تصادفات رانندگی، به‌ویژه زمانی که منجر به صدمه‌های جسمی یا جرح می‌شوند، از رایج‌ترین موضوعات پرونده‌های کیفری در دادگاه‌ها هستند. در این موارد، تعیین مقصر، نحوه جبران خسارت، پرداخت دیه و مجازات قانونی مرتکب، اهمیت زیادی دارد.
قانون‌گذار برای رسیدگی به این موارد، فرآیند مشخصی را از گزارش پلیس تا صدور رأی کیفری تعیین کرده است. همچنین نقش بیمه و پزشکی قانونی در تعیین خسارت‌های وارده بسیار حیاتی است.
رسیدگی به تصادف منجر به جرح چگونه انجام می‌شود؟
هنگامی که تصادفی منجر به آسیب بدنی یا جراحت فردی می‌شود، فرآیند قانونی خاصی برای رسیدگی به آن در نظر گرفته شده است. این فرآیند از محل حادثه آغاز و تا صدور حکم نهایی توسط دادگاه ادامه دارد.
📌 مراحل اولیه در صحنه حادثه
- اولین اقدام، تماس با پلیس ۱۱۰ و در صورت نیاز اورژانس ۱۱۵ است.
- افسر راهنمایی و رانندگی یا کلانتری در محل حاضر می‌شود، وضعیت را بررسی کرده و کروکی تصادف را ترسیم می‌کند.
- مصدومان بلافاصله به بیمارستان انتقال داده می‌شوند.
- خودروی مقصر معمولاً توقیف و به پارکینگ منتقل می‌شود.
🔍 تشکیل پرونده و ارجاع به دادسرا
گزارش کامل افسر به همراه کروکی به دادسرای عمومی و انقلاب ارسال می‌شود. راننده در صورت احراز تقصیر ممکن است بازداشت موقت شده یا با وثیقه و ضمانت آزاد گردد. شکایت از سوی مصدوم یا خانواده وی در کلانتری یا دادسرا ثبت می‌شود.
🔍 نقش پزشکی قانونی و کارشناسی
مصدوم یا مصدومان به پزشکی قانونی معرفی می‌شوند تا شدت جراحت و درصد دیه قابل مطالبه بررسی شود. کارشناس راهور نیز نظر فنی درباره نحوه وقوع تصادف و مقصر حادثه را ارائه می‌دهد.
⚖️ صدور قرار جلب به دادرسی
پس از بررسی‌های اولیه، بازجویی، مدارک و نظریه کارشناسان، بازپرس ممکن است قرار جلب به دادرسی صادر کند. پرونده به دادگاه کیفری دو ارجاع می‌شود تا رأی نهایی (حبس، دیه، محرومیت از رانندگی و…) صادر گردد.
رسیدگی به این پرونده‌ها ممکن است چند ماه تا یک سال طول بکشد، به‌ویژه اگر اعتراض به رأی و تجدیدنظرخواهی نیز مطرح شود.
حکم تصادف غیر عمد منجر به جرح چیست؟
در اغلب تصادفات رانندگی که منجر به جرح می‌شوند، عنصر عمد در وقوع حادثه وجود ندارد و از دید قانون، این نوع حوادث غیر عمدی تلقی می‌شوند. با این حال، قانون‌گذار برای این نوع جرایم نیز مجازات‌هایی تعیین کرده است که بسته به شدت صدمه و نوع تقصیر راننده متفاوت است.
بر اساس مواد ۷۱۴ تا ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، هرگاه بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی، عدم مهارت، یا عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی منجر به صدمه بدنی غیر عمد شود، فرد مرتکب به حبس تعزیری و پرداخت دیه محکوم می‌گردد.
⚖️آیا تصادف منجر به جرح جرم است؟
بله، بر اساس قانون مجازات اسلامی، تصادفاتی که منجر به آسیب جسمی، نقص عضو یا جراحات بدنی می‌شوند، در صورت وجود تقصیر راننده، رفتار مجرمانه محسوب می‌شوند. اگرچه بیشتر این حوادث از نوع غیرعمدی هستند، اما در صورت تحقق عناصر قانونی، مادی و روانی جرم، برای راننده مقصر، مجازات کیفری در نظر گرفته می‌شود.
🔍 دیه در تصادف غیرعمد
مهم‌ترین نتیجه قانونی در این نوع پرونده‌ها، پرداخت دیه است که معمولاً:
- توسط شرکت بیمه شخص ثالث خودرو مقصر پرداخت می‌شود؛
- در صورت نداشتن بیمه یا فرار راننده، صندوق تأمین خسارت‌های بدنی وارد عمل می‌شود و یا پرداخت دیه از بیت المال انجام می شود.
طبق ماده ۱۶ قانون اصلاح بیمه اجباری، بیمه‌گر یا صندوق موظف است پنجاه درصد دیه تقریبی را پس از دریافت گزارش پلیس و پزشکی قانونی، به زیان‌دیده پرداخت کند؛ باقی‌مانده دیه نیز پس از تعیین قطعی آسیب پرداخت می‌شود.
🔍 تفاوت با تصادف عمدی
در تصادف غیرعمد، موضوع قصاص مطرح نیست. مجازات محدود به دیه و حبس تعزیری کوتاه‌مدت است؛ در حالی که تصادف عمدی (مثلاً درگیری با خودرو یا قتل با اتومبیل) می‌تواند مشمول قصاص یا حبس طولانی‌مدت شود.
در نتیجه، در تصادف غیر عمد منجر به جرح، اصل بر جبران خسارت است؛ اما اگر تقصیر شدید و آشکار باشد، ممکن است حبس غیر قابل خریداری نیز برای راننده تعیین شود.
آیا تصادف منجر به جرح زندان دارد؟
بله، طبق قانون مجازات اسلامی، تصادف منجر به جرح می‌تواند مجازات حبس داشته باشد؛ اما در بسیاری از موارد، این حبس قابل تبدیل به جزای نقدی است، مگر اینکه شرایط خاصی مثل مستی، نداشتن گواهینامه یا فرار از صحنه حادثه وجود داشته باشد.
⚖️مجازات و حکم تصادف منجر به جرح
حکم تصادف منجر به جرح بر اساس مواد قانونی زیر تغیین می شود:
- ماده ۷۱۵: اگر صدمه وارد شده بسیار شدید باشد (مثل از کار افتادن عضو، تغییر شکل صورت، اسقاط حواس، سقط جنین)، مجازات حبس از دو ماه تا یک سال و پرداخت دیه خواهد بود.
- ماده ۷۱۶: اگر صدمه موجب نقصان عضو یا ضعف دائم شود (بدون از کار افتادن عضو)، حبس از دو ماه تا شش ماه در نظر گرفته شده است.
- ماده ۷۱۷: اگر صدمات خفیف‌تر باشد، مثل جرح بدون آثار دائمی، حبس از یک تا پنج ماه اعمال می‌شود.
✅ تبدیل حبس به جزای نقدی
بر اساس بند ۱ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت، قاضی می‌تواند در جرایم سبک (حبس کمتر از ۹۱ روز)، مجازات را به جزای نقدی تبدیل کند.
اما در جرایم سنگین‌تر مانند موارد مشمول ماده ۷۱۸ (تشدید مجازات)، حبس غیرقابل خرید است و باید اجرا شود.
🔍 چه شرایطی باعث حبس قطعی می‌شود؟
- رانندگی در حال مستی یا تحت تأثیر مواد روان‌گردان
- نداشتن گواهینامه معتبر
- سرعت غیرمجاز یا انجام حرکات نمایشی
- استفاده از وسیله نقلیه معیوب با علم به نقص آن
- فرار از صحنه تصادف و عدم کمک به مصدوم
در این موارد، قانون‌گذار مجازات را تشدید کرده و به بیش از دو سوم حداکثر حبس مقرر در قانون محکومیت داده می‌شود.
موارد تشدید مجازات در تصادفات جرحی
در قوانین کیفری ایران، مجازات تصادف منجر به جرح معمولاً بر اساس شدت صدمه، نوع تقصیر و شرایط وقوع حادثه تعیین می‌شود. اما قانون‌گذار در ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی، موارد خاصی را تعیین کرده که در صورت وقوع، مجازات مرتکب به شدت افزایش می‌یابد. این موارد تحت عنوان «کیفیت مشدده» شناخته می‌شوند.
۱. رانندگی در حالت مستی یا مصرف مواد مخدر
اگر راننده هنگام وقوع حادثه مست باشد یا تحت تأثیر مواد روان‌گردان قرار داشته باشد:
دادگاه موظف است او را به بیش از دو سوم حداکثر حبس مقرر در قانون محکوم کند.همچنین ممکن است فرد برای مدت ۱ تا ۵ سال از حق رانندگی محروم گردد و همچنین دادگاه اجازه اعمال تخفیف در این حالت ندارد.
۲. نداشتن گواهینامه رانندگی
در صورتی که فرد بدون گواهینامه یا با گواهینامه غیرمعتبر تصادف کرده باشد (مثلاً رانندگی با کامیون با گواهینامه پایه ۳):
- مجازات وی نیز تشدید شده و به بیش از دو سوم حداکثر حبس محکوم می‌شود.
- صندوق تأمین خسارت‌های بدنی تعهدی به پرداخت دیه به راننده مقصر ندارد.
🔍 مشکلات بیمه و دیه در صورت نداشتن گواهینامه
طبق قانون بیمه شخص ثالث، شرکت بیمه موظف به پرداخت دیه زیان‌دیده است حتی اگر راننده گواهینامه نداشته باشد. اما طبق رأی وحدت رویه شماره ۸۰۶، اگر خود راننده بدون گواهینامه در تصادف صدمه ببیند، حق دریافت خسارت از بیمه یا صندوق را ندارد.
در نتیجه، اگر شما مقصر و فاقد گواهینامه باشید، هم مجازات سنگین‌تری در انتظار شماست، هم مسئولیت پرداخت دیه بر عهده شخص شما قرار می‌گیرد.
۳. سرعت غیرمجاز و حرکات نمایشی
- رانندگی با سرعتی بالاتر از حد مجاز که منجر به حادثه شود، از مصادیق تشدید مجازات است.
- انجام حرکات خطرناک یا نمایشی در معابر عمومی نیز همین حکم را دارد.
در این موارد، ممکن است علاوه بر حبس سنگین‌تر، راننده به محرومیت از رانندگی نیز محکوم گردد.
۴. استفاده از وسیله نقلیه معیوب یا خطرناک
اگر راننده با علم به وجود نقص فنی یا عیب مکانیکی در خودرو، از آن استفاده کرده باشد، در صورت بروز حادثه مسئولیت سنگینی متوجه او خواهد بود.نگهداری نکردن از خودرو، نقص در ترمز، چراغ یا سیستم فرمان از این دسته هستند.
۵. عدم رعایت حق عابر پیاده و رانندگی در مسیرهای ممنوع
رانندگی در محل‌های عبور ممنوع یا مسیرهای پیاده‌رو از عوامل تشدید مجازات است. اگر راننده در محل‌های مشخص‌شده برای عابر پیاده یا در خلاف مسیر رانندگی کند و باعث جرح شود، مشمول حداکثر مجازات خواهد شد.
۶. فرار از صحنه حادثه یا عدم کمک به مصدوم
مطابق ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی، اگر راننده بعد از تصادف، مصدوم را رها کرده یا فرار کندبه بیش از دو سوم حداکثر حبس محکوم می‌شود و دادگاه اجازه اعمال تخفیف ندارد.
سوالات متداول
در این قسمت از مقاله سوالات متداول پیرامون رسیدگی و حکم تصادف منجر به جرح مطرح شده است:
❓من چند روز پیش تصادف کردم و باعث شکستگی پای عابر شدم. پلیس من رو مقصر شناخت. گواهینامه و بیمه دارم. آیا باید خودم دیه رو پرداخت کنم یا بیمه این کار رو انجام می‌ده؟
✅ خیر، در این شرایط پرداخت دیه بر عهده‌ی شرکت بیمه شخص ثالث شماست. چون گواهینامه معتبر دارید و بیمه‌نامه فعال بوده، شرکت بیمه موظف است پس از تعیین میزان دیه توسط پزشکی قانونی، خسارت را به مصدوم پرداخت کند. البته اگر تخلف شما شدید (مثلاً مستی یا سرعت غیرمجاز) باشد، ممکن است مجازات کیفری جداگانه مثل حبس یا محرومیت از رانندگی هم داشته باشید.
❓ برادرم در یک تصادف موتورسواری باعث جراحت دست یک عابر شد ولی از محل فرار کرد. حالا پلیس اون رو پیدا کرده. آیا مجازاتش سنگین‌تر می‌شه؟
✅ بله، فرار از صحنه تصادف یکی از عوامل تشدید مجازات است. طبق ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی، اگر راننده بدون کمک به مصدوم محل حادثه را ترک کند، دادگاه موظف است او را به بیش از دو سوم حداکثر مجازات قانونی (حبس یا جزای نقدی) محکوم کند. در این موارد حتی اعمال تخفیف قانونی هم ممکن نیست. بهتر است برادرتان سریعاً با یک وکیل مشورت کند.
❓من چند ماه پیش در یک تصادف باعث آسیب جزئی به یک عابر شدم و دادگاه من رو به ۴۵ روز حبس محکوم کرده. آیا امکان داره این حکم رو بخرم یا به جریمه نقدی تبدیلش کنم؟
✅در بسیاری از موارد بله. چون مجازات شما کمتر از ۹۱ روز است، طبق بند ۱ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت، قاضی می‌تواند این حبس را به جزای نقدی تبدیل کند. البته این موضوع به صلاحدید قاضی و سابقه کیفری شما هم بستگی دارد. توصیه می‌شود با مراجعه به شعبه اجرای احکام کیفری و مشورت با وکیل، مراحل تبدیل حبس به جریمه را پیگیری کنید.