصمیم‌گیری خواهد کرد.
مراحل درخواست قانونی ملاقات فرزند از دادگاه
در مواردی که والدین نمی‌توانند در خصوص زمان، مکان یا شرایط ملاقات با فرزند به توافق برسند، قانون این امکان را فراهم کرده که والد فاقد حضانت از طریق مراجع قضایی، حق خود را پیگیری کند. فرایند قانونی این اقدام، با ثبت دادخواست و طی مراحلی مشخص انجام می‌شود.
📌 مرحله اول: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
اولین گام برای طرح دعوای ملاقات، مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی و ثبت دادخواست است. در متن دادخواست باید اطلاعات زیر به‌صورت دقیق قید شود:
-
مشخصات کامل خواهان و خوانده
-
رابطه نسبی با کودک (پدر، مادر، پدربزرگ و غیره)
-
دلیل تقاضا برای ملاقات
-
وضعیت فعلی حضانت کودک
-
نشانی محل سکونت فرزند
📄 عنوان دعوا: الزام به ملاقات فرزند
📄 مرجع صالح: دادگاه خانواده محل اقامت کودک یا خوانده دعوا
⚖️ مرحله دوم: ارجاع پرونده به دادگاه خانواده
پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده می‌شود. قاضی پس از بررسی شواهد و مستندات، جلسه‌ای را برای رسیدگی به موضوع برگزار می‌کند. در این جلسه ممکن است موارد زیر بررسی شود:
-
سن و جنسیت فرزند
-
وضعیت روحی و روانی کودک
-
شخصیت و شرایط اخلاقی والدین
-
محل سکونت و فاصله جغرافیایی
-
ملاحظات امنیتی یا حساسیت‌های تربیتی
🔍 مرحله سوم: صدور حکم ملاقات با تعیین شرایط
در صورت پذیرش دادخواست، دادگاه حکمی صادر می‌کند که در آن:
-
مدت زمان ملاقات (مثلاً ۲۴ یا ۴۸ ساعت در هفته)
-
روزهای مشخص دیدار (مثلاً پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها)
-
محل ملاقات (خانه والد، مکان عمومی یا محل تعیین‌شده توسط دادگاه)
همگی تعیین می‌شود. همچنین دادگاه ممکن است ملاقات‌ها را تحت نظارت اشخاص ثالث یا نهادهای حمایتی (مثلاً مددکار اجتماعی) قرار دهد.
✅ مرحله چهارم: امکان تجدیدنظر
طرف مقابل (مثلاً والد دارای حضانت) می‌تواند ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، نسبت به حکم اعتراض و تقاضای تجدیدنظر نماید. اگر اعتراضی صورت نگیرد، حکم قطعی شده و لازم‌الاجرا خواهد بود.
📌 مرحله پنجم: اجرای حکم ملاقات
پس از قطعیت رأی، والد متقاضی می‌تواند به واحد اجرای احکام مراجعه کرده و درخواست اجرای حکم ملاقات فرزند را ثبت کند. در صورت همکاری نکردن طرف مقابل، اجرای احکام با بهره‌گیری از ابزارهای قانونی مانند اخطار، نیروی انتظامی یا دستور بازداشت اقدام می‌کند.
🛑 نکات کلیدی در روند دادرسی:
- دادگاه ممکن است بنا به فوریت، دستور موقت ملاقات فوری صادر کند (اعتبار شش‌ماهه دارد)
- اگر حکم دادگاه اجرا نشود، مشمول ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده شده و والد متخلف جریمه یا بازداشت خواهد شد
- حکم ملاقات فقط درباره‌ی والدین نیست؛ پدربزرگ و مادربزرگ یا سایر اقوام نیز می‌توانند با اثبات رابطه نزدیک، دادخواست ارائه دهند
تعیین زمان و مکان ملاقات فرزند: دادگاه یا توافق؟
در فرآیند جدایی یا پس از وقوع طلاق، یکی از مسائل مهمی که معمولاً محل اختلاف میان والدین می‌شود، تعیین زمان و مکان ملاقات با فرزند است. قانون این موضوع را به‌صورت دو مسیر مجزا یعنی توافق والدین یا تصمیم دادگاه پیش‌بینی کرده است.
✅ مسیر اول: توافق والدین؛ بهترین راه‌حل ممکن
در حالت ایده‌آل، والدین باید با در نظر گرفتن رفاه و مصلحت فرزند، بر سر زمان، مکان، مدت و شرایط ملاقات به توافق برسند. این توافق اگر در سند رسمی طلاق قید شود یا به امضای هر دو طرف برسد، لازم‌الاجرا خواهد بود.
مزایای توافق مستقیم والدین:
-
کاهش تنش و درگیری
-
حفظ آرامش کودک
-
انعطاف‌پذیری در تنظیم زمان‌ها
-
عدم نیاز به مداخله قضایی
نمونه توافق:
-
ملاقات هر هفته از پنج‌شنبه ظهر تا جمعه شب
-
تحویل فرزند در منزل مادر، بازگشت در منزل پدر
-
در ایام نوروز، ملاقات یک‌سال در میان بین والدین تقسیم می‌شود
❌ مسیر دوم: تصمیم‌گیری توسط دادگاه
در صورت اختلاف والدین، دادگاه وارد عمل شده و طبق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی، تمامی جزئیات مربوط به ملاقات را بر اساس مصلحت طفل تعیین می‌کند.
این جزئیات شامل موارد زیر است:
-
تعداد دفعات ملاقات در هفته: معمولاً ۲۴ تا ۷۲ ساعت
-
روزهای مشخص برای ملاقات: مانند جمعه‌ها یا تعطیلات
-
ساعت شروع و پایان ملاقات
-
محل ملاقات: خانه والد، خانه پدربزرگ، پارک، مراکز مشاوره یا حتی کلانتری در شرایط خاص
📌 نکته مهم: دادگاه تلاش می‌کند مکانی انتخاب شود که از نظر روانی برای کودک مناسب و بی‌تنش باشد. به همین دلیل، کلانتری فقط در شرایط بحرانی و امنیتی تعیین می‌شود.
📝 معیارهای دادگاه در تعیین زمان و مکان ملاقات
-
سن، جنسیت و وضعیت روحی فرزند
-
فاصله محل سکونت والدین
-
امنیت و سلامت روانی کودک
-
برنامه‌های درسی یا درمانی کودک
-
وضعیت اخلاقی و اجتماعی والدین
تغییر یا کاهش زمان ملاقات فرزند: چه زمانی ممکن است؟
گاهی در روند ملاقات با فرزند، شرایطی پیش می‌آید که ادامه وضعیت قبلی دیگر به مصلحت کودک یا والدین نیست. در این موارد، قانون امکان درخواست تغییر زمان یا کاهش مدت ملاقات را پیش‌بینی کرده است. البته این تغییرات باید با دلایل موجه و قانونی همراه باشد.
📌 چه شرایطی موجب تغییر در برنامه ملاقات می‌شود؟
برخی از مهم‌ترین مواردی که می‌توان به دادگاه برای بازبینی و تغییر حکم قبلی مراجعه کرد عبارت‌اند از:
-
آزار و اذیت کودک در زمان ملاقات
-
رفتارهای پرخطر، خشونت‌آمیز یا غیر اخلاقی والد ملاقات‌کننده
-
ابتلا به بیماری‌های روانی یا واگیردار
-
تغییر وضعیت زندگی یکی از والدین (مثل مهاجرت، ازدواج مجدد، اشتغال جدید و…)
-
افزایش سن کودک و تغییر در نیازهای روانی و تحصیلی او
-
ابراز عدم تمایل مکرر و جدی کودک به ملاقات
📝 چگونه درخواست کاهش یا تغییر مدت ملاقات را ارائه دهیم؟
برای این منظور، والد دارای حضانت یا حتی خود کودک (در سن مناسب) می‌تواند با ارائه دادخواستی تحت عنوان:
“درخواست کاهش/افزایش مدت زمان ملاقات فرزند”
به دادگاه خانواده مراجعه کند.
مدارک لازم برای چنین دادخواستی معمولاً شامل موارد زیر است:
-
مستندات پزشکی یا روان‌شناختی (در صورت نیاز)
-
گواهی از مراکز مشاوره یا مددکاری
-
اسناد جدید مربوط به محل زندگی، کار یا شرایط والد
مجازات ممانعت از ملاقات فرزند و ضمانت اجرا
بر اساس قوانین خانواده و مجازات اسلامی، حق ملاقات با فرزند حقی قانونی و غیرقابل سلب است و هیچ‌یک از والدین نمی‌توانند خودسرانه مانع از اجرای آن شوند. قانون‌گذار برای جلوگیری از این‌گونه تخلفات، ضمانت اجراهای کیفری و حقوقی دقیقی در نظر گرفته است.
⚖️ ماده ۵۴ قانون حمایت خانواده: جرم‌انگاری ممانعت از ملاقات
بر اساس این ماده:
«هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی‌حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت (تا ۱۰ میلیون ریال) و در صورت تکرار، به حداکثر مجازات مذکور محکوم می‌شود.»
📌 این بدان معناست که:
-
در صورت اولین تخلف، فرد متخلف جریمه می‌شود
-
در صورت تکرار تخلف، امکان صدور حکم بازداشت یا افزایش مجازات وجود دارد
📝 ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده: ضمانت اجرای حضانت و ملاقات
اگر فردی از اجرای حکم دادگاه در مورد ملاقات یا حضانت امتناع کند، ذی‌نفع می‌تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای بازداشت موقت تا زمان اجرای حکم را مطرح کند.
این ماده برای مواقعی کاربرد دارد که:
- از استرداد طفل پس از پایان زمان ملاقات خودداری می‌کند
-
والد دارای حضانت از تحویل فرزند در زمان مقرر خودداری می‌کند
-
مانع حضور کودک در محل ملاقات می‌شود
البته در نظر داشته باشید که حداکثر زمان بازداشت موقت در جرایمی که حداقل مجازات قانونی آنها کمتر از یک سال باشد نمی‌تواند از حداقل مدت مجازات حبس آن جرم تجاوز کند.
⚠️ ماده ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی: ممانعت از تحویل کودک پس از ملاقات
در صورتی که شخص ملاقات‌کننده (مثلاً پدر یا مادر) پس از پایان زمان مقرر، فرزند را تحویل ندهد:
مجازات آن شامل حبس از ۴۵ روز تا ۳ ماه یا جزای نقدی بین ۱۵ تا ۳۰ میلیون ریال خواهد بود.
بر اساس قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، امکان تعدیل این مجازات نیز وجود دارد، اما اصل موضوع همچنان جرم محسوب می‌شود.
🛡️ نقش شورای حل اختلاف
در مواردی که ممانعت از ملاقات در حد «تخلف نخست» باشد، شورای حل اختلاف به عنوان مرجع اولیه رسیدگی می‌کند و می‌تواند به صدور اخطار، جریمه نقدی و حتی ارجاع به دادسرا اقدام نماید.
حق ملاقات فرزند پس از سن بلوغ: حقوق کودک در تصمیم‌گیری
پس از رسیدن کودک به سن بلوغ، وضعیت حضانت و ملاقات وارد مرحله‌ای جدید می‌شود. در این سن، دیگر تصمیم‌گیری صرفاً به عهده والدین یا دادگاه نیست، بلکه اراده و خواست فرزند نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
طبق فقه و قانون مدنی ایران سن بلوغ در قانون ایران برای پسران: ۱۵ سال تمام قمری (تقریباً ۱۳ سال شمسی) و برای دختران: ۹ سال تمام قمری (تقریباً ۸ سال شمسی) است. با رسیدن به این سن، کودک از نظر قانونی «بالغ» محسوب می‌شود و دیگر تحت حضانت اجباری نیست.
📝 پس از بلوغ، حضانت چگونه تعیین می‌شود؟
در این مرحله، اصل بر رضایت و اراده خود فرزند است. او می‌تواند انتخاب کند که با کدام یک از والدین زندگی کند یا در چه زمان‌هایی دیدار داشته باشد.
✅ بنابراین:
-
حکم حضانت دیگر لازم‌الاجرا نیست
-
الزام قانونی برای ملاقات، جای خود را به تفاهم با فرزند می‌دهد
-
والدین فقط می‌توانند در صورت آسیب‌دیدگی یا محرومیت جدی، از دادگاه کمک بخواهند
🔍 اگر فرزند تمایلی به ملاقات نداشته باشد، تکلیف چیست؟
در این وضعیت، دادگاه نمی‌تواند فرزند بالغ را مجبور به ملاقات کند، مگر اینکه دلایل مستند و قابل اثباتی وجود داشته باشد که نشان دهد فرزند تحت فشار یا القای طرف مقابل از ملاقات امتناع می‌کند.
برای مثال:
-
مشاوره روان‌شناسی
-
گزارش مددکاری
-
استماع نظر فرزند در دادگاه
📌 اگر مشخص شود که فرزند واقعاً تمایل ندارد و مصلحت او هم در این تصمیم است، دادگاه اجبار به ملاقات را منتفی می‌داند.
⚠️ والدین چه کارهایی نباید بکنند؟
- نباید فرزند را برای ادامه ملاقات «وادار» یا «تهدید» کنند
- نباید از طریق هدیه یا فشار احساسی نظر او را تغییر دهند
- بهتر است ارتباط عاطفی خود را حفظ کرده و از مشاوره خانوادگی یا روان‌شناس کودک کمک بگیرند.
سلب کامل حق ملاقات: آیا ممکن است؟
اصل بر این است که حق ملاقات با فرزند، یک حق طبیعی و قانونی برای هر والد است و نمی‌توان آن را به‌طور کلی سلب کرد. اما در موارد استثنائی و بسیار محدود، قانون امکان سلب یا تعلیق این حق را فراهم کرده است؛ آن هم تنها در صورتی که مصلحت فرزند به‌طور جدی در خطر باشد.
⚖️ موارد خاصی که ممکن است موجب سلب کامل حق ملاقات شود:
-
آزار جسمی یا روانی کودک توسط والد ملاقات‌کننده
➖ مانند ضرب و شتم، تهدید، تحقیر یا بی‌ثباتی روانی شدید -
اعتیاد شدید و اثبات‌شده به مواد مخدر یا روان‌گردان
➖ به‌ویژه اگر سلامت یا ایمنی کودک تهدید شود -
ابتلا به بیماری‌های روانی یا واگیردار خطرناک
➖ در صورتی که امکان درمان نباشد و کودک در معرض آسیب باشد -
سوءاستفاده کودک برای انتقال به کشور یا شهر دیگر بدون اجازه قانونی
➖ به‌عنوان مثال، خروج کودک از کشور به‌طور غیرقانونی -
رفتارهای غیر اخلاقی یا مجرمانه در حضور کودک
➖ مانند نگهداری از فرزند در محیط نامناسب از نظر اخلاقی یا اجتماعی
📝 نقش دادگاه در تصمیم‌گیری برای سلب ملاقات
در هیچ شرایطی، تصمیم به سلب کامل حق ملاقات به‌طور یک‌جانبه توسط والد مقابل مجاز نیست. تنها دادگاه خانواده با بررسی دلایل مستند و با تأکید بر مصلحت طفل می‌تواند چنین حکمی صادر کند. حتی در این موارد نیز، دادگاه ممکن است ابتدا:
-
مدت ملاقات را کاهش دهد
-
ملاقات را تحت نظر قرار دهد
-
مشاوره روان‌شناسی تجویز کند
و فقط در صورت عدم نتیجه، حکم سلب کامل ملاقات را صادر نماید.
❗ آیا سلب ملاقات دایمی است؟
خیر. حکم سلب ملاقات معمولاً موقتی است و هر زمان که شرایط تغییر کند (مثلاً درمان اعتیاد یا بهبود روانی)، والد محروم می‌تواند با ارائه دادخواست جدید، تقاضای بازگشت حق ملاقات را مطرح کند.
✅ نکته نهایی
سلب حق ملاقات آخرین راهکار قانونی برای حفاظت از کودک است و نباید به‌عنوان ابزار انتقام یا فشار در اختلافات زناشویی استفاده شود. دادگاه‌ها در ایران در اکثر موارد تلاش می‌کنند رابطه بین کودک و والدین حفظ شود؛ مگر آنکه حفظ این رابطه به‌طور جدی به کودک آسیب بزند.
نمونه دادخواست ملاقات فرزند
ریاست محترم دادگاه خانواده
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار می‌رساند:
اینجانب و خوانده ( مشخصات کامل شود) دارای یک فرزند مشترک به نام [نام فرزند] هستیم که مطابق شرایط فعلی، حضانت وی با خوانده می‌باشد. متأسفانه با وجود درخواست‌های مکرر، خوانده از فراهم نمودن امکان ملاقات بنده با فرزندمان خودداری کرده و ارتباط بنده با فرزندم را به‌طور کامل قطع کرده است.
با توجه به اینکه طبق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی و مواد ۴۰ و ۵۴ قانون حمایت خانواده، ملاقات با فرزند حق قانونی والد فاقد حضانت است و امتناع از آن، تخلف محسوب می‌شود؛ بدین‌وسیله تقاضا دارم مقرر فرمایید:
زمان و مکان مشخصی جهت ملاقات هفتگی بنده با فرزندم تعیین شود
در صورت نیاز، ملاقات با نظارت مددکار اجتماعی یا مکان عمومی انجام شود
دستور اجرای حکم صادر گردد
ضمناً در صورت تشخیص فوریت موضوع، استدعا دارم دستور موقت مبنی بر برقراری ملاقات فوری تا زمان صدور حکم قطعی نیز صادر گردد.
با تشکر و احترام،
امضاء
[نام و نام خانوادگی خواهان]
تاریخ: [تاریخ ثبت دادخواست]مدارک پیوستی (پیشنهادی):
تصویر شناسنامه و کارت ملی خواهان
سند طلاق (در صورت وجود)
مدارک هویتی فرزند
پیامک‌ها یا مستندات اثبات امتناع خوانده
گواهی مشاوره یا گزارش مددکار (در صورت وجود)
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون حق ملاقات فرزند قبل از طلاق را مشاهده می فرمایید که توسط ایران لگال پاسخ داده شده است:
❓ آیا بعد از سپردن فرزندم به پدرش بدون حق ملاقات، می‌توانم دوباره او را ببینم یا حق ملاقات داشته باشم؟
✅ ملاقات با فرزند حق شماست و پدر ملزم است شرایط ملاقات را طبق حکم دادگاه فراهم کند. اگر پدر مانع ملاقات شود، می‌توانید از طریق دادخواست رسمی یا دستور موقت دادگاه اقدام کنید و حق قانونی خود را بازگردانید.
❓ آیا با دادنامه‌ای که اعلام می‌کند می‌توانم آخر هفته‌ها فرزندم را ببینم، می‌توانم اقدام کنم یا باید منتظر حکم قطعی باشم؟
✅ باید منتظر حکم قطعی دادگاه باشید، مگر آنکه دستور موقت ملاقات صادر شده باشد. در صورت وجود دستور موقت معتبر، می‌توانید طبق آن عمل کنید.
❓ همسرم خانه را ترک کرده و فرزندمان را نمی‌بیند، اما اکنون احضارنامه‌ای دریافت کرده‌ام که می‌خواهد دو بار در هفته او را ببیند. آیا این امکان‌پذیر است؟
✅ بله، ملاقات فرزند حق قانونی هر دو والد است. حتی اگر همسر مدت‌ها از دیدن فرزند خودداری کرده باشد، همچنان می‌تواند با تصمیم دادگاه درخواست ملاقات کند. در صورت وجود اختلاف، دادخواست تمکین یا تعیین تکلیف حضانت نیز قابل ارائه است.
❓ با اینکه طبق حکم دادگاه فقط دو روز در ماه حق ملاقات فرزندم را دارم، اما همسر سابق و خانواده‌اش مانع از ملاقات می‌شوند. چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
✅ می‌توانید با مراجعه به اجرای احکام دادگاه خانواده یا ثبت شکایت قانونی، از دادگاه بخواهید که حکم را اجرا کند و با متخلف برخورد قانونی شود. قانون از حق شما حمایت می‌کند.
❓ آیا با وجود داشتن روان‌پریشی می‌توانم فرزندانی را که حضانتشان با من نیست، ملاقات کنم؟
✅ اصل بر این است که ملاقات حق شماست. اما تصمیم نهایی با دادگاه و بر اساس مصلحت کودک است. در صورت اثبات بی‌خطری وضعیت روانی شما، امکان صدور اجازه ملاقات وجود دارد.
❓ همسرم فرزند دخترم را با خود برده و اجازه نمی‌دهد او را ببینم. چه کاری می‌توانم انجام دهم؟
✅ باید با ثبت دادخواست ملاقات فرزند در دادگاه خانواده، روند قانونی را آغاز کنید. اگر حکم صادر شود، طرف مقابل ملزم به همکاری است و در صورت امتناع، مشمول مجازات قانونی خواهد شد.