بردن وسایل منزل توسط زن، به‌ویژه در زمان اختلاف یا ترک منزل، یکی از مسائل رایج و پرسروصدای حقوق خانواده است. با اینکه طبق قانون، تهیه اسباب زندگی بر عهده مرد است، اما در عمل بسیاری از وسایل خانه توسط زن یا خانواده‌اش تحت عنوان جهیزیه آورده می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود که تشخیص مالکیت وسایل و مشروع بودن بردن آن‌ها اهمیت پیدا کند.
در این مقاله بررسی می‌کنیم که آیا بردن وسایل منزل توسط زن جرم است؟ چه تفاوتی میان بردن جهیزیه، وسایل مشترک یا وسایل مرد وجود دارد؟ و زن در چه شرایطی می‌تواند از نظر قانونی وسایل را خارج کند یا با چه اتهاماتی مواجه خواهد شد.
بررسی حقوقی بردن وسایل منزل توسط زن
در نظام حقوقی ایران، مالکیت زن بر جهیزیه‌ای که به خانه همسر آورده، اصولاً محترم شمرده می‌شود. با این حال، موضوع زمانی پیچیده می‌شود که زن بخواهد در زمان اختلاف یا بدون اطلاع شوهر، اقدام به بردن وسایل منزل نماید. در این بخش، مبانی قانونی و عرفی مرتبط با این موضوع را بررسی می‌کنیم.
🔹آیا زن می‌تواند هر زمان که خواست وسایلش را ببرد؟
از لحاظ مالکیتی بله؛ اما پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از سوء تفاهم و درگیری حقوقی، زن از مسیر قانونی و در حضور شهود یا ضابطین اقدام کند. چراکه در عمل، اثبات مالکیت اموال بدون سند می‌تواند دشوار باشد.
🔹تفاوت بین بردن وسایل با و بدون حکم دادگاه
- اگر زن با حکم دادگاه و براساس دادخواست استرداد جهیزیه اقدام به بردن وسایل کند، هیچ ایراد قانونی وجود ندارد.
- اما اگر بدون حکم قضایی و در نبود شوهر اقدام به خروج اموال کند، ممکن است در مظان اتهام سرقت یا ایجاد اختلاف مالکیت قرار گیرد.
📌 مالک جهیزیه چه کسی است؟
بر اساس عرف رایج و مواد قانونی مانند ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، تهیه وسایل زندگی وظیفه مرد است. اما چون جهیزیه اغلب توسط زن یا خانواده‌اش تهیه می‌شود، زن مالک وسایلی است که با خود به منزل شوهر آورده و می‌تواند در صورت نیاز، آن‌ها را مسترد کند.
🔹وسایل منزل شامل چه مواردی است؟
وسایل منزل را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:
- وسایل اختصاصی مرد (مثل گوشی، ساعت، اسناد مالی)
- وسایل مشترک اما متعلق به مرد (مانند تلویزیون، یخچال، فرش)
- وسایلی که زن به‌عنوان جهیزیه آورده (دارای لیست یا شهادت)
این دسته‌بندی، مبنای بررسی حقوقی در دعاوی مرتبط است.
آیا بردن وسایل منزل توسط زن بدون اجازه شوهر جرم است؟
سؤال بسیاری از زوجین، به‌ویژه در زمان بروز اختلاف، این است که آیا زن می‌تواند بدون هماهنگی با شوهر، وسایل منزل را ببرد؟ پاسخ این پرسش بستگی به نوع مالکیت وسایل، وجود سوء نیت، و همچنین شرایط و مدارک موجود دارد.
⚖️بررسی مفهوم سرقت و عناصر قانونی آن
بر اساس ماده ۲۶۷ قانون مجازات اسلامی، سرقت زمانی محقق می‌شود که «مال متعلق به غیر، به‌صورت پنهانی و بدون رضایت مالک ربوده شود». در نتیجه، برای تحقق سرقت باید سه رکن وجود داشته باشد:
- مال متعلق به غیر باشد؛
- شخص بدون اذن مالک آن را ببرد؛
- قصد محروم کردن دائمی مالک از مال وجود داشته باشد.
اگر زنی وسایلی را ببرد که ثابت شود متعلق به مرد است و بدون رضایت او برده شده، احتمال تحقق بزه سرقت وجود دارد، البته با ملاحظات قانونی.
✅ تأثیر لیست سیاهه جهیزیه در اثبات مالکیت زن
در بسیاری از پرونده‌ها، سندی تحت عنوان سیاهه جهیزیه میان زن و شوهر وجود دارد که اقلام آورده شده توسط زن را فهرست کرده و به امضای شوهر رسیده است. وجود این لیست به معنای تأیید مالکیت زن بر وسایل جهیزیه است و بردن آن وسایل، حتی بدون اطلاع مرد، معمولاً جرم تلقی نمی‌شود.
در صورت نبود سیاهه، زن باید با فاکتور، شهادت شهود یا سایر ادله، مالکیت خود را اثبات کند که در مطلبی تحت عنوان استرداد جهیزیه بدون سیاهه و فاکتور این موضوع به صورت کامل بررسی شده است.
✅ نقش سوء نیت در تحقق جرم
صرف بردن وسایل، بدون اثبات سوء نیت (یعنی قصد بردن مال غیر به‌قصد تصرف دائمی) به‌تنهایی برای تحقق جرم کافی نیست. رویه قضایی معمولاً زمانی حکم به تحقق سرقت می‌دهد که زن:
-
وسایلی را که بدون تردید متعلق به مرد است، برده باشد؛
-
و نیت او از بردن آن اموال، محروم کردن مرد از حق مالکیت باشد.
در غیر این صورت، قضات معمولاً ترجیح می‌دهند موضوع را دعوی حقوقی استرداد مال بدانند، نه جرم کیفری.
📌تحلیل قضایی و رویه دادگاه‌ها درباره سرقت از سوی زوجه
در عمل، بسیاری از دادگاه‌ها حتی در صورت شکایت مرد به جرم سرقت، به دلیل نبود عناصر قانونی یا سوء نیت اثبات‌شده، حکم برائت زن صادر می‌کنند. همچنین، استناد به اینکه زن حق استفاده از اموال مشترک را در منزل داشته و ید او امانی تلقی می‌شده، باعث می‌شود که بسیاری از قضات عمل او را مشمول عنوان سرقت ندانند.
با این حال، اگر زن وسایل کاملاً اختصاصی و گران‌بهای مرد مانند پول نقد، اسناد یا طلا را خارج کرده باشد، امکان پیگرد کیفری جدی‌تر خواهد بود.
حکم بردن وسایل متعلق به شوهر توسط زن
در بسیاری از اختلافات خانوادگی، زن هنگام ترک منزل وسایلی را نیز با خود می‌برد که برخی از آن‌ها متعلق به شوهر است. این موضوع می‌تواند تبعات کیفری داشته باشد، به‌ویژه اگر مالکیت مرد بر این وسایل اثبات شود. بررسی دقیق نوع اموال و نحوه خروج آن‌ها از منزل در تعیین مسئولیت کیفری یا حقوقی زن مؤثر است.
✅ وسایل شخصی و اختصاصی مرد (مثل ساعت، گوشی، پول نقد)
وسایل کاملاً شخصی مانند:
-
ساعت، تلفن همراه، لپ‌تاپ شخصی
-
دسته‌چک، مدارک هویتی یا مالی
-
پول نقد، طلا، سکه یا کارت بانکی
در صورتی که توسط زن برده شود و مالکیت مرد بر آن‌ها محرز باشد، قضات غالباً این عمل را مشمول بزه سرقت می‌دانند. چون در این موارد، نه ید امانی وجود دارد، نه استفاده مشترک عرفی، و نه مجوزی برای خروج از خانه.
⚖️ وسایل استفاده مشترک ولی در مالکیت مرد (مثل مبل و فرش)
در خصوص وسایل خانه مانند:
-
فرش، تلویزیون، ماشین لباس‌شویی، یخچال
-
وسایلی که معمولاً برای استفاده دو نفر تهیه شده‌اند
اگر این وسایل از نظر مالکیت متعلق به مرد باشند، ولی از آن‌ها مشترک استفاده می‌شده باشد، اختلاف‌نظر وجود دارد:
-
برخی معتقدند چون استفاده مشترک بوده و رابطه زوجیت برقرار بوده، شرایط تحقق جرم سرقت فراهم نیست.
-
برخی دیگر معتقدند اگر زن بدون اذن مرد و با علم به عدم مالکیت خود، آن‌ها را ببرد، ارکان سرقت محقق است.
✅ نظرات مخالف و موافق درباره تحقق بزه سرقت
نظریات قضایی و فقهی درباره این موضوع متفاوت است:
-
نظر موافق سرقت: رابطه زوجیت مانع تحقق جرم نمی‌شود؛ چون قانون‌گذار در مواردی مانند ربا یا قصاص صراحتاً استثنا قائل شده، اما درباره سرقت چنین چیزی نیامده است.
-
نظر مخالف: مادامی که زن در منزل زندگی می‌کرده، نسبت به این وسایل ید امانی یا عرفی داشته و در نتیجه سرقت محقق نمی‌شود.
بنابراین، استناد به رویه قضایی، فقه، و برداشت قضات نقش کلیدی دارد.
📌 شرط اثبات مالکیت در شکایت کیفری
برای اینکه شوهر بتواند شکایت کیفری مؤثر تنظیم کند، باید:
-
مالکیت خود بر وسایل را با سند، فاکتور یا شاهد اثبات کند.
-
اثبات نماید که زن بدون رضایت و بدون حق قانونی وسایل را برده است.
-
نشان دهد که زن، نیت تصاحب یا محروم‌سازی دائمی از مال را داشته است.
در صورت نبود اسناد یا شک در مالکیت، شکایت کیفری معمولاً رد می‌شود و پرونده به مسیر دعوای حقوقی استرداد مال ارجاع می‌یابد.
آیا بردن وسایل منزل خیانت در امانت محسوب می‌شود؟
یکی دیگر از اتهاماتی که ممکن است در چنین شرایطی به زن وارد شود، خیانت در امانت است. اما تحقق این جرم نیز مانند سرقت، به وجود عناصر مشخصی نیاز دارد. در این بخش به بررسی دقیق این موضوع از منظر قانونی و قضایی می‌پردازیم.
✅ تفاوت جرم سرقت با جرم خیانت در امانت
-
سرقت: بردن مال غیر، بدون رضایت و پنهانی، همراه با قصد تصاحب.
-
خیانت در امانت: بردن یا اتلاف مالی که به‌طور قانونی و با رضایت مالک، به امانت داده شده و سپس به ضرر مالک تصرف شده باشد.
بنابراین، در خیانت در امانت، ابتدا مالک، مال را به‌طور داوطلبانه در اختیار فرد قرار داده و بعداً سوءاستفاده شده است.
📌 بررسی جایگاه ید زوجه بر وسایل در خانه مشترک
در عرف زندگی زناشویی، وسایلی که در خانه هستند غالباً مورد استفاده هر دو طرف بوده و ید زن بر آن‌ها ید عرفی و برای استفاده خانوادگی است. این ید، معمولاً به عنوان ید امانی قانونی یا قراردادی شناخته نمی‌شود؛ چرا که زوج وسایل را در قالب عقد امانت به زن نسپرده است.
⚖️ نظر اکثریت و اقلیت قضات درباره امانی بودن ید زن
-
نظر اکثریت: چون ید زن امانی نیست و صرفاً اجازه استفاده داشته، خیانت در امانت محقق نمی‌شود.
-
نظر اقلیت: در صورت اثبات سوء نیت، ممکن است این رفتار، اگرچه خیانت در امانت نباشد، اما از نظر اخلاقی و قانونی نیز ناپسند و قابل بررسی باشد.
در نتیجه، بیشتر قضات معتقدند اگر زنی بدون اجازه، وسایل غیر خودش را ببرد، باید در قالب سرقت بررسی شود نه خیانت در امانت.
✅ تشابه بیشتر عمل به سرقت از منظر حقوقی
با وجود برخی شباهت‌های ظاهری، بردن وسایل منزل توسط زن بدون اجازه شوهر، در صورت تحقق شرایط کیفری (مانند علم به عدم مالکیت و سوء نیت)، بیشتر به جرم سرقت شباهت دارد تا خیانت در امانت.
قضات در مواجهه با این پرونده‌ها، به نیت زن، نوع وسیله، زمان خروج، و رابطه زوجین توجه می‌کنند؛ ولی به‌ندرت پیش می‌آید که خروج وسایل خانه از سوی زن، مصداق خیانت در امانت تشخیص داده شود.
مراحل قانونی استرداد جهیزیه توسط زن
بردن وسایل منزل توسط زن، اگرچه در مواردی از نظر قانونی مجاز است، اما برای جلوگیری از درگیری‌های حقوقی یا اتهامات کیفری، توصیه می‌شود این کار از طریق مجاری رسمی و قانونی انجام شود. قانون‌گذار نیز برای این کار روند مشخصی را تعیین کرده که در ادامه می‌خوانید. د
🔹 تهیه دادخواست استرداد جهیزیه
اولین گام، تنظیم دادخواست استرداد جهیزیه است. در این دادخواست، زن باید فهرستی از اموالی را که مدعی مالکیت آن است (معمولاً طبق لیست سیاهه جهیزیه) ارائه دهد. استفاده از فرم رسمی یا نمونه دادخواست‌های حقوقی توصیه می‌شود.
🔹 مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از تنظیم دادخواست، لازم است زن با مدارک شناسایی و لیست اموال، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت نماید. در این مرحله، ارائه فاکتور، لیست جهیزیه یا شهادت شهود در صورت لزوم، به تقویت پرونده کمک خواهد کرد.
🔹 ثبت‌نام در سامانه ثنا برای دریافت ابلاغیه‌ها
برای پیگیری پرونده و دریافت اطلاعیه‌های رسمی دادگاه، ثبت‌نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیکی قوه قضائیه) الزامی است. این سامانه، پل ارتباطی رسمی میان طرفین و دستگاه قضاست و اطلاعیه‌ها تنها از این طریق ارسال می‌شوند.
🔹 بررسی و تصمیم دادگاه بر اساس مدارک یا عرف اجتماعی
دادگاه پس از ثبت دادخواست و تکمیل فرایند رسیدگی، بر مبنای مدارک ارائه‌شده یا عرف متداول درباره مالکیت وسایل تصمیم می‌گیرد. اگر مدارک کافی باشد، حکم به استرداد صادر می‌شود؛ در غیر این صورت، قاضی ممکن است برخی وسایل را متعلق به زن و برخی را متعلق به شوهر بداند، بسته به عرف و نوع استفاده.
سوالات متداول
در این بخش از مقاله سوالات متداول پیرامون بردن وسایل منزل توسط زن و احکام قانونی آن که توسط پرسشگران از مجموعه ایران لگال در قالب مشاوره حقوقی آنلاین مطرح شده است را مشاهده می فرمایید:
❓ به مدت ۱۵ سال زندگی کردم و اکنون قصد دارم جدا شوم. آیا می‌توانم وسایل منزل مانند یخچال، فریزر، گاز، فرش و مبل را که تعویض کرده‌ایم، ببرم؟ چون در برگه اسم این وسایل را دارم.
✅ برای اینکه بتوانید این وسایل را با خود ببرید، باید ثابت کنید که این اموال متعلق به شماست. اگر این اموال جزء جهیزیه شما نباشند و مالکیت آن‌ها به نام شما ثبت نشده باشد، در حالت عادی نمی‌توانید آن‌ها را با خود ببرید. بهتر است با مدارک و مستندات موجود مانند فاکتورها و رسیدها اقدام کنید.
❓ همسرم خانه را ترک کرده و وسایل را نبرده است. آیا اکنون وسایل متعلق به من است؟
✅ صرف ترک خانه توسط همسر به معنای واگذاری مالکیت وسایل به شما نیست. مالکیت وسایل بستگی به این دارد که چه کسی آن‌ها را خریداری کرده و آیا مدارکی بابت خرید آن‌ها وجود دارد یا خیر. بهتر است مدارک مربوط به خرید وسایل را بررسی کنید.
❓ من و همسرم با یک دختر ۹ ساله زندگی می‌کنیم و من باردار هستم. همسرم تهدید کرده که وسایل خانه و دخترم را بدون رضایت من می‌برد. آیا می‌توانم هنگام بردن وسایل شکایت کنم و از پلیس کمک بگیرم؟
✅ در صورتی که وسایل جهیزیه شما باشد، می‌توانید شکایتی برای استرداد جهیزیه مطرح کنید. همچنین می‌توانید از پلیس برای جلوگیری از انتقال غیرقانونی اموال کمک بگیرید. در مورد تهدید به بردن فرزند نیز، می‌توانید از مراجع قانونی جهت حمایت فوری و جلوگیری از این اقدام کمک بگیرید.
❓ من (زوج) وسایل منزل را خودم خریداری کرده‌ام و از جهیزیه همسرم تنها یخچال باقی مانده است و بقیه را به خانواده خودش فروخته است. ما در عقد هستیم اما همسرم قفل منزل را عوض کرده و نمی‌توانم وارد منزل شوم. آیا می‌توانم وسایلم را ببرم؟ به کجا باید مراجعه کنم؟
✅ در این شرایط، می‌توانید در دادگاه خانواده دعوای استرداد اموال مطرح کنید. اگر مدارکی مانند فاکتورها برای اثبات مالکیت دارید، آن‌ها را ارائه دهید. در غیر این صورت، از دلایل دیگری چون شهادت شهود یا اقرار همسر استفاده کنید. در هر صورت، برای رفع مشکل حقوقی خود، مشورت با یک وکیل توصیه می‌شود.
❓ خانم در اوایل اختلافات برخی وسایل کوچک مانند اتو، آبمیوه‌گیر و لپ‌تاپ را برده و اکنون درخواست استرداد جهیزیه داده است و منکر بردن وسایل است. تکلیف من چیست؟
✅ اصل بر برائت است و شما نیاز دارید که اثبات کنید این وسایل متعلق به شما یا جزو جهیزیه نبوده‌اند. اگر همسر شما ادعایی در مورد جهیزیه دارد، باید آن را اثبات کند. شما نیز می‌توانید مدارک و شواهد خود را برای دفاع از حق خود ارائه دهید.
❓ حدود سه سال است که جدا شده‌ایم و چون دو فرزندم نزد مادرشان زندگی می‌کنند و خانه متعلق به مادرشان است، خانه را ترک کردم و وسیله‌ای نبردم. اکنون می‌خواهم وسایلی که جزء جهیزیه همسرم نبوده و من خریدم ببرم. آیا منعی برای بردن وسایلم وجود دارد و از کجا باید شروع کنم؟
✅ ابتدا می‌توانید اظهارنامه‌ای برای استرداد وسایل ارسال کنید. اگر موفق نشدید، باید دادخواست مطالبه وسایل را به دادگاه ارائه دهید. برای طرح دعوا، حتماً مدارکی دال بر مالکیت خود داشته باشید.