در نظام حقوقی ایران، واژگانی همچون «ترکه»، «ماترک» و «ارث» از پرکاربردترین اصطلاحات در دعاوی مربوط به فوت اشخاص و انتقال دارایی‌ها به وراث محسوب می‌شوند. با این حال، بسیاری از افراد درک دقیقی از تفاوت بین این مفاهیم ندارند و در روند قانونی تقسیم اموال با ابهامات جدی مواجه می‌شوند.
دانستن اینکه ترکه دقیقاً شامل چه اموالی است، تفاوت آن با ارث یا ماترک چیست، و چه زمانی باید برای تحریر یا تقسیم آن اقدام کرد، از منظر قانونی اهمیت زیادی دارد. در این مقاله به‌صورت جامع، سئو‌شده و ساختاریافته به بررسی مفهوم ترکه، تفاوت آن با ماترک، مراحل قانونی تحریر و تقسیم ترکه، مدارک لازم، مسئولیت وراث و نقش دادگاه در این فرایند خواهیم پرداخت.
ترکه چیست و شامل چه چیزهایی می‌شود؟
زمانی که فردی فوت می‌کند، مجموعه‌ای از دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالی از او باقی می‌ماند که در زبان حقوقی به آن «ترکه» گفته می‌شود. ترکه پایه‌ای‌ترین مفهوم در دعاوی ارث است و شناخت دقیق آن برای وراث، وکلا و حتی طلبکاران متوفی اهمیت زیادی دارد.
در تعریف ساده و حقوقی، ترکه به کلیه اموال، حقوق و تعهدات مالی شخص متوفی گفته می‌شود که پس از فوت او باقی می‌ماند و به وراث منتقل می‌گردد. این انتقال به‌صورت قهری و قانونی انجام می‌شود، یعنی نیازی به اقدام خاصی از سوی وراث برای ایجاد مالکیت آن‌ها بر ترکه نیست.
📌 چه اموالی در ترکه قرار می‌گیرند؟
ترکه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اموال منقول: شامل پول نقد، حساب بانکی، خودرو، جواهرات، لوازم منزل، سهام و اوراق بهادار.
- اموال غیرمنقول مانند ملک، زمین، باغ، آپارتمان یا سرقفلی مغازه.
- حقوق مالی: مثل حق اختراع، سرقفلی، حق‌الامتیاز یا طلب از دیگران.
- بدهی‌ها و دیون: شامل مهریه، وام‌های بانکی، بدهی‌های مالیاتی و سایر تعهدات متوفی.
❌ ترکه همیشه مثبت نیست
برخلاف تصور عموم، ترکه الزاماً به معنای دارایی‌های مفید و قابل تقسیم نیست. اگر متوفی بدهی‌هایی بیشتر از دارایی‌هایش داشته باشد، وراث باید ابتدا بدهی‌ها را از محل ترکه پرداخت کنند و فقط باقیمانده بین آن‌ها تقسیم می‌شود. در برخی موارد، ترکه حتی ممکن است خالصاً بدهی باشد.
در نظر داشته باشید که ترکه فقط محدود به اموال دارای سند رسمی نیست. اگر متوفی اموالی مثل ملک قولنامه‌ای، زمین فاقد سند رسمی یا دارایی‌هایی مانند طلا، ارز یا وسایل شخصی داشته باشد، این موارد نیز مشمول ترکه محسوب می‌شوند. البته برای اثبات این اموال نیاز به شواهد، مستندات و گاهی اوقات شهادت شهود خواهد بود.
فرق ترکه و ماترک چیست؟
ترکه به تمام دارایی‌ها، بدهی‌ها، مطالبات و حقوق مالی باقیمانده از متوفی گفته می‌شود؛ اما ماترک فقط بخش باقیمانده‌ای از ترکه است که پس از کسر بدهی‌ها، هزینه کفن‌ودفن و اجرای وصایا باقی می‌ماند و بین وراث تقسیم می‌شود. به‌عبارت دیگر، ترکه خام و اولیه است و ماترک خالص قابل تقسیم بین وراث است.
به بیان ساده‌تر، ترکه قبل از تصفیه بدهی‌ها مطرح می‌شود؛ ولی ماترک همان ترکه «خالص» یا «قابل تقسیم» است.
📝 بررسی کاربرد عملی در دعاوی حقوقی
فرض کنید فردی فوت می‌کند و از او ملکی، یک حساب بانکی، وام بانکی و مهریه معوقه همسرش باقی مانده است. همه این موارد (ملک، حساب، وام و مهریه) ترکه محسوب می‌شوند. پس از پرداخت وام و مهریه، اگر چیزی باقی بماند، آن ماترک خواهد بود که بین وراث تقسیم می‌شود.
📌 تأثیر تفاوت ترکه و ماترک در پرداخت مالیات بر ارث
ادارات دارایی برای محاسبه مالیات بر ارث، ابتدا کل ترکه را بررسی می‌کنند و پس از کسر دیون و هزینه‌ها، ماترک نهایی را مبنای محاسبه مالیات قرار می‌دهند. بنابراین تشخیص دقیق این دو مفهوم در تنظیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات نقش دارد.
تفاوت ترکه با ارث و سهم‌الارث در قانون مدنی
در گفتار روزمره، واژه‌هایی مانند ترکه، ارث و سهم‌الارث گاهی به جای یکدیگر به‌کار می‌روند؛ اما در حقوق مدنی مربوط به ارث و وصیت، هر کدام معنا و آثار قانونی خاص خود را دارند. آگاهی از این تفاوت‌ها برای پیشگیری از سوء برداشت در امور انحصار وراثت، تحریر ترکه و تقسیم ارث بسیار مهم است.
✅ ترکه، ارث و سهم‌الارث چه تفاوتی دارند؟
- ترکه: مجموعه تمام دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق مالی متوفی است که به‌صورت قانونی و بلافاصله پس از فوت، به ورثه منتقل می‌شود.
- ارث: حالت کلی انتقال دارایی از متوفی به بازماندگان قانونی است؛ به عبارتی، فرآیند یا نهاد حقوقی‌ای که مالکیت ترکه را به وراث منتقل می‌کند.
- سهم‌الارث: میزان مشخصی از ماترک که به هر یک از ورثه تعلق می‌گیرد؛ این سهم بر اساس طبقه، درجه قرابت و قواعد ارث تعیین می‌شود.
🔍 مثال کاربردی
فرض کنید یک فرد فوت کرده و از او یک خانه، بدهی بانکی، و دو فرزند به‌جا مانده است:
- خانه و بدهی بخشی از ترکه هستند.
- روند انتقال این دارایی‌ها به فرزندان، ارث نام دارد.
- سهم هر فرزند از خانه (بعد از کسر بدهی)، سهم‌الارث او خواهد بود.
⚖️ جایگاه قانونی مفاهیم در قانون مدنی
در قانون مدنی ایران، مواد متعددی درباره ارث و نحوه انتقال ترکه به وراث وجود دارد. اما به‌طور خاص ترکه در ماده 861 به‌عنوان اموال قابل انتقال به ورثه شناخته می‌شود. سهم‌الارث نیز در مواد 906 تا 949 قانون مدنی با جزئیات دقیق، متناسب با طبقات ارث و تعداد ورثه تعیین شده است.
ترکه شامل بدهی‌ها هم می‌شود؟ (اموال مثبت و منفی در ترکه)
بر اساس قانون، ترکه شامل کلیه اموال مثبت (مانند زمین، خانه، پول، سهام) و اموال منفی (مانند بدهی، مهریه، وام، تعهدات مالیاتی) است. یعنی نه تنها دارایی‌های باقیمانده از متوفی، بلکه تمامی بدهی‌ها و تعهدات وی نیز جزء ترکه محسوب می‌شوند.
وراث باید بدانند با قبول ترکه، مسئول پرداخت دیون متوفی هم هستند و نمی‌توانند تنها اموال را بپذیرند و از بدهی‌ها شانه خالی کنند؛ مگر آن‌که ترکه را رسماً رد کنند.
📌 انواع اموال مثبت در ترکه
- ملک، آپارتمان، زمین کشاورزی
- حساب‌های بانکی و سپرده‌های سرمایه‌گذاری
- سهام و اوراق بهادار
- طلا، ارز، خودرو، وسایل شخصی
- مطالبات از اشخاص ثالث
❌ انواع اموال منفی در ترکه (بدهی‌ها)
- وام‌های بانکی و بدهی‌های شخصی
- مهریه زوجه به عنوان حقوق مالی(در صورت باقی ماندن)
- بدهی مالیاتی
- تعهدات ناشی از چک، سفته یا ضمانت
- هزینه‌های کفن‌ودفن
⚠️ مسئولیت وراث نسبت به بدهی‌های متوفی
طبق ماده 249 قانون امور حسبی، ورثه در قبال دیون متوفی مسئولیت دارند، اما این مسئولیت محدود به میزان ترکه است. یعنی اگر بدهی‌ها از دارایی‌ها بیشتر باشد، ورثه موظف به پرداخت شخصی نیستند؛ مشروط به اینکه ترکه را نپذیرفته یا فقط در حد ترکه آن را قبول کرده باشند.
آیا وراث مجبور به پذیرش ترکه هستند؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که پس از فوت شخصی، ورثه او به‌صورت خودکار و بدون اختیار، مالک اموال باقیمانده می‌شوند. اما قانون در این‌باره انعطاف‌پذیرتر عمل کرده و برای وراث، سه راه مشخص جهت مواجهه با ترکه در نظر گرفته است.
-
قبول مطلق ترکه
در این حالت، ورثه تمام دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی را بدون قید و شرط می‌پذیرند. اگر بدهی بیش از دارایی باشد، مسئولیت پرداخت با آن‌هاست. -
قبول مشروط به تحریر ترکه
یعنی ابتدا وضعیت مالی متوفی روشن می‌شود (از طریق تحریر ترکه) و سپس ورثه تصمیم می‌گیرند که چه بخشی را بپذیرند. این روش در دعاوی حقوقی توصیه می‌شود، چون مانع ضرر مالی احتمالی می‌شود. -
رد ترکه
وراث می‌توانند به‌صورت رسمی و از طریق دادگاه، اعلام کنند که هیچ بخشی از ترکه را نمی‌پذیرند. در این صورت، هیچ تعهدی نسبت به بدهی‌های متوفی نخواهند داشت.
📌 شرایط و مهلت قانونی برای رد ترکه
بر اساس مقررات امور حسبی، اگر ورثه بخواهند ترکه را رد کنند باید ظرف یک ماه از تاریخ اطلاع از فوت و وجود ترکه، دادخواست رسمی “رد ترکه” را به دادستان یا مرجع صالح تقدیم نمایند.
اگر ظرف این مدت سکوت کنند یا اقدامی انجام دهند که نشان‌دهنده قبول ترکه باشد (مثل نقل‌وانتقال اموال)، دیگر نمی‌توانند ترکه را رد کنند. در صورت رد ترکه از سوی تمام وراث، اداره ترکه بر عهده مدیر ترکه منصوب از سوی دادگاه قرار می‌گیرد و پس از تصفیه کامل، اگر چیزی باقی بماند، مجدداً به وراث برمی‌گردد.
تحریر ترکه چیست و چگونه انجام می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند ارث و تقسیم اموال متوفی، مرحله تحریر ترکه است. این مرحله در واقع آغاز شفاف‌سازی وضعیت مالی متوفی است و نقش بسیار مهمی در حفظ حقوق وراث و طلبکاران دارد.
تحریر ترکه یعنی فهرست‌برداری از کلیه اموال و بدهی‌ها، مطالبات، اسناد و دارایی‌های منقول و غیرمنقول متوفی به‌منظور تعیین وضعیت دقیق ترکه برای اقدامات بعدی از جمله پرداخت دیون و تقسیم ارث.
✅ آیا تحریر ترکه اجباری است؟
تحریر ترکه اصولاً اختیاری است، اما در مواردی مانند وجود وراث صغیر، محجور، غایب یا تبعه خارجی، طبق قانون امور حسبی، اجباری می‌شود. در سایر موارد، اگر همه وراث بالغ و حاضر باشند، نیازی به تحریر ترکه نیست و می‌توانند توافقی تقسیم کنند.
📌 تحریر ترکه در چه مواردی ضرورت دارد؟
- وجود اموال زیاد یا نامشخص بودن وضعیت دارایی‌ها
- اختلاف بین وراث در مورد مالکیت یا مقدار اموال
- وجود وراث غایب، صغیر، محجور یا تبعه‌ی خارجی
- درخواست طلبکار برای اطمینان از پرداخت دیون
- تعیین دقیق مالیات بر ارث و ارائه اظهارنامه مالیاتی
⚖️ مرجع صالح برای تحریر ترکه
طبق ماده 206 و 210 قانون امور حسبی، شورای حل اختلاف، مرجع رسیدگی به درخواست تحریر ترکه است، مگر در موارد خاص که رسیدگی در صلاحیت دادگاه خانواده قرار می‌گیرد (مانند وجود وصیت‌نامه یا اختلافات حقوقی گسترده بین وراث).
📝 فرآیند قانونی تحریر ترکه به صورت خلاصه
همانطور که اشاره نمودیم، تحریر ترکه الزامی نیست مگر در موارد خاص اما در نظر داشته باشید که در صورتی که حتی یکی از فرزندان صغیر محسوب شود (کمتر از 18 سال) از اولین اقداماتی است که باید بعد از فوت پدر انجام شود (یا مادر). مراحل آن به شرح زیر است:
- تنظیم دادخواست تحریر ترکه از سوی یکی از وراث، وصی یا طلبکار متوفی و ثبت در دفاتر خدمات قضایی
- صدور دستور آگهی عمومی در روزنامه کثیرالانتشار برای اطلاع عموم، وراث و طلبکاران
- برگزاری جلسه رسیدگی با حضور بازپرس یا قاضی جهت بررسی اموال، استعلامات بانکی و اسناد
- صورت‌برداری از اموال (منقول، غیرمنقول، مطالبات و بدهی‌ها)
- تنظیم صورت‌جلسه رسمی تحریر ترکه و ابلاغ به طرفین
- استعلام نهادهای ذی‌ربط مانند ثبت اسناد، بانک مرکزی، بورس، بیمه، شهرداری و …
مهر و موم ترکه؛ چه زمانی و چگونه انجام می‌شود؟
مهر و موم ترکه یکی از مراحل مهم قانونی در فرآیند رسیدگی به اموال متوفی است که با هدف حفاظت از اموال او تا تعیین تکلیف نهایی صورت می‌گیرد. این اقدام زمانی اهمیت پیدا می‌کند که احتمال دخل و تصرف غیرقانونی یا تضییع حقوق وراث و طلبکاران وجود داشته باشد.
مهر و موم ترکه به معنای پلمپ فیزیکی و قانونی اموال منقول و غیرمنقول متوفی است. این کار با حضور مأمور اجرای احکام یا نماینده دادستان انجام شده و در مورد آن صورت‌جلسه تنظیم می‌شود.
⚖️ چه زمانی مهر و موم ترکه انجام می‌شود؟
مهم‌ترین شرایطی که در آن مهر و موم ترکه الزامی یا ضروری می‌شود:
- یکی از وراث صغیر، محجور یا غایب باشد
- میان وراث اختلاف و دعوای جدی وجود داشته باشد
- وراث هنوز مشخص یا شناسایی نشده‌اند
- متوفی اموال زیادی دارد و احتمال سرقت یا تضییع آن‌ها هست
- متوفی وصی، قیم یا نماینده رسمی ندارد
📝 چه کسی می‌تواند درخواست مهر و موم دهد؟
- هر یک از وراث یا نمایندگان آن‌ها
- طلبکاران متوفی
- وصی تعیین‌شده توسط متوفی
- قیم وراث صغیر یا محجور
- در موارد خاص، دادستان نیز می‌تواند ورود کند
🛠 نحوه انجام مهر و موم ترکه
- ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی
- صدور دستور توسط مرجع قضایی
- حضور مأمور دادگاه یا نماینده دادستان در محل اموال
- فهرست‌برداری از اموال و پلمپ درها، گاوصندوق، انبار و …
- تنظیم صورت‌جلسه دقیق از اموال مهر و موم‌شده
🔓 رفع مهر و موم
پس از پرداخت بدهی‌ها، صدور گواهی انحصار وراثت و تحریر ترکه، هر یک از وراث یا مدیر ترکه می‌توانند درخواست رفع مهر و موم ترکه دهند. پس از بررسی، دادگاه دستور باز شدن پلمپ را صادر می‌کند.
استعلام ترکه و نحوه رسیدگی به اموال فاقد سند رسمی
در بسیاری از پرونده‌های ارث، ممکن است متوفی اموالی داشته باشد که فاقد سند رسمی یا مدارک ثبتی معتبر هستند. از سوی دیگر، برای تحریر کامل ترکه، باید تمامی اموال شناسایی شده و صحت آن‌ها بررسی گردد. در این مسیر، استعلام از نهادهای رسمی و بررسی اموال فاقد سند نقش بسیار مهمی در تعیین وضعیت دقیق ترکه دارد.
✅ استعلام ترکه از چه نهادهایی انجام می‌شود؟
برای جمع‌آوری اطلاعات کامل درباره اموال متوفی، مرجع قضایی یا نماینده آن (مثلاً شورای حل اختلاف) از نهادهای زیر استعلام می‌گیرد:
- اداره ثبت اسناد و املاک (برای املاک دارای پلاک ثبتی)
- بانک‌ها و مؤسسات مالی (برای حساب‌های بانکی، سپرده‌ها، تسهیلات و …)
- سازمان ثبت شرکت‌ها (در صورت سهام‌داری یا داشتن شرکت)
- سازمان بورس و اوراق بهادار (برای سهام و اوراق مشارکت)
- شرکت‌های بیمه (برای بیمه‌نامه‌های عمر و سرمایه‌گذاری)
- اداره ثبت احوال (برای بررسی وراث، تغییر نام، تابعیت و …)
⚠️ نحوه رسیدگی به اموال فاقد سند رسمی
گاهی متوفی اموالی دارد که فاقد سند رسمی است؛ مانند:
- خانه قولنامه‌ای
- زمین فاقد پایان‌کار یا سند ثبتی
- طلا، ارز یا دارایی‌هایی که فقط نزد دیگران بوده‌اند
- دفاتر دست‌نویس و یادداشت‌های مالی
- اطلاعات غیر رسمی از افراد آشنا یا شرکای تجاری
در این موارد:
- اظهارات شهود، یادداشت‌ها و اسناد عادی (مثل قولنامه‌ها یا رسیدها) می‌توانند مبنای بررسی قرار گیرند.
- کارشناس رسمی دادگستری ممکن است با بررسی قرائن و مدارک موجود، مالکیت متوفی را احراز کند.
- دادگاه پس از بررسی مستندات، در صورت اطمینان از تعلق مال به متوفی، آن را در لیست ترکه درج می‌کند.
📝 نکته کاربردی
اگر متوفی اموال فاقد سند دارد، وراث باید در همان مراحل اولیه، این موضوع را در دادخواست تحریر ترکه ذکر کرده و در صورت امکان، اسناد عادی یا شاهدان را معرفی نمایند. این اقدام روند اثبات و درج آن اموال در صورت‌جلسه ترکه را تسهیل می‌کند.
نحوه تقسیم ترکه پس از تحریر
همانگونه که در بالا اشاره نمودیم، ماهیت تقسیم ترکه و تحریر آن متفاوت است و پس از انجام تحریر ترکه و مشخص شدن کامل دارایی‌ها، بدهی‌ها و وضعیت مالی متوفی، مرحله مهم و اصلی یعنی تقسیم ترکه بین وراث آغاز می‌شود. در این مرحله، مالکیت مشاعی وراث به مالکیت اختصاصی تبدیل می‌گردد و هر وارث به‌صورت قانونی، صاحب سهم‌الارث مشخص خود می‌شود.
📌 تقسیم ترکه پس از پرداخت دیون
قبل از هرگونه تقسیم، ابتدا باید تمامی بدهی‌های متوفی از جمله موارد زیر پرداخت شود:
- مهریه همسر
- دیون بانکی
- بدهی‌های مالیاتی
- هزینه‌های کفن‌ودفن
- وصایای واجب‌الاجرا
اگر پس از کسر این هزینه‌ها چیزی از ترکه باقی بماند، آن قسمت باقیمانده ماترک است که بین وراث تقسیم می‌شود.
⚖️ مالکیت مشاع تا قبل از تقسیم
تا قبل از تقسیم، همه وراث در تمام اموال مالکیت مشاعی دارند؛ یعنی هیچ‌کدام نمی‌توانند به‌تنهایی در یک ملک یا دارایی خاص تصرف مستقل داشته باشند، مگر با رضایت سایر وراث.
✅ تقسیم به دو روش کلی انجام می‌شود:
-
تقسیم توافقی
در این روش، وراث بدون مراجعه به دادگاه و بر اساس تفاهم، اموال را تقسیم کرده و تقسیم‌نامه‌ای رسمی نزد دفترخانه تنظیم می‌کنند. این تقسیم‌نامه دارای اعتبار قانونی است و مانند رأی دادگاه قابل استناد می‌باشد. -
تقسیم قضایی (از طریق دادگاه)
اگر میان وراث اختلاف باشد یا امکان توافق وجود نداشته باشد، هر یک از وراث می‌تواند به دادگاه خانواده یا شورای حل اختلاف (بسته به نوع مال) مراجعه و درخواست تقسیم ترکه را بدهد. در این حالت، دادگاه از طریق یکی از روش‌های زیر اقدام به تقسیم می‌کند:
- افراز اموال مشاع در صورت امکان تقسیم فیزیکی مانند افراز کردن ملک مشاعی
- تعدیل (در صورت نابرابر بودن ارزش اموال)
- تقسیم به رد (پرداخت مابهالتفاوت برای ایجاد تعادل)
- دستور فروش (در صورت غیرقابل تقسیم بودن اموال)
روش‌های تقسیم ترکه: افراز، تعدیل، رد و فروش
پس از تحریر ترکه و پرداخت دیون، نوبت به تعیین سهم هر یک از وراث و تقسیم عملی ماترک می‌رسد. در مواردی که وراث بر سر نحوه تقسیم توافق ندارند یا مال مورد تقسیم ویژگی خاصی دارد، قانون‌گذار چند شیوه مشخص را برای تقسیم پیش‌بینی کرده است.
در ادامه، چهار روش اصلی تقسیم ترکه را بررسی می‌کنیم:
⚖️ ۱. افراز (تقسیم عینی)
افراز به معنی جداسازی فیزیکی سهم هر یک از وراث از مال مشاع است. این روش در صورتی کاربرد دارد که مال مشاع (مثلاً زمین یا ملک) قابل تقسیم فیزیکی بین وراث باشد، به‌گونه‌ای که به هر وارث بخشی از مال بدون لطمه به ارزش کلی برسد.
-
در صورت توافق: وراث می‌توانند افراز توافقی انجام دهند.
-
در صورت اختلاف: دادگاه با نظر کارشناس رسمی، اقدام به افراز و تقسیم مال مشاع از طریق دادگاه می نماید.
مثال: یک زمین ۶۰۰ متری که به سه بخش مساوی ۲۰۰ متری تقسیم شود.
📌 ۲. تقسیم به تعدیل
در این روش، اموالی که قابل افراز نیستند ولی بخش‌های مختلف آن‌ها دارای ارزش متفاوت است، بر اساس قیمت تعدیل می‌شوند. سپس به‌گونه‌ای بین وراث تقسیم می‌گردند که هر یک به نسبت سهم خود، اموالی با ارزش معادل دریافت کند.
مثال: زمینی که بخشی از آن کنار اتوبان (با ارزش بالا) و بخشی در انتهای کوچه بن‌بست است. سهم وارثی که زمین گران‌تر می‌گیرد، کوچک‌تر خواهد بود.
💰 ۳. تقسیم به رد
در روش رد، ممکن است برای ایجاد تعادل، یکی از وراث که مال گران‌تری دریافت کرده، مابهالتفاوت مالی به سایر وراث بپردازد.
مثال: وارثی ملکی به ارزش ۳ میلیارد دریافت کرده، در حالی که سهم قانونی‌اش ۲.۵ میلیارد بوده؛ باید ۵۰۰ میلیون به سایر وراث بدهد.
❌ ۴. دستور فروش (در صورت عدم امکان تقسیم)
اگر مال قابل افراز، تعدیل یا رد نباشد (مانند یک مغازه تجاری کوچک)، یا وراث بر سر آن اختلاف شدید داشته باشند، دادگاه می‌تواند دستور فروش آن را صادر کند. پس از فروش، مبلغ به نسبت سهم‌الارث میان وراث تقسیم می‌شود.
مثال: یک آپارتمان ۷۰ متری غیرقابل تقسیم که باید فروخته شود و وجه حاصل بین وراث تقسیم گردد.
سوالات متداول
❓ اگر یکی از وراث بدهی‌های متوفی را قبول نکند، تکلیف چیست؟
✅ بدهی‌های متوفی قبل از تقسیم ترکه باید پرداخت شوند. اگر یکی از وراث نخواهد بدهی را بپذیرد، سهم او هم تا حدی که از ترکه به او می‌رسد صرف پرداخت دیون می‌شود. هیچ وارثی نمی‌تواند تنها دارایی‌ها را بردارد و بدهی‌ها را نادیده بگیرد.
❓ آیا می‌توان اموال بدون سند مثل خانه قولنامه‌ای را هم در ترکه وارد کرد؟
✅ بله. ترکه فقط شامل اموال سنددار نیست. اموال قولنامه‌ای، طلا، ارز یا حتی مطالبات ثبت‌نشده هم با ارائه مدارک یا شهادت شهود می‌توانند در فهرست تحریر ترکه قید شوند. دادگاه در این زمینه بررسی و تصمیم‌گیری می‌کند.
❓ اگر بین وراث اختلاف پیش بیاید و هیچ توافقی برای تقسیم ترکه نباشد، چه باید کرد؟
✅ در چنین شرایطی، هر یک از وراث می‌تواند از دادگاه خانواده درخواست تقسیم ترکه کند. دادگاه با نظر کارشناس، اموال را یا به‌صورت افراز، تعدیل، رد و یا در نهایت فروش تقسیم می‌کند. تقسیم قضایی آخرین راه‌حل برای اختلافات وراث است.
❓ فرق ترکه و ماترک در عمل چه تأثیری دارد؟
✅ ترکه شامل همه دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی است، اما ماترک فقط آن چیزی است که پس از پرداخت بدهی‌ها باقی می‌ماند. اهمیت این تفاوت در محاسبه سهم‌الارث و مالیات بر ارث است، چون مالیات فقط بر ماترک (اموال خالص) تعلق می‌گیرد.