تبدیل وضعیت ایثارگران، یکی از مهم‌ترین موضوعات در حوزه حقوق استخدامی و حمایت از جامعه ایثارگری کشور است؛ موضوعی که در سال‌های اخیر با تصویب قوانین متعدد و صدور آرای متنوع از سوی دیوان عدالت اداری، به‌صورت جدی در دستور کار نهادهای اجرایی و نظارتی قرار گرفته است. ایثارگران، شامل جانبازان، آزادگان، فرزندان و همسران شهدا، رزمندگان دارای حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه و سایر مشمولان ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، طبق قانون حق دارند وضعیت استخدامی خود را از حالت شرکتی، قراردادی یا پیمانی به رسمی تغییر دهند.
با وجود این حمایت‌های قانونی، در عمل روند تبدیل وضعیت بسیاری از ایثارگران با چالش‌هایی همچون تفسیرهای نادرست دستگاه‌ها، تأخیر در گزینش، نبود منابع مالی یا صدور بخشنامه‌های محدودکننده مواجه بوده است. در این مقاله، با استناد به آخرین قوانین، بخشنامه‌ها و آرای دیوان عدالت اداری، به بررسی جزئیات تبدیل وضعیت ایثارگران، شرایط و مدارک لازم، چالش‌های موجود و راهکارهای حقوقی پیگیری این حق قانونی خواهیم پرداخت. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان مشمول قوانین ایثارگری هستید، مطالعه این مقاله می‌تواند مسیر قانونی و عملی تبدیل وضعیت استخدامی‌تان را روشن کند.
تبدیل وضعیت ایثارگران چیست و شامل چه کسانی می‌شود؟
تبدیل وضعیت ایثارگران به معنای تغییر نوع استخدام این افراد از حالت شرکتی، قراردادی یا پیمانی به استخدام رسمی است. این اقدام در راستای اجرای عدالت اجتماعی و حمایت از کسانی که در راه دفاع از کشور و آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی ایران ایثار کرده‌اند، در قوانین مختلف مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این طرح، تثبیت وضعیت شغلی، بهره‌مندی از مزایای قانونی و کاهش تبعیض‌های ساختاری در نظام استخدامی کشور است.
📌 تعریف قانونی ایثارگر
بر اساس بند «الف» ماده ۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، ایثارگر کسی است که در راه حفظ نظام جمهوری اسلامی ایران، شهید، جانباز، آزاده، رزمنده، مفقودالاثر یا اسیر شده باشد. بر همین اساس، افراد زیر در دسته ایثارگران قرار می‌گیرند:
- شهدا و خانواده آن‌ها (فرزند، همسر، خواهر و برادر)
- جانبازان و خانواده آن‌ها
- آزادگان با سابقه اسارت
- رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه
قانون‌گذار با پیش‌بینی طرح تبدیل وضعیت، به دنبال ارتقای امنیت شغلی ایثارگران و رفع تبعیض بین استخدام‌های رسمی و غیررسمی بوده است. این اقدام همچنین به عنوان ابزاری برای قدردانی عملی از خدمات ارزنده این قشر محسوب می‌شود.
📌 گروه‌های مشمول طرح تبدیل وضعیت
طبق ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و تبصره‌های مرتبط در قوانین بودجه سال‌های اخیر، تبدیل وضعیت شامل افراد زیر می‌شود:
-
فرزندان و همسران شهدا
-
جانبازان با درصد جانبازی ۲۵ درصد و بالاتر
-
فرزندان و همسران جانبازان بالای ۲۵ درصد
-
آزادگان با بیش از یک سال اسارت و خانواده آنان
-
رزمندگان دارای حداقل ۶ ماه سابقه حضور داوطلبانه در جبهه و خانواده آن‌ها
-
خواهران و برادران شهدا
📝 شرایط عمومی برای تبدیل وضعیت در سال ۱۴۰۴
با استناد به بخشنامه‌ها و رویه‌های حقوقی، مهم‌ترین شرایط عمومی برای بهره‌مندی از این قانون عبارتند از:
-
اشتغال تا پایان بهمن‌ماه ۱۴۰۰ در دستگاه مربوطه
افرادی که تا تاریخ مشخص‌شده در دستگاه خود مشغول به کار بوده‌اند، مشمول قانون هستند. -
داشتن قرارداد استخدامی (شرکتی، پیمانی، قراردادی یا انجام کار معین)
شرط داشتن رابطه استخدامی (ولو غیرمستقیم از طریق پیمانکار) الزامی است. -
دارا بودن صلاحیت‌های عمومی و گزینشی
شرکت در فرآیند گزینش و تأیید صلاحیت عمومی و اخلاقی از سوی نهادهای ذی‌ربط الزامی است. -
ارائه مدارک معتبر ایثارگری
از جمله کارت ایثارگری، نامه از بنیاد شهید و مدارک تحصیلی معتبر. -
عدم نیاز به شروط محدود کننده قبلی
بر اساس رأی دیوان عدالت اداری، دیگر نیازی به احراز شرایطی مانند تمام‌وقت بودن، سابقه بیمه یا تمدید قرارداد نیست.
⚖️ نهادهای مشمول تبدیل وضعیت
همه نهادها و دستگاه‌های اجرایی که مشمول ماده ۲ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران هستند، ملزم به اجرای قانون می‌باشند، از جمله:
-
وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های دولتی
-
شهرداری‌ها
-
بانک‌های دولتی
-
نهادهای عمومی غیردولتی مانند بنیادها و مؤسسات
❗ توجه: بانک‌هایی که در بازار سرمایه فعالیت دارند، مشمول این الزام نیستند مگر بخشنامه‌ای خلاف آن صادر شود.
چند ماه جبهه برای تبدیل وضعیت ایثارگران لازم است؟
یکی از سوالات رایج میان رزمندگان و خانواده‌های آنان، این است که برای بهره‌مندی از طرح تبدیل وضعیت استخدامی ایثارگران، چند ماه سابقه حضور در جبهه مورد نیاز است. پاسخ به این سؤال در قوانین بودجه و آیین‌نامه‌های اجرایی به‌وضوح بیان شده است.
بر اساس بند (د) تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ و سایر مقررات مرتبط، حداقل شش ماه حضور داوطلبانه در جبهه، شرط اصلی برخورداری از امتیاز تبدیل وضعیت برای رزمندگان و فرزندان آن‌ها محسوب می‌شود. افرادی که این شرط را دارند، می‌توانند با ارائه مدارک مستند از سوی بنیاد شهید و امور ایثارگران، درخواست تبدیل وضعیت خود را به دستگاه متبوع ارائه دهند.
⚖️ سابقه کمتر از 6 ماه برای تبدیل وضعیت ایثارگران
-
افرادی که کمتر از شش ماه حضور در مناطق عملیاتی یا جنگی داشته‌اند، مشمول طرح تبدیل وضعیت نمی‌شوند.
-
تنها ایثارگرانی که حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه داشته‌اند یا مشمول سایر مصادیق ماده ۲۱ قانون جامع ایثارگران هستند (مثل جانبازان، آزادگان و خانواده شهدا)، واجد شرایط تبدیل وضعیت خواهند بود.
❌ استثناها و چالش ها:
اگرچه قانون صراحت دارد که حداقل حضور باید ۶ ماه باشد، اما در مواردی دستگاه‌ها یا برخی ایثارگران استناد به تفسیرهای خاص یا آرا و بخشنامه‌های متضاد می‌کنند. دیوان عدالت اداری نیز در برخی پرونده‌ها با صدور رأی، به این موضوع ورود کرده است و دستگاه‌ها را ملزم به رعایت صریح قانون کرده است.
سابقه حضور باید داوطلبانه و در قالب خدمت در مناطق جنگی، عملیاتی یا جنگ‌زده باشد. برخی افراد تصور می‌کنند حضور کوتاه‌مدت به‌عنوان مامور یا کارمند کفایت می‌کند، اما قانون تأکید دارد که سابقه داوطلبانه، مستمر و بیش از شش ماه باید باشد.
آرای دیوان عدالت اداری درباره تبدیل وضعیت ایثارگران
در سال‌های اخیر، دیوان عدالت اداری نقش بسیار مهمی در تفسیر و اجرای قوانین مرتبط با تبدیل وضعیت ایثارگران ایفا کرده است. این نهاد با صدور آرای وحدت رویه و ابطال بخشنامه‌های مغایر با قانون، تلاش کرده است تا از تضییع حقوق ایثارگران جلوگیری شود. در این بخش به مهم‌ترین آرای صادرشده توسط هیأت عمومی و شعب دیوان عدالت اداری می‌پردازیم.
⚖️ رأی وحدت رویه در خصوص ابطال شروط محدود کننده
این رأی (رأی شماره 1008 تا 1035 مورخ ۱۴۰۱/۶/۸) مربوط به ابطال سه شرط محدود کننده موجود در بخشنامه شماره ۳۷۹۵۹۹ سازمان اداری و استخدامی کشور است. شروطی که در این بخشنامه آمده بود، عبارت بودند از:
- تمام‌وقت بودن استخدام
- داشتن سابقه بیمه
- تمدید مستمر قرارداد
دیوان اعلام کرد این شروط مغایر با ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران و بند (و) ماده ۴۴ قانون برنامه پنجم توسعه هستند و موجب محرومیت بسیاری از ایثارگران می‌شوند.
✅ نتیجه رأی: این ابطال راه را برای تبدیل وضعیت گسترده‌تر باز کرد.
⚖️رأی شماره 140009970905812679 مورخ ۱۴۰۰/۱۰/۱۴
این رأی، بند ۱ بخش (ب) و تبصره ۱ بخشنامه شماره ۳۷۹۵۹۹ را باطل کرد که فقط قرارداد کارگری دائم را مشمول تبدیل وضعیت می‌دانست. دیوان تأکید کرد:
«تبدیل وضعیت باید به استخدام رسمی منجر شود، نه قرارداد دائم کارگری.»
✅ اهمیت رأی: رفع سوء برداشت از مفهوم تبدیل وضعیت و الزام دستگاه‌ها به رسمی کردن وضعیت استخدامی ایثارگران.
⚖️رأی وحدت رویه درباره شرکت‌های پیمانکاری
این رأی ( 140231390002401910 مورخ ۱۴۰۲/۹/۱۵)، نقطه عطفی در گسترش دامنه شمول طرح تبدیل وضعیت بود. دیوان در پرونده مربوط به یک کارمند شاغل در شرکت پیمانکار طرف قرارداد با دستگاه دولتی، حکم به تبدیل وضعیت وی داد.
«ایثارگرانی که از طریق شرکت‌های پیمانکار در دستگاه‌های دولتی خدمت می‌کنند نیز مشمول قانون تبدیل وضعیت هستند.»
✅ اثر رأی: شمول بیشتر قانون بر نیروهای شرکتی با رابطه غیرمستقیم.
❌ رأی درباره رانندگان استیجاری (رأی مورخ ۱۴۰۱/۸/۲)
در این رأی، دیوان اعلام کرد رانندگانی که خودروهایشان را در اختیار دستگاه‌های اجرایی گذاشته‌اند، اما خودشان استخدام نشده‌اند، مشمول قانون تبدیل وضعیت نیستند.
«رابطه استخدامی ملاک است، نه صرفاً ارائه خدمت غیرمستقیم.»
⚠️ نتیجه رأی: ایجاد محدودیت برای افراد فاقد رابطه استخدامی مستقیم.
چالش‌ها و موانع اجرای قانون تبدیل وضعیت ایثارگران
با وجود صراحت قوانین و آرای دیوان عدالت اداری در حمایت از تبدیل وضعیت ایثارگران، اجرای این قانون در عمل با موانع و چالش‌های متعددی همراه بوده است. این مشکلات، برخی از ایثارگران و خانواده‌های آنان را در رسیدن به حق قانونی خود با تأخیر یا بن‌بست مواجه کرده‌اند.
⚠️ عدم اجرای آرای دیوان عدالت اداری
یکی از مهم‌ترین مشکلات، امتناع برخی دستگاه‌های اجرایی از اجرای آرای قطعی دیوان است. با وجود صدور حکم الزام‌آور، برخی نهادها به دلایل مختلف نظیر کمبود منابع مالی، مشکلات اداری یا تفاسیر شخصی از قانون، از تبدیل وضعیت ایثارگران خودداری می‌کنند.
✍️ نکته: اجرای آرای دیوان عدالت اداری برای دستگاه‌ها الزامی است و عدم تمکین از آن می‌تواند تبعات اداری و قانونی داشته باشد.
🔍 ابهام در شمول قانون برای برخی قراردادها
ایثارگرانی که از طریق شرکت‌های پیمانکاری دست دوم، قراردادهای کوتاه‌مدت یا غیرمستقیم در نهادها مشغول به کار هستند، معمولاً با ابهام در شمول طرح مواجه می‌شوند. بسیاری از این افراد رابطه مستقیم استخدامی ندارند و دستگاه‌ها با استناد به همین موضوع، از پذیرش مسئولیت قانونی طفره می‌روند.
⏳ تأخیر در فرآیند گزینش و پاسخ‌دهی
یکی دیگر از موانع، طولانی شدن روند گزینش یا عدم پاسخ‌دهی مناسب از سوی دستگاه منابع انسانی است. در برخی موارد، فرآیند گزینش ماه‌ها به تعویق می‌افتد یا حتی متوقف می‌شود، در حالی که فرد مشمول قانون بوده و مدارک را ارائه داده است.
📉 حذف تبدیل وضعیت از بودجه سال ۱۴۰۳
در بودجه سال ۱۴۰۳، بند «و» تبصره ۲۰ که مربوط به تبدیل وضعیت ایثارگران بود، تمدید نشد. این موضوع موجب شد برخی دستگاه‌ها اجرای قانون را متوقف کرده و منتظر تصویب صریح در بودجه سال ۱۴۰۴ بمانند. با این حال، دیوان عدالت اداری با استناد به قوانین موجود و آرای پیشین، همچنان اجرای طرح را الزامی می‌داند.
📌 نگاه تبعیض‌آمیز در برخی دستگاه‌ها
در برخی موارد، دستگاه‌ها برخورد یکسان با همه ایثارگران ندارند. بعضی ایثارگران به‌راحتی تبدیل وضعیت می‌شوند، در حالی که دیگران با شرایط مشابه، همچنان در بلاتکلیفی قرار دارند. این رفتار تبعیض‌آمیز برخلاف روح قانون ایثارگران و اصول عدالت اداری است.
تبدیل وضعیت ایثارگران شرکتی
یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین بخش‌های اجرای قانون تبدیل وضعیت ایثارگران، مربوط به نیروهای شرکتی و همچنین کارکنان وزارت بهداشت است. این دو گروه، به‌دلیل نحوه قرارداد و موقعیت‌های خاص استخدامی، بیش از سایرین با ابهام و تعلل در روند تبدیل وضعیت مواجه شده‌اند.
📝 وضعیت نیروهای شرکتی مشمول تبدیل
افراد زیادی از ایثارگران یا فرزندان آن‌ها از طریق شرکت‌های پیمانکاری در دستگاه‌های دولتی یا نهادهای عمومی مشغول به کار هستند. در این شرایط، حقوق فرد از طریق شرکت واسطه پرداخت می‌شود، نه به‌صورت مستقیم از طرف دستگاه اجرایی.
بر اساس بخشنامه‌های اجرایی و آرای دیوان عدالت اداری:
«ایثارگران شاغل در شرکت‌های پیمانکار که در دستگاه‌های اجرایی خدمت می‌کنند نیز مشمول تبدیل وضعیت هستند، مشروط بر آن‌که رابطه کاری‌شان مستمر و مشهود باشد.»
📌 مدارک لازم برای تبدیل وضعیت نیروهای شرکتی ایثارگر:
-
نامه بنیاد شهید و امور ایثارگران با تأیید وضعیت ایثارگری
-
مدارک تحصیلی
-
درخواست کتبی تبدیل وضعیت
-
مستندات همکاری با شرکت طرف قرارداد دستگاه اجرایی
⚠️ توجه: بر اساس بخشنامه‌های موجود، برخی از گروه‌های ایثارگری همچون خواهر و برادر شهید نیز می‌توانند تحت شرایط خاص در روند تبدیل وضعیت قرار گیرند، ولی شرط سنی برای آن‌ها همچنان معتبر است (۲۰ تا ۴۰ سال برای استخدام رسمی). همچنین توجه داشته باشید که بسیاری از کارکنان ایثارگر تصور می‌کنند که تبدیل وضعیت به معنای ارتقا در سمت یا حقوق است؛ در حالی‌که:
تبدیل وضعیت فقط تغییر نوع قرارداد از شرکتی یا پیمانی به رسمی است و ارتقا شغلی نیاز به فرآیند جداگانه دارد.
ممکن است تبدیل وضعیت و سپس درخواست انتقال کارمندان ایثارگر بتواند باعث بهبود موقعیت ایثارگر شود. در مورد انتقال می توانید در مطلب جداگانه اطلاعات لازم را بدست آورید.
شرایط تبدیل وضعیت فرزندان ایثارگران+ مدارک لازم
تبدیل وضعیت فرزندان ایثارگران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مصادیق اجرای قانون خدمات‌رسانی به ایثارگران، مستلزم ارائه مدارک دقیق و مستند به دستگاه اجرایی محل خدمت است. هرگونه نقص یا تأخیر در ارائه این مدارک، می‌تواند باعث توقف یا رد درخواست تبدیل وضعیت شود.
📌 چه کسانی از فرزندان ایثارگران مشمول تبدیل وضعیت هستند؟
بر اساس ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، فرزندان گروه‌های زیر مشمول این قانون شناخته می‌شوند:
- فرزندان شهدا
- فرزندان جانبازان با درصد جانبازی ۲۵٪ و بالاتر
- فرزندان آزادگان با حداقل یک سال اسارت
- فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه
- فرزندان جانبازان زیر ۲۵٪ و آزادگان با کمتر از یک سال اسارت (با سهمیه ۵٪)
✅ مدارک مورد نیاز برای تبدیل وضعیت فرزندان ایثارگران
-
مدارک تحصیلی معتبر
ارائه آخرین مدرک تحصیلی (دیپلم، کاردانی، کارشناسی و…) مورد تأیید وزارت علوم یا آموزش و پرورش. -
درخواست رسمی تبدیل وضعیت
درخواست کتبی که باید به منابع انسانی دستگاه محل خدمت ارائه شود. -
مدارک ایثارگری پدر یا مادر
از جمله کارت ایثارگری، مدارک رزمندگی یا حکم جانبازی. -
نامه رسمی بنیاد شهید و امور ایثارگران
این نامه باید شامل موارد زیر باشد:-
مشخصات ایثارگر (نام، کد ملی، نوع ایثارگری)
-
نوع رابطه فرزند با ایثارگر (فرزند، همسر و…)
-
درصد جانبازی، مدت اسارت یا سابقه جبهه
-
داوطلبانه یا غیر داوطلبانه بودن سابقه جبهه
-
-
سابقه اشتغال تا پایان بهمن ۱۴۰۰ در دستگاه اجرایی
اثبات همکاری فرد با دستگاه در قالب شرکتی، پیمانی یا قراردادی تا تاریخ مشخص‌شده. -
احراز شرایط عمومی استخدام و گزینش
مانند نداشتن سوء پیشینه، شرایط سنی، سلامت جسمی و روانی، و قبولی در گزینش عقیدتی و امنیتی.
📝 نکته مهم درباره صحت مدارک
دستگاه‌های اجرایی ملزم هستند پس از دریافت درخواست، اصالت مدارک را با بنیاد شهید و امور ایثارگران استعلام کنند. در صورت تأیید، فرآیند تبدیل وضعیت وارد مراحل اجرایی خواهد شد.
بخشنامه های به روز درباره تبدیل وضعیت ایثارگران
در مسیر اجرای طرح تبدیل وضعیت ایثارگران، بخشنامه‌های متعددی از سوی سازمان اداری و استخدامی کشور، بنیاد شهید و امور ایثارگران و سایر نهادهای ذی‌ربط صادر شده‌اند. این بخشنامه‌ها چارچوب‌های قانونی و اجرایی تبدیل وضعیت را مشخص کرده‌اند و برای دستگاه‌های اجرایی الزام‌آور محسوب می‌شوند. آشنایی با این بخشنامه‌ها به ایثارگران کمک می‌کند حقوق خود را دقیق‌تر بشناسند و در برابر تخلفات اداری، مستند و قانونی اقدام نمایند.
🧾 بخشنامه شماره ۲۳۶۵۷ مورخ ۱۴۰۱/۰۴/۰۷ – دستورالعمل نحوه اجرای بند «و» تبصره ۲۰ قانون بودجه سال ۱۴۰۱
-
مرجع صادرکننده: سازمان اداری و استخدامی کشور و سازمان برنامه و بودجه کشور
-
موضوع: دستورالعمل رسمی و تجمیعی اجرای تبدیل وضعیت ایثارگران در سال ۱۴۰۱
-
نکات کلیدی و محوری:
- شرط اشتغال تا پایان بهمن ۱۴۰۰ برای شمول طرح تأکید شده است.
- شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات غیرانتفاعی وابسته به دولت نیز مشمول این بخشنامه هستند.
- تبدیل وضعیت به معنی ارتقاء شغلی نیست؛ تغییر شغل یا ارتقاء پس از آن و طبق ضوابط امکان‌پذیر است.
- اگر فرد مشمول از تبدیل وضعیت انصراف دهد، باید اظهار کتبی وی دریافت و در پرونده بایگانی شود.
- ایثارگران شاغل در قالب طرح خدمت پزشکان و پیراپزشکان نیز مشمول طرح تبدیل وضعیت هستند.
- در صورت تأمین اعتبار از منابع داخلی دستگاه‌ها و سقف تخصیص بودجه، نیازی به تأییدیه سازمان برنامه و بودجه نیست.
- اجرای کامل این بخشنامه در موافقت‌نامه‌های بودجه دستگاه‌ها درج شده و الزام‌آور برای مدیران است.
✅ اهمیت بخشنامه:
این بخشنامه، ابهامات و ایرادات اجرایی بخشنامه‌های قبلی (مانند شماره ۶۹۴۰۵ و ۶۸۱۳۵) را اصلاح کرده و رویکرد جامع و الزام‌آوری برای سال ۱۴۰۱ ارائه داده است. همچنین، با حذف شرط اخذ تأییدیه بودجه، روند اجرایی را تسهیل کرده است.
🧾 بخشنامه شماره ۱۳۷۵۸ مورخ ۱۴۰۰/۳/۱۹
-
مرجع صادرکننده: سازمان اداری و استخدامی کشور
-
موضوع: اجرایی شدن ماده ۴۳ قانون بودجه ۱۴۰۰
-
مهم‌ترین نکات:
-
تعیین سازوکار اولیه برای تبدیل وضعیت کارکنان ایثارگر
-
الزام دستگاه‌ها به همکاری با بنیاد شهید برای احراز وضعیت ایثارگری
-
تأکید بر طی شدن فرآیند گزینش برای استخدام رسمی
-
🧾 بخشنامه شماره ۲۲۲۸۸۶/۷۳/۶ مورخ ۱۴۰۰/۹/۸ (ویژه وزارت علوم)
-
مرجع: معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع وزارت علوم
-
کاربرد: تعیین شرایط تبدیل وضعیت ایثارگران شرکتی در دانشگاه‌ها
-
نکته کلیدی:
-
شرط سنی ۲۰ تا ۴۰ سال برای تبدیل وضعیت رسمی صرفاً برای خواهر و برادر شهید، همسر و فرزند رزمنده اعمال می‌شود.
-
سایر ایثارگران از شرط سنی معاف هستند.
-
🧾 بخشنامه شماره ۳۷۹۵۹۹ مورخ ۱۳۹۹/۹/۲۵ (ابطال‌شده در دیوان)
-
مرجع: سازمان اداری و استخدامی کشور
-
مهم‌ترین ایرادات:
-
شرط تمام‌وقت بودن، بیمه‌پردازی و تمدید قرارداد برای واجدین شرایط
-
-
وضعیت فعلی:
با رأی وحدت رویه دیوان عدالت اداری در رأی شماره 1008 تا 1035 مورخ ۱۴۰۱/۶/۸ بخش‌هایی از این بخشنامه ابطال شد.
🧾 دستورالعمل بنیاد شهید (سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸)
-
موضوع: تبیین معیارهای ایثارگری برای تبدیل وضعیت
-
محتوا:
-
ارائه شاخص‌های دقیق برای احراز سابقه رزمندگی
-
تبیین مدارک لازم جهت ارائه به دستگاه‌های اجرایی
-
ایجاد هماهنگی میان بنیاد و منابع انسانی ادارات
-
⚖️ آرای دیوان عدالت اداری به‌عنوان بخشنامه‌های اجرایی غیرمستقیم
در کنار بخشنامه‌های رسمی، آرای دیوان عدالت اداری که در قالب رأی وحدت رویه صادر شده‌اند، از نظر دستگاه‌های اجرایی حکم بخشنامه را دارند و لازم‌الاجرا هستند. از جمله:
-
رأی وحدت رویه شماره 140009970905812679: الزام به رسمی‌سازی وضعیت استخدامی ایثارگران
-
رأی ۱۴۰۲/۹/۱۵ درباره کارکنان شرکت‌های پیمانکار: توسعه دامنه شمول ایثارگران مشمول تبدیل وضعیت
📌 توصیه حقوقی:
ایثارگران و فرزندان آن‌ها حتماً هنگام مراجعه به منابع انسانی، یک نسخه چاپی از بخشنامه‌های فوق و آرای دیوان را به همراه داشته باشند. این کار مانع از تفسیرهای نادرست و مقاومت‌های اداری می‌شود.
خبرهای جدید درباره تبدیل وضعیت ایثارگران در سال ۱۴۰۴
با شروع سال ۱۴۰۴، بحث تبدیل وضعیت ایثارگران بار دیگر به یکی از دغدغه‌های اصلی خانواده‌های ایثارگر، کارکنان شرکتی و پیمانی و حتی نمایندگان مجلس تبدیل شده است. اگرچه در لایحه بودجه سال ۱۴۰۳، تمدید بند «و» تبصره ۲۰ دیده نشد، اما پیگیری‌های متعدد از سوی جامعه ایثارگری، دیوان عدالت اداری و برخی نمایندگان مجلس، منجر به تحرکات جدیدی در این زمینه شده است.
🧾 ادامه الزام قانونی بر اساس آرای دیوان
دیوان عدالت اداری در پایان سال ۱۴۰۳ بار دیگر با صدور آرای الزام‌آور اعلام کرد:
«عدم تمدید بند قانونی در لایحه بودجه به معنای لغو حقوق قانونی ایثارگران نیست و دستگاه‌ها همچنان موظف به اجرای آرای دیوان و قوانین سابق هستند.»
بنابراین، بسیاری از ایثارگران همچنان با استناد به رأی دیوان و قوانین مادری نظیر قانون جامع خدمات‌رسانی به ایثارگران، پیگیر تبدیل وضعیت خود هستند.
🏛 بررسی مجدد در کمیسیون تلفیق مجلس
در اواخر سال ۱۴۰۳، کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی پیشنهاد الحاق مجدد تبدیل وضعیت ایثارگران به بودجه سال ۱۴۰۴ را بررسی کرد. هرچند در نسخه نهایی لایحه، این بند گنجانده نشد، اما همچنان امکان تصویب آن به‌صورت طرح مستقل یا اصلاحیه بودجه در ماه‌های آینده وجود دارد.
بر اساس اطلاعیه‌های منتشر شده توسط برخی نهادهای استانی و بنیاد شهید:
«فرزندان ایثارگری که در سال‌های گذشته مشمول تبدیل وضعیت نشده‌اند، می‌توانند با استناد به بندهای پیشین و ارائه مدارک، مجدداً درخواست تبدیل وضعیت خود را ثبت کنند.»
این رویکرد، به‌ویژه برای نیروهای پیمانی و قراردادی وزارت بهداشت، آموزش و پرورش و شرکت‌های پیمانکار دولتی امیدبخش است.
سوالات متداول
در ادامه این مطلب سوالات متداول پیرامون تبدیل وضعیت ایثارگران که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ آیا افرادی که در سال جدید ایثارگری شامل‌شان می‌شود می‌توانند تبدیل وضعیت کنند؟
✅ تبدیل وضعیت به شرایط خاصی بستگی دارد. به‌طور کلی، برای اینکه مشمول این قانون شوید، باید رابطه استخدامی مستقیم با ارگان‌های دولتی یا عمومی غیردولتی داشته و از اولویت‌های قانونی برخوردار باشید. ایثارگری باید پیش از پایان بهمن ۱۴۰۰ احراز شده باشد، مگر در موارد خاصی که دیوان عدالت اداری رأی به شمول صادر کند.
❓ آیا تبدیل وضعیت ایثارگران به قانون تبدیل شده؟ چرا تا بهمن ۱۴۰۰ همه تبدیل وضعیت شدند؟ آیا تبدیل وضعیت بعد از ۱۴۰۰ لغو شده و امکان تبدیل وضعیت برای کسانی که از این تاریخ به بعد مشغول به کار شده‌اند وجود دارد؟
✅ تبدیل وضعیت ایثارگران بر اساس قانون و بخشنامه‌های اجرایی انجام می‌شود. مهلت قانونی اولیه برای مشمولان، پایان بهمن ۱۴۰۰ تعیین شده بود. با این حال، همچنان آرای دیوان عدالت اداری به‌عنوان مرجع الزام‌آور، در حال اجراست و برخی دستگاه‌ها مکلف به پذیرش درخواست مشمولان حتی پس از این تاریخ نیز شده‌اند. توصیه می‌شود موضوع را از طریق دستگاه اجرایی و مشاور حقوقی پیگیری کنید.
❓ آیا قانون تبدیل وضعیت نیروهای طرحی برای فرزندان ایثارگران که طرح خود را می‌گذرانند قابل اجراست یا فقط مختص به امسال است؟
✅ بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۰ و ماده (۸۷) قانون برنامه ششم توسعه، تبدیل وضعیت ایثارگران شامل نیروهای شرکتی، پیمانی و قرارداد کار معین است. اگر فرزند ایثارگر مشمول ماده ۲۱ قانون جامع خدمات‌رسانی باشد و در دستگاه مشمول مشغول باشد، حتی اگر به‌صورت طرحی فعالیت کند، می‌تواند با احراز شرایط لازم، مشمول تبدیل وضعیت قرار گیرد.
❓ من با شرکت مهندسین مشاور برای پروژه‌های تحت کارفرمایی شرکت آب منطقه‌ای همکاری می‌کنم و پدرم ۱۶ ماه ایثارگری دارد. آیا تبدیل وضعیت فرزندان ایثارگری شامل من می‌شود؟
✅ این موضوع نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد، زیرا رابطه استخدامی شما غیرمستقیم و از طریق پیمانکار است. با توجه به آرای اخیر دیوان عدالت اداری، اگر همکاری شما استمرار داشته و در چارچوب قرارداد با دستگاه اجرایی انجام می‌گیرد، امکان بررسی تبدیل وضعیت وجود دارد. حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل استخدامی مشورت کنید.
❓ من از خانواده ایثارگر هستم و از سال ۹۶ در بخش خصوصی اتوبوسرانی کار می‌کردم و از بهمن ۱۴۰۱ نیروی شرکتی شدم. آیا تبدیل وضعیت شامل من می‌شود؟ چرا امور ایثارگران شهر ما می‌گویند که تعلق نمی‌گیرد؟
✅ قانون تبدیل وضعیت، صرفاً برای کسانی قابل اجراست که تا پایان بهمن ۱۴۰۰ در دستگاه اجرایی (اعم از مستقیم یا پیمانکاری) مشغول به خدمت بوده‌اند. در صورتی که سابقه کاری شما از بعد از این تاریخ آغاز شده باشد، مشمول طرح نخواهید بود، مگر در صورت رأی خاص یا استثنای قانونی.
❓ پدر من از رزمندگان دفاع مقدس بوده و ۱۸ ماه در منطقه خدمت کرده‌است. چقدر می‌توانم به تبدیل وضعیت خود امیدوار باشم؟
✅ سابقه بالای پدر شما در جبهه، امتیاز قانونی قابل‌توجهی برای شما محسوب می‌شود. اگر در زمان مقرر (تا بهمن ۱۴۰۰) در دستگاه مشمول استخدام شده‌اید و سایر شرایط مانند گزینش، مدارک تحصیلی و پست بلاتصدی وجود دارد، می‌توانید با اطمینان بیشتری فرآیند تبدیل وضعیت را پیگیری کنید.