توقیف خودرو برای مهریه یکی از روش‌های قانونی و پرکاربرد جهت وصول حقوق مالی زنان پس از ازدواج است. در مواردی که زوج از پرداخت مهریه خودداری کند یا امکان مالی کافی نداشته باشد، زوجه می‌تواند با استناد به قانون، خودرو را به‌عنوان یکی از اموال منقول توقیف کند. با وجود ظاهر ساده این روند، نکات حقوقی متعددی در مسیر توقیف، مزایده، استعلام، رفع توقیف و حتی فرار از توقیف خودرو مطرح می‌شود که عدم آگاهی از آن‌ها می‌تواند موجب تضییع حقوق قانونی زن یا پیچیدگی در روند رسیدگی شود.
در این مقاله، به‌صورت گام‌به‌گام تمام مراحل توقیف ماشین برای مهریه، قانون جدید، مستثنیات دین، زمان و هزینه‌ها، شرایط خودروهای قسطی، روش‌های فرار از توقیف و راه‌های رفع آن را بررسی می‌کنیم.
توقیف خودرو برای مهریه یعنی چه و چه زمانی انجام می‌شود؟
توقیف خودرو برای مهریه یکی از روش‌های قانونی وصول مهریه از اموال مرد است. در این فرآیند، زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه یا اجرای ثبت، خودرویی که به نام همسرش است را توقیف کند. در صورت تأیید مالکیت و عدم پرداخت مهریه در مهلت قانونی، خودرو توقیف سیستمی یا فیزیکی شده و در صورت لزوم، به مزایده گذاشته می‌شود.
📌 خودرو؛ مال منقول قابل توقیف
بر اساس قوانین حقوقی ایران، خودرو به‌عنوان «مال منقول» شناخته می‌شود، یعنی دارایی‌ای که می‌توان آن را جابه‌جا کرد. این ویژگی باعث می‌شود خودرو مانند پول نقد، حساب بانکی، طلا و سایر اموال منقول، مشمول توقیف برای اجرای مهریه باشد.
زوجه می‌تواند با معرفی خودرو، شماره پلاک یا اطلاعات مالکیت، از دادگاه یا اداره ثبت درخواست کند که این خودرو توقیف شود. در این صورت خودرو در فهرست اموال توقیف شده قرار می‌گیرد و امکان فروش یا انتقال آن از زوج سلب می‌شود.
🔔 چه زمانی می‌توان خودرو را توقیف کرد؟
توقیف خودرو زمانی امکان‌پذیر است که زن اقدام به یکی از این دو مسیر قانونی کند:
- ارائه دادخواست مهریه به دادگاه خانواده و صدور حکم قطعی
- درخواست صدور اجرائیه از اداره ثبت (در صورت وجود سند رسمی ازدواج)
پس از صدور حکم یا اجرائیه، در صورتی که مرد ظرف مهلت مقرر (معمولاً ۱۰ روز) اقدامی برای پرداخت مهریه نکند، مرجع مربوطه دستور توقیف خودرو را صادر می‌کند.
⚠️ نکته مهم: توقیف خودرو به‌تنهایی با ارائه دادخواست امکان‌پذیر نیست؛ لازم است زن هم‌زمان با مطالبه مهریه، درخواست تأمین خواسته یا صدور اجرائیه بدهد و مشخصات خودرو را نیز اعلام کند.
📍 چه خودروهایی معمولاً توقیف می‌شوند؟
- خودروهایی که سند رسمی به نام مرد دارند
- خودروهایی که در رهن نیستند یا سهم آزاد دارند
- خودروهایی که برای امرار معاش استفاده نمی‌شوند
- خودروهایی که همسر از وجودشان اطلاع و اطلاعات کامل دارد
مبنای قانونی توقیف خودرو بابت مهریه
توقیف خودرو برای مهریه نه‌تنها یک اقدام عملی رایج در دعاوی خانوادگی است، بلکه دارای پشتوانه‌های قانونی کاملاً مشخص در نظام حقوقی ایران نیز می‌باشد. قانون‌گذار به‌منظور تضمین حقوق مالی زن در عقد نکاح، سازوکارهایی جهت اجرای مهریه از طریق توقیف اموال مرد، از جمله خودرو، در قوانین پیش‌بینی کرده است.
📚 قوانین حاکم بر توقیف خودرو بابت مهریه
در اجرای توقیف خودرو برای مهریه، چند قانون و مقرره نقش کلیدی ایفا می‌کنند:
- قانون اجرای احکام مدنی
- قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی
- آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا مصوب سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
- ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی (در خصوص مستثنیات دین)
بر اساس این قوانین، در صورتی که مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می‌تواند با اثبات حق خود و معرفی اموال، از جمله خودرو، توقیف این اموال را بابت مهریه تقاضا کند.
📌 ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی
یکی از مهم‌ترین مواد قانونی که در بحث توقیف خودرو مورد استناد قرار می‌گیرد، ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است که درباره «مستثنیات دین» سخن می‌گوید:
«اموال و اشیایی که برای معیشت و نیازهای ضروری زندگی محکوم‌علیه و خانواده‌اش لازم است، از توقیف معاف‌اند.»
بر اساس بند ۵ این ماده، اگر خودرو تنها وسیله امرار معاش مرد باشد (مثلاً تاکسی یا خودروی کار)، دادگاه می‌تواند آن را جزء مستثنیات دین بداند و اجازه توقیف ندهد.
✅ خودروهای قابل توقیف و غیرقابل توقیف
| وضعیت خودرو | قابل توقیف | توضیح |
|---|---|---|
| خودروی شخصی دوم یا سوم | ✅ | به دلیل عدم نیاز ضروری |
| خودروی لوکس برای استفاده شخصی | ✅ | ارزش بالا؛ خارج از مستثنیات |
| خودرو با کاربری کاری (تاکسی) | ❌ | در صورت اثبات امرار معاش |
| خودروی قسطی | ⚠️ | فقط تا میزان پرداخت‌شده قابل توقیف است |
| خودروی در رهن بانک | ⚠️ | مازاد بر بدهی بانک قابل توقیف است |
⚠️ نکته کاربردی:
بررسی اینکه آیا خودرو مشمول مستثنیات دین هست یا نه، بر عهده قاضی رسیدگی‌کننده است. زوج باید با ارائه مدارک، ثابت کند که بدون این خودرو قادر به تأمین زندگی نیست.
مسیرهای قانونی توقیف ماشین برای مهریه
برای توقیف خودرو به‌منظور وصول مهریه، قانون‌گذار دو مسیر اجرایی پیش‌بینی کرده است: مسیر قضایی (دادگاه خانواده) و مسیر اداری (اجرای ثبت اسناد رسمی). هر یک از این روش‌ها دارای شرایط، مراحل و مزایای خاص خود هستند. انتخاب مسیر مناسب، بستگی به نوع سند ازدواج، اطلاعات موجود از خودرو و هدف نهایی زوجه دارد.
⚖️ ۱. توقیف خودرو از طریق دادگاه خانواده
در این مسیر، زوجه باید از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت دادخواست مطالبه مهریه کند. برای اینکه خودروی همسر توقیف شود، لازم است هم زمان با دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته یا توقیف اموال نیز ثبت شود و مشخصات خودرو (شماره پلاک، نوع، مدل، VIN) ارائه گردد.
مراحل اصلی:
- ثبت دادخواست مطالبه مهریه و تأمین خواسته
- ارجاع به شعبه دادگاه خانواده
- صدور دستور توقیف اموال (در صورت احراز حق)
- ارسال دستور توقیف به راهور و توقف سیستمی خودرو
- توقیف فیزیکی خودرو و انتقال آن به پارکینگ در صورت نیاز
📌 مزایا:
- پشتوانه محکمه‌ای قوی
- امکان توقیف چندین مال به‌صورت هم‌زمان
- ضمانت اجرای قضایی در صورت همکاری نکردن زوج
📍 معایب:
- روند زمان‌برتر نسبت به اجرای ثبت
- نیاز به طی تشریفات کامل دادرسی
🏛️ ۲. توقیف خودرو از طریق اجرای ثبت اسناد رسمی
این مسیر مخصوص مواردی است که زن سند ازدواج رسمی ثبت شده دارد و بدون نیاز به اقامه دعوا، مستقیماً می‌تواند از واحد اجرای ثبت درخواست صدور اجرائیه برای وصول مهریه کند.
مراحل اصلی:
- مراجعه به اداره ثبت اسناد رسمی
- ثبت درخواست صدور اجرائیه بابت مهریه
- ابلاغ اجرائیه به زوج با مهلت قانونی ۱۰ روزه
- عدم پرداخت = صدور دستور توقیف خودرو
- توقیف سیستمی و سپس فیزیکی با هماهنگی پلیس راهور
📌 مزایا:
- سرعت بیشتر در اجرا
- عدم نیاز به تشکیل پرونده قضایی
- هزینه کمتر در مراحل اولیه
📍 معایب:
- محدود به سند رسمی ازدواج
- امکان طرح ادعای اعسار توسط مرد در مسیر موازی قضایی
⚖️ مقایسه دو مسیر در یک نگاه
| ویژگی | دادگاه خانواده | اجرای ثبت |
|---|---|---|
| نیاز به دادخواست رسمی | ✅ بله | ❌ خیر |
| نیاز به سند رسمی ازدواج | ✅ لازم است | ✅ الزامی |
| صدور اجرائیه | پس از رأی دادگاه | بلافاصله پس از درخواست |
| مهلت زوج برای پرداخت | تعیین‌شده در رأی | ۱۰ روز قانونی |
| هزینه اولیه | بیشتر | کمتر |
| سرعت اجرا | معمولاً کندتر | سریع‌تر |
توقیف ماشین برای مهریه چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان توقیف خودرو برای مهریه بسته به مسیر قانونی (دادگاه یا اجرای ثبت) و شرایط پرونده متفاوت است. اگر از طریق اجرای ثبت اقدام شود، در صورت آماده بودن مدارک و معرفی خودرو، معمولاً طی ۱۰ تا ۱۵ روز کاری خودرو توقیف می‌شود.
در مسیر دادگاه خانواده، به دلیل تشریفات دادرسی، روند ممکن است ۲ تا ۶ هفته یا بیشتر طول بکشد. همچنین عواملی مثل همکاری زوج، دسترسی به خودرو، شناسایی مالکیت و بار کاری مرجع رسیدگی بر مدت زمان تأثیر دارند.
⏱️ عامل اول: مسیر انتخابی (دادگاه یا اجرای ثبت)
در اجرای ثبت اسناد: اگر زن با استناد به سند رسمی ازدواج اقدام کند، فرآیند صدور اجرائیه سریع تر انجام شده و در صورت معرفی خودرو، توقیف آن ممکن است ظرف ۱۰ تا ۱۵ روز کاری صورت گیرد.
در مسیر دادگاه: به دلیل نیاز به ثبت دادخواست، ارجاع به شعبه، تشکیل جلسه، بررسی قاضی و سپس صدور دستور توقیف، فرآیند طولانی‌تر خواهد بود و ممکن است توقیف خودرو بین ۲ تا ۶ هفته زمان ببرد.
⚖️ عامل دوم: همکاری یا عدم همکاری زوج
- در مواردی که مرد همکاری نکند، خودرو را پنهان کرده باشد یا اطلاعات آن در دسترس نباشد، زمان شناسایی و توقیف خودرو افزایش می‌یابد.
- اگر اطلاعات کامل خودرو در اختیار زوجه باشد و به موقع ارائه شود، مراحل توقیف با سرعت بیشتری انجام می‌شود.
🚓 عامل سوم: دسترسی به خودرو و اجرای فیزیکی
- پس از صدور دستور توقیف، پلیس راهور یا مأمور اجرا باید بتواند خودرو را پیدا و توقیف کند.
- در برخی موارد، پیدا کردن خودرو در محل نگهداری یا پارکینگ خصوصی نیاز به هماهنگی و دستور قضایی دارد که باعث طولانی شدن روند می‌شود.
🛑 نکته مهم: مهلت قانونی ۱۰ روزه
در هر دو مسیر (چه دادگاه و چه اجرای ثبت)، پس از صدور اجرائیه یا رأی دادگاه، مرد تنها ۱۰ روز مهلت قانونی برای پرداخت بدهی مهریه یا تعیین تکلیف آن دارد. اگر در این مدت اقدامی نکند، توقیف خودرو قابل اجرا خواهد بود.
هزینه توقیف خودرو بابت مهریه چقدر است؟
هزینه توقیف خودرو بابت مهریه بسته به مسیر انتخابی (دادگاه یا اجرای ثبت) و نوع اقدامات اجرایی متفاوت است. اگر زوجه از طریق اجرای ثبت اقدام کند و زوج در مهلت ۱۰ روزه بدهی را پرداخت نکند، باید ۵ درصد مبلغ مهریه را به‌عنوان حق‌الاجرا بپردازد. در مسیر دادگاه نیز زوجه موظف به پرداخت هزینه دادرسی معادل حدود ۳.۵ درصد کل مهریه خواهد بود.
علاوه بر این، هزینه کارشناسی خودرو (معمولاً بین ۵۰۰ هزار تا ۲ میلیون تومان)، هزینه آگهی مزایده، هزینه پارکینگ در صورت توقیف فیزیکی خودرو و هزینه‌های نقل‌وانتقال سند از جمله مخارج جانبی این فرایند هستند. برخی از این هزینه‌ها در صورت فروش خودرو، از مبلغ نهایی فروش کسر شده و به زوجه پرداخت می‌شود.
📌 ۱. هزینه ثبت دادخواست و دادرسی (در مسیر دادگاه)
اگر زوجه مسیر دادگاه را برای مطالبه مهریه و توقیف خودرو انتخاب کند، باید هنگام ثبت دادخواست، هزینه دادرسی پرداخت نماید. این هزینه بر اساس نرخ‌های مصوب قوه قضاییه محاسبه شده و معمولاً به نسبت خواسته (مبلغ مهریه) تعیین می‌شود.
- میزان هزینه: حدود ۳.۵٪ از کل مبلغ مهریه
- محل پرداخت: دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا درگاه عدل ایران
📌 ۲. هزینه صدور اجرائیه در اجرای ثبت
در مسیر اجرای ثبت، هزینه‌ای تحت عنوان حق‌الاجرا دریافت می‌شود که برابر با ۵٪ کل مبلغ مهریه است. البته اگر زوج ظرف مهلت ۱۰ روزه پرداخت کند، این هزینه دریافت نمی‌شود.
| وضعیت پرداخت زوج | حق‌الاجرا دریافت می‌شود؟ |
|---|---|
| پرداخت در مهلت قانونی | ❌ معاف از پرداخت حق‌الاجرا |
| عدم پرداخت در مهلت | ✅ دریافت ۵٪ مبلغ مهریه |
📌 ۳. هزینه کارشناسی خودرو
در صورتی که خودرو توقیف شود و نیاز به تعیین ارزش آن برای مزایده یا ارزیابی وجود داشته باشد، کارشناس رسمی دادگستری به پرونده معرفی می‌شود. هزینه این کارشناسی به عهده زوجه است. برای محاسبه هزینه کارشناسی خودرو می توانید از ابزار حقوقی ایران لگال به صورت رایگان استفاده نمایید.
نکته: در صورت مزایده، این مبلغ از قیمت فروش کسر می‌شود
📌 ۴. هزینه آگهی مزایده (در صورت فروش خودرو)
اگر خودرو برای تأمین مهریه به مزایده گذاشته شود، آگهی مزایده در روزنامه کثیرالانتشار یا سامانه رسمی مزایده منتشر می‌شود. هزینه این آگهی نیز بر عهده زوجه است اما در صورت فروش خودرو از قیمت نهایی کسر خواهد شد.
📌 ۵. هزینه پارکینگ و نگهداری خودرو
در مواردی که خودرو توقیف فیزیکی شده و به پارکینگ منتقل شود، زوجه یا نهایتاً خریدار موظف به پرداخت هزینه‌های پارکینگ تا زمان فروش خودرو خواهد بود.
هزینه پارکینگ: به‌صورت روزانه محاسبه می‌شود (مثلاً بین ۳۰ تا ۷۰ هزار تومان در روز)
📌 ۶. سایر هزینه‌های اجرایی
در فرایند توقیف خودرو ممکن است هزینه‌های دیگری نیز وجود داشته باشد، از جمله:
- هزینه استعلام از پلیس راهور
- هزینه ارسال ابلاغیه‌ها
- هزینه نقل و انتقال سند خودرو (در صورت فروش)
- هزینه وکالت (در صورت استفاده از وکیل)
مزایده خودرو بابت مهریه چگونه انجام می‌شود؟
مزایده خودرو یکی از مراحل نهایی در فرآیند توقیف خودرو برای مهریه است که با هدف وصول طلب زن از محل فروش خودرو انجام می‌شود. اگر پس از توقیف خودرو، مرد همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند، زوجه می‌تواند از مرجع اجرای حکم یا اجرای ثبت بخواهد تا خودرو را به فروش بگذارد. این فروش از طریق مزایده رسمی و با رعایت تشریفات قانونی انجام می‌شود. مراحل قانونی مزایده خودرو بابت مهریه به شرح زیر است:
✅1. ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری
مرجع اجرا برای تعیین قیمت پایه، خودرو را به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع می‌دهد. کارشناس با بررسی مدل، سال تولید، کارکرد و وضعیت خودرو، قیمت روز را اعلام می‌کند.
✅2. صدور و انتشار آگهی مزایده
پس از تعیین قیمت پایه، آگهی رسمی مزایده تنظیم و در یکی از رسانه‌های رسمی منتشر می‌شود. گاهی این آگهی در سامانه مزایده الکترونیکی دولت نیز ثبت می‌شود. در آگهی اطلاعات زیر درج می‌شود:
- مشخصات خودرو
- قیمت پایه
- تاریخ و ساعت برگزاری
- مبلغ سپرده شرکت در مزایده (معمولاً ۱۰٪ قیمت پایه)
✅3. برگزاری جلسه مزایده
در تاریخ تعیین‌شده، جلسه مزایده با حضور شرکت‌کنندگان برگزار می‌شود. بالاترین قیمت پیشنهادی برنده مزایده خواهد بود.
✅4. پرداخت مبلغ پیشنهادی
برنده مزایده موظف است ظرف مهلت قانونی (معمولاً ۵ روز) کل مبلغ را پرداخت کند. در غیر این صورت، سپرده وی ضبط شده و مزایده دوباره برگزار می‌شود.
✅5. تنظیم سند و پرداخت مهریه
پس از پرداخت کامل مبلغ، خودرو به نام خریدار منتقل شده و مبلغ حاصل از فروش (پس از کسر هزینه‌ها) به زوجه بابت مهریه پرداخت می‌شود.
🛑 اگر مزایده برگزار نشود چه می‌شود؟
در صورتی که کسی در مزایده شرکت نکند، یا پیشنهادها کمتر از قیمت پایه باشد، مزایده اول بی‌نتیجه می‌ماند و اجرای احکام یا اجرای ثبت، مزایده را برای نوبت دوم یا سوم برنامه‌ریزی می‌کند.
✅ آیا زن می‌تواند در مزایده شرکت کند؟
بله، زوجه نیز مانند سایر افراد می‌تواند در مزایده شرکت کند. اگر کسی خریدار خودرو نباشد، زن می‌تواند با ارائه پیشنهاد خرید، خودرو را تملک کرده و مبلغ آن از مهریه‌اش کسر شود. در این حالت خودرو به نام وی منتقل خواهد شد.
📍 نکات کلیدی درباره مزایده خودرو بابت مهریه
- سپرده شرکت در مزایده باید نقدی یا به‌صورت ضمانت‌نامه معتبر باشد
- ارزش نهایی فروش ممکن است کمتر از قیمت بازار باشد
- اگر خودرو در رهن باشد، فک رهن مقدم بر مزایده است
- مبلغ حاصل ابتدا صرف هزینه‌ها (کارشناسی، پارکینگ، آگهی و…) شده و سپس مابقی به زن پرداخت می‌شود.
سوالات متداول
سوالات متداول پیرامون توقیف اموال بابت خودرو مطرح شده است:
❓ زنم مهریه‌اش رو اجرا گذاشته و من فقط یک ماشین دارم که باهاش کار می‌کنم (تاکسی اینترنتی). می‌تونه اون رو توقیف کنه؟
✅ اگر بتوانی در دادگاه ثابت کنی که خودرو تنها وسیله امرار معاش توست (مثلاً اسنپ یا تپسی کار می‌کنی و درآمد دیگری نداری)، خودرو جزو مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف نیست. اما باید مدارک مثل پروانه فعالیت، گردش حساب بانکی، فاکتور سوخت یا پیام‌های سیستم حمل‌ونقل اینترنتی را ارائه دهی. تشخیص نهایی با قاضی است.
❓ ماشین شوهرم قسطی خریداری شده، من می‌تونم بابت مهریه اون رو توقیف کنم؟
✅ بله، اما فقط به اندازه اقساطی که تا زمان توقیف پرداخت شده، امکان توقیف وجود دارد. مثلاً اگر نیمی از مبلغ خودرو پرداخت شده، همان نصف خودرو قابل توقیف است. اگر بخواهی کل خودرو را توقیف کنی، باید بدهی باقیمانده را تسویه یا تودیع کنی (مطابق ماده ۵۵ قانون اجرای احکام مدنی).
❓ من حکم مهریه گرفتم، ماشین همسرم رو توقیف کردم اما فروخته نمی‌شه چون کسی در مزایده شرکت نمی‌کنه. چیکار کنم؟
✅ اگر مزایده اول بدون خریدار برگزار شود، می‌توانی از مرجع اجرا بخواهی مزایده دوم برگزار شود. اگر در مزایده دوم هم کسی شرکت نکرد، می‌توانی خودت در مزایده شرکت کنی و خودرو را با قیمت پایه بخری تا مبلغ آن از مهریه‌ات کسر شود. همچنین می‌توانی درخواست مزایده با کاهش قیمت پایه را بدهی که با نظر قاضی امکان‌پذیر است.